Psychoanaliza - zbiór teorii [edytuj]

Psychoanaliza to zbiór teorii dotyczących struktury psychiki człowieka, jego rozwoju i funkcjonowania, próbujących wyjaśniać powstawanie różnych aktów psychicznych. Tworzenie psychoanalizy rozpoczął Zygmunt Freud pod koniec XIX w.

Psychoanaliza od klasycznej psychologii różni się założeniem istnienia sfery psychiki zwanej nieświadomością charakteryzującej się tym, że procesy tam przebiegające nie są dostępne świadomej refleksji danej osoby. W nieświadomości zgromadzone są bodźce popędowe, których realizacja jest w konflikcie z normami moralnymi danej osoby. Popędy te, pomimo tego, że odebrano im bezpośrednią możliwość realizacji, są jednak ciągle aktywne i próbują ujawnić się poprzez tworzenie pewnych tworów zastępczych takich jak czynności pomyłkowe, marzenia senne, symptomy nerwicowe, itd. Twory te są pewnego rodzaju kompromisem między wymaganiami moralnymi a nieświadomymi popędami.

Psychoanalizę można uznać za kierunek we współczesnej psychologii. Ponieważ psychoanaliza zakłada istnienie obszarów psychiki, które nie są dostępne świadomości zwana jest także psychologią głębi. Psychoanaliza, jakkolwiek nie jest systemem filozoficznym w pełnym tego słowa sensie, ociera się często w swoich teoriach i rozważaniach o zagadnienia filozoficzne, szczególnie z zakresu teorii poznania.

Pionierami psychoanalizy, poza samym Zygmuntem Freudem, byli także Maria Bonaparte, Melanie Klein, Wilfred Bion, Jacques Lacan, Otto Rank, Margaret Mahler, Otto Kernberg. Wielu badaczy i praktyków, którzy swoją pracę rozpoczęli z Freudem stworzyło własne szkoły, które odcinają się od psychoanalizy, jednak często są z nimi kojarzone Carl Gustav Jung, Alfred Adler, Wilhelm Reich, Karen Horney. W Polsce pionierami psychoanalizy byli Ludwik Jekels, Maurycy Bornsztajn i Gustaw Bychowski, a po II wojnie światowej Jan Malewski, Michał Łapiński i Zbigniew Sokolik.

Psychoanaliza - metoda terapeutyczna [edytuj]

Metoda terapii zaburzeń psychicznych oparta na założeniach teorii psychoanalizy. Zgodnie z nią, podstawową przyczyną powstania objawów nerwicowych jest nieświadome wspomnienie z którym wiążą się silne emocje, powstałe w traumatycznej sytuacji. Świadome Ja nie pozwala na zaakceptowanie tego wspomnienia i odpowiednie odreagowanie emocji z nim związanych. W efekcie tego stanu rzeczy emocje te muszą one szukać innej drogi ujścia. Tą drogą okazują się być objawy neurotyczne.

Zatem celem psychoanalizy, jako metody terapeutycznej jest przywrócenie do świadomości tych wspomnień. Terapię prowadzi się poprzez analizę takich tworów psychiki jak czynności pomyłkowe, marzenia senne, objawy nerwicowe, fobie, swobodne bezsensowne skojarzenia, natręctwa myślowe. Wszystkie te twory łączy to, że są elementem psychicznym, jednakże obcym świadomości, czyli związane są z nieświadomością. Odpowiednio prowadzona analiza prowadzi do uświadomienia sobie aktywnego, nieświadomego wspomnienia, w efekcie usunięcia źródła nerwicy. Metodę i cel psychoanalizy dobrze ilustruje wypowiedź Freuda: "Wo Es war soll Ich werden" - "Gdzie To było, powinno stać się Ja"

Zgodznie z zasadami klasycznej psychoanalizy terapia odbywa się kilka razy w tygodniu i każde spotkanie trwa około 60 min. Pacjent leży, natomiast analityk siedzi za głową pacjenta. Psychoanaliza jest terapią długoterminową. Trwa kilka lat.

Krytyka [edytuj]

Krytycy psychoanalizy jako teorii naukowej twierdzą, że nie da się jej zweryfikować doświadczalnie, więc nie można jej zaliczyć do nauki, a jedynie do literatury, pseudonauki lub paranauki. Ponadto wielu autorów uważa, że Freud w wielu miejscach fałszował swoje obserwacje aby potwierdzały teorię[1], a w niektórych miejscach ocierał się o numerologię (np. przy interpretacji marzeń sennych).

Karl Popper posłużył się przykładem psychoanalizy jako teorii niefalsyfikowalnej, a więc nienaukowej. Niefalsyfikowalność psychoanalizy można przedstawić na następującym przykładzie. Pewna osoba pali cygaro. Psychoanaliza twierdzi, że w ten sposób osoba zaspokaja swoje potrzeby oralne. Jeżeli osoba ta potwierdzi, będzie to stanowiło dowód na prawdziwość twierdzeń psychoanalizy. Jeżeli natomiast zaprzeczy, to przyczyn tegoż zaprzeczenia należy szukać w nieświadomości i w wyparcie. Zatem to także potwierdza prawdziwość twierdzeń psychoanalizy.

Pytanie o naukowość psychoanalizy jest jednocześnie pytaniem o naukowość całej psychologii. Psychologia bowiem, jako dyscyplina zajmująca się badaniem ludzkiego umysłu, z konieczności musi badać także jego głębsze warstwy oraz wszystkie aspekty osobowości człowieka, które wpływają na jego zachowanie i sposób postrzegania świata. Stawianie hipotez oraz wskazywanie popierających je argumentów jest w nauce rzeczą normalną i oczywistą. Nie zawsze jednak te hipotezy da się jednoznacznie zweryfikować, a specyficzny przedmiot badań psychologii sprawia, że formułowanie konkluzji badawczych przypomina raczej filozoficzną interpretację, nie zaś naukowy, empiryczny i obiektywny opis. Chociaż wielu filozofów nauki tak jak np. wspomniany Karl Popper całkowicie odrzuca wszelkie niemożliwe do sprawdzenia (niefalsyfikowalne) teorie okołonaukowe, należy wziąć pod uwagę fakt, że niefalsyfikowalność nie oznacza fałszywości (można powiedzieć, że teoria Poppera jest niefalsyfikowalna a więc nienaukowa i w domyśle fałszywa). Niektóre wątki klasycznej psychoanalizy nie były możliwe do weryfikacji w czasach Freuda. Dzisiaj, ze względu na postęp techniczny, sytuacja ta się zmieniła: pewne tezy zostały potwierdzone i przyjęte, inne sfalsyfikowane i odrzucone. Są jednak takie elementy, będące raczej filozoficzną interpretacją, których formuła sprawia, że nie mogą zostać uznane za naukę - nie oznacza to jednak, że powinny być automatycznie odrzucone.

Jakkolwiek niektóre koncepcje psychoanalizy przetrwały i zostały potwierdzone (np. neurologia potwierdziła istnienie nieuświadomionych popędów), to wiele fundamentalnych koncepcji psychoanalizy zostało obalonych (np. nie jest prawdą, że wszystkie popędy sprowadzają się do libido). Mimo to istnieją psychoanalitycy, którzy wciąż się upierają przy ich głoszeniu. Istnieje jednak wiele współczesnych nurtów w psychoanalizie, które biorą pod uwagę krytykę pierwotnych idei Freuda. Wiele szkół psychoanalizy definiuje się też nie jako nauka, lecz raczej rodzaj sztuki terapeutycznej, nie uzurpującej sobie miana nauki. Wpływ teorii Freuda na kulturę popularną i obecny w niej obraz psychologii jest prawdopodobnie większy niż na naukę.

Psychoterapia wglądowa [edytuj]

Kontakt następuje "twarzą w twarz", w pozycji siedzącej. Uwaga terapeuty krąży swobodnie, lecz jest bardziej, niż w klasycznej psychoanalizie, skupiona. Mniejszy nacisk kładzie się na wolne skojarzenia, większy na dyskusje z pacjentem oraz wydarzenia interpersonalne. Przeniesienie interpretowane jest w kierunku innych osób niż terapeuta. Nie dąży się do wytworzenia nerwicy przeniesieniowej, a bardziej rozwija związek terapeutyczny. Terapia wglądowa unika zjawiska regresji, z wyjątkiem sytuacji gdy niezbędne jest uzyskanie materiału potrzebnego do analizy treści podświadomych i nieświadomych.

Celem terapii jest rozwiązanie wybranych konfliktów, usunięcie niektórych obron patologicznych oraz poprawa objawowa, która jest skutkiem zrozumienia siebie. Warunki wstępne to względnie dojrzała osobowość, zdolność do związku terapeutycznego, minimalna zdolność tolerowania frustracji, adekwatna motywacja, minimalny stopień refleksyjności.

Czas trwania: od kilku sesji do kilku lat. Spotkania odbywają się 1-3 razy w tygodniu i trwają od 30 minut do godziny.

Szkoła angielska psychoanalizy [edytuj]

Składają się na nią teorie tworzone przez dwie wielkie osobowości: Annę Freud - córkę Zygmunta Freuda oraz Melanie Klein. Z uwagi na różnice między tymi podejściami przez długi czas realna była groźba rozpadu w Brytyjskim Towarzystwie Psychoanalitycznym.

Melanie Klein

W swojej pracy podkreślała wagę wewnętrznych relacji z wyfantazjowanymi postaciami określanych jako relacja z obiektem. Te relacje wymagają stworzenia specyficznego rodzaju obron. Konstelację popędów, relacji z obiektem i obron Melanie Klein nazwała pozycją. Wyróżniła pozycje:

* schizo-paranoidalną

* depresyjną

Pozycja tym różni się od fazy (w ujęciu freudowskim), że w pewien sposób istnienie całe życie jednostki, nie przemija. Klein uważała, że ego istnieje od początku życia jednostki. Wprowadzone przez nią modyfikacje techniki analitycznej umożliwiły terapię głębiej zaburzonych pacjentów (psychozy, depresje, pomijane przez szkołę ortodoksyjną.

Anna Freud

Anna Freud w swojej pracy zmodyfikowała technikę analityczną tak, aby można było prowadzić analizę dzieci. W przeciwieństwie do poglądów Zygmunta Freuda - swojego ojca, przyczyn objawów nerwicowych upatrywała nie tylko w fantazjach, ale także w aktualnej i przeszłej sytuacji dziecka. W zakresie rozwoju dziecka wprowadziła pojęcie linii rozwojowej, które znaczeniowo jest szersze do freudowskiej koncepcji rozwoju psychoseksualnego. W swojej interpretacji aparatu psychicznego przeniosła środek ciężkości na II teorię topograficzną Freuda, próbując zawrzeć w niej także I teorię topograficzną.

Neopsychoanaliza

Karen Horney

W swojej pracy Karen Horney inaczej niż Freud interpretuje siły przyczyniające się do powstania nerwicy. Podobnie jak Freud stwierdziła, że przyczyną nerwicy są nierozwiązane wewnętrzne konflikty. Siłą napędową tych konfliktów są popędy, które zupełnie inaczej niż w koncepcji Freuda, są siłą specyficzną dla neurotyków. Rodzą się one z poczucia wyizolowania, bezradności, strachu, wrogości. Ich celem jest zdobycie poczucia bezpieczeństwa. Cechą charakterystyczną i przyczyną nerwicy jest neurotyczna struktura charakteru, nerwica charakteru. W tym ujęciu charakter składa się z sprzecznych (a więc konfliktowych, wzajemnie się wykluczających) tendencji, które neurotyk próbuje pogodzić, choć jest to całkowicie niemożliwe. Jej teoria powstania nerwicy są opisane łącznie z notą biograficzną.

Psychologia analityczna [edytuj]

Carl Gustav Jung

Carl Gustav Jung - w swojej koncepcji dokonał podziału psychiki na sferę świadomą i podświadomą. Tę ostatnią podzielił na nieświadomość indywidualną i nieświadomość zbiorową, na którą składają się dziedziczone doświadczenia całego rodzaju ludzkiego. Jej składniki to archetypy - najbardziej pierwotne idee lub formy rzeczy, podobne u wszystkich ludzi, związane z uniwersalnymi tematami. Niektóre archetypy są tak rozwinięte, że można je uważać za oddzielne systemy wewnątrz psychiki lub osobowości. Są to anima, animus, persona i cień. Proces rozwoju jaźni nazwał indywiduacją. Polega ona na stopniowym poszerzaniu pola świadomości o treści podświadomości. Jung wyróżnił dwa typy dystrybucji energii psychicznej: na zewnątrz (ekstrawersja) i ku wnętrzu podmiotu (introwersja). Te dwa typy postaw współistnieją u każdego człowieka. Wyróżnił ponadto cztery funkcje psychiczne: myślenie, uczucia, intuicja, percepcja. Występują one u człowieka wspólnie, przy czym jedna z nich jest dominująca.

Psychologia indywidualna [edytuj]

Alfred Adler

Twórca tej szkoły odrzucił koncepcję libido. Uważał, że głównym motorem działania ludzi jest dążenie do mocy jako forma kompensacja kompleksu niższości. Wspomniany kompleks powstaje we wczesnym dzieciństwie na podłożu poczucia słabości dziecka w stosunku do dorosłych i do otoczenia. Sposoby kompensacji kompleksu niższości wpływają na kształtowanie się cech charakteru człowieka, a niemożność kompensacji daje początek zaburzeniom i chorobom psychicznym. Adler uważał też że poczucie niższości jest czymś dobrym dla człowieka, bowiem jest to czynnik rozwoju jednostki. Można wyróżnić dwa cele życia. Pierwszy to poczucie wspólnoty (Gemeinschaftsgefūhl), który sprowadza się do rozwoju jednostki jak i ogółu w oparciu o poczucie empatii i identyfikację. Drugi to prywatna inteligencja (private Intelligenz), który sprowadza się aby swoją niedoskonałość przezwyciężyć przez zdobycie przewagi nad innymi ludźmi. Sam Adler podkreślał pierwszy z celów jako skuteczny środek walki z poczuciem mniejszej wartości.

Psychoanaliza

Kozielecki, koncepcje psychoanalityczne człowieka

Fromm, rewizja psychoanalizy

Freud, wstęp do psychoanalizy

Hillman, Boer, książka kucharska Zygmunta Freuda

1. Freud

- popędy to siły nadające kierunek ludzkiemu działaniu, nie zawsze są uświadomione

- większość tych popędów człowiek tłumaczy sobie jako postępowanie racjonalne, nie uświadamia sobie działania popędu

- próba uświadomienia człowieka o działaniu popędu => reakcja obronna

- metoda badawcza - psychoanaliza

- różne trudności normalnej realizacji popędu seksualnego (tabu) prowadzą do zaburzeń, często patologicznych.

- Zaburzenia - mają przyczynę w nieuświadomionych i niezrealizowanych popędach

- Popęd seksualny - rozumiany szerzej - „libido” - wczesne formy tego popędu upatrywał już w niemowlęctwie.

- Nieuświadomione konflikty - najbardziej powszechny „kompleks Edypa”, spowodowany dziecięcą miłością chłopców do matki

- Nieświadomość stanowi siedlisko instynktownych pragnień seksualnych

- Główna metoda psychoanalizy - uświadomienie chorym dręczących ich kompleksów i sensu zaburzeń;

metoda wolnych skojarzeń - pacjent mówi wszystko co mu przychodzi na myśl na dany temat

- Teza Freuda: konflikty i kompleksy nieświadome mogą prowadzić nawet do zaburzeń wegetatywnych (w czynnościach trawienia, oddychania etc.)

- Schemat człowieka normalnego: osobowość człowieka składa się z trzech części:

1) sfera pierwotnych biologicznych popędów - Id - początkowo Freud miał na myśli praktycznie tylko popęd seksualny, później wyróżnił jeszcze przeciwstawny mu popęd śmierci

Popędy powodują stan napięcia i dążą do zaspokojenia go przez likwidację tego napięcia

2) sfera działań na przedmioty zewnętrzne i zrealizowania celów zewnętrznych - Ego - sfera ta kształtuje się wtedy, gdy do zaspokojenia popędów zaczynają być potrzebne bodźce, przedmioty zewnętrzne i inni ludzie

3) Superego - skutek uspołecznienia się człowieka. Zaspokajanie popędów zaczyna dość wcześnie natrafiać na przeszkody w postaci zakazów, najpierw ze strony rodziców, a potem innych ludzi.

Superego odpowiada potocznemu pojęciu sumienia. Kształtuje się ono i funkcjonuje nieświadomie

Ma charakter irracjonalny i przymusowy.

Id Ego Superego

- tak złożona osobowość pozostaje w stanie nieustannego napięcia. Id dąży do zaspokojenia i wywiera nacisk na Ego, równocześnie Superego stawia wymagania, często przeciwstawne. Ego powstaje w stałym konflikcie, w stanie lęku lub poczucia winy. Rozwija wiec szereg mechanizmów obronnych:

a) wypieranie - tego co jest zabarwione uczuciowo nieprzyjemnie

b) projekcja - przypisuje różne własne cechy i pragnienia do

których nie chce się przyznać przed sobą, innym

osobom lub przedmiotom zewnętrznym

c) sublimacja - Ego skierowuje energię Id na inne przedmioty, niż te, na które jest ona pierwotnie skierowana

- nie zaspokojenie popędów wywołuje stan frustracji

- powstał bardzo pesymistyczny obraz człowieka o wielu cechach patologicznych

- Można tylko łagodzić a nie likwidować te trudności, ułatwiając człowiekowi doprowadzenie do świadomości jego kompleksów i zahamowań.

- Psychoanaliza - silny wpływ na współczesną kulturę, sztukę i naukę, zwłaszcza socjologię

- Urojenia - są genetycznie uwarunkowane, są to idee, które są niedostępne argumentom logicznym i zaczerpniętym z rzeczywistości(przykład pacjentki zazdrosnej o męża z powodu anonimowego liściku, który nie mógł być prawdziwy, a mimo iż kobieta jest o tym fakcie przekonana staje się nieufna, zazdrosna o męża, pacjentka sama spowodowała ów list, który spowodował urojenie zazdrości <powiedziała wrogiej sobie osobie, że wiadomość o zdradzie męża byłaby dla niej czymś najgorszym>)

- Jedzenie - Freud jako 40 letni człowiek „porzucił przyjemności seksualne”, a popęd ten spowodowany przez libido zastąpił popędem do jedzenia. „W złożonej grze instynktów jeden instynkt może zastępować lub wzmacniać inny”. Freud zmienia zdanie co do treści swoich wywodów - stawia popęd do zaspokajania głodu nad popęd seksualny.

- Mechanizmy obronne (DALEJ!!)

- Psychoterapia (DALEJ!!!)

2. Inne odłamy psychoanalizy

- A. Adler - psychologia indywidualna

a) motywem postępowania ludzkiego jest instynkt mocy

b) każdy ma naturalną tendencje do ukrywania przed otoczeniem swoich słabości, a pokazywania się od najsilniejszej strony. Na tle posiadanych ułomności wytwarza się kompleks niższości, który ludzie starają się ukryć

- C. Jung - psychologia analityczna

a) przeciwstawiał się przypisywaniu zbyt wielkiej roli instynktowi seksualnemu, zamiast niego jako główny motor ludzkiego działania i źródło jego energii w instynkcie samozachowawczym

b) Po zaspokojeniu potrzeb biologicznych energia ta zużywana jest na działalność kulturalną - działalność ta wyraża się głównie w symbolach, a symbole tworzone są najczęściej nieświadome.

c) Różne wierzenia, mity utrwalane są w mózgu jako archetypy

- O. Rank

a) najważniejszym motywem działania w życiu ludzkim jest obawa przed oddzieleniem się od większej całości

b) Narodziny - pierwszy wielki uraz , potem człowiek boi się wszelkiej indywidualizacji.

3. Ogólne założenia współczesnych psychoanalityków

- działanie człowieka jest stymulowane i ukierunkowane przez wewnętrzne siły (popędy, potrzeby, dążenia)

- odrzucenie tezy behawiorystów, iż zachowanie człowieka jest całkowicie sterowane przez środowisko; to nie środowisko i system wzmocnień, ale siły wewnętrzne warunkują to, do czego człowiek dąży, przed czym się broni

- większość popędów nie jest wrodzona, ale nabyta w procesie uspołecznienia

- z reguły wyróżnia się dwie klasy popędów:

a) pierwotne - zdobycie pokarmu, utrzymanie optymalnej temperatury ciała, popęd seksualny, unikanie bólu etc

b) wtórne - powstają w wyniku socjalizacji - potrzeba bezpieczeństwa, potrzeby społeczne, potrzeby osobiste np. poczucie akceptacji

- Popędy są z reguły nieświadome

- Socjalizacja - proces kształtowania popędów

a) nabywanie podstawowych popędów wtórnych - głównie środowisko rodzinne w pierwszych latach życia

b) nabywanie potrzeby mocy - objęcia władzy, dominacji i sławy. Człowiek dąży do realizowania tej potrzeby, ponieważ jest słaby - dziecko ma poczucie niższości w stosunku do dorosłych, chcąc skompensowac to uczucie zaczyna dążyć do mocy

- motywacja człowieka jest z reguły nieświadoma

- Popędy aktywizują i ukierunkowują ludzkie zachowanie, powodują, że jest ono działaniem celowym; zaspokajanie potrzeb usuwa napięcie i daje poczucie satysfakcji

- Najważniejszą przyczyną udaremnienia ludzkich dążeń jest konflikt:

a) wewnętrzny - gdy człowiek dąży jednocześnie do zaspokojenia sprzecznych celów (dziewczyna chce wyjść za mąż, a jednocześnie boi się utracić poczucie niezależności)

b) zewnętrzny - z reguły ma charakter interpersonalny, jest to sprzeczność pomiędzy dążeniami jednostki a dążeniami innych ludzi (np. sprzeczność między dążeniami dzieci i rodziców)

- człowiek jest pełen nieuświadomionych konfliktów (dla Freuda konflikt między popędem seksualnym a społecznym tabu, dla Horney - wrogość między jednostką a grupą)

- szczególne znaczenie - konflikt pomiędzy potrzebą bezpieczeństwa, a potrzebą wolności

- Jedna z najważniejszych potrzeb, które trzeba zaspokoić, jest poczucie tożsamości i integracji osobowości

- Człowiek nie jest bezbronny - w przypadku konfliktów, których nie umie rozwiązać lub frustracji, stosuje pewne mechanizmy obronne (wykryte przez Freuda)

a) mechanizmy obronne - są to nawykowe metody radzenia sobie z konfliktami, są wynikiem procesu socjalizacji

b) funkcjonują w sposób nieświadomy

c) funkcje mechanizmów obronnych:

• redukują poziom lęku, który powstaje w syt. konfliktowej

• chronią poczucie godności pozwalając utrzymać wysoką samoocenę

• łagodzą objawy konfliktów - nie rozwiązują ich

d) najbardziej znanym mechanizmem obronnym jest represja - usuwanie ze świadomości myśli o konfliktach, popędach, przykrych przeżyciach, celem represji jest wyeliminowanie lęku, nie rozwiązuje ona problemu

e) Projekcja - nieświadomy mechanizm rzutowania swoich niepożądanych cech czy wad na innych ludzi, wpływa to na wzrost samooceny

• zmienia ona zachowanie jednostki w stosunku do innych ludzi

• jest to rodzaj samoobrony - człowiek siebie widzi zbyt jasno, a innych zbyt słabo

f) Racjonalizacja - nieadekwatne wyjaśnianie przyczyn postępowania, często ma charakter podawania przyczyn prawdziwych, ale nie pełnych (półprawda)

Rodzaje racjonalizacji wg Zawadzkiego:

• kwaśne winogrona - człowiek nie może osiągnąć jakiegoś celu, więc udaje, że jest on dla niego mało znaczący

• słodkie cytryny - człowiek wmawia sobie, że zdarzenia i sytuacje, których nie cierpi są przyjemne

g) substytucja - polega na zastępowaniu celów, których nie można osiągnąć, przez cele, które są łatwiejsze. Są dwie formy substytucji:

Kompensacja - aktywność skierowana na cele podobne do tych, których nie udało się osiągnąć (np. taniec dla kobiety, która boi się intymnych kontaktów z mężczyznami)

Sublimacja - człowiek wyraża swoje nieakceptowane popędy w formie, która zyskuje uznanie społeczne (np. nie zaspokojony popęd seksualny zastąpiony malarstwem)

- Teoria lęku (Freud uznał lęk za objaw fizjologiczny)

a) strach - nieprzyjemny stan emocjonalny, który sygnalizuje zewnętrzne niebezpieczeństwo. Jednostka może bronić się przed tą reakcją

b) lęk - sygnał niebezpieczeństwa wewnętrznego, z którego człowiek nie dokładnie zdaje sobie sprawe

c) źródła lęku - konflikty, które uniemożliwiają zaspokojenie potrzeb => wywołują frustrację i lęk

d) lęk normalny - reakcja proporcjonalna do rzeczywistego zagrożenia , nie wymaga stosowania mechanizmów obronnych

e) lęk neurotyczny - nieproporcjonalny do rzeczywistego zagrożenia, wymaga stosowania mechanizmów obronnych

f) lęk i strach w niektórych sytuacjach mogą działać na jednostkę mobilizująco

- Psychoterapia - jest systematycznym i celowym sposobem modyfikacji i korekcji zaburzeń emocjonalnych za pomocą środków psychologicznych (swobodny tok słów, dyskurs, mimika etc.)

a) stworzona przez Freuda

b) zasadniczy cel tej metody - kształtowanie świadomości człowieka, jest to droga do samoświadomości

c) techniki stosowane przez terapeutów:

• swobodnych skojarzeń - pacjent mówi to co mu przyjdzie na myśl, nie musi być to uporządkowane logiczne, terapeuta stara się znaleźć wyjaśnienie niektórych zachowań nawiązując do dzieciństwa lub ukazując nieuświadomione popędy

• interpretacja snów -

d) psychoanaliza - ulega ciągłym przemianom: dla Freuda była tylko metoda leczenia neurotyków. Obecnie jest również metodą edukacyjną, sposobem modyfikacji człowieka

4. Neofreudyzm - psychologia współczesna - zachowały się tylko niektóre tezy Freuda, większość uległa zmianie, unowocześnieniu

- K. Horney - odrzuca libido i decydujące znaczenie biologicznych popędów dla zachowania ludzi

a) potrzeba akceptacji przez innych ludzi, miłości z ich strony

b) plaga współczesnego człowieka - poczucie zagrożenia

c) lęk podstawowy <= poczucie zagrożenia, niekochania, odrzucenia w dzieciństwie

d) człowiek dąży do zapewnienia sobie poczucia bezpieczeństwa

e) podstawowe konflikty - między człowiekiem a otoczeniem

- H. Sullivan - stosunki między osobnicze

a) człowiek rodzi się z pewną ilością potrzeb (głód, popęd seksualny etc.), dąży do ich zaspokojenia

b) zachowanie spotyka się z pozyt. lub negat. reakcją ze strony otoczenia => zachowanie oprócz satysfakcji (przykrości) przynosi mu zadowolenie (euforię) lub lęk z powodu reakcji otoczenia

c) oceny negatywne - hamulec dla prób zaspokajania potrzeb, powodują zaburzenia - odwołanie do behawioryzmu

- E. Fromm - opierał się na marksistowskiej tezie, że człowiek jest wytworem społ-hist

akcent na znaczenie czynników socjologicznych (pojęcie socjobiologiczne)

1) Pojęcie ewolucji (myślenie historyczne)

a) zmiany historyczne są zmianami psychicznymi przystosowującymi człowieka do społecznego systemu w jakim się urodził

b) zmiany historyczne zachodzą w obszarach zdolności intelektualnych i dojrzałości emocjonalnej.

2) Koncentruje badania wokół problemu przeżycia

a) działanie ludzkie nie jest wyrazem biologicznych popędów, ale jest uwarunkowane przez stosunki społeczne i kulturowe

b) najważniejsze - potrzeby natury kulturalnej, ideologicznej, politycznej i religijnej

c) aby przeżyć człowiek musi żyć w grupach => musi być zdolny do współpracy z innymi

d) charakter - forma, którą w procesach socjalizacji ujęta jest ludzka energia (wg Freuda cechy charakteru wywodzą się z libido)

e) socjobiol. Funkcja charakteru - kształtowanie również charakteru grupowego.

3) Istotę człowieka stanowi dychotomia, polegająca na przeciwieństwie bycia w naturze i podporządkowaniu się wszystkim jej prawom i jednoczesnym przekraczaniu natury

Człowiek jako człowiek został wyrzucony z natury a mimo to nadal jej podlega

4) Wszystkie namiętności i dążenia człowieka (te pozytywne i psychopatyczne) dążą do rozwiązania tkwiącej w człowieku dychotomii

5) Rewizja terapii psychoanalitycznej

a) zmiana w stosunku do Freuda w postrzeganiu roli dzieciństwa - najważniejsze nie dzieciństwo, ale odkrywanie nieświadomego

b) stosujemy dwa podejścia (genetyczne - odwołanie do dzieciństwa i funkcjonalne - analiza teraźniejszości i uświadamianie)

5. Próba scalenia behawioryzmu i psychoanalizy (Dollard, Miller)

- mechanizm ludzkich działań można wyjaśnić za pomocą czterech terminów:

• popędów

• wskazówek

• reakcji

• wzmocnień

- Popędy to pobudki wewnętrzne lub zewnętrzne takie jak głód, ból, seks, które motywują ludzkie poczynania

- Wskazówki - sygnały, bodźce, informacje umożliwiające orientację w otoczeniu i decydujące o tym, jak i kiedy człowiek wykonuje reakcję

- Wzmocnienia - zdarzenia takie jak pokarm, bezpieczeństwo czy miłość, które redukują popęd

Przypadek Dory

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Przypadek Dory - kliniczny przypadek Idy Bauer, oryginalnie doświadczony i opisany przez Freuda. Później sprawę opisywało wielu innych m.in.: Blum, Gallop, Gearhart, Jacobus, Lacan, Masson, Ramas, Rose, Decker.

Leczenie Idy Bauer miało miejsce w latach 1900-1901. Dora to pseudonim nadany pacjentce przez Freuda po pokojówce, która w tym czasie pracowała w jego domu. Pacjentka w wieku 18 lat przybyła do doktora za namową jej ojca, żydowskiego przedsiębiorcy. Dora zachowywała się "osobliwie" i miała za sobą próbę samobójczą. Dla Freuda przypadek nie wyglądał na nic specjalnego, pacjentka wykazywała zwykłe symptomy histerii.

Opis przypadku [edytuj]

Choroba Idy Bauer, mimo początkowej diagnozy, okazała się dużym krokiem w formowaniu ogólnych założeń psychoanalizy. Symptomy Dory to:

* problemy z oddychaniem, histeryczne krztuszenie się,

* depresja,

* unikanie kontaktu z ludźmi,

* zasłabnięcia,

* afonia.

Według Freuda na kondycję histeryczną wpłynęła sytuacja rodzinna, dokładniej zaś romans ojca z żoną przyjaciela rodziny i seksualne propozycje wysuwane przez owego przyjaciela. Przypadek nie został rozwiązany z powodu zerwania leczenia przez pacjentkę, najprawdopodobniej z powodu przeniesienia.

Przypadek okazał się interesujący ze względu na efekt przeniesienia, czyli przenoszenia emocji z właściwego obiektu na terapeutę. Również dzięki tej sprawie Freud uznał za ważne analizowanie snów. Opis leczenia stał się przedmiotem krytyki ze strony kół feministycznych. Krytyce poddano zarówno stronniczą argumentację Freuda co do źródeł histerii, jak i brak profesjonalizmu oraz rzekome zauroczenie wdziękami pacjentki.

Mały Hans

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Mały Hans, właśc. Herbert Graf (1903-1973), zwyczajowo przyjęte określenie jednego z pacjentów, którego terapia została opisana przez Freuda - twórcę psychoanalizy.

"Mały Hans" urodził się w 1903. Jego rodzice byli bardzo zainteresowani nową metodą terapeutyczną. Ojciec chłopca Max Graf bywał na środowych dyskusjach dotyczących teorii psychoanalizy w domu Freuda; matka była kobietą nowoczesną i oczytaną, a także pacjentką Freuda. Ojciec wielokrotnie dzielił się z twórcą psychoanalizy swoimi spostrzeżeniami dotyczącymi rozwoju psychoseksualnego swojego dziecka.

Niespodziewanie w wieku 5 lat pojawił się u Herberta lęk przed końmi. Fobia ta miała swój początek w czasie spaceru, gdy Hans zobaczył przewracającego się konia. Psychoanalityczną terapię prowadził ojciec Hansa w oparciu o wskazówki udzielone przez Freuda. W trakcie terapii okazało się, że lęk odczuwany przez Hansa przed końmi jest przeniesionym lękiem przed ojcem, któremu dziecko przypisywało zazdrość o matkę.

Na podstawie analizy "Małego Hansa" Freud wysnuł bardzo dużo wniosków na temat seksualności dziecięcej i etapów rozwoju seksualnego dziecka.

Ernst Lanzer

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Ernst Lanzer (22 stycznia 1878 - zm. około 25 listopada 1914 w niewoli rosyjskiej), pacjent Zygmunta Freuda, znany pod pseudonimem Człowiek od szczurów (niem. Rattenmann).

Lanzer zgłosił się do Freuda w październiku 1907 z uwagi na niepokojące go natrętne symptomy, które pojawiły się w czasie manewrów wojskowych (11 sierpnia - 7 września 1907). W czasie tych manewrów Lanzer rozmawiał z pewnym "okrutnym kapitanem", który był zwolennikiem srogich kar w wojsku. Opowiedział mu o dawniej stosowanej karze: stawiało się na obnażonych pośladkach żołnierza odwrócone do góry dnem wiadro, a do jego wnętrza wrzucano szczury. Lanzer wyraził oburzenie tym sposobem traktowania żołnierzy, jednakże myśl o szczurach stała się ważnym elementem jego nerwicy w postaci obsesyjnych myśli dotyczących tego rodzaju kary wymierzanej różnym bliskim mu osobom. Skutkowało to licznymi czynnościami magicznymi, które miałyby zapobiec wymierzeniu tej urojonej kary. Motyw szczura pojawiał się także w innych jego symptomach:

* pieniądze (floreny) pogardliwie nazywał szczurami (niem. ratten)

* zastanawiał się nad zwrotem należności w ratach (niem. raten)

* nie mógł zdecydować się na małżeństwo (niem. heiraten)

* ojciec pacjenta przegrał kiedyś dużą sumę pieniędzy (nie swoich) w karty. Tego typu gracza określa się w niemczech jako spielratten

Analiza tegoż pacjenta trwała około roku, a jej przebieg został przedstawiony przez Freuda na pierwszym kongresie Międzynarodowego Stowarzyszenia Psychoanalitycznego w 1910.

Siergiej Pankiejew

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Siergiej Pankiejew - (24 grudnia 1886 - 7 maja 1979). Słynny pacjent Zygmunta Freuda, potocznie określany jako człowiek - wilk lub człowiek od wilków (niem. der Wolfsmann)

Biografia [edytuj]

Pankiejew pochodził z bogatej, arystokratycznej rodziny rosyjskiej. Ich własnością były tereny ziemskie w pobliżu Petersburga i Odessy. Spośród krewnych wiele osób wskazywało na obciążenie dziedziczne chorobami psychicznymi. Brat ojca Siergieja - Piotr - najmłodszy z czwórki rodzeństwa wskazywał objawy psychozy paranoidalnej. Siostra człowieka - wilka popełniła samobójstwo poprzez zażycie trucizny (Freud twierdził, że chorowała na dementia praecox). Także ojciec chorował na depresję. W wieku 18 lat pacjent zaraził się rzeżączką w następstwie której pojawiła się depresja. Siergiej diagnozowany był przez największe sławy psychiatrii tamtego czasu (m.in. Emil Kraepelin) stwierdzające u niego obłęd maniakalno - depresyjny. Pacjent był leczony w sanatoriach w Niemczech. W 1910r. lekarz skierował go na terapię u Freuda. Analiza przeprowadzona była w okresie od lutego 1910r. do lipca 1914r. Po tym okresie Freud uznał, że terapia zakończyła się sukcesem. Niestety, I wojna światowa i rewolucja październikowa pozbawiła bogatego wcześniej pacjenta wszelkich bogactw i posiadłości, które odziedziczył po ojcu i wujku. W 1918r. pojawił się we Wiedniu bez środków do życia.

Opis terapii [edytuj]

Gdy mały Siergiej miał 2,5 roku, w czasie letnich wakacji rodzina przenosiła się do posiadłości wiejskiej, rodzice zaś wyjechali w podróż zostawiając dzieci pod opieką niani i guwernantki. Niania była prostą kobietą okazującą Siergiejowi nieustanną czułość - być może z uwagi na przedwczesną śmierć jej własnego dziecka. Guwernantka zaś była osobą zrzędliwą i alkoholiczką. W czasie wakacji trwał nieustanny konflikt między guwernantką a nianią, w którym przyszły paciejnt Freuda brał stronę ukonanej niani. Po powrocie z wakacji rodzice zauważyli gwałtowną zmianę w zachowaniu chłopca. Dziecko wcześniej grzeczne i pogodne stało się drażliwe i gwałtowne. Rodzice zrzucili to na karb charakteru guwernantki i czym prędzej ją zwolnili. Jednak nie rozwiązało to problemów z zachowaniem dziecka. Co więcej, wybuchy agresji nie oszczędzały także niani. W trzecią rocznicę urodzin (która przypadała w dzień Bożego Narodzenia) zrobił wielką awanturę, gdyż nie dostał dwóch prezentów. Gwałtownemu charakterowi towarzyszyły także rozliczne lęki. Chłopiec bał się koni, owadów. Nie przeszkadzało to w prezentowaniu zachowań przeciwnych (np. cięcie gąsienic, dręczenia chrząszczy). Przykładowo, pewnego dnia gonił dużego motyla (Paź królowej - Admirał), w pewnym momencie przestraszył się go i zaczął przed nim uciekać. Charakterystyczny był także lęk przed wilkiem przedstawionym na ilustracji bajki O wilku i siedmiu kózkach. Wilk tam przedstawiony stał wyprostowany na tylnych łapach. Siostra pacjenta wykorzystywała te lęki i często starała się w ten sposób przestraszyć swego brata.

Krótko przed czwartymi urodzinami nawiedził pacjenta sen lękowy. Od treści tego snu pochodzi pseudonim Siergieja Pankiejewa:

Śniło mi się, że była noc i że leżałem w łóżku (moje łóżko stało skierowane nogami do okna, przed oknem ciągnął się szereg starych drzew orzechowych. Wiem, że kiedy śniłem była zima, i że to była noc). Nagle okno samo się otwarło i z przerażeniem zobaczyłem, że na wielkim orzechu naprzeciwko okna siedziało kilka białych wilków. Sześć lub siedem. Wilki były całkiem białe i przypominały bardziej lisy czy owczarki, gdyż miały wielkie ogony jak lisy i postawione uszy jak psy gdy nasłuchują. Z wielkiego przerażenia, najpewniej z uwagi na to, że mogłem być pożarty przez wilki krzyknąłem i obudziłem się.

Późniejsze życie [edytuj]

W 1926r. pojawiła się u wcześniejszego pacjenta Freuda paranoja. Był przekonany, że lekarz dermatolog popsuł jego nos. Powtórnie zgłosił się do Freuda, który w tym czasie nie mógł prowadzić jego terapii i skierował go do innego psychoanalityka - Ruth Mack Brunswick.

Determinizm

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Determinizm (łac. determinare — oddzielić, ograniczyć, określić) — koncepcja filozoficzna, według której wszystkie zdarzenia mają zawsze swoją przyczynę, a zatem znając stan wszechświata w danym momencie można teoretycznie przewidzieć wszystkie przyszłe wydarzenia i nie ma tu miejsca na przypadkowość czy działanie wolnej woli.

Dyskusja argumentów za i przeciw determinizmowi znajduje się w haśle wolna wola.

W naukach społecznych bywa też rozumiany jako uproszczone wyjaśnienie zjawisk opierające się na pojedynczej przyczynie.

Regresja (psychologia)

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Regresja - w psychologii powrót do zachowania charakterystycznego dla wcześniejszego okresu rozwojowego. Powrót ten może również objawiać się na płaszczyźnie emocjonalnej (odczuwanie siebie jako dziecka, przypominanie sobie uczuć podobnych do tych odczuwanych jako dziecko, itp.).

Regresja zachodzi głównie pod wpływem stresu, może mieć także miejsce na polecenie hipnotyzera podczas hipnozy (tzw. regresja hipnotyczna), albo autohipnozy (np. praca z linią czasu w NLP).

Regresja pod wpływem stresu jest jednym z psychologicznych mechanizmów obronnych.

Podczas regresji człowiek czasem przypomina sobie fakty od dawna zapomniane. Bywa jednak i tak, że fakty zasłyszane (np. treść książek), lub kompletnie zmyślone objawiają mu się jako autentyczne.

Mianem regresji swoją technikę określają zwolennicy regresingu niehipnotycznego

Mentalizm - kategoria sztuki iluzji reprezentowana przez iluzjonistów mentalistów, umożliwiająca wywoływanie zjawisk pozornie ponadumysłowych - pozorna telepatia lub jasnowidztwo. Nie mylić z parapsychologią.

Łac. mens = umysł; mentalis = umysłowy, związany z umysłem. Określenie „mentalizm” wprowadzili i stosują behawioryści oraz fizykaliści w odniesieniu do wszystkich tych stanowisk, które: 1) nie uznają tezy o tożsamości umysłu i mózgu (antropologiczny problem mind-body), 2) przyjmują monosubiektywny, introspekcyjny punkt wyjścia (filozofia poznania), 3) w teorii znaczenia (semantyce, czy szerzej, w filozofii języka) lub w filozofii matematyki odwołują się do wewnątrzumysłowych (wewnątrzświadomościowych) tzw. reprezentacji (przedstawień). Nie istnieje więc filozoficzne stanowisko mentalizmu (chyba że utożsamilibyśmy mentalizm z psychologizmem, ale to z pewnością byłoby zbyt wąskie rozumienie) - przeciwnie, łatwiej jest mówić o „antymentalizmie” jako pewnym paradygmacie filozofowania. Tak więc „antymentaliści” uważają, że „to, co mentalne” jest innym określeniem, na „to, co mózgowe” resp. „neuronalne” (O. Neurath, R. Carnap, C. G. Hempel, H. Feigl, W. v. O. Quine, G. Ryle, J.J.C. Smart, D. M. Armstrong, P. M. i P. S. Churchlandowie i wielu in.), że psychologia, epistemologia itd. powinny być oparte wyłącznie na obserwacji zachowań i reakcji człowieka na bodźce płynące z otoczenia (tzw. perspektywa trzecioosobowa; H. S. Jennings, J. B. Watson, E.C. Tolman, C. L. Hull, B. F. Skinner, Quine i in.) oraz na analizie zachodzenia procesów w układzie nerwowym (resp. ich symulacji w sztucznych, komputerowych modelach umysłu; Z. Pylyshyn, M. Minsky i in.). W semantyce proponują często przyjęcie stanowiska behawiorystyczno-sensualistycznego (L. Bloomfield, Ch. Morris i in., np. Quine: koncepcja tzw. znaczenia bodźcowego nabywanego przez podmiot drogą warunkowania), zaś w metamatematyce - konwencjonalistyczno-nominalistycznego (w przeciwieństwie np. do konceptualizmu, intuicjonizmu czy konstrukcjonizmu; np. Koło Wiedeńskie).

Krytycy m. (nawiązujący do tradycji pozytywistyczno-scjentystycznych), uważając go za „nienaukowe podejście” do wielu zagadnień teoretycznych, czują się wolni od obowiązku podejmowania szerszej dyskusji np. z wielowiekową tradycją badań analitycznych w obrębie psychologii filozoficznej (zapoczątkowanych w starożytności). Bardzo często też łączą w swojej krytyce „stanowiska mentalistyczne” ze „światopoglądem religijnym” (tu: „mitycznym”) (Watson, Skinner), „naiwnym obrazem świata” czy wreszcie z „psychologią ludową” (folk psychology) (Feigl, Churchlandowie). Dają tym samym do zrozumienia, że (filozoficzny) behawioryzm czy fizykalizm nie są ani mitogenne, ani naiwne, ani ludowe, a zarazem są nowoczesne, choć już wśród greckich myślicieli przyrodników można się doszukać tego typu redukcjonistycznych i agnostycystycznych koncepcji rzeczywistości. W gruncie rzeczy bowiem spór między „antymentalistami” a „mentalistami”, jest metafizycznym sporem o strukturę świata (czy jest ona tylko fizykalna, czy też w otaczającej nas rzeczywistości dadzą się poznać i wyróżnić inne jeszcze substruktury różniące się od tego, co fizykalne; czy fizyka jest zarazem „metafizyką”, czy też opisuje jedynie jakiś wyabstrahowany, mierzalny aspekt tego, co realne).

---