1. Istota międzynarodowych stosunków politycznych

Istotą międzynarodowych stosunków politycznych - międzynarodowe stosunku polityczne są częścią składową dokładnej płaszczyznę stosunków międzynarodowych. Stosunki międzynarodowe są specyficzne sferą społecznych nie zwykle złożonego polegającego dynamicznym przeobrażeniom co do podmiotów interakcji oraz ich treści i form.

Dynamika, zmienność i złożoność stosunków międzynarodowych oznaczająca ich brak wykrystalizowania i ostrego określania zakresu przedmiotowego i podmiotowego sprawia, że nie ma jednej powszechnie akceptowanej ich decyzji. Powszechna zgoda istnieje jednak co do tego, że są to interakcje czy też przepływy o charakterze transgranicznym.

Należy podkreślić, że będąca wynikiem procesu internacjonalizmami treść interakcji i więzi międzynarodowych porządkowana dla celów analitycznych w postaci ich płaszczyzn tworzy przedmiot regulacji w ramach międzynarodowych stosunków politycznych przy czym należy pamiętać, że stosunki międzynarodowe to transgeniczne interakcja podmiotów polityki zachodzący w środowisku poliarchicznym. To właśnie zjawiska i procesy międzynarodowe będące wynikiem jego umiędzynarodowiania są przedmiotem decyzji i działań państw organizacji międzynarodowych oraz podmiotów transnarodowych. Należy pamiętać, że międzynarodowe stosunki polityczne są specyficzną częścią stosunków międzynarodowych. Ich specyfika polega na pierwotności i nadrzędności w stosunków do pozostałych płaszczyzn stosunków międzynarodowych oraz na powiązaniu przede wszystkim z działaniami państwa. Pierwotność i nadrzędność międzynarodowych stosunków politycznych wynika z pierwotności i nadrzędności państwa. Jako najważniejszego podmiotu stosunków międzynarodowych przesłanki nadrzędności państwa i utożsamianych z jego działaniami międzynarodowych stosunków politycznych tworzy kilka jego specyficznych cech:

- jedynie państwo jest atrybut suwerenności czyli cało władności i samo władności a więc wyłączności działań w odniesieniu do własnego terytorium i niezależność w środowisku międzynarodowym.

- jedynie państwa realizują politykę zagraniczną a ze względu na atrybuty i skumulowany potencjał kanałami realizowanej przez rząd polityki międzynarodowej określają dynamikę, treść i formy stosunków międzynarodowych

- państwa ze swojej istoty są legimityzowane do podejmowania w imieniu społeczeństwa działań w środowisku międzynarodowym

- nadrzędność międzynarodowych stosunków politycznych utożsamiana z działaniami państw wynika także z ich szczególnego miejsca w realizacji takich wartości społecznie pożądanych jak bezpieczeństwo i rozwój

- decyzje i działania państw w ramach politycznej płaszczyzny stosunków międzynarodowych są przedmiotem zainteresowania i wpływów innych podmiotów stosunków międzynarodowych jak organizacje pozarządowe lub korporacje transnarodowe.

Podstawę definiowania międzynarodowych stosunków politycznych tworzy pojęcie polityki (istotą polityki jest sprzeczność interesów).

• CZYNNIKI MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW POLITYCZNYCH

• Czynniki Tradycyjne

Grupa czynników tradycyjnych ( czynniki które możemy obserwować w historii stosunków międzynarodowych)

- czynniki geograficzne i geopolityczne - James Makkindel na początku ubiegłego stulecia przedstawił pogląd o szczególnej roli geopolitycznej jako ma do spełnienia Rosja, przestrzeń Euroazjatycka zorganizowana przez Rosjan stanowi jego zdaniem hertland (serce ziemi) to region kluczowy. Takie położenie ma zapewnić Rosji panowanie nad światem jeśli uda jej się rozciągnąć swoje wpływy na środowisko wschodnie i południowe, rejony Azji oraz rozbudować flotę. Jest to jedna z podstawowych form torii determinizmu geograficznego w stosunkach międzynarodowych. Położenie Polski między Rosją a Niemcami.

- czynniki demograficzny - w 1950 - 2,5 mld, 1960 -3mld, 1975 - 4mld, 1987 -5mld, 1999 - 6mld, 2023 - 7mld, 2028 - 8mld, 2048 - 9mld ludności. , ma to wpływ na to jak się ludność porusza

- czynnik ekonomiczny - polityka handlowa, czynnik kulturowy i ideologiczny,

- czynniki kulturowo-cywilizacyjny - zderzenie cywilizacji, przedstawienie hipotezy że kultura i tożsamość kulturowa kształtują wzorce spójności., dezy.. i po zimno wojennym. Międzynarodowe stosunki polityczne po zimnej wojnie będzie za tem kształtował przede wszystkim konflikt między grupami należącymi do różnych cywilizacji. Polityka to nie tylko gra interesów ale określenie tożsamości „wiemy kim jesteśmy tylko wtedy kiedy sobie uzmysłowimy kim nie jesteśmy, nie rzadko wtedy kiedy wiem przeciw komu występujemy ” w świecie który się wyłania wzory kultury będą miały wpływ zasadniczy, nawet współpraca ekonomiczna jest zakorzeniona na wspólnym kulturowym gruncie, państwa mogą rezygnować na rzecz organizacji międzynarodowych, w skład jaki wchodzą państwa podobne. Makkinton uznał stosunki między zachodem a wschodem za bardzo konfliktowe starając się przypomnieć, że Europa w przeszłości prawie prze 1000lat była zagrożona przez Islam.

- czynniki ideologiczne - funkcje może pełnić religia lub filozofii, ideologie służą mobilizacji mas ludzkich, umożliwiając też manipulowanie masami.

- czynnik etniczno-narodowy - świat jest bardzo zróżnicowany pod tym względem ale np. Grecja, Rosja ponad 100 narodowości i zagrażają się konflikty, mniejszość narodowa.

3. Czynniki dynamizujące

Prawo międzynarodowe :

Grupa czynników dynamizujące (zrewolucjonowały tradycyjne środowisko, ulegają płynnej zmianie)

- rozwój nauki i techniki - rewolucja technologiczna w obiegu informacji stała się czynnikiem zasadniczo zmieniający środowisko międzynarodowych stosunków politycznych, istnienie elektronicznych środków przekazywania informacji, że dystanse terytorialne przestały być dla obiegu informacji istotne świat stał się globalną wioską (M.Luchan)

- czynnik ekologiczny - ochrona środowiska , problemy ekologiczne w międzynarodowych stosunkach politycznych są potencjalnym konfliktogennym, zanieczyszczenie rzek płynące przez terytorium jednego lub więcej państw, używanie elektrowni jądrowych, transport materiałów radioaktywnych mogą się stać kwestią sporów między państwami

- globalizacja - zachodzi w płaszczyźnie gospodarczej, informacyjnej, kulturowej, ekologicznej i politycznej. Procesy globalizacji powodują modyfikacje wpływu czynników tradycyjnych na międzynarodowe stosunki polityczne.

4. Geneza i pojęcie państwa

Państwo, jako podmiot SM Geneza i pojęcie państwa

Państwa są podmiotami prawa MN i wciąż pozostają najważniejszymi głównymi uczestnikami SM, jednak ich rola i funkcje w SM podlegają ciągłej ewolucji. Na przestrzeni kilkudziesięciu lat mieliśmy do czynienia z procesami powstawania, rozwoju i upadku państw. Wielokrotnie zmieniła się ich liczba, zmianie uległy także zajmowane przez nie terytoria i granice.

Pojęcie państwa wywodzi się z łaciny - status i nastręcza wiele trudności definicyjnych. Arystoteles definiował państwo polis, jako pewien twór natury- wspólnotę powstałą dla osiągnięcia jakiegoś dobra. Podobnie istotę państwa w kategorii dobra wspólnego przedstawiał ś. Tomasz z Akwinu. Jego zdaniem głównym celem państwa jest zachowanie pokoju i zapewnienie powszechnego szczęścia doczesnego. Hugo Grotius uważał, że państwo jest naturalnym i doskonałym związkiem ludzi wolnych pod warunkiem, że jego ustrój będzie oparty na aksjomatycznych regułach prawa natury. J.J. Rousseau traktował pastwo, jako formę kontraktu między ludem a obranymi przez niego zwierzchnikami. Idealizacji i jednoczenie absolutyzacji pojęcia państwa dokonał G.F. Hegel stwierdzając, że „państwo jest boska ideą istniejącą na ziemi”.

5. Państwo jako podmiot prawa międzynarodowego

Państwo, jako podmiot prawa MN

Autorem klasycznej trójelementowej definicji państwa powszechnie akceptowanej zarówno na gruncie prawa MN jak i SM był Georg Jellinek. Pojęcie państwa jego zdaniem zawiera w sobie trzy nierozerwalnie złączone ze sobą elementy:

Określone terytorium

Ludność zamieszkującą dany obszar

Zwierzchnią władze sprawująca kontrolę nad wymienioną wyżej ludnością i terytorium

Jeśli te warunki są spełnione to państwo zdobywa prawa MN stając się podmiotem prawa MN.

W wymiarze zewnętrznym państwa, jako podmioty prawa MN posiadają zdolność do: nawiązania i utrzymywania stosunków dyplomatycznych i konsularnych, zwierania umów MN, uczestniczenia w organizacjach MN, udziału w MN wymianie gospodarczej, występowanie z roszczeniami wobec innych państw i uczestników MN oraz ich dochodzenie na drodze pokojowej (do 1945 także na drodze zbrojnej), maja również prawo do użycia sił zbrojnych w obronie swojej niezależności. Ponad to państwa są zobowiązane do poszanowania norm prawa MN i zawartych porozumień oraz poszanowania odpowiedzialności za działania własne i swoich urzędników.

W wymiarze wewnętrznym podmiotowość państwa oznacza: prawo do posiadania i ustalania własnego i odrębnego ustroju i systemu politycznego, porządku prawnego, modelu ekonomicznego czy wyznawanych wartości. W zagadnieniu tym zawiera się również prawo do posiadania własnej administracji, sądownictwa, policji, sił zbrojnych, waluty, symboli państwowych i wielu innych instytucji oraz rozwiązań politycznych i prawnych koniecznych do sprawowania władzy. Problem, w jakim stopniu wewnętrzne uregulowania państwa mogą odbiegać od powszechnie przyjętych norm MN i rozwiązań w innych państwach wciąż budzi wiele kontrowersji

Najbardziej istotnym składnikiem i niezbędnym państwa a zarazem najtrudniej poddającym się analizie jest suwerenność. Jest ona zasadniczym elementem odróżniającym państwa od innych organizacji terytorialnych a poprzez różnych autorów podmiotowość prawno MN państwa była identyfikowana suwerennością (pojęcie suwerenności rok 1576 J. Bodin)

Państwem w sensie prawa MN jest suwerenna jednostka geopolityczna.

Istnienie suwerenności jest formalnym warunkiem podmiotowości MN państwa. Koniecznym i niezbędnym warunkiem w funkcjonowaniu państwa w SM jest uznanie MN. Jest to decyzja polityczna mająca formę aktu prawnego, w którym państwo lub grupa państw stwierdza, że określona jednostka geopolityczna jest podmiotem prawa MN posiadającym zdolność do działań MN.

6. Powstanie i upadek państwa

Powstanie państwa jest faktem obiektywnymi nie pozostaje bez wpływu na Sm> Państwo może powstać na drodze walki zbrojnej bądź porozumienia MN. Sposób powstania państwa nie ma wpływu na jego podmiotowość. Ze względu jednak na fakt, że obecnie na świecie nie ma już obszarów niezamieszkanych to powstanie nowych państw może dotyczyć jedynie tych terytoriów, które podlegają już suwerenności jakiegoś państwa. Z tego powodu w prawie międzynarodowym przyjmuje się, że państwo może powstać w ściśle określonych sytuacjach

Oderwania się części terytorium i utworzenia nowego niezależnego państwa;

Rozpadu państwa na kilka nowych państw;

Połączenia się kilku istniejących państw i powstanie Noego

Dodatkowo wyróżnia się jeszcze sytuację powstania państwa na skutek dekolonizacji, gdyż jego zdaniem( Lech Antonowicz) uzyskanie niepodległości przez terytoria kolonialne tym zasadniczo różni się od innych terytoriów, że nie stanowią one integralnej części tego państwa.

Stratyfikacja i liczba państw

W SM państwa są równe jedynie pod względem prawnym gdyż fatycznie różnią się wielkością potencjałem i siłą. Formalna równość wszystkich państw w aspekcie prawa MN nie zmienia faktu, że różnią się one pod względem wielkości, terytorium, liczby ludności, potencjału gospodarczego zasobu materialnych, ustroju i systemu politycznego, siły zbrojnej, sprawności organizacyjnej i decyzyjnej oraz szerzeniu innych czynników, które stwarzają dla nich zróżnicowane możliwości zajmowania określonej pozycji i roli w SM.

7. Ewolucja modelu i roli państwa w stosunkach międzynarodowych

EWOLUCJA ROLI I modelu państwa W Sm

Państwa są wciąż podstawowymi jednostkami organizacji świata. Ich rola w SM jest dominująca, chociaż niewątpliwie widoczne są objawy osłabienia. Prymat państwa w SM wynikał z czterech następujących powodów:

Państwa są najwyżej zorganizowanymi grupami społecznymi obejmującymi i kontrolującymi narody i klasy a jednocześnie są elementarnymi jednostkami środowiska MN

Przynależność państwowa ma charakter powszechnie obowiązujący w stosunku do jednostek i grup społecznych

Państwa są najbardziej wpływowymi i dynamicznymi uczestnikami MN

Stosunki międzypaństwowe są fundamentem w SM

Organizacje międzynarodowe

8. Istota i geneza organizacji międzynarodowych. 9. Geneza i rozwój organizacji międzynarodowych.

W sensie etymologicznym termin organizacja wywodzi się od greckiego „Organon” lub łacińskiego „organum” i oznaczał w istocie w obu przypadkach narzędzie lub narząd termin organizacja międzynarodowa w publikacjach naukowych i języku polskim zadomowił się dopiero po I wojnie światowej, chociaż najprawdopodobniej jako pierwszy użył go Lorimer książce opublikowanej w 1867r. Złożoność i dynamika zjawisko organizacji międzynarodowych sprawia, że nie ma jednej powszechnie akceptowanej definicji. Zdaniem Wojciecha Morawieckiego organizacja międzynarodowa to proces współpracy suwerennych państw przepływających w szczególnej formie, której podstawową cechą jest istnienie stałych organów. Podejmujących decyzje w sprawie wspólnych zadań i środków ich realizacji. Remigiusz Bierzanek definiując nie tylko organizacje międzynarodowe wskazał, iż jest to zrzeszenie państw, innych osób prawnych lub osób fizycznych z różnych państw, powołane do życia realizacji zadań określonych w statucie. Z kolei Irena Popiuk - Rysińska uważa, że jest to celowy wielostronny związek państw utworzony na mocy zawartego pomiędzy nimi porozumienia, wyposażony w system stałych organów. Zdaniem Zbigniew Doliwa - Klepacki jest to względnie trwały (stały) związek suwerennych państw powstałych w wyniku umowy międzynarodowej, posiadające stałe organy wyposażone w określone w tej umowie uprawnienia, działające dla realizacji wspólnych celów.

Określenie elementów podstawowych składających się na swoistą istotę gatunkową organizacji międzynarodowych, wspólnych i zarazem w większości przypadków określających ich specyfikę na tle innych uczestników międzynarodowych stosunków politycznych zwłaszcza państw.

Cech organizacji międzynarodowej

- jest to posiadanie stałych organów - bez nich organizacja międzynarodowa nie może istnieć, to one wyraźnie różnią organizację od innej wielostronnej formy współpracy państw jakim jest Konferencja Międzynarodowa. Kompetencje i funkcje poszczególnych organów organizacji międzynarodowych są zróżnicowane zauważalny jest proces pogłębiania złożoność struktur instytucjonalnych i różnicowania funkcji i zadań poszczególnych organów . Funkcje poszczególnych rodzajów organów w organizacjach międzynarodowych są zróżnicowane

- u podstaw powstania i funkcjonowania organizacji międzynarodowych leża cała podstawa prawna w formie statutu, w przypadku organizacji międzyrządowych jest to wielostronna umowa międzynarodowa.

- organizacje międzynarodowe są wtórne pochodne wobec suwerennych państw, które są ich członkami. Nie oznacza to, że nie są „mechanicznym złożeniem” sumą państw członkowskich. Tworzą nową jakość w praktyce oznacza to, że wpływ państw na organizacje jest większy niż wpływ organizacji na państwa, ale i organizacje mogą zmieniać zachowania państw.

- organizacje są tworami względnie trwałymi to znaczy istniejącymi w długich okresach.

- organizacje międzynarodowe są strukturami celowościowymi. Działają w sposób zorganizowany na rzecz realizacji celów zapisanych w statusach.

- są strukturami wielostronnymi mogą je utworzyć trzy państwa, tym samym struktur dwóch stronnych nie zalicza się do organizacji międzynarodowych.

10. Klasyfikacja organizacji międzynarodowych.

Klasyfikacja organizacji międzynarodowych służy ich porządkowaniu ale również pokazaniu ich różnorodności, w zależności od przyjętego kryterium można je podzielić na różne kategorie. Kryterium charakteru prawnego członków organizacje dzielą się na dwie grupy:

- międzynarodowe organizacje międzyrzędowe, których członkami są państwa reprezentowane przez swoje rządy oraz są przedmiotem zainteresowania owych organów,

- międzynarodowe organizacje pozarządowe w, których członkami są różnego rodzaju stowarzyszenia, organizacje młodzieżowe, ekologiczne, partie polityczne, związki wyznaniowe oraz jednostki.

Kryterium geograficzne zakresu państw tworzą organizacje:

1. Międzynarodowe organizacje powszechne, zwane globalnymi (ONZ),

2. Międzynarodowe organizacje regionalne i grupowe (Unia Afrykańska, NATO),

3. Celów organizacji:

- o celach ogólnych (ONZ) (OPA)

- organizacje o celach szczególnych (wyspecjalizowanych) (UNESCO) (BUHAO),

4. Stopnia władzy:

- organizacje koordynacyjne - o niskim stopniu władzy

- organizacje ponadnarodowe - o wysokim stopniu władzy

11. Podmiotowość organizacji międzynarodowych.

O istocie podmiotowości stanowi zdolność do celowego świadomego działania. W przypadku międzynarodowych organizacji międzyrząd tak rozumiana podmiotowość nie wywołuje kontrowersji. Wyróżnienie pokazują te opcje postrzegania podmiotowości organizacji międzyrządowych.

Funkcje organizacji:

- funkcja regulacyjna - polega na tworzeniu norm określających zachowaniu państw wzorców stanowi zachowanie stosunków międzynarodowych. Funkcję tę można nazwać normotwórczą. Tworzone przez organizacje wzorce zachowań najczęściej przybierają postać norm politycznych zwane miękkim prawem.

- funkcja kontrolna - jest dość ściśle powiązana z funkcją regulacyjną. Polega bowiem na ocenianiu stanu faktycznego, zachowań państw członkowskich w określonej dziedzinie stosunków międzynarodowych z punktu widzenia wcześniej przyjętych regulacji, zawartych w nich norm.

W praktyce funkcja ta realizowana jest przez różnorodne formy jak okresowe sprawdzanie państw przedkładane w sekretariacie organizacji lub w odpowiednich komitetach lub komisjach przez konferencje przeglądowe organizowane przez organizacje oraz prace różnego rodzaju grup roboczych ustalających fakty gromadzonych informacji.

- funkcja operacyjna - polega na podejmowaniu przez organizacje bezpośrednich działań w środowisku międzynarodowym. Polegają one przede wszystkim na świadczeniu różnego rodzaju usług w oparciu o potencjał finansowy i kadrowy samej do jej dyspozycji przez państwa członkowskie.

12. Istota i zakres podmiotów transnarodowych.

O złożoności analizy udziału podmiotów innych niż państwa w międzynarodowych stosunkach politycznych świadczą chociażby dyskusje dotyczące nazwy tych podmiotów, ich miejsca w strukturze procesów międzynarodowych oraz zakresu. Odnośnie do nazwy najczęściej, i to zamiennie, używane są dwie: podmioty niepaństwowe (non-state actors) oraz podmioty transnarodowe. Pojęcie „podmioty niepaństwowe” dość jednoznacznie sugeruje, że państwa są podmiotem dominującym, a inne podmioty stosunków międzynarodowych mają charakter drugorzędny. Przedmiotem kontrowersji jest także zakres tego pojęcia, w szczególności w odniesieniu do organizacji międzyrządowych.

Podmiotami transnarodowymi w stosunkach międzynarodowych są więc zorganizowane grupy społeczne, które w swych działaniach wykraczają poza granice państw. Istotę ich zachowań w środowisku międzynarodowym określają interakcje i więzi w „poprzek” granic państw i wpływanie na zachowania innych uczestników stosunków międzynarodowych. Część z nich pełni rolę „łączika” lub „pasa transmisyjnego” między społeczeństwami obywatelskimi innych państw, między społeczeństwami i państwami oraz między państwami i organizacjami międzynarodowymi. Łączą to co lokalne z tym co globalne.

Powstawanie i funkcjonowanie podmiotów transnarodowych jest odzwierciedleniem ogólnej prawidłowości rozwoju stosunków międzynarodowych, jaką jest nie tylko liczbowy wzrost ich uczestników lecz także pogłębienie ich różnorodności.

13. Pojęcie dyplomacji

Dyplomacja - sam termin „dyplomacja” pochodzi od greckiego słowa „diploma”, które oznacza dwie tabliczki pokryte woskiem, na których pisano instrukcje i pełnomocnictwa dla posłów udających się w misjach specjalnych. Do powszechnego użycia weszło w drugiej połowie XVIII w.

Pojęcie dyplomacja jest pojęciem wieloznacznym, często jest określane jako synonim polityki zagranicznej, sztuki prowadzenia rokowań, zespołu ludzi zatrudnionych w służbie zagranicznej czy wreszcie talentów dyplomatycznych. W literaturze przedmiotu uważa się, że na całościowe wyjaśnienie tego terminu składają się trzy elementy:

Oficjalna działalność państwa.

Zespół metod i środków polityki zagranicznej państwa.

Aparat organizacyjny oraz zespół ludzi obdarzonych odpowiednimi kwalifikacjami.

Dyplomacja jest oficjalną działalnością państwa skierowaną na zewnątrz, realizowaną przez organy państwowe i mające na celu osiągnięcie założeń jego polityki zagranicznej na drodze prowadzenia rokowań i zawierania umów międzynarodowych. Jako pojęcie jest węższa od polityki zagranicznej. Jest głównym instrumentem realizacji polityki zagranicznej.

Celem dyplomacji jest nawiązanie i utrzymanie pokojowych stosunków z innymi państwami, ochrona interesów i bezpieczeństwa państwa i poszukiwanie możliwości współpracy.

Metody działalności dyplomatycznej to przede wszystkim: prowadzenie negocjacji, perswazja, kompromis, konsultacje, groźby, podstęp czy wywieranie presji psychologicznej.

W dyplomacji oprócz komunikacji werbalnej (rokowania, korespondencja dyplomatyczna) równie istotna jest sfera komunikacji niewerbalnej (manipulowanie protokołem dyplomatycznym).

Pojęcie stosunków dyplomatycznych

Stosunki dyplomatyczne to oficjalne stosunki między uznającymi się suwerennymi państwami lub innymi podmiotami prawa międzynarodowego. Ustanowienie stosunków dyplomatycznych jest ściśle związane z prawem legacji, które jest częścią składową podmiotowości prawno-międzynarodowej państwa i oznacza jego uprawnienia do wysyłania swoich (prawo legacji czynnej) i przyjmowania obcych (prawo legacji biernej) przedstawicieli dyplomatycznych za zgodą wzajemną obydwu zainteresowanych stron. Prawo legacji zazwyczaj należy do kompetencji głowy państwa, a realizowane jest przez przedstawicieli dyplomatycznych. Podstawowym warunkiem realizowania prawa legacji jest wzajemne uznanie się państw i ich rządów, aczkolwiek sam akt uznania nie musi oznaczać ustanowienia stosunków dyplomatycznych.

Dyplomacja działa na podstawie i w ramach zasad oraz norm prawa międzynarodowego, a przede wszystkim prawa dyplomatycznego. Funkcjonowanie misji dyplomatycznych przez wiele stuleci odbywało się w oparciu o zwyczajowe prawo międzynarodowe. Zasadniczy krok na drodze rozwoju prawa dyplomatycznego miał miejsce dopiero w 1815 r. na Kongresie Wiedeńskim, na którym dokonano pierwszej kodyfikacji jego norm. Źródłami formalnymi współczesnego prawa dyplomatycznego są przede wszystkim międzynarodowe umowy wielostronne, z których najistotniejsze to:

Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 1961 r.

Konwencja Nowojorska o misjach specjalnych z 1969 r.

Prawo dyplomatyczne obejmuje normy dotyczące statusu, organizacji i działalności organów państwa powołanych do realizacji jego polityki zagranicznej. W dyplomacji ważnego znaczenia nabiera dyplomacja publiczna, która ma wpływ na postawy społeczne i realizację polityki zagranicznej. Obejmuje aspekty stosunków międzynarodowych wykraczające poza tradycyjną dyplomację takie jak kształtowanie opinii publicznej w innych państwach.

Prawo dyplomatyczne obejmuje normy dotyczące statusu organizacji i działalności organów państwa, powołanych do realizacji jego polityki zagranicznej. W dyplomacji ważnego znaczenia nabiera dyplomacja publiczna, która ma wpływ na podstawy społeczne i realizacje polityki zagranicznej, obejmuje aspekty stosunków międzynarodowych wykraczające poza tradycyjną dyplomacje także jak w innych państwach opinii publicznej.

14. Formy dyplomacji.

Działalność dyplomatyczna korzysta z czterech podstawowych form:

Dyplomatyczne misje specjalne - misje czasowe reprezentujące państwo wysyłające w stosunkach z państwem przyjmującym. Jest to pierwotna i najstarsza forma dyplomatyczna znana jeszcze ze starożytności. Pierwsze jej przypadki są udokumentowane w 4 wieku p.n.e.

Stałe przedstawicielstwa dyplomatyczne - ambasady i poselstwa; zaczęły powstawać w drugiej połowie XV w. głównie dla ochrony politycznej i handlu międzynarodowego w Mediolanie, Wenecji.

Konferencje międzynarodowe - są to formy wykorzystywane w dyplomacji wielostronnej, ich rozwój nastąpił po 1815 r.

Organizacje międzynarodowe - powoływane są jako wspólne organy państw reprezentujące ich wolę i interesy.

W historii stosunków międzynarodowych ewolucja form dyplomatycznych przybrała dwie tendencje:

Tendencja przekształcania form doraźnych w formy stałe.

Druga tendencja obrazuje proces przeistoczenia się form dwustronnych w formy wielostronne - odpowiednikiem misji specjalnych w stosunkach bilateralnych stawały się konferencje międzynarodowe, a odpowiednikiem ambasad organizacje międzynarodowe.

Formy dyplomacji zmieniały swoje role, znaczenie, zakres i funkcje. Współcześnie możemy wyróżnić cztery tendencje:

Wzrost roli dyplomacji wielostronnej.

Wzrost znaczenia tzw. dyplomacji bezpośredniej (czyli dyplomacji na szczycie prowadzonej przez głowy państw, szefów rządów czy ministrów spraw zagranicznych).

Ewolucja roli i znaczenia szefa misji dyplomatycznej przez znaczne ograniczenie możliwości podejmowania samodzielnych decyzji w istotnych dla państwa sprawach.

Wzrost znaczenia misji specjalnych spoza kręgu zawodowej dyplomacji, a więc zarówno misji o charakterze specjalistycznym, jak i tzw. dyplomacji obywatelskiej.

Dyplomacja obywatelska - uczestniczenie w procesach międzynarodowych samych obywateli niewystępujących w roli urzędników państwowych, lecz zaangażowanych w sprawy publiczne osób.

15. Funkcje dyplomacji.

Dyplomacja towarzyszy stosunkom międzynarodowym od początku ich istnienia. Podstawowe funkcje dyplomatyczne pozostawały w zasadzie niezmienne. Klasycznie ujmuje się je w triadzie: negocjer - obserwer - proteger. Najważniejsze funkcje dyplomatyczne wymienia Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych z 1961 r. Są to:

Reprezentowanie państwa wysyłającego w państwie przyjmującym - funkcja ta ma bardzo szerokie znaczenie i obejmuje wszelkie kroki, wystąpienia i interwencje na drodze dyplomatycznej, funkcje protokolarne, ceremonialne, a także wszystko to, co mówi i czyni dyplomata, również w nieformalnych okolicznościach. Zgodnie z założeniem tej funkcji szef misji dyplomatycznej jako organ państwa wysyłającego reprezentuje to państwo jako całość, jako podmiot prawa międzynarodowego.

Ochrona interesów państwa wysyłającego i jego obywateli w państwie przyjmującym - ochrona ta rozciąga się zarówno na osoby fizyczne jak i prawne i ma miejsce głównie w przypadku naruszenia zobowiązań międzynarodowych lub tzw. minimalnego standardu z jakiego na podstawie prawa międzynarodowego powinni korzystać cudzoziemcy na terytorium obcego państwa. Współcześnie znaczenie tej funkcji w związku ze wzrostem ruchu turystycznego, emigracji zarobkowej dość istotnie wzrosło.

Prowadzenie rokowań z władzami państwa przyjmującego - jest to jedna z najstarszych funkcji dyplomatycznych, której zakres współcześnie uległ rozszerzeniu i obejmuje nie tylko negocjacje dotyczące zawarcia umów między państwami czy rozwiązywania kwestii spornych, ale również prowadzenie z władzami państwa przyjmującego dialogu na co dzień w kwestiach z zakresu stosunków bilateralnych.

Działanie na rzecz rozwoju przyjaznych stosunków między dwoma państwami - funkcja promocyjna, współcześnie należy do najważniejszych zadań dyplomacji i obejmuje wszelkie działania misji dyplomatycznej na rzecz rozwoju stosunków gospodarczych, naukowych, kulturalnych. Szczególnie wzrasta zainteresowanie rozwojem i promocją stosunków gospodarczo-handlowych, co znajduje swój wyraz w strukturach organizacyjnych misji.

Zajmowanie się wszelkimi legalnymi sposobami z warunkami panującymi w państwie przyjmującym i informowanie o tym państwa wysyłającego - Konwencja Wiedeńska akcentuje konieczność realizowania tej funkcji metodami dozwolonymi, a więc wykluczającymi szpiegostwo, respektującymi prawo i zwyczaje państwa przyjmującego oraz jego suwerenność i zasadę niemieszania się w jego sprawy wewnętrzne.

Możliwość pełnienia przez misję dyplomatyczną funkcji konsularnych.

Funkcje czasowych misji dyplomatycznych są określone w sposób bardzo ogólny i każdorazowo zależą od porozumienia między państwem wysyłającym, a przyjmującym. Tradycyjnie według kryterium przedmiotowego misje specjalne można podzielić na: negocjacyjne, militarne, obserwacyjne, doręczycielskie, ceremonialne.

Współcześnie misje specjalne dotyczą głównie prowadzenia rokowań na najwyższym szczeblu w kwestiach dla państwa najistotniejszych (misje prezydentów, premierów) oraz kwestii wymagających wysokiej wiedzy specjalistycznej.

Funkcje stałych przedstawicielstw przy organizacjach międzynarodowych obejmują m.in. prowadzenie rokowań z organizacją i w ramach organizacji, popieranie realizacji celów i zasad organizacji.

Obecnie misje dyplomatyczne nie zajmują się już tylko polityką zagraniczną, ale także handlem, kulturą, współpracą naukową itp.

16. Organy państwa do spraw stosunków międzynarodowych.

Można je podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne.

Organy wewnętrzne.

Organy państwa do spraw stosunków międzynarodowych to głowa państwa premier i minister spraw zagranicznych. Kompetencje głowy państwa w zakresie stosunków międzynarodowych zależą od pozycji prawnoustrojowej. Bardziej znacznie rozległe są np. w Stanach zjednoczonych lub we Francji, wyraźnie zdefiniowane natomiast np. w Polsce. Prezydent jest najwyższym przedstawicielem państwa w stosunkach międzynarodowych i sprawuje ogólne kierownictwo nad stosunkami zagranicznymi państwa. Bardziej szczegółowe kompetencje prezydenta dotyczą trzech dziedzin stosunków międzynarodowych: stosunków dyplomatycznych, umów międzynarodowych oraz stanu wojny. Prezydent:

- realizuje w imieniu państwa prawo legacji przez mianowanie o odwoływanie szefów misji dyplomatycznych oraz przyjmowanie listów uwierzytelniających od przedstawicieli dyplomatycznych innych państw.

- ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, aczkolwiek ratyfikacja pewnych typów umów jest uzależniona od zgody parlamentu wyrażonej w ustawie

- postanawia o stanie wojny w przypadku agresji zbrojnej na Polskę lun gdy z umów międzynarodowych wynika konieczność wspólnej obrony, ale tylko w okresie gdy nie obraduje sejm.

Premier sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami. Jego kompetencje nie są wyraźne zdefiniowane, ale przyjmuje się domniemanie jego kompetencje w zakresie reprezentowania państwa, prowadzenia rokowań dyplomatycznych, zawierania umów międzynarodowych i kształtowania polityki zagranicznej.

Minister spraw zagranicznych prowadzi politykę zagraniczną państwa. Opracowuje jej założenia i kontroluje realizacje. Reprezentuje o ochrania interesy państwa i jego obywateli, za granicą a także kieruje działalnością jego przedstawicielstw dyplomatycznych. Jest pośrednikiem pomiędzy rządem swojego państwa a przedstawicielami państwa obcych. Minister spraw zagranicznych sprawuje swoje funkcje za pośrednictwem ministerstwa spraw zagranicznych. Struktura ministerstw we współczesnych państwach jest bardzo zróżnicowana, ale na ogół składają się one z trzech rodzajów komórek organizacyjnych: departamentów terytorialnych, funkcjonalnych i administracyjnych.

Współcześnie w stosunkach między państwami demokratycznymi wzrasta również rola dyplomacji parlamentarnej. Polega ona na wchodzeniu parlamentarzystów w bezpośrednie interakcje międzynarodowe w ramach stosunków dwustronnych czy na forum wielostronnym, np. unii międzyparlamentarnej.

Organy zewnętrzne

Do organów zewnętrznych państwa do spraw stosunków międzynarodowych zaliczamy przede wszystkim: stałe misje dyplomatyczne, specjalne, przedstawicielstwa państwa przy organizacjach międzynarodowych, delegacje na konferencje międzynarodowe oraz urzędy konsularne.

Inne zagraniczne organy państwa, takie jak przedstawicielstwa handlowe, instytuty kultury, ośrodki informacyjne czy misje wojskowe w zasadzie nie posiadają statusu dyplomatycznego, aczkolwiek mogą czasami spełniać niektóre funkcje dyplomatyczne.

17. Misje dyplomatyczne.

Misja dyplomatyczna jest zewnętrznym organem państwa wysyłającego o charakterze przedstawicielskim, który znajduje się i działa na terytorium państwa przyjmującego, kierowanym przez właściwie upełnomocnionego przedstawiciela dyplomatycznego, jednoosobowo odpowiedzialnego za działalność misji. Misje dyplomatyczne w myśl prawa międzynarodowego, zostały sklasyfikowane według trzech kryteriów:

1. czasowego zakresu misji (stałe i czasowe) 2. podmiotowego zakresu misji (funkcjonujące w stosunkach dwustronnych i wielostronnych) 3. charakteru misji (merytoryczne i obserwacyjne). Stąd możemy wyróżnić cztery typy misji dyplomatycznych: 1.stałe misje dyplomatyczne w stosunkach bilateralnych 2. stałe misje dyplomatyczne w stosunkach multilateralnych 3. czasowe misje dyplomatyczne w stosunkach bilateralnych-misje specjalne 4. czasowe misje dyplomatyczne w stosunkach multilateralnych- misje konferencyjne.

Szefowe misji dyplomatycznych dzielą się na trzy klasy:

- ambasadorów i nuncjuszy

- posłów, ministrów i internuncjuszy

- charge d'affaires

Różnice między klasami mają charakter wyłącznie formalny i protokolarny wyrażając się w zasadach procedencji.

Misja dyplomatyczna składa się szefa misji, personelu dyplomatycznego personelu dyplomatyczno- technicznego oraz personelu służby misji. Członków personelu misji państwo wysyłające może mianować według swojego uznania, notyfikując swoją decyzję państwu przyjmującemu. Wyjątek stanowi attache wojskowy, co do którego kandydatury może być wymagana uprzednia zgoda państwa przyjmującego. Przedstawiciel dyplomatyczny powinien mieć w zasadzie obywatelstwo państwa wysyłającego w przypadku innego obywatelstwa, a zwłaszcza państwa przyjmującego, wymagana jest zgoda tego państwa. Przedstawiciel dyplomatyczny nie może także w państwie przyjmującym prowadzić działalności zawodowej lub handlowej dla zysku osobistego.

Zakończenie funkcji stałej misji dyplomatycznej następuje w sytuacjach: 1. utraty podmiotowości prawno międzynarodowej przez jedno z państw 2. zerwania stosunków dyplomatycznych między państwami 3. zawieszenia stosunków dyplomatycznych między państwami 4. wybuchu wojny między nimi 5 zamknięcia placówki z powodu finansowych.

Natomiast szef misji swoją funkcję kończy w przypadku: 1. odwołania go przez państwo wysyłające bądź z powodu upływu terminu na jaki został powołany bądź z innych przyczyn 2 zgonu 3 rezygnacji 4 dezercji 5 uznania go za persona non grata przez państwa przyjmujące z powodu niewłaściwego zachowania, szpiegostwa czy popełnienia przestępstwa w tym państwie, ale także zastosowania zasady wzajemności.

Według kryterium rangi szefa misji możemy je podzielić na:

1. misji polityczne 2. misje dyplomatyczne 3. misje paradyplomatyczne

Misje państw do organizacji międzynawowych mogą mieć charakter stały lub tymczasowy. Początek funkcji misji stałej następuje w momencie przekazania organizacji przez jej szefa listów uwierzytelniających.

18. Misje konsularne.

Stosunki konsularne to urzędowe stosunki między państwami ustanawiane za ich wzajemną zgodą w celu realizacji funkcji konsularnych. Istnieje rozdzielność stosunków dyplomatycznych i stosunków konsularnych. Co prawda zgoda na stanowienie stosunków dyplomatycznych implikuje zgodę na ustanowienie stosunków konsularnych, ale ustanowienie urzędu konsularnego wymaga odrębnej zgody. Także zerwanie stosunków dyplomatycznych nie pociąga za sobą zerwania stosunków konsularnych. Misja dyplomatyczna jest ogólnych przedstawicielstwem państwa wysyłającego, zaś urząd konsularny reprezentuje to państwo w sferze skonkretyzowanych i ograniczonych interesów.

Współcześnie funkcjonowanie misji konsularnych określają cztery rodzaje źródeł: 1. konwencje wielostronne- Konwencja Hawańska z 1928 roku oraz Konwencja Wiedeńska z 1963roku 2. dwustronne umowy konsularne 3 prawo zwyczajowe 4 akty prawa wewnętrznego.

Według Konwencji Wiedeńskiej z 1963roku urzędy konsularne i ich kierownicy dzielą się na cztery klasy:

1. konsulaty generalne kierowane przez konsula generalnego

2. konsulaty, kierowane przez konsula

3. wicekonsulaty, kierowane przez wicekonsula

4. agencje konsularne, kierowane przez agenta konsularnego

siedzibę misji konsularnej, jej klasę oraz okręg konsularny ustala państwo wysyłające za zgodą państwa przyjmującego. Okręg konsularny może obejmować część lub całość terytorium państwa przyjmującego. Oznacza to, że w danym państwie może istnieć więcej niż jeden urząd konsularny. Kierownika urzędu konsularnego mianuje państwo wysyłające, wystawiając mu listy komisyjne, w których określone są jego klasa, okręg konsularny i siedziba misji. Listy komisyjne wystawia i exequatur udziela w zależności od praktyki państwa, głowa państwa lub minister spraw zagranicznych.

Zakończenie funkcji konsularnych następuje w momencie: utraty podmiotowości prawnomiędzynarodowej przez jedno z państw, stanu wojny między nimi, zerwania bądź zawieszenia stosunków konsularnych lub likwidacji urzędu konsularnego.

Kierownik urzędu konsularnego kończy swoją funkcję w przypadkach analogicznych jak szef misji dyplomatycznej w razie: śmierci, rezygnacji, odwołania przez państwo.

W porównaniu do funkcji dyplomatycznych funkcje konsularne mają wyraźnie ograniczony charakter. Funkcje te można podzielić na kilka podstawowych grup: po pierwsze- ochrona interesów państwa wysyłającego i jego obywateli tzw „opieka konsularna”. Po drugie- funkcje o charakterze administracyjnym obejmują głównie sprawy związane z problematyką obywatelstwa, wydawanie paszportów i wiz. Po trzecie- funkcje o charakterze sądowych wiążą się z możliwością doręczenia obywatelom państwa wysyłającego pism sądowych i pozasądowych. Po czwarte- funkcje o charakterze notarialnym obejmują możliwość sporządzania testamentów, tłumaczenia i legalizacji dokumentów. Po piąte- funkcje w sprawach spadkowych dotyczą szeroko rozumianej ochrony obywateli i osób prawnych państwa wysyłającego w sprawach spadkowych na terytorium państwa przyjmującego. Po szóste- funkcje w zakresie opieki i kurateli nad osobami małoletnimi nie posiadającymi pełnej zdolności do czynności prawnych. Po siódme- funkcje w dziedzinie żeglugi morskiej i powietrznej sprowadzają się właściwie do zapewnienia statkom i członkom ich załóg ochrony prawnej i opieki w różnych sytuacjach życiowych. Po ósme- funkcje w dziedzinie promocji stosunków gospodarczych państwa wysyłającego w danym okręgu konsularnym przez wspieranie inicjatyw inwestycyjnych i ułatwienie kontaktów gospodarczych. Po dziewiąte- funkcje w dziedzinie stosunków kulturalnych i naukowych oznaczają obowiązek propagowania dorobku kulturalnego i naukowego państwa wysyłającego w danym okręgu konsularnym. Po dziesiąte- funkcja informacyjna dotyczy zbierania przez konsula informacji o sytuacji w swoim okręgu konsularnym i przekazywanie ich swojemu rządowi.

19. Przywileje i immunitety dyplomatyczne i konsularne.

Pojęcie przywileje i immunitety ma charakter zbiorczy i stosowane jest na określenie uprzywilejowanego i specyficznego statusu członków misji dyplomatycznych i konsularnych. Termin immunitet oznacza nie podleganie jurysdykcji władz państwa przyjmującego, a termin przywileje odnosi się do wszelkich ulg ułatwień czy prerogatyw, jakie są przyznawane misjom dyplomatycznym i konsularnym oraz ich członkom przez państwo przyjmujące.

Istnienie przywilejów i immunitetów jest wyjaśniane przez 3 teorie:

1. teoria reprezentacji opierała się na założeniu, że dyplomata jest osobistym reprezentantem władcy i każde naruszenie jego godności było traktowane jako zamach na prestiż suwerena.

2. teoria eksterytorialności zakładała, że zarówno pomieszczenia misji dyplomatycznej, jak i osoba dyplomaty, pomimo fizycznej obecności w państwie przyjmującym, pod względem prawnym znajdują się jakby poza jego terytorium nadal podlegając władzy i jurysdykcji państwa wysyłającego.

3. teoria funkcjonalna wychodzi z założenia, iż przywileje i immunitety są przyznawane w zakresie i niezbędnym do swobodnego i należytego wypełnienia funkcji przez misje dyplomatyczne i przedstawicieli dyplomatycznych.

Przywileje i immunitety misji dyplomatycznej i konsularnej obejmują: nietykalność pomieszczeń, nietykalność majątku i funduszy.

Nietykalność pomieszczeń stałej misji dyplomatycznej: można definiować w dwóch aspektach. Po pierwsze nietykalność oznacza, że funkcjonariusze państwa przyjmującego mają całkowity zakaz wkraczania na teren misji bez wyraźnej zgody szefa misji. Zakaz ten dotyczy wszystkich przedstawicieli władz państwa: sądowych, administracyjnych, skarbowych a szczególnie policyjnych.

Przywileje podatkowe- oznaczają zwolnienie misji od wszelkich podatków i opłat skarbowych. Nie obejmują jednak opłat za konkretne usługi.

Przywileje celne- polegają na całkowitym zwolnieniu od opłat celnych przedmiotowych przeznaczonych do użytku służbowego misji.

Analiza przywilejów i immunitetów członków misji dyplomatycznej obejmuje 4 zakresy: podmiotowy, przedmiotowy, terytorialny i czasowy:

1. szef misji dyplomatycznej i członkowie personelu dyplomatycznego oraz członkowie ich rodzin pozostający z nimi we wspólnocie domowej,

2. członkowie personelu administracyjno- technicznego korzystają z przywilejów i immunitetów wymienionych w KW z 1961r.

3. członkowie personelu służby misji korzystają z immunitetu w sprawach służbowych i zwolnień z podatków od wynagrodzeń,

4. służba prywatna- ochrona jest praktycznie minimalna i w dużej mierze zależy od państwa przyjmującego,

5. członkowie misji posiadający obywatelstwo państwa przyjmującego korzystają z nietykalności oraz immunitetu jurysdykcyjnego w zakresie wykonywanych przez nich funkcji.

Immunitet jurysdykcyjny- oznacza podleganie jurysdykcji karnej, cywilnej i administracyjnej państwa przyjmującego. Dyplomata nie może być pozywany w sprawach karnych, nie może być wszczynane postępowanie karne przeciw niemu.

20. Pojęcie ładu międzynarodowego i jego specyfika po zimnej wojnie.

Pojęcie ładu pojmowane jest jako wartość. Utożsamiano go bowiem z przeciwieństwem chaosu, anarchii, nieporządki lub żywiołowości. W sensie pozytywnym utożsamiano go z porządkiem, spójnością wewnętrzną i równowagą. Ład międzynarodowy należy utożsamiać z zespołem struktur, mechanizmów, rozkładu siły, przedmiotów i ich interesów, wartości- określający kształt i funkcjonowanie środowiska międzynarodowego w danym okresie. Jest to sposób jego zorganizowania, określający warunki współżycia uczestników stosunków międzynarodowych, zwłaszcza państw.

Obok określenia struktury ważnym elementem charakterystyki pozimnowojennego ładu międzynarodowego jest określenie jego specyfiki. Mimo kilkunastu lat od zakończenia zimnej wojny, ład międzynarodowy, zwłaszcza w obszarze euroatlantyckim ciągle jest w procesie kształtowania.

Obecnie ład mimo radykalnej zmiany, rozwija się, co może wydać się paradoksalne i adaptację wielu elementów ładu starego, zwłaszcza w płaszczyźnie więzi instytucjonalnych.

Istotną cechą wyłaniającego ładu jest proces jego negocjowania, odwoływania się do wysiłków dyplomatycznych, a nie narzucania. Jest to istotna zmiana w porównaniu z doświadczeniami historycznymi. W przeszłości zmiany ładu międzynarodowego były przede wszystkim wynikiem wygrania wojny o hegemonię przez jedne mocarstwa i jej przegrania przez inne. Nowe mocarstwa lub mocarstwa hegemoniczne narzucały ład zgodnie z własnymi preferencjami. Na tych zasadach kształtowany był ład międzynarodowy po zawarcie w 1648 roku traktatu Westfalskiego kończący wojnę trzydziestoletnią. Tak też było po Kongresie Wiedeńskim w 1815 roku kończący okres wojen napoleońskich i ustanawiający koncert mocarstw.

16

---