Zestaw 1 Egzamin z historii języka polskiego

1 lutego 2007 r.

(studia dzienne)

Imię ……………….

Nazwisko…………..

Numer albumu ……

Nazwisko prowadzącego ćwiczenia ……………………………..

1. Które z wymienionych poniżej cech językowych miały lub mają w polszczyźnie literackiej genezę (12 p.)

a/ małopolską

b/ wielkopolską

c/ kresową

d/ mazowiecką?

1.	chwała, chwalić	a, b, c, d
2.	środa, źródło	a, b, c, d
3.	trzymać	a, b, c, d
4.	rano, jabłko	a, b, c, d
5.	panicz, królewicz	a, b, c, d
6.	mię, cię się (w każdej pozycji)	a, b, c, d
7.	opisywać, usługiwać	a, b, c, d
8.	ziemi, burzy D. lp.	a, b, c, d
9.	biskupowi, królowi	a, b, c, d
10.	najlepszy, najlepiej	a, b, c, d
11.	bać się, stać	a, b, c, d
12.	krajoch, ogródkoch Msc. lm.	a, b, c, d

2. Wyjaśnij, w jakim znaczeniu zostały użyte podkreślone wyrazy, a w jakim stosujemy je dzisiaj, następnie określ mechanizm zmian znaczeniowych. (6 p.)

Obiedwie stronie gonić drugich rzucą się, wzajemnie jedna o drugiej rozumiejąc, że przekonana, ucieka; Prusacy rozproszeni i przekonani władzy Hermana poddają się (Kromer, 642, 113).

przekonać

dawne znaczenie/a:

współczesne znaczenie/a:

typ zmiany:

Zagrzewały w Władysławie nadzieje pogodzenia się obleśne Krzyżaków odpowiedzi (Kromer, 316); My takowych zawsze strzec się mamy, których mowę obleśną acz łagodną znamy (Paprocki, Koł. P. L); Wilczyca nie miała twardego wyrazu i dzikości w oczach, ale owszem, bardzo miły i łagodny, a była tak obleśną, jak tylko pies legawy bywa (Pol Obrazy I, 24, Dor); Lubował się w pornografii i sypał kawałami z obleśnym chichotem (Brzoza Bud. 81, Dor.).

obleśny:

dawne znaczenie/a:

współczesne znaczenie/a:

typ zmiany:

Niech wam się szczęśliwie zdarza na morzu i na ziemi (Radz. 1. Mach. 8).

zdarzyć się

dawne znaczenie/a:

obecne znaczenie/a:

typ zmiany:

3. Wskaż szereg/i, które (5 p.)

a/ zawiera/ją wyrazy pochodzące z tego samego języka obcego, ale reprezentujące różne typy zapożyczeń;

b/ zawiera/ją wyrazy będące wyłącznie zapożyczeniami, które reprezentują ten sam typ pożyczek;

c/ zawiera/ją zapożyczenia wyłącznie z języków słowiańskich;

d/ zawiera/ją wyłącznie wyrazy rodzime, dziedziczone z języka prasłowiańskiego, nie podlegające zmianom pod wpływem języków obcych;

e/ zawiera/ją wyrazy zapożyczone oraz takie słowa rodzime, które nie podlegały żadnym zmianom pod wpływem języków obcych.

Wybór uzasadnij.

1.	numer, album, indeks, wydział, rektor, dziekan, podmiot	a, b, c, d, e
2.	masarz, hańba, władca, czupryna, wesele, kościół, okazać pomoc	a, b, c, d, e
3.	przedpokój, sumienie, nadwaga, krwioobieg, listonosz, Rzeczpospolita, ilość	a, b, c, d, e
4.	dach, dom, kożuch, fartuch, kuchnia, graty, korkociąg	a, b, c, d, e
5.	myśl, robić, smoła, być, cielę, dzielić, wiec	a, b, c, d, e

4. Wskaż w poniższym tekstach latynizmy i makaronizmy, scharakteryzuj ich typy. Wyjaśnij terminy latynizm, makaronizm i makaronizowanie. (po 0,5 p. za każdą formę oraz po 1 p. za poprawną definicję)

I. Non habeo wielkos, sed nec desidero, skarbos

Jan Kochanowski, „Carmen macaronicum”

II. Miłościwy, Najjaśniejszy Królu, Panie a Panie mój Miłościwy! Taka wprawdzie jest ludzkiego reguła życia, żeby jako cień za słońcem, tak nieszczęścia za szczęściem następowała alternata, żeby złego z dobrym kłopotów i frasunków z pomyślnościami ustawiczna człowieka inkwijetowała vicissitudo, którą ich, lubo przykrą naturze naszej, luctam, skromną jednak należy tolerować cierpliwością, zapatrując się, że taka jest desuper całemu narodowi konstytucja.

J. Ch. Pasek, Pamiętniki, Warszawa 1989, s. 109.

Słowniczek trudniejszych wyrazów: inquieto, are - niepokoić; trwożyć; vicissitudo - zmienność; luctam - walkę; desuper - z góry (przeznaczona).

5. Z jakiego słownika pochodzą podane poniżej artykuły hasłowe? Dokonaj charakterystyki tego słownika (imię i nazwisko autora, miejsce i rok wydania, zasady opracowania, zakres materiału, układ haseł, ew. źródła). (4 p.)

6. Uzupełnij tabelę. (po 0,5 p. za każdą poprawną informację).

Nazwisko autora lub redaktora	Tytuł	Miejsce wydania	Rok wydania	Układ alfabetyczny	Układ tematyczny	Układ alfabetyczno gniazdowy
Grzegorz Knapski
			1564
Witold Doroszewski
			1900-1927
Maria Renata Mayenowa, Franciszek Pepłowski		Wrocław - -Warszawa - Kraków, Od 1995 Warszawa	od 1966-

7. Wskaż przynajmniej 8 archaizmów zachowanych reliktowo w kolędach, określ ich typy, wyjaśnij znaczenia. (po 1 p.)

Jezus malusieńki, leży wśród stajenki, Płacze z zimna, nie dała mu Matula sukienki, Bo uboga była, rąbek z głowy zdjęła, którym dziecię owinąwszy, siankiem je okryła (Jezus malusieńki)

Pastuszkowie na znak dany, Znalazłszy Pana nad pany, Z pociechą witają, Bogiem Go swym wyznają,

Tam Panna Dzieciątko - Miłe niemowlątko - Owija w pieluszki, Pospieszcie pastuszki! Natychmiast pastuszy, spieszą z całej duszy, Weseli bez miary, Niosą z sobą dary (A wczora z wieczora)

Aniołowie się radują, pod niebiosy wyśpiewują, Gloria, Gloria in exelsis Deo (Gdy się Chrystus rodzi…). Witaj Jezu ukochany (…) od proroków ogłoszony (Pójdźmy wszyscy do stajenki).

8. Wymień ( po 1 p. za każdą poprawną informację).

a/ XVI-wieczne całościowe przekłady Biblii (tzn. obejmujące tłumaczenie Starego i Nowego Testamentu);

b/ twórcę pierwszej teorii kultury języka polskiego;

c/ autora gramatyki języka polskiego dla szkół narodowych (opracowanej na zlecenie KEN).

9. Przyporządkuj imię określonemu typowi nazewniczemu. ( po 0,5 p.)

Imię	Stp. nazwa złożona	N. skrócona	N. odapelatywna	N. patronimiczna	N. pochodzenia chrześcijańskiego
Radlicy
Radzięta
Cieszymysł
Krszczon
Zmarsk/Smarsk
Stanoch

10. Zaklasyfikuj nazwy miejscowe do właściwego typu. (po 0,5 p.)

Imię	Nazwy dzierżawcze	N. etniczne	N. służebne	N. patronimiczne	N. topograficzne	N. Kulturowe	N. rodowe
Radogoszcz
Łagiewniki
Nowogródek
Chełm
Będzin
Włochy
Brąszewice
Kołaki

11. Omów jeden z poniższych tematów: (10 p.)

a/ Świadomość językowa i polemiki poprawnościowe w XVI stuleciu

b/ Sytuacja języka polskiego w dobie oświecenia

c/ Rola pisarzy w rozwoju polskiego języka literackiego (na wybranych przykładach)

d/ Rola łaciny w dziejach polskiej wspólnoty komunikatywnej.

5

---