1. Obowiązywanie ustawy pod względem czasu.

1.1. Czas popełnienia przestępstwa.

Dla stosowania zasad obowiązywania ustawy karnej pod względem czasu istotne znaczenie ma określenie czasu popełnienia p-stwa. Zawarte jest to w art. 6 § 1 kk który mówi że „ Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany”.

1.2. Obowiązywanie ustawy karnej pod względem czasu.

Jeżeli po popełnieniu p-stwa, a przed wydaniem prawomocnego wyroku w sprawie o to p-stwo, następuje zmiana ustawy karnej - powstaje problem czy zastosować w procesie ustawę, która obowiązywała w chwili popełnienia czynu, czy ustawę obowiązującą w czasie orzekania. Stanowi o tym art. 4 § 1 kk - „Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia p-stwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest ona względniejsza dla sprawcy”.

2. Obowiązyw. ustawy pod względem miejsca i osób.

2.1. Zasada terytorialności: art.5 kk mówi o tym, że ustawę karną Polską stosuje się do czynów zabronionych popełnionych na terytorium polskim lub na statku powietrznym lub wodnym. Terytorium polski - jest to obszar ziemi wraz z wodami wewnętrznymi oraz przybrzeżnymi (12 mil morskich). Obszar lądowy wyznaczają granice ustalone w traktatach zawartych z państwami sąsiadującymi. Słup powietrza nad Polską do strefy lotów kosmicznych. W głąb ziemi do głębokości do jakiej pozwala technika.

2.2. Zasada obywatelstwa: obywatel polski odpowiada za wszelkie czyny popełnione za granicą, które są przestępstwami według prawa polskiego oraz według prawa obowiązującego w miejscu popełnienia. Wymagana jest podwójna przestępność czynu. Jeżeli zachodzą różnice między ustawą polską a ustawą obowiązującą w miejscu popełnienia, stosując ustawę polską sąd może uwzględnić różnicę na korzyść sprawcy. Warunek podwójnej przestępności czynu nie musi być zachowany w dwóch sytuacjach:

-gdy polski funkcjonariusz publiczny pełniący służbę za granicą popełnił tam przestępstwo w związku z wykonywaniem swoich funkcji,

- gdy p-stwo popełn. w miejscu nie podległym żadnej władzy państw.

3. Formy popełnienia przestępstw.

3.1. Formy stadialne:

a) przygotowanie art. 16 § 1 kk - zachodzi wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do popełn. czynu zmierzającego bezpośr. do jego dokonania.

Postaci przygotowania:

• rzeczowa (uzyskuje lub przysposabia środki),

• personalna (wchodzi w porozumienie z inną osobą).

Przygotowanie jest karalne gdy ustawa tak stanowi.

Przygotowanie nie jest karalne, gdy osoba dobrowolnie od niego odstąpi a w szczególności zniszczy środki lub zapobiegnie wykorzystaniu ich w przyszłości. W razie wejścia w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia czynu zabronionego nie podlega karze ten, kto nadto podjął starania zmierzające do zapobież. przygotowaniu.

b) usiłowanie art.13 § 1 kk - zachowanie podjęte w zamiarze popełnienia czynu zabronionego i zmierzające ku jego dokonaniu, które jednak nie następuje. Usiłowanie nie odnosi się do p-stw z winy nieumyślnej i z winy mieszanej. Zachowanie sprawcy może być uznane za usiłowanie tylko wtedy, gdy zmierza bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego. Rodzaje usiłowań:

• ze względu na możliwość dokonania przestępstwa:

- udolne - zachodzi gdy w istniejącej sytuacji dokonanie p-stwa było możliwe lecz nie nastąpiło z przyczyn niezależnych od sprawcy, np. został spłoszony.

- nieudolne - ma miejsce , gdy sprawca nie uświadamia sobie, że w istniejącej sytuacji dokonanie p-stwa nie jest możliwe z przyczyn od niego niezależnych.

• ze względu na brak przedmiotu nadającego się do dokonania na nim przestępstwa.

• ze względu na używanie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego.

• ze względu na stopień zaawansowania przestępczego:

- zakończone - gdy sprawca dokonał wszystkich czynności lecz zamierzony skutek nie nastąpił,

- nie zakończone - sprawca nie wykonał wszystkich czynności koniecznych do zrealizowania przestępstwa.

Nie podlega karze za usiłowanie kto dobrowolnie odstąpił od dokonania lub dobrowolnie zapobiegał skutkom p-stwa - Czynny żal.

c) dokonanie - zachodzi, gdy sprawca swoim zachowaniem wyczerpuje wszystkie ustawowe znamiona przestępstwa.

3. 2. Formy zjawiskowe.

a) sprawstwo art. 18 § 1 kk rodzaje:

• pojedyncze (sprawca działa pojedynczo),

• współsprawstwo (działa wspólnie i w poroz. i inną os.),

• wielosprawstwo (dwie osoby popełniają p-stwo w tym samym czasie i miejscu lecz niezależnie od siebie),

• kierownicze (sprawca kierujący inną osobą - nie podlegającą mu w sposób bezpośredni, służbowo),

• polecające (sprawca polecający wykonanie czynu innej osobie od siebie uzależnionej).

b) podżeganie art. 18 § 2 kk - podżegaczem jest ten, kto chcąc aby inna osoba dokonała czynu zabronionego nakłania ją do tego. Cechy podżegania:

• z winy umyślnej w zamiarze bezpośrednim, • podżegać można tylko przez działanie, • podżegać można do wszystkich form zjawiskowych, • podżegać można tylko konkretną osobę lub grupę osób ściśle oznaczoną, • podżegać można do konkretnego p-stwa, • podżegać można przed dokonaniem oraz w trakcie dokonania.

c) pomocnictwo art. 18 § 3 kk - pomocnikiem jest ten, kto w zamiarze aby inna osoba dokonała czynu zabronionego swoim zachowaniem ułatwia jej popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzia, środki przewozu, udziela rady albo informacji. Cechy pomocnika:

• pomagać można z winy umyślnej w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym, • pomagać można przez działanie lub zaniechanie, • pomagać można do wszystkich form zjawiskowych, • pomoc może być udzielona przed popełnieniem p-stwa, w jego trakcie i po popełnieniu p-stwa z tym, że porozumienie co do udzielenia pomocy musi być zawarte przed dokonaniem p-stwa lub najpóźniej w jego trakcie.

3.3. Odpowiedzialność podżegacza i pomocnika.

• podżegacz i pomocnik odpowiadają w granicach swojego zamiaru,

• kara za podżeganie i pomocnictwo wymierzona jest w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo, • wymierzając karę za pomocnictwo sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, • jeżeli czynu zabronionego usiłowano tylko dokonać podżegacz i pomocnik odpowiadają za usiłowanie, • jeżeli czynu zabronionego nie usiłowano dokonać wówczas sąd w stosunku do podżegacza i pomocnika może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary a nawet odstąpić od jej wymierzenia, • przepis o czynnym żalu nie ma zastosowania do prowokatora, czyli do osoby, która nakłania inną osobę do popełnienia czynu zabronionego w celu skierowania p-ko niej postepow. karnego.

4. Wyłączenie odpowiedzialności karnej.

4.1.Okoliczności wyłączające bezprawność czynu.

To takie okoliczności, przy których czyn wypełniający znamiona p-stwa nie jest jednak w rzeczywistości przestępstwem ponieważ na mocy przepisu prawnego takie zachowania są zgodne z prawem. Takie okoliczności nazywane są kontratypami do których zaliczamy:

Kontratypy ustawowe:

a) obrona konieczna art. 25 § 1 kk - polega na odpieraniu bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem przy użyciu środków koniecznych do odparcia tego zamachu w sposób współmierny do niebezpieczeństwa tego zamachu. Warunki:

• obrona jest reakcją na bezpośredni zamach, • zamach jest bezprawny, • sposób obrony jest współmierny do niebezpieczeństwa czynu.

Zamach musi być:

• rzeczywisty (realnie istniejący), • bezpośredni (odnosi się do czasu), • bezprawny (musi być sprzeczny z obowiązującym przepisem prawnym).

Przekroczenie granic obrony koniecznej:

• Eksces intensywny - zachodzi, gdy broniący się stosuje sposób obrony, który nie był konieczny dla odparcia zamachu.

• Eksces ekstensywny - polega na spóźnionym działaniu (gdy zamach już ustał) albo na działaniu przedwczesnym (gdy zamach nie miał jeszcze charakteru bezpośredniego).

b) stan wyższej konieczności art. 26 § 1 kk - nie popełnia, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącemu jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia - wartość niższą od dobra ratowanego. Zasady:

• zasada proporcjonalności - dobro poświęcone nie może przedstawiać wartości większej niż dobro ratowane.

• zasada subsydiarności - stan wyższej konieczności istnieje wtedy, kiedy nie istnieje inna możliwość obrony.

• zasada wyłączenia - pewne osoby nie mogą powoływać się na stan wyższej konieczności.

c) ryzyko eksperymentu art. 27 § 1 kk - Warunki: • spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, • w świetle aktualnego stanu wiedzy oczekiwanie jej osiągnięcia jest zasadne, • w świetle aktualnego stanu wiedzy zasadna jest celowość i sposób przeprowadzenia eksperymentu, • jeżeli w eksperyment zaangażowany jest człowiek, to warunkiem jego legalności jest zgoda udzielona po poinformowaniu go o spodziewanych korzyściach i grożących mu ujemnych skutkach jak również o możliwości odstąpienia od udziału na każdym jego etapie.

9. Słownik wyrażeń ustawowych.

9.1. P-stwo podobne - są to p-stwa należące do tego samego rodzaju; p-stwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo p-stwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za p-stwa podobne.

9.2. Korzyść majątkowa - jest to korzyść dla: • siebie, • innej osoby fizycznej lub prawnej, • jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, • grupy osób prowadzącej zorgan. działaln. p-tępczą.

9.3. Mienie znacznej wartości - jest mienie, którego wartość w chwili popełnienia czynu zabronionego przekracza 200-krotną wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia.

9.4. Mienie wielkiej wartości - jest mienie, którego wartość w chwili popełnienia czynu zabronionego przekracza 1000-krotną wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia.

9.5. Osoba najbliższa - jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

9.6. Groźba bezprawna - jest zarówno groźba, o której mowa w art. 190 kk, jak i groźba spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej; nie stanowi groźby zapowiedź spowodowania postępowania karnego, jeżeli ma ona jedynie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem.

9.7. Funkcjonariusz publiczny - jest to: • Prezydent RP, • poseł, senator, radny, • sędzia, ławnik, prokurator, notariusz, komornik, zawodowy kurator sądowy, osoba orzekająca w sprawach o wykroczenia,

• osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, • osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, • osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej, • funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej, • osoba pełniąca czynną służbę wojskową.

9.8. Dokumentem - jest każdy przedmiot lub zapis na komputerowym nośniku informacji, z którym jest związane określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść, stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne.

10. Zasady wymiaru kary i środków karnych.

Art. 53 § 1 kk - Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

11. Przedawnienie.

Art. 101§1 kk - karalność p-stwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat: • 30 - czyn stanowi zbrodnię zabójstwa, • 20 - inna zbrodnia, • 10 - występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata, • 5 - czyn zagrożony karą pozbawienia wolności nie przekraczającą 3 lat, • 3 - czyn zagrożony karą ograiczenia. wolności lub grzywną.

§ 2 kk - karalność p-stwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy p-stwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.

Art. 103 §1 kk - nie można wykonać kary, jeżeli od uprawomocnienia się wyroku upłynęło lat: • 30 - w razie skazania na karę pozb. woln. Przekraczającą 5 lat albo karę surowszą, • 15 - w razie skazania na karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 5 lat, • 10 - w razie skazania na inną karę.

12. Zatarcie skazania.

Art. 107 § 1 kk - w razie skazania na karę pozb. woln. lub karę 25 lat pozb. woln., zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawn. jej wykonania.

§ 2 kk - sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat.

§ 3 kk - w razie skazania na karę dożywotniego pozb. woln. zatarcie skazania następuje z mocy prawa po upływie 10 lat od uznania jej za wykonaną, od darowania albo od przedawnienia jej wykonania.

§ 4 kk - w razie skazania na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, zatarcie następuje z mocy prawa z upływem 5 lat od wykonania lub darowania kary albo przedawnienia jej wykonania; na wniosek skazanego sąd może zarządzić zatarcie skazania już po upływie 3 lat.

13. Środki związane z poddaniem sprawcy próbie.

13.1. Warunkowe umorzenie postępowania.

Art. 66 § 1 kk - Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy nie karanego za p-stwa umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

§ 2 kk - warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy p-stwa zagrożonego karą przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności.

Art. 67 § 1 kk - warunkowe umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do 2 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia.

13.2. Warunkowe zawieszenie wykonania kary.

Art. 69 § 1 kk - sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat, kary ograniczenia wolności lub grzywny orzeczonej jako kara samoistna, jeżeli jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.

§ 2 kk - zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.

Art. 71 § 1 kk - zawieszając wykonanie kary pozb.woln. sąd może orzec grzywnę w wysokości do 180 stawek dziennych, jeżeli jej wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe; zawieszając wykonanie kary ograniczenia woln. sąd może orzec grzywnę w wysokości do 90 stawek dziennych.

14. Sądowy a ustawowy wymiar kary.

14.1. Sądowy wymiar kary.

Przez sądowy wymiar kary rozumiemy orzeczenie kary przez sąd konkretnemu sprawcy w konkretnej sprawie karnej. Sądowym wymiarem kary rządzą pewne zasady: • zasada swobodnego uznania sędziownictwa w ramach ustawy, • zasada indywidualizacji kary, • zasada oznaczności kary.

Sędzia poza zasadami powinien kierować się także dyrektywami sądowego wymiaru kary: • stopień winy sprawcy, • humanitaryzm kary,

• stopień szkodliwości społecznej czynu, • cele zapobiegawcze i wychowawcze w stosunku do skazanego.

14.2. Ustawowy wymiar kary.

Ustanowione granice, które ustawa zakreśla dla danego sprawcy za popełnienie zarzucanego mu p-stwa. Granice te wynikają z sankcji przepisu określającego to p-stwo ale wpływają na nie inne prawa, np. przepis o recydywie.

1. Obowiązywanie ustawy pod względem czasu.

1.1. Czas popełnienia przestępstwa.

Dla stosowania zasad obowiązywania ustawy karnej pod względem czasu istotne znaczenie ma określenie czasu popełnienia p-stwa. Zawarte jest to w art. 6 § 1 kk który mówi że „ Czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany”.

1.2. Obowiązywanie ustawy karnej pod względem czasu.

Jeżeli po popełnieniu p-stwa, a przed wydaniem prawomocnego wyroku w sprawie o to p-stwo, następuje zmiana ustawy karnej - powstaje problem czy zastosować w procesie ustawę, która obowiązywała w chwili popełnienia czynu, czy ustawę obowiązującą w czasie orzekania. Stanowi o tym art. 4 § 1 kk - „Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia p-stwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest ona względniejsza dla sprawcy”.

2. Obowiązyw. ustawy pod względem miejsca i osób.

2.1. Zasada terytorialności: art.5 kk mówi o tym, że ustawę karną Polską stosuje się do czynów zabronionych popełnionych na terytorium polskim lub na statku powietrznym lub wodnym. Terytorium polski - jest to obszar ziemi wraz z wodami wewnętrznymi oraz przybrzeżnymi (12 mil morskich). Obszar lądowy wyznaczają granice ustalone w traktatach zawartych z państwami sąsiadującymi. Słup powietrza nad Polską do strefy lotów kosmicznych. W głąb ziemi do głębokości do jakiej pozwala technika.

2.2. Zasada obywatelstwa: obywatel polski odpowiada za wszelkie czyny popełnione za granicą, które są przestępstwami według prawa polskiego oraz według prawa obowiązującego w miejscu popełnienia. Wymagana jest podwójna przestępność czynu. Jeżeli zachodzą różnice między ustawą polską a ustawą obowiązującą w miejscu popełnienia, stosując ustawę polską sąd może uwzględnić różnicę na korzyść sprawcy. Warunek podwójnej przestępności czynu nie musi być zachowany w dwóch sytuacjach:

-gdy polski funkcjonariusz publiczny pełniący służbę za granicą popełnił tam przestępstwo w związku z wykonywaniem swoich funkcji,

- gdy p-stwo popełn. w miejscu nie podległym żadnej władzy państw.

3. Formy popełnienia przestępstw.

3.1. Formy stadialne:

a) przygotowanie art. 16 § 1 kk - zachodzi wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do popełn. czynu zmierzającego bezpośr. do jego dokonania.

Postaci przygotowania:

• rzeczowa (uzyskuje lub przysposabia środki),

• personalna (wchodzi w porozumienie z inną osobą).

Przygotowanie jest karalne gdy ustawa tak stanowi.

Przygotowanie nie jest karalne, gdy osoba dobrowolnie od niego odstąpi a w szczególności zniszczy środki lub zapobiegnie wykorzystaniu ich w przyszłości. W razie wejścia w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia czynu zabronionego nie podlega karze ten, kto nadto podjął starania zmierzające do zapobież. przygotowaniu.

b) usiłowanie art.13 § 1 kk - zachowanie podjęte w zamiarze popełnienia czynu zabronionego i zmierzające ku jego dokonaniu, które jednak nie następuje. Usiłowanie nie odnosi się do p-stw z winy nieumyślnej i z winy mieszanej. Zachowanie sprawcy może być uznane za usiłowanie tylko wtedy, gdy zmierza bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego. Rodzaje usiłowań:

• ze względu na możliwość dokonania przestępstwa:

- udolne - zachodzi gdy w istniejącej sytuacji dokonanie p-stwa było możliwe lecz nie nastąpiło z przyczyn niezależnych od sprawcy, np. został spłoszony.

- nieudolne - ma miejsce , gdy sprawca nie uświadamia sobie, że w istniejącej sytuacji dokonanie p-stwa nie jest możliwe z przyczyn od niego niezależnych.

• ze względu na brak przedmiotu nadającego się do dokonania na nim przestępstwa.

• ze względu na używanie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego.

• ze względu na stopień zaawansowania przestępczego:

- zakończone - gdy sprawca dokonał wszystkich czynności lecz zamierzony skutek nie nastąpił,

- nie zakończone - sprawca nie wykonał wszystkich czynności koniecznych do zrealizowania przestępstwa.

Nie podlega karze za usiłowanie kto dobrowolnie odstąpił od dokonania lub dobrowolnie zapobiegał skutkom p-stwa - Czynny żal.

c) dokonanie - zachodzi, gdy sprawca swoim zachowaniem wyczerpuje wszystkie ustawowe znamiona przestępstwa.

3. 2. Formy zjawiskowe.

a) sprawstwo art. 18 § 1 kk rodzaje:

• pojedyncze (sprawca działa pojedynczo),

• współsprawstwo (działa wspólnie i w poroz. i inną os.),

• wielosprawstwo (dwie osoby popełniają p-stwo w tym samym czasie i miejscu lecz niezależnie od siebie),

• kierownicze (sprawca kierujący inną osobą - nie podlegającą mu w sposób bezpośredni, służbowo),

• polecające (sprawca polecający wykonanie czynu innej osobie od siebie uzależnionej).

b) podżeganie art. 18 § 2 kk - podżegaczem jest ten, kto chcąc aby inna osoba dokonała czynu zabronionego nakłania ją do tego. Cechy podżegania:

• z winy umyślnej w zamiarze bezpośrednim, • podżegać można tylko przez działanie, • podżegać można do wszystkich form zjawiskowych, • podżegać można tylko konkretną osobę lub grupę osób ściśle oznaczoną, • podżegać można do konkretnego p-stwa, • podżegać można przed dokonaniem oraz w trakcie dokonania.

c) pomocnictwo art. 18 § 3 kk - pomocnikiem jest ten, kto w zamiarze aby inna osoba dokonała czynu zabronionego swoim zachowaniem ułatwia jej popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzia, środki przewozu, udziela rady albo informacji. Cechy pomocnika:

• pomagać można z winy umyślnej w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym, • pomagać można przez działanie lub zaniechanie, • pomagać można do wszystkich form zjawiskowych, • pomoc może być udzielona przed popełnieniem p-stwa, w jego trakcie i po popełnieniu p-stwa z tym, że porozumienie co do udzielenia pomocy musi być zawarte przed dokonaniem p-stwa lub najpóźniej w jego trakcie.

3.3. Odpowiedzialność podżegacza i pomocnika.

• podżegacz i pomocnik odpowiadają w granicach swojego zamiaru,

• kara za podżeganie i pomocnictwo wymierzona jest w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo, • wymierzając karę za pomocnictwo sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, • jeżeli czynu zabronionego usiłowano tylko dokonać podżegacz i pomocnik odpowiadają za usiłowanie, • jeżeli czynu zabronionego nie usiłowano dokonać wówczas sąd w stosunku do podżegacza i pomocnika może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary a nawet odstąpić od jej wymierzenia, • przepis o czynnym żalu nie ma zastosowania do prowokatora, czyli do osoby, która nakłania inną osobę do popełnienia czynu zabronionego w celu skierowania p-ko niej postepow. karnego.

4. Wyłączenie odpowiedzialności karnej.

4.1.Okoliczności wyłączające bezprawność czynu.

To takie okoliczności, przy których czyn wypełniający znamiona p-stwa nie jest jednak w rzeczywistości przestępstwem ponieważ na mocy przepisu prawnego takie zachowania są zgodne z prawem. Takie okoliczności nazywane są kontratypami do których zaliczamy:

Kontratypy ustawowe:

a) obrona konieczna art. 25 § 1 kk - polega na odpieraniu bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem przy użyciu środków koniecznych do odparcia tego zamachu w sposób współmierny do niebezpieczeństwa tego zamachu. Warunki:

• obrona jest reakcją na bezpośredni zamach, • zamach jest bezprawny, • sposób obrony jest współmierny do niebezpieczeństwa czynu.

Zamach musi być:

• rzeczywisty (realnie istniejący), • bezpośredni (odnosi się do czasu), • bezprawny (musi być sprzeczny z obowiązującym przepisem prawnym).

Przekroczenie granic obrony koniecznej:

• Eksces intensywny - zachodzi, gdy broniący się stosuje sposób obrony, który nie był konieczny dla odparcia zamachu.

• Eksces ekstensywny - polega na spóźnionym działaniu (gdy zamach już ustał) albo na działaniu przedwczesnym (gdy zamach nie miał jeszcze charakteru bezpośredniego).

b) stan wyższej konieczności art. 26 § 1 kk - nie popełnia, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącemu jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia - wartość niższą od dobra ratowanego. Zasady:

• zasada proporcjonalności - dobro poświęcone nie może przedstawiać wartości większej niż dobro ratowane.

• zasada subsydiarności - stan wyższej konieczności istnieje wtedy, kiedy nie istnieje inna możliwość obrony.

• zasada wyłączenia - pewne osoby nie mogą powoływać się na stan wyższej konieczności.

c) ryzyko eksperymentu art. 27 § 1 kk - Warunki: • spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, • w świetle aktualnego stanu wiedzy oczekiwanie jej osiągnięcia jest zasadne, • w świetle aktualnego stanu wiedzy zasadna jest celowość i sposób przeprowadzenia eksperymentu, • jeżeli w eksperyment zaangażowany jest człowiek, to warunkiem jego legalności jest zgoda udzielona po poinformowaniu go o spodziewanych korzyściach i grożących mu ujemnych skutkach jak również o możliwości odstąpienia od udziału na każdym jego etapie.

9. Słownik wyrażeń ustawowych.

9.1. P-stwo podobne - są to p-stwa należące do tego samego rodzaju; p-stwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo p-stwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za p-stwa podobne.

9.2. Korzyść majątkowa - jest to korzyść dla: • siebie, • innej osoby fizycznej lub prawnej, • jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, • grupy osób prowadzącej zorgan. działaln. p-tępczą.

9.3. Mienie znacznej wartości - jest mienie, którego wartość w chwili popełnienia czynu zabronionego przekracza 200-krotną wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia.

9.4. Mienie wielkiej wartości - jest mienie, którego wartość w chwili popełnienia czynu zabronionego przekracza 1000-krotną wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia.

9.5. Osoba najbliższa - jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

9.6. Groźba bezprawna - jest zarówno groźba, o której mowa w art. 190 kk, jak i groźba spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej; nie stanowi groźby zapowiedź spowodowania postępowania karnego, jeżeli ma ona jedynie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem.

9.7. Funkcjonariusz publiczny - jest to: • Prezydent RP, • poseł, senator, radny, • sędzia, ławnik, prokurator, notariusz, komornik, zawodowy kurator sądowy, osoba orzekająca w sprawach o wykroczenia,

• osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, • osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, • osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej, • funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej, • osoba pełniąca czynną służbę wojskową.

9.8. Dokumentem - jest każdy przedmiot lub zapis na komputerowym nośniku informacji, z którym jest związane określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść, stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne.

10. Zasady wymiaru kary i środków karnych.

Art. 53 § 1 kk - Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

11. Przedawnienie.

Art. 101§1 kk - karalność p-stwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat: • 30 - czyn stanowi zbrodnię zabójstwa, • 20 - inna zbrodnia, • 10 - występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata, • 5 - czyn zagrożony karą pozbawienia wolności nie przekraczającą 3 lat, • 3 - czyn zagrożony karą ograiczenia. wolności lub grzywną.

§ 2 kk - karalność p-stwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy p-stwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.

Art. 103 §1 kk - nie można wykonać kary, jeżeli od uprawomocnienia się wyroku upłynęło lat: • 30 - w razie skazania na karę pozb. woln. Przekraczającą 5 lat albo karę surowszą, • 15 - w razie skazania na karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 5 lat, • 10 - w razie skazania na inną karę.

12. Zatarcie skazania.

Art. 107 § 1 kk - w razie skazania na karę pozb. woln. lub karę 25 lat pozb. woln., zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawn. jej wykonania.

§ 2 kk - sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat.

§ 3 kk - w razie skazania na karę dożywotniego pozb. woln. zatarcie skazania następuje z mocy prawa po upływie 10 lat od uznania jej za wykonaną, od darowania albo od przedawnienia jej wykonania.

§ 4 kk - w razie skazania na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, zatarcie następuje z mocy prawa z upływem 5 lat od wykonania lub darowania kary albo przedawnienia jej wykonania; na wniosek skazanego sąd może zarządzić zatarcie skazania już po upływie 3 lat.

13. Środki związane z poddaniem sprawcy próbie.

13.1. Warunkowe umorzenie postępowania.

Art. 66 § 1 kk - Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy nie karanego za p-stwa umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

§ 2 kk - warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy p-stwa zagrożonego karą przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności.

Art. 67 § 1 kk - warunkowe umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do 2 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia.

13.2. Warunkowe zawieszenie wykonania kary.

Art. 69 § 1 kk - sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat, kary ograniczenia wolności lub grzywny orzeczonej jako kara samoistna, jeżeli jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.

§ 2 kk - zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.

Art. 71 § 1 kk - zawieszając wykonanie kary pozb.woln. sąd może orzec grzywnę w wysokości do 180 stawek dziennych, jeżeli jej wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe; zawieszając wykonanie kary ograniczenia woln. sąd może orzec grzywnę w wysokości do 90 stawek dziennych.

14. Sądowy a ustawowy wymiar kary.

14.1. Sądowy wymiar kary.

Przez sądowy wymiar kary rozumiemy orzeczenie kary przez sąd konkretnemu sprawcy w konkretnej sprawie karnej. Sądowym wymiarem kary rządzą pewne zasady: • zasada swobodnego uznania sędziownictwa w ramach ustawy, • zasada indywidualizacji kary, • zasada oznaczności kary.

Sędzia poza zasadami powinien kierować się także dyrektywami sądowego wymiaru kary: • stopień winy sprawcy, • humanitaryzm kary,

• stopień szkodliwości społecznej czynu, • cele zapobiegawcze i wychowawcze w stosunku do skazanego.

14.2. Ustawowy wymiar kary.

Ustanowione granice, które ustawa zakreśla dla danego sprawcy za popełnienie zarzucanego mu p-stwa. Granice te wynikają z sankcji przepisu określającego to p-stwo ale wpływają na nie inne prawa, np. przepis o recydywie.

Kontratypy pozaustawowe:

a) ryzyko sportowe - warunki:

• uprawianie danej dyscypliny sportu jest dozwolone, • działanie było podjęte w celu sportowym, • nie zostały naruszone reguły danej dyscypliny sportowej.

b) zabiegi lecznicze - warunki:

• czynność musi być dokonana przez osobę uprawnioną, • czynność musi być podjęta za zgodą pacjenta, • czynność musi być podjęta w celu leczniczym, z zachowaniem wszelkich prawideł sztuki leczniczej.

c) zgoda pokrzywdzonego - warunki:

• pokrzywdzony musi być pełnoletni, poczytalny, • zgoda musi być udziel. przed i utrzymana w trakcie czynu, • zgoda udzielona w sposób wyrazisty i dobrowolnie, • zgoda musi dotyczyć dóbr ściśle osobistych.

d) karcenie nieletnich - warunki:

• musi być podjęte przez uprawnioną osobę, • musi być podjęte w celu wychowawczym, • musi mieć związek z określonym zachowaniem, • nie może to być drastyczne, nie może być znęcaniem się oraz nie może przekraczać pewnego stopnia intensywności.

e) zwyczaj - np. lany poniedziałek

f) działanie w ramach uprawnień i obowiązków- np. Policja

g) samopomoc legalna - zatrzymanie rzeczy w zamian za zwrot wyrządzonej szkody.

h) rozkaz i ostateczna potrzeba - (część wojskowa).

4.2. Okoliczności wyłączające winę.

a) niepoczytalność art. 31 § 1 kk - to taki stan psychiczny w którym zdolność - możność rozpoznawania czynu lub zdolności kierowania swoim postępowaniem zachodzącym w chwili czynu i spowodowanym upośledzeniem umysłowym, chorobą psychiczną lub innym zakłóceniem czynności psychicznych jest wyłączona. Niemożność rozpoznania znaczenia czynu, to zaburzenie w sferze intelektu, zaś niezdolność kierowania swoim postępowaniem, to zaburzenia w sferze woli. Stan niepoczytalności przyjmuje się tylko wtedy, gdy istniał on w chwili czynu. Gdy w chwili czynu sprawca był poczytalny, zaburzenia procesów psychicznych istniały przed lub po czynie, to okoliczność ta nie wyłącza winy.

b) błąd - w świadomości tworzy się inny obraz niż jest to w rzeczywistości. Musi to być błąd istotny i niezawiniony aby wyłączyć odpowiedzialność. Rodzaje:

• błąd co do faktu art.28 § 1kk - sytuacja, gdy zachodzi rozbieżność między jakimś fragmentem rzeczywistości a wyobrażeniem o nim sprawcy.

• błąd co do prawa art. 30 kk - dotyczy oceny prawnej czynu, np. dorosły częstuje alkoholem nieletniego jednak mylnie sądzi, że prawo nie zabrania dawania małoletnim alkoholu.

• błąd co do kontratypu - nie popełnia p-stwa kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi tu jedna z okoliczności wyłączających bezprawność lub winę.

c) nieletniość.

5. Kary. Zasady wymierzania.

5.1. Rodzaje kar:

• grzywna, • ograniczenie wolności, • pozbawienie wolności, • 25 lat pozbawienie wolności, • dożywotnie pozbawienie wolności.

5.2. Zasady wymiaru grzywny.

Grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki, od 10 do 360. Sąd może wymierzyć grzywnę także obok kary pozbawienia wolności jeżeli sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Stawka dzienna nie może być niższa od 10 zł, ani też przekraczać 2000 zł.

5.3. Ograniczenie wolności.

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 12 miesięcy, wymierza się ją w miesiącach. W czasie odbywania kary ograniczenia wolności skazany:

• nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu, • jest obowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd, • ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.

Wymierzając karę ograniczenia wolności, sąd może oddać skazanego pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organiz. społ., do której działaln. należy troska o wychowanie.

5.4. Pozbawienie wolności.

Kara pozbawienia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 15 lat, wymierza się ją w miesiącach i latach. Kara nadzwyczajnie obostrzona nie może przekraczać 540 stawek dziennych grzywny,.18 miesięcy ograniczenia wolności albo 15 lat pozbawienia wolności.

6. Środki karne.

• pozbawienie praw publicznych, • zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności, • zakaz prowadzenia pojazdów, • przepadek przedmiotów, • obowiązek naprawienia szkody, • nawiązka, • świadczenie pieniężne, • podanie wyroku do publicznej wiadomości.

7. Recydywa.

7.1. Recydywa specjalna zwykła - art. 64 § 1 - „Jeżeli sprawca skazany za p-stwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne p-stwo podobne do p-stwa, za które był już skazany, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy p-stwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę”.

7.2. Recydywa specjalna wielokrotna - art. 64 § 2 - „Jeżeli sprawca uprzednio skazany w warunkach recydywy specjalnej zwykłej, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności i w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnia ponownie, umyślne p-stwo p-ko życiu lub zdrowiu, p-stwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne p-stwo p-ko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia, sąd wymierz karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane p-stwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ją wymierzyć do górnej ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

8. Zbieg przestępstw i przepisów ustawy.

8.1. Zbieg przestępstw:

Przesłanki zbiegu przestępstw: - sprawca popełnia dwa lub więcej przestępstw w określonym czasie tzn. przed wydaniem pierwszego z wyroków, nawet nieprawomocnego za którekolwiek z tych p-stw.

Przykład: art. 278 § 1kk oraz art. 148 § 1 kk ..... - jest to rzeczywisty zbieg p-stw (nie zapadł prawomocny wyrok) i wielorodzajowy (zarzuty z różnych artykułów). Będzie odpowiadał przed jednym Sądem - kara łączna.

art. 279 § 1 kk oraz art. 279 § 1 kk oraz art. 279 § 1 kk .... - jest to rzeczywisty jednorodzajowy zbieg przestępstw.

Pozorny zbieg przestępstw: sprawca popełnia kilka czynów ale traktowane jest jako jedno przestępstwo. Są to p-stwa wieloczynowe. Są to p-stwa o alternatywnych znamionach (np. fałszerstwo dokumentów - 270 § 1kk). Są to p-stwa o współukaranych czynach uprzednich (formy stadialne i zjawiskowe) oraz współukaranych czynach następczych - sprawca po dokonaniu kradzieży rzeczy następnie nie jest istotne co z tą rzeczą zrobi, odpowiada jedynie za kradzież a nie np. za zniszczenie tej rzeczy.

8.1.1.Ciąg przestępstw - art. 91 § 1 kk - polega na:

• sprawca popełnia dwa lub więcej przestępstw, • w krótkich odstępach czasu, • w podobny sposób, • zanim zapadł pierwszy wyrok chociażby nieprawomocny za którekolwiek z przestępstw.

Jeżeli zachodzi ciąg p-stw sąd orzeka jedną karę w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę. W przypadku zbiegu ciągów p-stw lub ciągu p-stwa sąd orzeka karę łączną.

8.1.2. Czyn ciągły -art. 12 kk - z góry powzięty zamiar w krótkich odstępach czasu, każdy z czynów jest traktowany jako zachowania które wspólnie składają się na p-stwo. Sposób, dobro chronione, tożsamość pokrzywdzonego jest zawsze ta sama.

8.2. Zbieg przepisów ustawy:

Zachodzi, gdy jeden czyn wypełnia znamiona dwóch lub więcej p-stw.

8.2.1.Pozorny zbieg przepisów ustawy:

Reguły wyłączania wielości ocen:

• reguła specjalności - przepis szczególny wyłącza obowiązywanie przepisu ogólnego („Lex specialis derogat legi generali”), np. sprawca zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami, to wyczerpuje znamiona p-stwa z art. 148 § 4 kk (zabójstwo a afekcie). Czyn ten na pozór wyczerpuje znamiona zwykłego zabójstwa z art. 148 § 1 kk. Jednak tak nie jest ponieważ art. 148§4 kk jest przepisem szczególnym wobec art. 148§1 kk.

• reguła pochłaniania - przepis pochłaniający wyłącza obowiązywanie przepisu pochłoniętego („Lex consumens derogat legi consumptae”) -np. art. 279 § 1kk jest przepisem pochłaniającym zniszczenie mienia - art. 278 § 1kk ale w tym tylko przypadku gdy zniszczenie mienia było spowodowane wejściem do pomiesz. a następnie dokonanie kradzieży.

• reguła subsydiarności - przepis główny wyłącza obowiązywanie przepisu posiłkowego („Lex primariae derogat legi subsidiariae”) -np. art. 231 § 1 kk - funkcjonariusz publiczny który przekroczył swoje uprawnienia w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

Kumulatywny zbieg przepisów ustawy - jeżeli mamy jeden czyn a naruszone dwa lub więcej przepisów ustawy i nie da się zastosować powyższych reguł.

Kontratypy pozaustawowe:

a) ryzyko sportowe - warunki:

• uprawianie danej dyscypliny sportu jest dozwolone, • działanie było podjęte w celu sportowym, • nie zostały naruszone reguły danej dyscypliny sportowej.

b) zabiegi lecznicze - warunki:

• czynność musi być dokonana przez osobę uprawnioną, • czynność musi być podjęta za zgodą pacjenta, • czynność musi być podjęta w celu leczniczym, z zachowaniem wszelkich prawideł sztuki leczniczej.

c) zgoda pokrzywdzonego - warunki:

• pokrzywdzony musi być pełnoletni, poczytalny, • zgoda musi być udziel. przed i utrzymana w trakcie czynu, • zgoda udzielona w sposób wyrazisty i dobrowolnie, • zgoda musi dotyczyć dóbr ściśle osobistych.

d) karcenie nieletnich - warunki:

• musi być podjęte przez uprawnioną osobę, • musi być podjęte w celu wychowawczym, • musi mieć związek z określonym zachowaniem, • nie może to być drastyczne, nie może być znęcaniem się oraz nie może przekraczać pewnego stopnia intensywności.

e) zwyczaj - np. lany poniedziałek

f) działanie w ramach uprawnień i obowiązków- np. Policja

g) samopomoc legalna - zatrzymanie rzeczy w zamian za zwrot wyrządzonej szkody.

h) rozkaz i ostateczna potrzeba - (część wojskowa).

4.2. Okoliczności wyłączające winę.

a) niepoczytalność art. 31 § 1 kk - to taki stan psychiczny w którym zdolność - możność rozpoznawania czynu lub zdolności kierowania swoim postępowaniem zachodzącym w chwili czynu i spowodowanym upośledzeniem umysłowym, chorobą psychiczną lub innym zakłóceniem czynności psychicznych jest wyłączona. Niemożność rozpoznania znaczenia czynu, to zaburzenie w sferze intelektu, zaś niezdolność kierowania swoim postępowaniem, to zaburzenia w sferze woli. Stan niepoczytalności przyjmuje się tylko wtedy, gdy istniał on w chwili czynu. Gdy w chwili czynu sprawca był poczytalny, zaburzenia procesów psychicznych istniały przed lub po czynie, to okoliczność ta nie wyłącza winy.

b) błąd - w świadomości tworzy się inny obraz niż jest to w rzeczywistości. Musi to być błąd istotny i niezawiniony aby wyłączyć odpowiedzialność. Rodzaje:

• błąd co do faktu art.28 § 1kk - sytuacja, gdy zachodzi rozbieżność między jakimś fragmentem rzeczywistości a wyobrażeniem o nim sprawcy.

• błąd co do prawa art. 30 kk - dotyczy oceny prawnej czynu, np. dorosły częstuje alkoholem nieletniego jednak mylnie sądzi, że prawo nie zabrania dawania małoletnim alkoholu.

• błąd co do kontratypu - nie popełnia p-stwa kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi tu jedna z okoliczności wyłączających bezprawność lub winę.

c) nieletniość.

5. Kary. Zasady wymierzania.

5.1. Rodzaje kar:

• grzywna, • ograniczenie wolności, • pozbawienie wolności, • 25 lat pozbawienie wolności, • dożywotnie pozbawienie wolności.

5.2. Zasady wymiaru grzywny.

Grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki, od 10 do 360. Sąd może wymierzyć grzywnę także obok kary pozbawienia wolności jeżeli sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Stawka dzienna nie może być niższa od 10 zł, ani też przekraczać 2000 zł.

5.3. Ograniczenie wolności.

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 12 miesięcy, wymierza się ją w miesiącach. W czasie odbywania kary ograniczenia wolności skazany:

• nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu, • jest obowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd, • ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.

Wymierzając karę ograniczenia wolności, sąd może oddać skazanego pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organiz. społ., do której działaln. należy troska o wychowanie.

5.4. Pozbawienie wolności.

Kara pozbawienia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 15 lat, wymierza się ją w miesiącach i latach. Kara nadzwyczajnie obostrzona nie może przekraczać 540 stawek dziennych grzywny,.18 miesięcy ograniczenia wolności albo 15 lat pozbawienia wolności.

6. Środki karne.

• pozbawienie praw publicznych, • zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności, • zakaz prowadzenia pojazdów, • przepadek przedmiotów, • obowiązek naprawienia szkody, • nawiązka, • świadczenie pieniężne, • podanie wyroku do publicznej wiadomości.

7. Recydywa.

7.1. Recydywa specjalna zwykła - art. 64 § 1 - „Jeżeli sprawca skazany za p-stwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne p-stwo podobne do p-stwa, za które był już skazany, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy p-stwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę”.

7.2. Recydywa specjalna wielokrotna - art. 64 § 2 - „Jeżeli sprawca uprzednio skazany w warunkach recydywy specjalnej zwykłej, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności i w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnia ponownie, umyślne p-stwo p-ko życiu lub zdrowiu, p-stwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne p-stwo p-ko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia, sąd wymierz karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane p-stwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ją wymierzyć do górnej ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

8. Zbieg przestępstw i przepisów ustawy.

8.1. Zbieg przestępstw:

Przesłanki zbiegu przestępstw: - sprawca popełnia dwa lub więcej przestępstw w określonym czasie tzn. przed wydaniem pierwszego z wyroków, nawet nieprawomocnego za którekolwiek z tych p-stw.

Przykład: art. 278 § 1kk oraz art. 148 § 1 kk ..... - jest to rzeczywisty zbieg p-stw (nie zapadł prawomocny wyrok) i wielorodzajowy (zarzuty z różnych artykułów). Będzie odpowiadał przed jednym Sądem - kara łączna.

art. 279 § 1 kk oraz art. 279 § 1 kk oraz art. 279 § 1 kk .... - jest to rzeczywisty jednorodzajowy zbieg przestępstw.

Pozorny zbieg przestępstw: sprawca popełnia kilka czynów ale traktowane jest jako jedno przestępstwo. Są to p-stwa wieloczynowe. Są to p-stwa o alternatywnych znamionach (np. fałszerstwo dokumentów - 270 § 1kk). Są to p-stwa o współukaranych czynach uprzednich (formy stadialne i zjawiskowe) oraz współukaranych czynach następczych - sprawca po dokonaniu kradzieży rzeczy następnie nie jest istotne co z tą rzeczą zrobi, odpowiada jedynie za kradzież a nie np. za zniszczenie tej rzeczy.

8.1.1.Ciąg przestępstw - art. 91 § 1 kk - polega na:

• sprawca popełnia dwa lub więcej przestępstw, • w krótkich odstępach czasu, • w podobny sposób, • zanim zapadł pierwszy wyrok chociażby nieprawomocny za którekolwiek z przestępstw.

Jeżeli zachodzi ciąg p-stw sąd orzeka jedną karę w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę. W przypadku zbiegu ciągów p-stw lub ciągu p-stwa sąd orzeka karę łączną.

8.1.2. Czyn ciągły -art. 12 kk - z góry powzięty zamiar w krótkich odstępach czasu, każdy z czynów jest traktowany jako zachowania które wspólnie składają się na p-stwo. Sposób, dobro chronione, tożsamość pokrzywdzonego jest zawsze ta sama.

8.2. Zbieg przepisów ustawy:

Zachodzi, gdy jeden czyn wypełnia znamiona dwóch lub więcej p-stw.

8.2.1.Pozorny zbieg przepisów ustawy:

Reguły wyłączania wielości ocen:

• reguła specjalności - przepis szczególny wyłącza obowiązywanie przepisu ogólnego („Lex specialis derogat legi generali”), np. sprawca zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami, to wyczerpuje znamiona p-stwa z art. 148 § 4 kk (zabójstwo a afekcie). Czyn ten na pozór wyczerpuje znamiona zwykłego zabójstwa z art. 148 § 1 kk. Jednak tak nie jest ponieważ art. 148§4 kk jest przepisem szczególnym wobec art. 148§1 kk.

• reguła pochłaniania - przepis pochłaniający wyłącza obowiązywanie przepisu pochłoniętego („Lex consumens derogat legi consumptae”) -np. art. 279 § 1kk jest przepisem pochłaniającym zniszczenie mienia - art. 278 § 1kk ale w tym tylko przypadku gdy zniszczenie mienia było spowodowane wejściem do pomiesz. a następnie dokonanie kradzieży.

• reguła subsydiarności - przepis główny wyłącza obowiązywanie przepisu posiłkowego („Lex primariae derogat legi subsidiariae”) -np. art. 231 § 1 kk - funkcjonariusz publiczny który przekroczył swoje uprawnienia w celu osiągnięcia korzyści majątkowej.

Kumulatywny zbieg przepisów ustawy - jeżeli mamy jeden czyn a naruszone dwa lub więcej przepisów ustawy i nie da się zastosować powyższych reguł.

---