Prawo karne materialne- zespół norm prawnych określających czyny społecznie szkodliwe zwane przestępstwami, zasady odpowiedzialności za te czyny oraz kary, środki karne i zabezpieczające wobec ich sprawców.

Prawo karne procesowe to zbiór norm prawnych regulujących proces karny.

Proces karny to zespół prawnie uregulowanych czynności, których celem jest wykrycie przestępstwa i jego sprawcy, osadzenie go za to przestępstwo i ewentualne wykonanie kary lub środków karnych oraz środków zabezpieczających.

Prawo karne wykonawcze- przepisy prawne regulujące tryb wykonywania kar, które są orzekane za popełnione przestępstwa oraz określające uprawnienia osób skazanych.

Prawo karne skarbowe jest kolejną dyscypliną prawa karnego , która z kolei reguluje problematykę odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia skarbowe, tzn. czyny naruszające interesy Skarbu Państwa w zakresie podatków, ceł, obrotu dewizowego oraz gier losowych i totalizatorów. Prawo karne skarbowe wyraża się w Ustawie karnej skarbowej (u.k.s.), gdzie między innymi zostały odmiennie wyrażone niektóre zasady odpowiedzialności za popełnione przestępstwa.

Prawo karne wojskowe jest wyodrębnioną cześcią kodeksu karnego, w której zostały określone przestępstwa wojskowe związane z pełnioną przez nich służbą i dyscypliną wojskową. Chodzi tutaj między innymi o dezercję jak również o pewne przestępstwa niewojskowe popełnione przez żołnierza

Dziedziną ściśle wiążącą się z prawem karnym jest postępowanie w sprawch nieletnich. Nie jest to część prawa karnego, gdyż w stosunku do nieletnich w prawie polskim nie stosuje się kar, lecz są to środki wychowawcze i poprawcze. Zastosowane jednak tych środków może wiązać się z popełnieniem przestępstwa.

Prawo o wykroczeniach (prawo karno-administracyjne) jest dziedziną prawa stosunkowo blisko spokrewnioną z prawem karnym. Przepisy należące do tej dziedziny prawa zawarte są głównie w kodeksie wykroczeń (k.w.), a w zakresie procedury w kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia. Kw. nie nazywa odpowiedzialności za wykroczenie odpowiedzialnością karną, niemniej jednak istota tych dwóch rodzajów odpowiedzialności jest taka sama, jeśli chodzi o wymierzanie kar za czyny zabronione przez ustawę

Funkcja sprawiedliwościowa - oznacza, że prawo karne ma służyć społecznemu poczuciu sprawiedliwości. Miała na celu zadośćuczynienie ( zemsta rodowo plemienna)

Funkcja ochronna - chroni najważniejsze dobra społeczne i jednostkowe przed zamachami przestępnymi niezależnie regulacji innych dziedzin prawa. Wynika to ze społecznego znaczenia ochrony tych dóbr, a także niezbędności prawa karnego

Funkcja gwarancyjna - brak zasad gwarancyjnych lub ich łamanie prowadzi do samowoli władzy, w której represja dotyka także osoby niewinne. A prawo karne zamiast chronić jednostkę i społeczeństwo staje się narzędziem opresji.

Znaczenie funkcji gwarancyjnej podkreśla fakt, iż najważniejsze zasady realizujące tę funkcje mają charakter nadrzędnych norm, opartych na Konstytucji i konwencjach międzynarodowych. W obowiązującym kodeksie Karnym zasady gwarancyjne zawarto w art. 1, art. 4 i innych prepisach ogólnych. Wyrażają je powszechnie akceptowane łacińskie paremie

-nullum crimen sine lege - nie ma przestępstwa bez ustawy, czyn zabroniony musi być zawarty w ustawie

- nulla poena sine lege- nie można stosować kar które nie sa określone w ustawie

- lex retro non agit - ustawa nie działa wstecz

• nullum crime sine culpanie ma przestępstwa jeżeli sprawcy czynu nie można przepisać winy

Funkcja prewencyjno-wychowawcza - polega na tym, ze celem kary i innych środków karnych nie jest wyłącznie represja za wykonane czyny, ale także zapobiegawcze i wychowawcze oddziaływanie na sprawcę i społeczeństwo. Ma to doprowadzić do ukształtowania odpowiednich postaw, aby jednostka potrafiła się odnaleźć w społeczeństwie. Społeczeństwo powinno takie prawo zaakceptować. Funkcja ta dotyczy sprawcy i społeczeństwa.

• Szkoła klasyczna

Pod wpływem wybitnych filozofów Oświecenia, przede wszystkim Montesquieu, Beccarii, Voltairea powstał w czasie Rewolucji Francuskiej nowy model prawa i procesu karnego zapoczątkowany deklaracją Praw Człowieka i Obywatela z 1789 i kodeksem karnym francuskim. Te kodeksy stały się wzorem do naśladowania dla wszystkich krajów europejskich i pozaeuropejskich z wyjątkiem Anglii

W skrócie cechy modelu francuskiego nazywanego też modelem klasycznym prawa karnego materialnego są następujące

• zasada nullum crimen sine lege

• zasada równości wszystkich wobec prawa

• zasada odpowiedzialności za czyn zawiniony

• zasada odpowiedzialności za czyn a nie za myśli

• podział przestępstw na zbrodnie występki i wykroczenia

Za sprawą wspomnianych myślicieli przede wszystkim Cesare Becarri autora książki „O przestępstwach i karach” oraz Anzelma Feuerbacha i Josepha Mittermaiera powstał klasyczna szkoła prawa karnego. Wywodzi się ona z głębokiego przeświadczenia że człowiek ma wolna wole a więc z wiary w indeterminizm. W najbardziej podstawowym zarysie sprowadza się ona do następujących stwierdzeń

• przestępstwo powinno być zgodnie z zasadą nullum crimen sine lege

• punkt ciężkości represji karnej spoczywa na ściganiu czynu zakazanego, co powodowało że proces karny powinien toczyć się zgodnie z zasadą legalizmu

• sprawca powinien odpowiadać tylko za czyn zawiniony

• kary powinny być ściśle określone zgodnie z zasadą nullu poena sine lege

• Szkoła antropologiczna

Jej czołowy przedstawiciel, C. Lombroso (autor pracy p.t. Człowiek zbrodniarz) przeniósł na grunt wiedzy o prawie karnym tezy zaczerpnięte z nauk biologicznych. W oparciu o masowe badania antropometryczne (gł. analiza kształtu i rozmiarów czaszki), Lombroso sformułował tezę o istnieniu urodzonego przestępcy (delinquente nato), który zachował atawistyczne cechy człowieka pierwotnego, w tym brak uczuć moralnych. Z tego względu urodzony przestępca jest biologicznie predestynowany do łamania prawa (ekstremalny determinizm). Urodzony przestępca różni się od człowieka `normalnego', tzn. wolnego od wszelkich biologicznych uwarunkowań, przy czym te różnice są widoczne w jego budowie zewnętrznej, bardziej niż inni przypomina brakujące ogniwo w łańcuchu ewolucji. Lombroso nawoływał do zerwania z klasycznymi zasadami odpowiedzialności karnej, opartymi na winie i karze. Skoro bowiem przestępcy z urodzenia są nieuchronnie determinowani przez swą fizyczność do popełniania przestępstw, należy stosować wobec nich środki zabezpieczenia społecznego: izolowanie w specjalnych ośrodkach, kastrację, w skrajnych przypadkach także pozbawianie życia.

• Szkoła socjologiczna

Szkoła socjologiczna wyrosła na gruncie sporu między szkołą klasyczną a antropologami. Jej przedstawiciele koncentrowali się na społecznych źródłach przestępczości, nie rezygnując z badań czynników jednostkowych. Socjologowie wprowadzili rozwiniętą typologię przestępców (przestępcy okazjonalni, przestępcy z namiętności, recydywiści, chroniczni recydywiści, przestępcy wykazujący wstręt do pracy, przestępcy zawodowi etc.). Uznając, że na różnych przestępców z różna siłą wpływają różne czynniki i że różni przestępcy maja różną możliwość świadomego samostanowienia, socjologowie opracowali koncepcję tzw. kodeksów dwutorowych, operujących karami i środkami zabezpieczającymi (dla przestępców niepoprawnych i recydywistów).

Program szkoły socjologicznej był czymś w rodzaju kompromisu między eksponowaniem gwarancyjnych funkcji prawa a skutecznym zwalczaniem przestępczości, gł. recydywy i przestępczości zawodowej. Zdaniem F. Liszta, głównego przedstawiciela szkoły socjologicznej, kara powinna być dostosowana do osobowości sprawcy i tego, w jaki stopniu zagraża on innym. Powinna przez to wywierać na sprawcy odpowiedni wpływ prewencyjny (prewencja szczególna, indywidualna) Jednocześnie kara powinna być sprawiedliwa.

ZASADY PRAWA KARNEGO

1. Zasada odpowiedzialności karnej za czyn

Odpowiedzialność karna jest konsekwencją popełnienia przez człowieka czynu (działania lub zaniechania). Nie mogą być podstawą odpowiedzialności karnej; myśli, poglądy, zamiary człowieka, jego właściwości fizyczne lub psychiczne lub jego stan niebezpieczeństwa.
Odpowiedzialność karna może nastąpić, gdy czyjś pogląd uzewnętrzni się w czynie i gdy zamiar popełnienia przestępstwa jest realizowany.

2. Zasada winy

Sprawca czynu zabronionego ponosi odpowiedzialność karną tylko wtedy gdy z popełnienia czynu można mu zrobić zarzut. Warunkiem (winy) jest występowanie określonej więzi psychicznej między sprawcą a jego czynem ( przy przestępstwach umyślnych sprawca ma zamiar popełnienia czynu).
Zasada winy wyrażona jest w art. 1 § 3 KK ( nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu).
Czyn wypełniający znamiona określone w ustawie karnej nie jest przestępstwem, jeżeli nie został przez sprawcę zawiniony. Określa się go wówczas jako czyn zabroniony.
Czyn zabroniony- czyn obiektywnie naruszający prawo karne, ale niekoniecznie przestępny.

3. Zasada odpowiedzialności indywidualnej i osobistej

Ustawa z 28.10.2002r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Ustawa ta określa zasady odpowiedzialności za cyny zabronione pod groźbą kary takich podmiotów jak; osoby prawne i jednostki organizacyjne nie mające osobowości pranej, którym odrębne przepisy przyznają zdolność prawną z wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i ich związków.

Polskie prawo skarbowe zna tzw. Odpowiedzialność posiłkową, polegającą na ty, że grzywną wymierzoną sprawcy można obciążyć osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której sprawy prowadził sprawca przestępstwa skarbowego.

Pozostałości odpowiedzialności zbiorowej- w postaci takich typów przestępstw jak udział w bójce lub pobiciu, z których wyniknął uszczerbek na zdrowiu lub śmierć człowieka

Zasada odpowiedzialności indywidualnej- KK formułuje przestępstwo jako własny czyn sprawcy. Obowiązuje tam zasada indywidualizacji odpowiedzialności karnej osób współdziałających w popełnieniu przestępstwa. KK zawiera zasadę indywidualizacji kary.

Odpowiedzialność karna powinna mieć charakter nie tylko indywidualny, ale i osobisty, tzn. nie może jej przyjąć na siebie inna osoba niż sprawca przestępstwa.

4. Zasada humanitaryzmu

Wymaganie by w centrum uwagi stał człowiek- jednostka ludzka jako najwyższa wartość, a wszelkie uregulowania i instytucje uwzględniały nadrzędny charakter tej wartości

Prawo karne powinno być humanitarne, ludzkie w tym znaczeniu, że wymagania przezeń stawiane powinny być na miarę możliwości ludzi, a stosowane kary i środki nie powinny być okrutne, nie powinny poniżać karanego ani wyrządzać mu zbędnych dolegliwości.

5. Zasada nullum crimen sine lege (nie ma przestępstwa bez ustawy)

Jest najważniejszą zasadą współczesnego prawa karnego, chroniącą jednostkę przed arbitralnym posługiwaniem się represją karną przez organy państwowe. Została sformułowana w art.8 Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789r. Zasada ta jest składnikiem idei państwa prawa.

W prawie polskim zasada ta została sformułowana w art. 42 Konstytucji RP („odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia”)

Zasada ta jest formułowana w postaci bardziej rozbudowanej jako nullum crimen, nulla poena sine lege poenali anteriori. Wynikają z niej pewne reguły;

a) prawo karne musi być prawem pisanym i zawartym w ustawie (nullum crimen sine lege scripta)
b) przepisy karne muszą opisywać przestępstwo w sposób maksymalnie dokładny (nullum crimen sine lege certa)
c) niedopuszczalne jest stosowanie analogi na niekorzyść oskarżonego
d) ustawa karna wprowadzająca odpowiedzialność karną lub ją zaostrzająca nie może działać wstecz (lex retro non agit)
e) kara za przestępstwo musi być określona i przewidziana we wcześniej wydanej ustawie (nulla poena sine lege)

Adresatem tych reguł jest zarówno sędzia jak i ustawodawca.

Nullum crimen sine lege scripta

Prawo karne musi być prawem pisanym. Musi być zapisane w specyficznym akcie normatywnym jakim jest ustawa. Przepis karny może mieć niekiedy charakter blankietowy, tzn. może odsyłać do rozporządzeń i zarządzeń dla sprecyzowania pewnych znamion. Pogląd ten został zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny, wg którego zasada ustawowego charakteru przepisów karnych ma charakter absolutny. TK stwierdził, że nie narusza zasady nullum crimen sine lege doprecyzowanie znamion przestępstwa w zgodzie z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP

Nullum crimen sine lege certa

Jest to wynikający z zasady nullum crimen sine lege postulat określoności ustawowego opisu przestępstwa adresowany jest do ustawodawcy, który powinien tak sformułować przepis, by jego odbiorca mógł go zrozumieć i przestrzegać. Zasada określoności i przejrzystości zakazu może być naruszona przez niejasne sformułowanie przepisu. Nieokreśloność przestępstwa wynika z używania tzw. Znamion ocennych dopuszczających różne ich rozumienie.

Zakaz analogi

Stosowanie przepisów w drodze analogii jest w prawie karnym zabronione, w tym zakresie w jakim miałoby prowadzić do odpowiedzialności karnej osoby, której czyn nie wypełnia znamion żadnego z przestępstw opisanych w ustawie karnej. Zakaz analogii wynika z art. 1§1 KK.
Analogia legis- stosowanie analogii, odwołujące się do konkretnego przepisu
Analogia iuris- odwołanie się do całego systemu prawnego, do społecznej świadomości prawnej lub pewnej idei

Analogia stosowana jest niekiedy mimo zakazu pod hasłem interpretacji rozszerzającej (np. kradzież energii elektrycznej)

Zakaz analogii nie dotyczy analogii na korzyść sprawcy. Może ona więc bez naruszenia zasady nullum crimen sine lege być stosowana dla wykluczenia bądź złagodzenia odpowiedzialności karnej

Lex retro non agit

Zakaz wydawania ustaw o mocy wstecznej (tzw. Ustaw retroaktywnych) umożliwiających skazanie za czyn popełniony przed wejściem w życie ustawy kryminalizującej taki czyn.

Przypadki naruszenia tej zasady w polskim prawie karnym;
• dekret o odpowiedzialności karnej za odstępstwo od narodowości polskiej w czasie wojny 1939- 1945
• dekret o odpowiedzialności karnej za klęskę wrześniową i faszyzację życia państwowego
• dekret o wymiarze kary dla faszystowsko- hitlerowskich zbrodniarzy winnych zabójstw i znęcania się nad ludnością cywilną i jeńcami oraz dla zdrajców Narodu Polskiego

Przy wydawaniu ustaw istotne jest posługiwanie się vacatio legis tzn. ustalenie okresu między ogłoszeniem ustawy a wejściem jej w życie umożliwia to zapoznanie się obywateli z ustawą

Zasada lex retro non agit zabrania również stosowania wstecz ustaw zaostrzających odpowiedzialność karną. Nie ma natomiast zakazu nadawania mocy wstecznej ustawom łagodzącym odpowiedzialność karną lub znoszącym przestępczość czynu.

Nulla poena sine lege

Wymogi formy ustawowej, określoności, zakaz analogii i zakaz retroaktywności odnoszą się również do ustanawiania i stosowania kary za przestępstwo. Oznaczenie kary za dany typ przestępstwa w postaci tzw. Sankcji bezwzględnie oznaczonej uniemożliwia sędziemu wymierzenie kary sprawiedliwej, dostosowanej do wagi i okoliczności konkretnego czynu. Przyjęte jest określanie w ustawie rodzaju kary oraz jej dolnej i górnej granicy (sankcja względzie oznaczona). Naruszeniem zasady byłoby pozostawienie sędziemu całkowitej swobody w wyborze rodzaju i wysokości kary (sankcja nieoznaczona)

Źródło prawa karnego

Źródłem prawa karnego jest akt organu państwowego , zawierający normy prawne.

1. Konstytucja - nie określa ona ani zakazów zachowania się pod groźbą kary, nie wskazuje również jakie zachowania człowieka są przestępstwem oraz jakie grożą za nie kary. Wszystkie przepisy konstytucji należy stosować bezpośrednio w trakcie rozpatrywania konkretnych spraw, a w przypadku sprzeczności z kodeksem należy zastosować przepisy konstytucji jako podstawę decyzji w procesie karnym, chyba, że jego brzmienie wyklucza zastosowanie bezpośrednie.

2. Ustawa sensu stricto- tylko ona może zabronisz określonych czynów pod groźbą kary i tylko ona określa jakie czyny są przestępstwem i jakie sankcje są podjęte w przypadku dopuszczenia się czynu zabronionego .

3. Kodeks karny, który składa się z 3 części:
A. Ogólna
- określa odpowiedzialność za przestępstwa
- formy popełnienia przestępstwa
- system kar i środków karnych oraz zasady ich wymiaru
- okoliczności wyłączające odpowiedzialność
- kiedy właściwie jest prawi i sądy
Część tą zamyka tzw. Słowniczek
B. Szczególna
- określa zbir przepisów karnych podzielonych na rozdziały dot. Konkretnych przepisów
C. Wojskowa
- zawiera zbiór przepisów karnych wyodrębnionych z uwagi na przedmiot i podmiot regulacji ( inna jest w tym przypadku kara, środki karne, zasady odpowiedzialności). Jeżeli żołnierz dopuścił się przestępstwa nie dotyczącego spraw wojskowych to odpowiadała będzie na zasadach określonych w części I i II.

4. Ratyfikowane umowy międzynarodowe - podlega ratyfikacji i ogłoszenia w DZ.U.RP. wówczas staje się częścią polskiego prawa karnego i stosuje się ją bezpośrednio , chyba, ze jej stosowanie uzależnione jest od wydania ustawy. Umowa międzynarodowa ma pierwszeństwo przed ustawami, pod warunkiem, że została ratyfikowana za uprzednią zgoda wyrażoną w ustawie. Najważniejszą w prawie polskim umową międzynarodową jest Europejska Konwencja Praw Człowieka z 1950 roku.

Najbardziej ustawowymi i podstawowymi źródłami prawa karnego są :
1. kodeks karny
2. kodeks postępowania karnego
3. kodeks karny wykonawczy
4. ustawa karna skarbowa z 26 października 1971r
5. Ustawa z 26 października 1982 roku o postępowaniu w sprawach nieletnich
6. ustawa z 25 czerwca 1997 roku o świadku koronnym.
Źródłami prawa nie są
- rozporządzenia wykonawcze
- orzecznictwa sądowe
- zwyczaje ( obyczaje)

Prawo karne dzieli się na:

• materialne (określa rodzaje przestępstw oraz grożące za to kary)

• formalne lub procesowe (reguluje prawa i obowiązki stron procesowych)

• wykonawcze (określa zasady wykonywania kar i innych rozstrzygnięć)

• skarbowe

• wojskowe

• postępowanie w sprawach nieletnich

• wykroczeń

• Odpowiedzialność za przestępstwa popełnione za granicą

Art. 109. Ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo za granicą.

Art. 110. § 1. Ustawę karną polską stosuje się do cudzoziemca, który popełnił za granicą czyn zabroniony skierowany przeciwko interesom Rzeczypospolitej Polskiej, obywatela polskiego, polskiej osoby prawnej lub polskiej jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej oraz do cudzoziemca, który popełnił za granicą przestępstwo o charakterze terrorystycznym.

§ 2. Ustawę karną polską stosuje się w razie popełnienia przez cudzoziemca za granicą czynu zabronionego innego niż wymieniony w § 1, jeżeli czyn zabroniony jest w ustawie karnej polskiej zagrożony karą przekraczającą 2 lata pozbawienia wolności, a sprawca przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i nie postanowiono go wydać.

Art. 111. § 1. Warunkiem odpowiedzialności za czyn popełniony za granicą jest uznanie takiego czynu za przestępstwo również przez ustawę obowiązującą w miejscu jego popełnienia.

§ 2. Jeżeli zachodzą różnice między ustawą polską a ustawą obowiązującą w miejscu popełnienia czynu, stosując ustawę polską, sąd może uwzględnić te różnice na korzyść sprawcy.

§ 3. Warunek przewidziany w § 1 nie ma zastosowania do polskiego funkcjonariusza publicznego, który pełniąc służbę za granicą popełnił tam przestępstwo w związku z wykonywaniem swoich funkcji, ani do osoby, która popełniła przestępstwo w miejscu nie podlegającym żadnej władzy państwowej.

Art. 112. Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia czynu zabronionego, ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca w razie popełnienia:

1) przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu wewnętrznemu lub zewnętrznemu Rzeczypospolitej Polskiej,

2) przestępstwa przeciwko polskim urzędom lub funkcjonariuszom publicznym,

3) przestępstwa przeciwko istotnym polskim interesom gospodarczym,

4) przestępstwa fałszywych zeznań złożonych wobec urzędu polskiego.

5) przestępstwa, z którego została osiągnięta, chociażby pośrednio, korzyść majątkowa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 113. Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia przestępstwa, ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca, którego nie postanowiono wydać, w razie popełnienia przez niego za granicą przestępstwa, do którego ścigania Rzeczpospolita Polska jest zobowiązana na mocy umów międzynarodowych.

Art. 114. § 1. Orzeczenie zapadłe za granicą nie stanowi przeszkody do wszczęcia lub prowadzenia postępowania karnego o ten sam czyn zabroniony przed sądem polskim.

§ 2. Sąd zalicza na poczet orzeczonej kary okres rzeczywistego pozbawienia wolności za granicą oraz wykonywaną tam karę, uwzględniając różnice zachodzące między tymi karami.

§ 3. Przepisu § 1 nie stosuje się:

1) jeżeli wyrok skazujący zapadły za granicą został przejęty do wykonania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak również wtedy, gdy orzeczenie zapadłe za granicą dotyczy przestępstwa, w związku z którym nastąpiło przekazanie ścigania lub wydanie sprawcy z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2) do orzeczeń międzynarodowych trybunałów karnych działających na podstawie wiążącego Rzeczpospolitą Polską prawa międzynarodowego,

3) do orzeczeń sądów państw obcych, jeżeli wynika to z wiążącej Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej.

§ 4. Jeżeli nastąpiło przejęcie obywatela polskiego, skazanego prawomocnie przez sąd obcego państwa, do wykonania wyroku na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, sąd określa według polskiego prawa kwalifikację prawną czynu oraz podlegającą wykonaniu karę lub inny środek przewidziany w tej ustawie; podstawę określenia kary lub środka podlegającego wykonaniu stanowi wyrok wydany przez sąd państwa obcego, kara grożąca za taki czyn w polskim prawie, okres rzeczywistego pozbawienia wolności za granicą oraz wykonana tam kara lub inny środek, z uwzględnieniem różnic na korzyść skazanego.

Czyn - zachowanie człowieka sterowane jego wolą.

Formy czynu - aktywny (działanie) lub bierny (zaniechanie).

• Aby czyn był przestępstwem musi cechować go pewna społeczna szkodliwość w stopniu większym niż znikomy

PRZESTĘPSTWO - czyn zabroniony , zagrożony groźba kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia , zawiniony , którego społeczna szkodliwość jest wyższa niż znikoma

Przestępstwem jest tylko taki czyn, który został zabroniony w pewien szczególnym, kwalifikowany sposób: pod groźbą kary. Inne czyny zabronione, nie zagrożone taką sankcją, są tylko delikatnymi, czynami nie dozwolonymi, bezprawnymi. Wywołują one skutki w innych dziedzinach prawa - prawo karne się nimi nie zajmuje. PRZESTĘPSTWO - jest to zawiniony czyn człowieka, społecznie niebezpieczny, zabroniony pod groźbą kary


. W każdym przestępstwie występują następujące cztery cechy:
- podmiot przestępstwa - lub podmioty nazywamy sprawcę lub sprawców
- przedmiot przestępstwa - jest dobro, przeciwko któremu przestępstwo było bezpośrednio skierowane: skradziona rzecz, życie człowieka, jego dobre imię, wolność, mienie
- strona przedmiotowa przestępstwa - sposób popełnienia czynu i okoliczności faktyczne w jakich do niego doszło, a więc zewnętrzną, dostrzegalną zmysłami, obiektywnie istniejącą stronę przestępstwa (czas, miejsce, użycie narzędzia, pozostawione ślady)
- strona podmiotu przestępstwa - subiektywne okoliczności sprawy, okoliczności związane z psychiką sprawcy. Należy do nich przede wszystkim wina sprawcy

Podział przestępstw
1. Ze względu na wysokości sankcji
A. Zbrodnia - to czyny zagrożone kara pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata albo karą surowszą . Są to takie przestępstwa jak :
- zabójstwo
- zamach na niepodległość Państwa
- zamach na życie Prezydenta RP
- zbrodnie przeciwko pokojowi i ludzkości; - zbrojny rozbój
B. Występek - to czyny zagrożone karą przekraczającą miesiąc pozbawienia wolności , miesiąc ograniczenia wolności lub 30 stawek dziennych grzywny.
C. Wykroczenia - czyny zagrożone karą aresztu ( od 5 do 30 dni ) , jednego miesiąca ograniczenia wolności, grzywną do 5.000 zł. lub naganą.
2. Ze względu na rodzaj winy
Przestępstwo umyślne - to taki które może być popełnione w jednej z postaci winy umyślnej ( w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym)
Przestępstwo nieumyślne - to taki które może być popełnione w jednej z postaci winy ni umyślnej ( lekkomyślność lub niedbalstwo)

Wina - jest to zarzucony z punktu widzenia wymagań ustawy stosunek sprawcy do realizacji rzeczywistej objętej znamionami czynu zabronionego . Wyróżniamy :
winę umyślną - - jej przesłanką jest zamiar popełnienia przestępstwa i może ona przybierać dwie formy:
zamiar bezpośredni ( dolus direktus) - sprawca chce popełnić czyn zabroniony
- zamian przemyślany - (dolus premeditatus) - zostaje podjęty po głębszym namyśle obejmującym zarówno cel jak i sposób jego działania.
- zamiar nagły - ( dolus repentinus)zostaje podjęty pod wpływem silnego bodźca i cechuje się nagłością postanowienia oraz jego realizacji]
zamiar ewentualny ( dolus eventualis) - sprawca nie chce popełnić czynu, ale przewiduje realną możliwość jego popełnienia i się na to godzi.
wina nie umyślna - przyjmuje ona dwie postacie:
lekkomyślność - polega na świadomym naruszeniu obowiązku ostrożności -sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego, lecz bezpodstawnie sądzi, ze uniknie odpowiedzialności
niedbalstwo - jest to brak świadomości sprawcy, ze narusza zasady ostrożności, których miał obowiązek przestrzegać - sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego, choć powinien i jest w stanie to przewidzieć.

3. Przestępstwa kwalifikowane i uprzywilejowane

A. Przestępstwa kwalifikowane - tworzone są ze względu na szczególne okoliczności czynu lub jego następstwa. Okolicznościami takimi mogą być:
- sposób popełnienia przestępstwa
- charakter przedmiotu wykonawczego
- okoliczności czynu
- szczególne nastawienie psychiczne sprawcy
Okoliczności, które tworzą typ kwalifikowany muszą być objęte umyślnością. Przestępstwa te, które tworzone są ze względu na następstwa czynu odnoszą się do szczególnej formy „ wina kombinowana”.
Przestępstwa te musza być objęte umyślności lub nie umyślnością
Następstwa zawsze są zawinione nieumyślnie.

B. Przestępstwa uprzywilejowane - tworzone SA jedynie ze względu na szczególne okoliczności, takie, które SA usprawiedliwione szczególną sytuacją psychiczną sprawcy. Typy te wiążą się z klauzulą wypadku mniejszej wagi. O kwalifikacji występku jako wypadku mniejszej wagi decyduje jego mała szkodliwość i wina sprawcy, w takiej sytuacji należy również brać pod uwagę usprawiedliwiające okoliczności - czyn podjęty w warunkach zagrożenia, ciężkiej sytuacji rodzinnej lub osobistej

Ze względu na tryb ścigania
A. Ściganie z urzędu - prokurator wszczyna postępowanie niezależnie od czyjegokolwiek wniosku
B. Ścigane na wniosek - zostaje wszczęte na podstawie wniosku złożonego przez poszkodowanego lub inne upoważnione do tego osoby, natomiast dalsze czynności prowadzi prokurator z urzędu.

Ze względu na podmiot
Przestępstwa powszechne - może popełnić każdy odpowiedzialny prawnie człowiek ( osoba poczytalna i która osiągnęła wiek odpowiedzialności) w ustawie wskazana jest jako „ KTO…”
Przestępstwa indywidualne - podmiotem jest tylko jedna osoba , która w ustawie oznaczona jest rzeczownikiem np. żołnierz. Dzielimy je na :
P. indywidualnie właściwe - warunkiem odpowiedzialności karnej SA indywidualne cechy podmiotu.
P. indywidualnie niewłaściwe - właściwości podmiotu nie są warunkiem odpowiedzialności karnej, ale wpływają na jej zaostrzenie lub złagodzenie.

Przestępstwa materialne, formalne i z narażaniem na niebezpieczeństwo:

A. materialne - polega na spowodowanie określonego skutku zawartego w ustawie.

B. formalne - wywołanie skutku nie jest wymagane, gdyż penalizowane jest już samo zabronione zachowanie się sprawcy. Jeżeli skutek zostanie wywołany to wpływa on zaostrzająco na wymiar kary.

C. Konkretne i bezpośrednie niebezpieczeństwo - polega na spowodowaniu sytuacji grożącej wystąpieniu skutków ujemnych. Skutkiem jest stan bezpośredniego zagrożenia

BUDOWA KODEKSU KARNEGO I WYKROCZEŃ

Część ogólna- określa zasady odp.za prz., formy ich popełnienia, system kar i śr. karnych oraz zasady i ich wymierzania, stosowanie śr. probacyjnych, zabezpieczających, wreszcie przedawnienie karalności, zatarcie skazania i zasady odp. za prz. popełnione za granicą. Przepisy części ogólnej zawierają definicje podst. pojęć i instytucji PK, dyrektywy stosowania prawa, jak również określają sytuacje z którymi wiążą się odpowiednie konsekwencje prawne.

Część szczególna-określa typy rodzajowe prz., (a w kodeksie wykroczeń typy wykroczeń) przez podanie zespołu ich ustawowych znamion (dyspozycja) oraz kar grożących za ich popełnienie (sankcja).

Część wojskowa kodeksu zawiera odmienności w zasadach odp. i karach, które dotyczą żołnierzy, jak również typy prz. wojskowych. Przepisy części szczególnej mają budowę dwuczłonową. Składają się dyspozycji, czyli określenia znamion dane-go typu czynu zabronionego oraz sankcji czyli wskazania na karę grożącą w wypadku, gdy czyn wyczerpuje znamiona dyspozycji.

CZAS POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA I

JEGO ZNACZENIE

Ustalenie czasu przest. ma w PK istotne znaczenie. -Chodzi o stwierdzenie czy czyn był zabroniony przez ust. karną obow. w czasie jego popełnienia, a także to jaka ust. karną zastosować jeżeli nastąpiła zmiana ustawodawstwa. Ma to też znaczenie dla rozstrzygnięcia czy sprawca czynu zabronionego osiągnął wiek odp. karnej wynoszący 17 lat i czy był poczytalny w czasie popełnienia czynu zabr.

-Prz uważa się za popełnione w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany. W praktyce wątpliwości interpretacyjne związane są z nietypowymi formami czynu zabr.. Dotyczy to sytuacji, gdy działanie sprawcy rozciąga się na dłużysz okres. Za czas popeł. prz. uważa się tu ostatni ze składających się na prz. ciągu czynów.

-Również gdy chodzi o prz. z Zaniechania za czas jego popeł. przyjmujemy ostatni moment, w którym sprawca mógł zrealizować ciążący na nim obowiązek.

MIEJSCE POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA (WYKROCZENIA)

ZASADA TERYTORIALNOŚCI

A)Miejsce popełnienia przestępstwa ma istotne znaczenie dla ustalenia , którą ust. karną należy zastosować.

-Chodzi o ustalenie czy prz. zostało popełnione na terytorium państwa polskiego, czy za granicą, czy jego sprawca podlega jurysdykcji polskiej czy nie i przed jakim sądem sprawa powinna być rozpatrywana.

-Miejsce popełnienia prz. uważa się za popełnione w miejscu gdzie sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany, gdzie skutek przestępny nastąpił, gdzie skutek miał nastąpić.

-Przy konkurencji właściwości miejscowej różnych sądów, sprawę w zasadzie rozpoznaje sąd, w którego okręgu rozpoczętą postęp. przygotowawcze.

-Jeżeli chodzi o konkurencje jurysdykcji polskiej i obcej- w razie przyjęcia, że prz. popełnione zostało zarówno w Polsce jak i za granicą (działanie w Polsce a wystąpienie skutku za granicą) to rozstrzygają je reguły międzynarodowego pk, a przede wszystkim umowy dwustronne między zainteresowanymi państwami.

B)Zasada terytorialności

W razie popeł. prz. na terytorium RP dominujące znaczenie ma zasada terytorialności, która wynika wprost z suwerennej władzy państwa na jego terytorium. Polskiej jurysdykcji podlega sprawca popeł. prz. na terytorium RP bez względu na to czy jest obyw. polskim czy cudzoziemcem. Wyjątkiem od tej zasady są immunitety dyplomat. i konsularne, które wyłączają możliwość pociągnięcia do odp. karnej osób korzystających z immunitetu, chyba ż państwo wysyłające uchyli immunitet. Najczęściej mamy do czynienia z wydaleniem takiej osoby z terytorium RP z żądaniem pociągnięcia jej do odp. przez państwo wysyłające.

Zasada terytorialności rozciąga się na polskie statki wodne lub powietrzne bez względu na to na jakim obszarze się znajdują z tym, że nie są one częścią terytorium państwa a jedynie jurysdykcja polska rozciąga się na te statki.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA PRZESTĘPSTWO (WYKROCZENIE) POPEŁNIONE ZA GRANICĄ)

Zgodnie z zasadą obywatelstwa obywatel polski powinien stosować się do prawa swego kraju również wtedy gdy przebywa za granicą. W razie popeł. przez niego prz. za granicą stosuje się do niego ust. karną polską, tzn. po powrocie do kraju będzie pociągnięty do odp. przed sądem polskim. Jeżeli został skazany za granicą to sąd polski zaliczy mu na poczet orzeczonej kary okres rzeczywistego pozb. wolności za granicą oraz wykonywaną tam karę, uwzględniając różnice między tymi karami. Kk reguluje przejęcie do wykonania wyroku zapadłego za granicą, a także przejęcie ścigania karnego wszczętego przeciwko obywatelowi polskiemu za granicą. Warunkiem odp. przed sądem polskim jest uznanie czynu za prz. również w miejscu jego popełnienia. Warunek ten nie odnosi się do funkcjonariuszy publicznych, którzy pełniąc tam służbę popełnili prz. w związku z wykonywaniem swych funkcji, ani do osób które popełniły prz. w miejscu nie podlegającym żadnej władzy państwowej.

DEFINICJA PRZESTĘPSTWA I JEJ ELEMENTY

Prz. jest czyn człowieka, zabroniony pod groźbą kary przez obowiązującą ust. określającą jego znamiona, zawiniony i społ. szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomy. Zabronienie czynu przez ust. następuje przez wskazanie w ust. jego znamion i kary grożącej za jego popeł. Przez zabronienie czynu pod groźbą kary nadana mu zostaje cecha bezprawności karnej, która jest sprzecznością z normami pk, naruszeniem zakazu lub nakazu zawartego w tym prawie, nakazem mówienia prawdy przez świadka składającego zeznanie. Prawo jednak przewiduje, w pewnych sytuacjach wyłączenie bezprawności tzw. Kontratypy (np. obrona konieczna, stan wyższej konieczności). Bezprawność karna wiąże się z karalnością zabr. czynu. W zależności od tego czy zabr. zachowanie jest zbrodnią czy występkiem kk przewiduje odpowiednie sankcje. Przez pojęcie karalności czynu należy rozumieć kary grożące nie zaś to czy zostały one w konkretnym wypadku wymierzone.

-Materialny element definicji przestępstwa- obowiązujący kk oparty jest na założeniu, czy przestępczość czynu realizującego znamiona czynu zabronionego zależy od stopnia jego społecznej szkodliwości. Karygodne są takie czyny, które osiągnęły wyższy niż znikomy stopień społecznej szkodliwości

-określono okoliczności decydujące o stopniu społecznej szkodliwości- bierze się pod uwagę rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, postać zamiaru. Motywacje sprawcy itd.

PODZIAŁ NA ZBRODNIE, WYSTĘPKI I WYKROCZENIA

Zbrodnia, występek i wykroczenia. Prz. dzielą się na zbrodnie i występki. Wykroczenia NATO-miast, jako czyny karalne niższego rzędu objęte są odrębną regulacją zawartą w kodeksie wykroczeń. Najbardziej wyrazistym i jednoznacznym kryterium podziału czynów karalnych na prz. oraz wykroczenia jest wysokość zagrożenia sankcja karną.

Zbrodnie - są to czyny zagrożone karą pozb. wolności na czas nie krótszy od 3 lat, albo karą surowszą (zabójstwo, rozbój z użyciem broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, ludobójstwo). Zbrodnię można popełnić tylko umyślnie.

Występki- czyny zagrożone karą przekraczającą miesiąc pozb. Wolności, miesiąc ogran. wolności albo grzywną powyżej 30 stawek dziennych. Występek można popełnić tylko nieumyślnie, jeżeli ustawa tak stanowi.

Wykroczenia - to czyny zagrożone karą aresztu (od 5 do 30 dni), ogran. wolności w wymiarze miesiąca, grzywną do 5.000 zł lub naganą.Podział prz. według ciężaru gatunkowego opiera się na kryterium wysokości grożącej kary a nie na wysokości kary orzeczonej.

WINA
Zachodzi wtedy gdy z popełnionego czynu można zrobić sprawcy zarzut. W prawie karnym materialnym wina jest adresowana do konkretnej osoby.
WINA UMYŚLNA -
a) w zamiarze bezpośrednim - ma miejsce gdy sprawca chce popełnić przestępstwo, ma wolę i świadomość popełnienia czynu zabronionego
b) w zamiarze ewentualnym - sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa, godzi się na to. Wola sprawcy polega na tym , ze godzi się on na możliwość popełnienia przestępstwa
WINA NIEUMYŚLNA-
a) lekkomyślność - sprawca naruszając reguły ostrożności przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego, lecz przypuszcza, ze go uniknie. Pojawia się tu świadomość sprawcy, nie ma natomiast woli i zamiaru
b) niedbalstwo - sprawca możliwości popełnienia czynu zabronionego nie przewiduje , chociaż mógł przewidzieć. Sprawca nie wykorzystał swoich możliwości intelektualnych i dlatego nie zmienił swego nieostrożnego zachowania co doprowadziło do przestępstwa nieumyślnego
WINA KOMBINOWANA (MIESZANA)
część znamion przestępstwa obiatę jest zamiarem sprawcy a druga cześć tylko wina nieumyślna. Przestępstwo popełnione z winy mieszanej - traktuje się w sumie jako przestępstwo umyślne.
WINA HYBRYDALNA
Jest to wina nieumyślna

Okoliczności wyłączają winę - nieletniość - to sytuacja kiedy osoba nieletnia nie jest zdolna do kary na brak winy. Jest niezdolna do zawinienia. KK ogranicza wiek do17 lat, powyżej tego wieku osoba jest uznawana za dorosłą. W KK nie ma osób małoletnich i pełnoletnich. Ale niepełnoletnia i dorosła. Problematyką co do nie letnich zajmuje się ustawa co do nieletnich. Uelastycznienie dokonuje się w dwie strony, gdzie pociąga się do odpowiedzialności 15 latka. Warunki określa art. 10 2. Wina nieletniego jest niższa niż dorosłego. Kary nieletniego nie może przekraczać 2/3 stopnia winy. Podwyższenie granicy nieletności co do dorosłości sąd może zastosować środki co do nieletnich, jeśli rozwija się wolniej. Poza nieletniością jest niepoczytalność. Stan niepoczytalności sprawia, iż człowiek nie może odpowiadać za stan winy. KK wskazuje na źródła i na konsekwencje, ze względu na niepoczytalność. Źródła stanu:
1. choroba psychiczna - psychoza, schizofrenia
2. upośledzenie umysłowe -niedorozwoju, jest stopniowalna, np. upośledzenie głębokie, taka osoba nie jest w stanie popełnić przestępstwa;
3. inne zakłócenia czynności psychicznej - jakieś inne czynności zakłócające; podanie alkoholu kiedy inna osoba nie jest tego świadoma, sytuacja zachodząca z procesami zachodzącymi w organizmie człowieka.
Należy wykazać źródło i ze wywołuje konsekwencje, np. że sprawca nie rozpoznaje znaczenia czynu, brak zrozumienia tego co się z nim dzieje. Art. 31 2 - poczytalność ograniczona w stopniu znacznym; art. 31 3 - odpowiedzialność za wprawienie się w stan nietrzeźwy lub odurzenia - to działanie dobrowolne i świadome, nie jest zmuszany do wypicia czy do zażycia czegoś odurzającego.
Upojenie patologiczne - wypicie alkoholu w dużych ilościach, niewielka ilość sprawia, że człowiek jest niepoczytalny; osoba niepoczytalna nie może powołać się na przepisy o niepoczytalności.

Art. 31 3 - prowadzenie samochodu w stanie nietrzeźwym

Między stanem poczytalności a stanem niepoczytalności jest poczytalność ograniczona. Nie ma niepoczytalności ograniczonej.

OKOLICZNOŚCI WYŁĄCZAJĄCE WINE
• Błąd co do bezprawności lub okoliczności uchylających odpowiedzialność
Błąd ten polega na urojeniu sobie innych okoliczności lub stanu rzeczy, który faktycznie istnieje np. na polowaniu myśliwy zobaczył zwierze / tak mu się wydawało/ i wydał strzał, podchodzi bliżej i widzi, że postrzelił kolegę, a nie zwierze jak się mu wydawało . W takiej sytuacji nie będzie to przestępstwo umyślne, a wina nieumyślna, będąca wynikiem lekkomyślności, niedbalstwa. Od błędu co do znamion czynu należy odróżnić błędne przekonanie sprawcy, ze działał w warunkach okoliczności uchylającej bezprawność np. policjant widzi gangstera, który sięga do wewnętrznej kieszeni kurtki myśląc, że wyciąga broń - policjant strzela do niego, a okazuje się, ze on sięgała po papierosy. W takiej sytuacji ustawa przyjmuje, ze jeśli błąd sprawcy jest usprawiedliwiony to jego odpowiedzialność jest uchylona, a jeśli błąd nie jest usprawiedliwiony i wynika z niedbalstwa lub lekkomyślności można zastosować wobec sprawcy tylko nadzwyczajne środki łagodzące.
• Niepoczytalność i poczytalność ograniczona
a) choroba psychiczna
K.K,. mówi, ze przestępstwa nie popełnia ten, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego zakłócenia psychiatrycznego nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swym postępowaniem Taki stan nazywany jest niepoczytalnością, która zaliczamy do okoliczności wyłączających winę. Ustalenie niepoczytalności oparte jest na opiniach biegłych psychiatrów.

Upośledzeniu umysłowe ma 4 stopnie:
- Lekkie
-Umiarkowane
- Ciężkie
-głębokie

Choroba psychiczna może być o podkładzie :
- Ograniczonym - miażdżyca, otępienie starcze
- Nieograniczonym - psychozy czynnościowe

Do grupy chorób psychicznych zaliczyć można również :
Schizofrenię
Parafremię
Paranoję
Cyklofrenię

Wyróżniamy jeszcze inne przypadki, których nie można zaliczyć do chorób psychicznych, ale powodują przejściowy stan niepoczytalności.
Zaburzenia na tle zatruć
Oburzenie narkotykiem
-Narkotykiem
- Stany hipnotyczne

Zapalenia opon mózgowych
Niepoczytalny sprawca nie może ponoście odpowiedzialności karnej, jednakże osoba taka może zagrażać bezpieczeństwu publicznemu, dlatego w takiej sytuacji stosuje się wobec
niej środki zabezpieczające - umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym.

Poczytalność nie jest wyłączona, tylko ograniczona . Dlatego ograniczenie poczytalności nie uchyla winy, ale ja umniejsza.

• Nieletniość

• Działanie w warunkach rozkazu wojskowego
Obowiązek wykonania rozkazu wiąże się z panującą w wojsku zasadą dyscypliny i podporządkowania. Odmowa wykonania rozkazu niezgodnie z jego treścią ( art. 343 1 k.k.) pociąga za sobą kary dyscyplinarne oraz podjęcie w stosunku do żołnierza sankcji karnej, które odbywają się na podstawie złożonego przez dowódcę wniosku (art., 343 4 k.k.). Z uwagi na to , że mamy tutaj do czynienia ze stronami :
- podwładny jako narzędzie wykonania rozkazu
- rozkazodawca
w takiej sytuacji podwładny nie ponosi odpowiedzialności, iż mamy do czynienia z sprawstwem przez polecenie wydane osobie uzależnionej.
Zgodnie z art. 318 „ Nie popełnia przestępstwa żołnierz, który dopuszcza się czynu zabronionego będącego wykonaniem rozkazu, chyba, ze wykonując rozkaz umyślnie popełnia przestępstwo”. Art. 18 1 k.k. stanowi, iż w przypadku wykonania rozkazu przez podwładnego i w trakcie jego wykonania doszło do popełnienia przestępstwa, wówczas odpowiedzialność za jego skutki ponosi sprawca ( rozkazodawca) wydając polecenie popełnienia czynu zabronionego osobie od siebie uzależnione
• Nieświadomość bezprawności czynu ( art. 318 K.K.)
Polskie prawo odrzuciło zasadę, ze nieświadomość prawa zawsze szkodzi, a przyjmuje zasadę Iny. Jeśli nieświadomość sprawcy czynu zabronionego co do bezprawności czynu jest usprawiedliwiona np.: osoba wraca z dżungli do kraju i nie wiedziała, że zmieniły się przepisy prawa. Usprawiedliwiona nieświadomość bezprawności czynu uchyla winę natomiast w przypadku nieusprawiedliwionej nieświadomości należy przyjąć, że wina sprawcy może być umniejszona.

OKOLICZNOŚCI UCHYLAJĄCE BEZPRAWNOŚĆ

Okoliczności uchylające bezprawność, czyli sprzeczność z normą prawa karnego, noszą nazwę kontra typów w przestępstwa. Do ujętych w k.k. kontra typów należą: obrona konieczna, stan wyższej konieczności - polegający na poświęceniu dobra dla ratowania innego dobra o wyższej wartości; ryzyko nowatorstwa; dopuszczalna krytyka związana z przestępstwem zniesławienia i działanie w ramach ostatecznej potrzeby wojskowej. Jeżeli chodzi o kontra typy pozakodeksowe, to ich katalog obejmuje: zabiegi lecznicze, przerywanie ciąży w warunkach określonych przez ustawę z 07 stycznia 93 r.; szczególne uprawnienia i obowiązki, karcenie nieletnich, ryzyko sportowe oraz zgodę pokrzywdzonego (dysponenta dobrem).

Kontra typ -okoliczności uchylające bezprawność czynu
1 Rodzaje kontratypów
a) Kodeksowe - określone w kodeksie karnym
Obrona konieczna - art. 25 1 k.k.
Stan wyższej konieczności - art. 26 1 k.k.
Ryzyko związane z eksperymentem
b) Pozakodeksowe
Zabiegi lecznicze
Przerywanie ciąży w warunkach przewidzianych przez ustawę z 7-01-93r
Karcenie nieletnich
Ryzyko sportowe
Zgoda pokrzywdzonego ( dysponenta dobrem)
b) Ustawowe - określone w ustawie
c) Pozaustawowe - określone poza ustawą

Kryminologia jest nauką o przestępczości i przestępcy. Uprawia się ją w formie badań empirycznych i formułuje się na ich podstawie uogólniające twierdzenia o badanych zjawiskach. Badanie przestępczości polega głównie na opisywaniu jej rozmiarów, struktury, dynamiki i skutków społecznych. Kryminologia poświęca najwięcej miejsca przyczynom przestępczości.

Wiktymologia jest nauką o ofierze przestępstwa. Z języka łacińskiego victima oznacza ofiarę. Jest stosunkowo młodą dziedziną nauki i stanowi jakby dopełnienie kryminologii. Zajmuje się zjawiskiem pokrzywdzenia przestępstwem (wiktymizacją) i osobą pokrzywdzonego. W szczególności wiktymologia zajmuje się badaniem roli ofiary w genezie przestępstwa, zwłaszcza ustaleniem czynników tworzących podatność na stanie się ofiarą przestępstwa, oraz metod zapobiegania ewentualnej wiktymizacji.

Kryminalistyka z kolei jest nauką o metodach i środkach wykrywania przestępstw, oraz wykrywania i ścigania ich sprawców. Zajmuje się również uzyskiwaniem i utrwalaniem środków dowodowych dla celów procesu karnego. Kryminalistyka zajmuje się również metodami i środkami technicznymi zapobiegania przestępstwom.

---