6173


I.Kultura

-Kultura jako wyróżnik człowieka

-Kultura to wszystko, co jest stworzone przez człowieka, co jest przez niego nabywane przez uczenie się.

-Kultura-całościowy sposób życia charakterystyczny dla danej zbiorowości, na który składa się wszystko to, co ludzie robią, myślą i posiadają.

Cechy kultury:

-kultura obejmuje całość życia człowieka

-nie ma charakteru wartościującego

-jest tworem zbiorowym

-zmienia się i narasta w czasie

Na kulturę składają się określone wzory i zachowania:

-idealne

-realne(jawne, ukryte)

Wartości kulturowe-reguły, których przedmiotem są cele działania, mówiące jakie cele są godne, słuszne. Wskazują do czego ludzie powinni dążyć. Normy kulturowe- reguły, których przedmiotem są sposoby czy metody działania, środki stosowane dla osiągnięcia celu. Ludzie powinni dążyć do realizacji wartości.

Rodzaje wartości:

-uznawane

-Odczuwane

-Realizowane

Siła regulacji reguł kulturowych:

-Imperatywy kulturowe-kategoryczne żądanie pewnego sposobu postępowania

-Przyzwolenia-reguły nie zakazujące ani nie nakazujące

Dopuszczają pewne postępowania.

-Zalecenia-reguły wskazujące, jakie postępowanie jest godne uznania.

Sankcje-system kar i nagród:

-formalne-kary i nagrody określone przez przepisy

-nieformalne- -||- nieuregulowane formalnie

Kultura jednej zbiorowości rzadko stanowi nanolit pewne jej treści tworzą kulturę dominującą:

-subkultury- odrębne sposoby życia mniejszych zbiorowości, uznanej przez członków k. szarej

-kontrkultury- sposób życia świadomie i celowo przeciwstawiany dominującej kulturze w społ.

a) etnocentryzm-skłonność do wnoszenia własnej kultury ponad inne

b)relatywizm kulturowy-dostrzeganie wielości i różnorodności kultur

Relatywizm:

-jako zasada metodologiczna

-jako element światopoglądu

-jako teoria i filozofia człowieka

-jako relatywizm wartości

Uniwersalia, powszechniki kulturowe- El.kultury spotykane we wszystkich znanych społ. Historycznych i współczesnych.

Dyfuzja kultur- przepływ pewnych El. Kulturalnych między innymi kulturami.

Akulturacja- proces wdrażania jednostki do kultury innej niż ta, którą nabył przez wychowanie.

Synkretyzm kulturowy- następstwo dyfuzji, a zwłaszcza akulturacji, polega na powiązaniu El. Zapożyczonych i El. Danej kultury. Zapożyczeniu ulega powierzchniowa forma.

Mcdonalizacja społ.- proces stopniowego upowszechnienia się restauracji, Fast-foodów.

Wyznaczniki:

-efektywność

-kalkulacyjność

-przewidywalność

-manipulacja

Kultura symboliczna- obejmuje wartości i wzory zachowań związane z zaspokojeniem potrzeb ludzkich.

Znak to każdy przedmiot lub zjawisko, które ludzie odnoszą do czegoś innego. Rodzaje znaków:

-instrumentalne

-symbole

Kultura organizacyjna-system wartości i norm, schematów poznawczych i wzorów zachowań, które stymulują istotne z punktu widzenia realizacji celów, organizacji i zachowania jej członków.

Różne perspektywy badań nad kulturą organizacyjną:

-traktowanie kultury organizacyjnej jako zmiennej zew.

-traktowanie kultury organizacyjnej jako zależnej

Wymiary kultury organizacyjnej:

-dystans władzy

-stopień unikania, niepewności

-indywidualizm

-męskość/kobiecość

Krytyka modelu Hofstede'a:

-dychotomiczne skonstruowanie wymiaru kultury

-ograniczenie metodologiczne

Funkcje:

-integracja

-poznawczo-informacyjna, percepcyjna

-adaptacyjna

II. SOCJALIZACJA

Socjalizacja-proces uczenia się, dzięki któremu stajemy się członkami danego społeczeństwa i kultury.

Uczymy się w tym procesie:

-minimum kulturowego

-wartości danej kultury

-norm i wzorów określonych zachowań

-tworzymy koncepcję „ja”

Podstawowe mechanizmy:

-wzmacnianie

-naśladowanie

-przekaz symboliczny

Rodzaje socjalizacji:

-pierwotna

-wtórna

-resocjalizacja

Koncepcja socjalizacji

-behawiorystyczna

-psychoanalityczna

-socjologiczna (proces kształtowania się jaźni; subkultura jaźni; jaźń odzwierciedlona)

Osobowość- zorganizowana struktura cech indywidualnych oraz sposobów zachowania, które decydują o sposobach przystosowania się do danej jednostki, do środowiska.

Osobowość wyrasta na podbudowie:

-biologicznej

-psychologicznej

-społecznej

Typy osobowości:

-Typologie Hipokratesa: sangwinik, melancholik, flegmatyk, choleryk

-Typologia C.Junga: introwertyk, ekstrawertyk

-Typologie F.Znanieckiego: człowiek dobrze wychowany, człowiek pracy, człowiek zabawy, człowiek zboczeniec, dewiant, człowiek dobry, mądry.

Elementy składające się na role:

-zachowanie nakazowe

-zachowanie zakazowe

-margines swobody

Konflikt ról- występuje, kiedy różne role wymagają w tym samym czasie sprzecznych ze sobą zachowań.

Rola kluczowa- jedna z ról człowieka, wyznaczająca jak jest on postrzegany, a tym samym wyznaczająca jego tożsamość.

Osobowość a rola społeczna:

-przyjmując nowe role człowieka dopasowuje je do swoich wcześniejszych ról oraz do siebie samego.

-osobowość człowieka ma wpływ na sposób odgrywania roli

-przykład odwrotnego oddziaływania

Funkcje socjalizacji:

-transmisja kultury, kumulacja wiedzy, technologii

-zapewnianie ładu i porządku społecznego

Efekty socjalizacji:

-internalizacja

Identyfikacja

-uleganie

III.KONTROLA SPOŁ., KONFORMIZM, DEWIACJE

Kontrola społeczna- wszelkie mechanizmy uruchamiające, wymuszające współdziałanie, które utrzymuje porządek społeczny.

Mechanizmy:

-instytucje i instytucjonalizacje działań ludzkich

-proces socjalizacji

-kontrola zewnętrzna

Kontrola społeczna to zespół czynników kształtujących zachowanie jednostki w sposób społecznie pożądany.

Dwa aspekty:

-statyczny

-dynamiczny

Rodzaje kontroli społecznej:

-formalna,-nieformalna,-zamierzona,-niezamierzona

-wewnętrzna,-zewnętrzna

Rodzaje sankcji:

-pozytywne,-negatywne,-formalne,-nieformalne,

-precyzyjne,-represyjne

Konformizm- dostosowanie własnego zachowania i sposobu myślenia do zachowania i sposobu myślenia członków danej zbiorowości.

Podstawowe przyczyny zachowań konformistycznych

-niepewność, -obawa kary, -chęć akceptacji

Dewiacja- zboczenie z drogi, odchylenie od właściwego kierunku, błądzenie. Zachowania, które są niezgodne ze standardowymi normatywami.

Dwa nurty w ramach socjologicznych zainteresowań dewiacją:

-perspektywa funkcjonalistyczno-strukturalistyczna

-p. interakcjonizmu symbolicznego

Funkcjonalistyczno-strukturalistyczna:

-system norm i wzorów zachowań jest traktowany jako bioaktywna rzeczywistość

-uwaga jest skierowana na poszukiwanie przyczyn naruszeń norm tego systemu

-decyzje są często

Interakcjonizm symboliczny:

-świat społ. Nie jest obiektywnie dany

-uwaga społ. Skierowana jest na to jak normy powstają

-dewiacja jest rozumiana szeroko- jako inność

Najważniejsze teorie dot. Dewiacji:

-przyczyną zachowań dewiacyjnych jest rozregulowanie systemu społ.(R. Merton)

-przyczyną dewiacji jest transmisja kultury dewiacyjnej

-niesprawność mechanizmów kontroli społ.

Teoria anomii R. Mertona- podstawowe źródło dewiacji to brak spójności między uznawanymi wartościami określających cele dążeń a wzorami aprobowanych zachowań zapewniających realizację tych celów.

Możliwe postawy:

-konformizm

-innowacja

-rytualizm

-bunt i ucieczka

Dewiacja jest efektem negatywnej transmisji kulturowej, których system kulturowy jest nieakceptowany. Grupy dewiacyjne socjalizują swoich członków do zachowań dewiacyjnych. Dewiacja jest rezultatem osłabienia więzi społ., braku integracji z grupą i w rezultacie słabego wew, mechanizmu kontroli społ.

Teoria etykietowania (H.S. Becker):

-nikt nie jest dewiantem i żadne zachowanie nie jest dewiacją

-dewiacja jest negatywną etykietą przypisanych do pewnych zachowań jednostek

-naznaczona negatywnie jednostka internalizuje nadaną jej etykietę i zaczyna ją akceptować

Negatywne skutki dewiacji:

-naruszają porządek społ.

-osłabiają skłonności konformistyczne

-są kosztowne (psychiczne, materialne)

Pozytywne funkcje dewiacji:

-pozwala wyjaśnić sens norm

-pomaga określić tożsamość grupy i wyznaczyć granice

-są wentylem bezpieczeństwa dla niezadowolenia społ

-może być źródłem zmiany społ.

Style kontroli społ.

-penalizacyjny

-kompensacyjny

-rozjemczy

-terapentyczny

IV. Działania, interakcje i stosunki społeczne

Działanie społeczne- działanie, w którym bierze się pod uwagę rzeczywiste lub spodziewane reakcje partnera i wg. Tego kształtuje się przebieg jego działania.

Działanie- zachowanie, z którym związane jest znaczenie motywacyjne i kulturowe.

Zachowanie- zew. Obserwowany ruch fizyczny.

Typy działań społ. Wg.:

-działania afektywnego

-działanie tradycjonalne, rutynowe

-działania racjonalne ze względu na wartość

-działanie racjonalne ze względu na cel

Są to modele działań społ. „typy idealne”, rzeczywiste działania mają cechy więcej niż jednego typu.

Interakcja- dynamiczna, zmienna sekwencja wzajemnie zorientowanych działań partnerów, którzy modyfikują swoje działania w zależności od tego, co robi ten drugi.

Kontakt społeczny- para wzajemnie zainteresowanych działań społecznych o charakterze jednorazowym.

Cechy interakcji:

-jedność osób; jedność akcji; jedność miejsca; czasu

Główne orientacje teoretyczne analizujące interakcje:

-behawioryzm; teoria wymiany; interakcjonizm symboliczny; teoria dramaturgiczna.

Teoria behawioralna:

Interakcja jest zewnętrznie obserwowalnym zjawiskiem. Interakcje to wzajemne modyfikowanie zachowania przez wymianę bodźców.

Teoria wymiany:

W naszym ujęciu teoria gier i teoria racjonalnego wyboru. Centralna zasada to zasada wzajemności-uniwersalna reguła kulturowa, nakładająca na ludzi powinność rewanżowania się za uzyskane dobro. Do interakcji dochodzi, gdy każdy z partnerów uzna, że bilans korzyści i kosztów jest pozytywny. Obaj partnerzy działają racjonalnie. Interakcja to wzajemna wymiana pewnych dóbr lub wartości pomiędzy partnerami.

Interakcjonizm symboliczny:

Istotą interakcji jest komunikacja symboliczna czyli wymiana idei, symboli, znaczeń (komunikacja werbalna, niewerbalna)

System komunikacji niewerbalnej:

-język ciała; porajęzyk; dotyk; artefakty; dystans w przestrzeni fizycznej.

Dystans w przestrzeni fizycznej (E. Krall):

-strefa intymna(15-45cm); osobista(45-120cm); społeczna(120-360cm); publiczna(pow. 360cm).

Teoria dramaturgiczna E. Goffmana:

-interakcja to manipulowanie wrażeniami

-chronologia teorii: wstęp, scena, kulisy

-def. Sytuacji i fasada

-def. Sytuacji działanie polegające na interakcji

W koncepcji Goffmana podczas interakcji definicje sytuacji są uproszczone przez tworzenie fasady, które dostarczają podstawowych elementów def. Sytuacji.

-interakcje proste

-interakcje złamane, sieć interakcji: mniej lub bardzie zorganizowane; zorganizowane lub niezorganizowane.

3. interakcja regularna normatywnie

2. interakcja regularna: wielość wzajemnych działań tych samych partnerów.

1. interakcje powtarzalne

Typy stosunków społecznych:

-czasowe i trwałe; egalitarne i elitarne; homogeniczne i heterogeniczne

Egalitarność- równość lub podobieństwa miejsca partnerów w hierarchiach bogactwa, władzy, prestiżu.

Elitarność- nierówność pozycji partnerów w hierarchiach bogactwa, prestiżu.

Homogeniczność- podobieństwo partnerów pod względem cech istotnych dla przebiegu interakcji.

Heterogeniczność- odmienność partnerów pod względem cech naturalnych.

Instrumentalne stosunki społ.-takie, które służą regulacji potrzeb, celów, czy aspiracji partnerów w innej dziedzinie, niż ta, której dot. Stosunek.

Autotechniczne stosunki społ.- takie, których sens i cel leżą w samym obcowaniu partnerów ze sobą bez względu na jakiekolwiek inne korzyści.

Pierwotne- stosunki nieformalne, spontaniczne, bezpośrednie, rozproszone, autotechniczne, emocjonalne, gorące.

Wtórne stosunki społeczne- sformalizowane, zogniskowane, emocjonalne, zimne, oficjalne.

Instytucjonalizacja stosunku- proces krystalizowania się normatywnej regulacji dotyczącej interakcji między osobami zajmującymi typowe wyróżnialne pozycje w społeczeństwie.

V. GRUPY SPOŁECZNE

Kategoria społeczna- zbiór osób wyodrębnionych na podstawie cech uznanych za ważne i różnicujące.

Zbiorowość społeczna- zbiór osób zajmujących w danym czasie trwale lub nie, daną przestrzeń, między którymi dochodzi do interakcji i pojawić się mogą stosunki społeczne.

Grupa społeczna- zbiór co najmniej trzech osób, którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych w celu zaspokojenia własnych potrzeb.

Cechy grupy społecznej:

-odpowiednia liczebność

-poczucie przynależności i odrębności

-wspólnota wartości, norm, idei

-wewnętrzne ustrukturowanie grupy

Struktura grupy- podział pozycji i ról społecznych w grupie. Może być: formalna, nieformalna.

Rodzaje struktur wewnątrzgrupowych:

-komunikacji; postaw interpersonalnych; przywództwa

Struktura komunikacji- wynika z procesów nadawania i odbierania informacji.

Struktura postaw interpersonalnych- związana jest z istnieniem związków emocjonalnych w grupie.

Metoda socjometryczna- metoda pozwalająca na wykrywanie związków emocjonalnych w grupie.

Spójność grupy- grupa spójna, to taka, w której nie ma głębokich podziałów i wyraźnych podgrup Czu klik.

Wskaźniki spójności grup:

-brak wewnętrznych podziałów

-przejawianie takich samych postaw

-uznanie jednostkowych norm i wzorów zachowań

-podejmowanie wspólnych działań

Przykładowe modele komunikacji:

-okrąg; gwiazda; łańcuch; hierarchiczny( Y )

Okrąg:

-brak wyraźnie określonego lidera

-brak wyraźnej organizacji

-pozycja wszystkich uczestników jest równa

-wysoka aktywność wszystkich uczestników

Gwiazda:

-wyraźny przywódca

-wyraźna i stabilna organizacja

-szybki przepływ informacji

-grupa trudniej przystosowuje się do nowych sytuacji i trudniej radzi sobie z nowymi zdarzeniami

Struktura przywództwa- określa relacje nadrzędności i podrzędności oraz dostęp do władzy jednostek znajdujących się w grupie.

Władza- możność sprawowania kontroli przez jednostki mające wyższe pozycje nad zachowaniami innych członków grupy.

Typy przywództwa:

-styl demokratyczny

-styl autorytarny

-styl liberalny

Styl demokratyczny:

-delegacja część władzy na członków grupy, członkowie uczestniczą w procesie podejmowania decyzji

-komunikacja dwukierunkowa

-wysoki poziom uczestnictwa, inicjatywy, motywacji.

Wady:

-czas tracony na długie procedury

Styl autorytarny:

-przywódca skupia całą władzę, ponosi odpowiedzialność, sam wyznacza zadania dla członków grupy.

-komunikacja jednokierunkowa

-utrzymanie porządku, przewidywalność zachowań grupy, wysoka efektywność

Wady:

-niska motywacja członków, tłumienie inicjatywy

Styl liberalny:

-rezygnacja z przywództwa, członkowie sami podejmują decyzje.

-komunikacja horyzontalna

Zalety:

-możliwa praca bez kontroli

Wady:

-niska efektywność, nieprzewidywalność zachowań członków grupy.

Obiektywne kryteria klasyfikacji grup społecznych:

-liczebność; trwałość; stopień trudności wejścia do grupy; intensywność uczestnictwa; rygoryzm i zakres kontroli; korzyści z członkowstwa; stopień formalizacji stosunków grupowych.

Subiektywne kryteria klasyfikacji grup:

-typ więzi społecznej

-grupy odniesienia: normatywne, porównawcze

-grupa własna i obca

Grupa pierwotna- grupa odznaczająca się ścisłym zespoleniem jednostek przez stosunki osobiste i współpracę. Cechy:

-względna trwałość

-bezpośrednie kontakty

-mała liczebność

-niewyspecjalizowany charakter kontaktów

-względna zażyłość uczestników

Grupy wtórne- grupy, które nie spełniają warunków grupy pierwotnej.

Grupa normatywna- grupa, która jest dla danej jednostki źródłem norm i wartości, a także wzorów zachowań.

Grupa porównawcza- grupa, która jest dla danej jednostki tłem oceny przez nią bądź własnej sytuacji, postępowania.

Grupa własna postrzegana jako bardziej zróżnicowana i zindywidualizowana niż grupa obca. Zapamiętywane są rodzaje zachowań dobre, pozytywne. Pozytywne zachowania grupy tłumaczy się zazwyczaj cechami charakteru członków grupy.

VI. ZBIOROWOŚĆ I GRUPY SPOŁECZNE C.D

Rodzina w perspektywie socjologicznej może być:

-mała grupa społeczna

-grupa pierwotna

-uniwersalna instytucja społeczna

Funkcje rodziny:

-regulacja zachowań seksualnych

-biologiczne odtwarzanie populacji

-zapewnienie materialnych środków do życia

-socjalizacja nowego pokolenia

-ochrona i wsparcie emocjonalne

-usytuowanie w przestrzeni społecznej i określenie społecznej tożsamości

Rodzina to:

-zbiór osób, które łączą więzy pokrewieństwa

-osoby zamieszkujące wspólne gospodarstwo domowe

Stałe elementy rodziny:

-rdzeń rodziny: związek kobiety i mężczyzny

-powszechne tabu kazirodztwa

Rodzina a małżeństwo- cechy i typologie:

-forma zawarcia małżeństwa: porozumienie się partnerów; umowa rodzin; małżeństwo a dar ślubny; lewirat i sororat

-liczba partnerów w małżeństwie: monogamiczne; poligamiczne

-dziedziczenie w małżeństwie: matrylinearne; bilinearne; patrylinearne; zasada primogenitury.

-miejsce zamieszkania: patrylokalne; matrylokalne; neolokalne.

-dobór małżeński: endogamiczne; egzogamiczne

-stosunki władzy: matriarchat; patriarchat; rodzina partnerska

Typy rodzin ze względu na kryterium wielkości:

-nuklearna; rozszerzona; wielka, ród.

Ewolucja rodziny:

-rodzina w epoce przedprzemysłowej: małżeństwo jako związek rodzin; rodzina a ziemie;

--rodzina w epoce przemysłowej: małżeństwo jako osobisty wybór; rodzina mała; konieczność pracy najemnej

-rodzina współczesna: dominacja czynnika pracy zawodowej; reprodukcja biologiczna jako przedmiot indywidualnej decyzji; mała liczba dzieci; rodzina jako związek oparty na potrzebach emocjonalnych.

VII.SPOŁECZNOŚCI LOKALNE O ZBIOROWOŚCI

Konsumpcja Gemurischaft i Geschelstschaft F.Tonnies

Istnieją dwa typy zbiorowości społecznych wspólnoty oraz społeczeństwa opartych na odmiennych rodzajach więzi społecznych.

Rodzaje woli według Tonniesa:

-wola ograniczona; racjonalna

Wola ograniczona- stosunki naturalne charakterystyczne dla wspólnoty.

Wola arbitralna- stosunki umowne, arbitralne, typowe dla stowarzyszeń

Wspólnoty:

-grupy społeczne oparte na stu synkach pokrewieństwa

-grupy społeczne oparte na stosunkach przyjaźni

-grupy sąsiedzkie, w których ziemia i wspólnota zamieszkania miały wspólnotę gospodarowania i codziennego zamieszkania.

Stowarzyszenie- grupy społeczne, które opierają się na porozumieniach między jednostkami dla realizacji określonych celów.

Szkoła chicagowska- grupa badaczy skupiona wokół Roberta E. Porka. Główne zasługi:

-zwrócenie uwagi na przestrzenny wymiar zjawisk społecznych

-zwrócenie uwagi na społeczności lokalne wokół miasta

-wykorzystanie metody mammograficznej, jako jednej z metod socjologii.

Główne obszary zainteresowania społecznościami lokalnymi w socjologii polskiej:

-socjologia powojenna

-socjologia lat 60.

-socjologia współczesna

Społeczność lokalna- grupa zamieszkująca niewielkie, wyodrębnione terytorium, w której występują silne więzy wynikające ze wspólnoty interesów i przynależności do miejsca. Cechy:

-terytorium

-intensywność społecznych interakcji

-wspólne więzy ludzi i instytucji

-poczucie przywiązania do miejsca

Cechy tradycyjnej społeczności wiejskiej:

-społeczność mała , zamknięte

-z silnym poczuciem odrębności od reszty świata

-składająca się głównie z rodzin i sąsiedztwa

-cechuje ją zachowawczość i orientacja przeszłościowa

-nieformalna kontrola społeczna

Lokalizm oznacza względną autonomię oraz upodmiotowienie konkretnych społeczności lokalnych w zakresie gospodarczym, społecznym i kulturowym.

Zamiast społeczności lokalnych- zbiorowości terytorialne- typ społeczności zamieszkującej trwale pewien obszar.

Renesans lokalizmu- oznacza wykształcenie się nowych społeczności lokalnych, funkcjonujących na odmiennych zasadach niż tradycyjna społ. Lokalna.

Lokalna społeczność samorządowa:

-społeczność otwarta

-w której istnieją dobrowolne stowarzyszenia

-programy rozwojowe tworzą obywatele i współpracujące z nimi organizacje

-lokalne władze elity są wyłaniane przez procedury demokratycznych wyborów

-członków społeczności cechuje silna identyfikacja z miejscem zamieszkania i aktywny udział w lokalnym życiu politycznym.

Współczesny lokalizm jest pragmatyczny- zwraca się uwagę na korzyści wynikające z realizacji potencjalnych możliwości środowisk lokalnych.

-wykorzystanie dotychczas niewykorzystanych zasobów lokalnych

-rozwój całego kraju.

Aktywizacja i rozwój społeczności lokalnych- podejmowanie wspólnych działań w celu zaspokojenia swoich potrzeb oraz poprawnie warunków swojego życia i całej grupy lokalnej, przez tworzenie nowych struktur.

VIII. ORGANIZACJA FORMALNA

Organizacja jako formalne grupy celowe:

-grupy celowe- powstają dla zaspokojenia jakichś potrzeb ich członków lub dla realizacji jakichś zadań

-organizacja- względnie trwałe, celowe uporządkowanie działań i zachowań ludzkich.

Cechy organizacji formalnych:

-są powoływane do realizacji pewnych celów w sposób zaplanowany i za pomocą procedur określonych przez przepisy

-mają sformalizowaną strukturę

-mają wyraźnie wyodrębnione ośrodki władzy

-istnieje w nich wymiana personelu

-dominują w nich stosunki rzeczowe

Organizacjami formalnymi zajmują się:

-socjologia organizacji

-nauka o organizacji

Tym idealny Maxa Webera:

Typ idealny- abstrakcyjny model skonstruowany z istotnych cech jakiegoś zjawiska. Nie oznacza jakiegoś wzoru doskonałości, rzadko występuje w rzeczywistości, ale stanowi przydane narzędzie analizy. Typ idealny biurokracji Weber przedstawił przy okazji rozważań dotyczących postaw prawomocności władzy.

Władza może być:

-charyzmatyczna

-tradycjonalna

-legalna

Biurokracja wg. Webera- to władza legalna, oparta na normach prawnych i kompetencji osób sprawujących władzę na mocy tych norm. To scentralizowany system organizacyjny, w którym władza związana jest z zajmowanym w ramach hierarchii urzędem. Rozwój biurokracji wiąże się z procesem racjonalizacji zachodzącym w nowoczesnych społeczeństwach, czyli z rozszerzeniem się strefy działań racjonalnych.

Typy działań społ. Wg. Wbera:

-działania racjonalne

-działania tradycjonalne, rutynowe

-działania afektywne

Biurokracja to zinstytucjonalizowana forma racjonalnego działania: ma jasno określony cel, precyzyjnie ocenia środki, które prowadzą do tego celu, systematycznie eliminuje przeszkody stojące na drodze do tego celu.

Cechy typu idealnego biurokracji:

-wszystkie sposoby postępowania są określone przez normy i przepisy

-biurokracje mają strukturę hierarchiczną

-wszystkie stosunki mają charakter bezosobowy

-urzędnicy są profesjonalistami, pracownikami najemnymi

-komunikacja i wymiana informacji dokonuje się w sposób określony formalnie

-gromadzona jest dokumentacja pisana

Typy organizacji formalnych (A. Etzioni):

-dobrowolna; przymusowa; utylitarna

Teoria zarządzania:

-zarządzanie naukowe

-szkoła stosunków międzyludzkich

-kierunek administracyjny

Zarządzanie naukowe (F.W. Taylor)- koncentruje się na usprawnieniu pracy poszczególnych pracowników w celu zwiększenia efektywności i wydajności pracy.

Podstawy metody naukowej: obserwacja, eksperyment i doświadczenie

Szkoła stosunków międzyludzkich (E. Mayo)-związane z odkryciem, że na wydajność pracy wpływ mają nie tyle warunki fizyczne pracy, ile atmosfera panująca w zakładzie, oraz, że poczucie uczestnictwa w zespole i satysfakcja z udziału w jego osiągnięciach silniej motywują pracowników niż względ na własną korzyść materialną.

Kierunek administracyjny (H. Fayol, M. Weber)- koncentracja na zarządzaniu całym przedsiębiorstwem oraz na centralnych funkcjach kierowniczych. Przedmiotem zainteresowania nie jest usprawnienie procesów pracy na poszczególnych stanowiskach produkcyjnych, ale usprawnienie struktury organizacyjnej całego przedsiębiorstwa.

Patologie biurokracji- ograniczenia racjonalności działań weberowskiego typu idealnego biurokracji:

-trudności w reagowaniu na sytuacje nietypowe

-trudności z wdrażaniem innowacji

-dysharmonia między wymiarem biurokratycznym a profesjonalnym

-przemieszczenie celów

-gra o władzę i kontrolę nad organizacją

Trzy poziomy analizy problematyki organizacji:

-mikrospołeczny poziom zachowań i działań jednostek

-mezospołeczny poziom pojedynczych organizacji formalnych

-makrospołeczny poziom całego społeczeństwa

IX. NARÓD, GRUPA ETNICZNA. POWSTANIE NOWOCZESNEGO NARODU.

Etniczność- to świadomość podziały my i oni oraz poczucie tożsamości grupowej. Elementy grupy etnicznej:

-nazwa grupy

-przekonanie o wspólnym pochodzeniu

-wspólna pamięć historyczna

-własna, odrębna kultura

-związek z określonym terytorium

-poczucie solidarności i tożsamości

Rodzaje grup etnicznych:

-grupy etniczne (Etno-racjonalne)

-mniejszości narodowe

-migracyjne: nowe mniejszości; diaspory; miejskie mniejszości etniczne

-ludy tubylcze

-protonarody

Naród- to dynamiczna grupa ponadstanowa, ponadwarstwowa, ponadklasowa o charakterze historycznym, wyposażona w cechy obiektywne oraz cechy subiektywne wyrażające się w świadomości przynależności do wspólnoty.

Naród- to grupa ludzi połączona przekonaniem o wspólnocie swojego pochodzenia, dążąca do uzyskania niezależnego państwa (M. Weber).

Cechą powszechnie uznawaną za znamię narodu różniącą od grupy etnicznej jest upolitycznienie- dążenie do posiadania własnego państwa.

Dążenie zbiorowości etnicznej do suwerenności politycznej, etapy:

  1. Pojawienie się poczucia etniczno-kulturowej tożsamości wyodrębnienia się grupy etnicznej jako swoistej całości.

  2. Wykształcenie przez grupę etniczną własnych elit i wejście na scenę polityczną. Wciąż jednak grupa godzi z lojalnością wobec państwa, w którego granicach żyje.

  3. Przeciwstawienie się temu państwu i żądanie niepodległości.

Nie każda zbiorowość etniczna przechodzi przez wszystkie etapy- nie każda dąży do suwerenności politycznej.

Dwie drogi kształtowania się narodów:

-od narodu do państwa, kiedy wspólnota kulturowa mająca poczucie własnej odrębności przekształca się w organizm polityczny.

Powstanie nowoczesnego narodu:

-zniesienie podziałów stanowych i zrównanie wobec prawa

-modernizacja z upowszechnieniem idei narodowych przez oświatę i kulturę masową

-industrializacja i urbanizacja

-laicyzacja społeczeństwa

-tożsamość społeczna

Państwa wielonarodowe i narody wieloetniczne:

-powstanie tożsamości narodowej jako nowej jakości- ponad regionalnymi różnicami etnicznymi

-granice państwa nie odzwierciedlają granic terytoriów zamieszkanych przez grupy etniczne

-migracje zarobkowe

-naród wieloetniczny

X. ZRÓŻNICOWANIE SPOŁECZNE. STRUKTURA SPOŁECZNA. RUCHLIWOŚĆ SPOŁECZNA.

Różnice:

-biologiczne

-społeczne

Przedmiotem zainteresowania socjologii są te różnice, które mają konsekwencje społeczne, wyznaczają role społeczne, są podstawą zróżnicowania społecznego.

Struktura społeczna- układ wzajemnie powiązanych elementów składowych społeczeństwa, np. ról społecznych czy pozycji, między którymi zachodzą mniej lub bardziej dynamiczne procesy oraz występuje hierarchia społeczna.

Makrostruktura w różnych typach społeczeństwa:

-kasty; stany; klasy; grupy statusowe.

Kasty:

-segmenty społeczne wyodrębnione ze względy na dziedziczoną pozycje społeczną i wykonywany zawód

-pariasi- ludzie trudniący się pracą uznawaną powszechnie za uwłaczającą.

-odrębność kast wynika z przypisów religijnych lub prawnych

-bariery między kastami są nieprzekraczalne

-system kastowy utrzymał się w Indiach

-współcześnie- pojęcie stosowane w odniesieniu do grup społecznych w społeczeństwach, gdzie pojawiają się silne bariery ruchliwości społecznej.

Stany:

-segmenty społeczne o wyraźnie wyodrębnionych prawach, obowiązkach, przywilejach.

-przynależność do danego stanu społecznego była dziedziczona

-system mniej sztywny od kastowego- istniała pewna możliwość indywidualnego przekroczenia barier i przechodzenia z jednego stanu do drugiego.

-podstawowy podział: arystokracja, feudaulowie, świeccy, duchowni, mieszczaństwo.

-chłopi- sytuowani najczęściej poniżej stanu społ.

Dwie perspektywy analizy podziałów społecznych:

-podejście relacyjne

-podejście gradacyjne

Trzy klasyczne spojrzenia na podziały społeczne:

-koncepcja klas Karola Marksa

-Max Weber i trzy płaszczyzny podziałów społ.

-koncepcja stratyfikacji (uwarstwienia)

Koncepcja klas społecznych Karola Marksa:

-klasy jako podstawowy element struktury społ.

-podstawa wyodrębnienia klasy- własność środków produkcji

-immanentny konflikt klasowy jako fundament teorii upadku kapitalizmu

Max Weber i trzy płaszczyzny podziałów społecznych:

-podział społeczny jest rezultatem podziały różnych zasobów: płaszczyzna ekonomiczna; prestiżu; polityczna;

-podział klasowy jest wyznaczony przez rodzaj szans na rynku, które zależą nie tylko od posiadania środków produkcji, ale również kwalifikacji

Koncepcja stratyfikacji społecznej:

-stratyfikacja- hierarchiczny układ poziomów położenia społecznego, które różni udział w podziale dochodów, władzy, prestiżu oraz innych pożądanych dóbr społ.

-podstawowe wskaźniki empiryczne stratyfikacji: dochód; wykształcenie; prestiż zawodu.

Teoria i koncepcja stratyfikacji:

-koncepcja stratyfikacji W.L Warnera

-funkcjonalna teoria stratyfikacji K. Darisa i W.Moore'a

Koncepcja stratyfikacji W.L Warnera- uwarstwowienie społeczne według kryterium prestiżu:

-klasa wyższa

-klasa średnia

-klasa niższa

Funkcjonalna teoria stratyfikacji K. Darisa i W.Moore'a:

-stratyfikacja- nierówność poziomu udziału w dobrach i prestiżu

-istnieje funkcjonalna niezbędność i użyteczność nierówności społecznej.

-stratyfikacja zapewnia zajmowanie najwyższych pozycji przez najbardziej kwalifikowane osoby

-w przeciwnym wypadku ludzie nie podejmowaliby wysiłku zdobycia wysokich kwalifikacji

Polemika z teorią Garisa i Moore'a:

-główny zarzut- założenie, że w punkcie wyjścia wszyscy mają takie same szanse osiągnięcia wysokich pozycji, a o tym czy je osiągną, decyduje wyłącznie talent i praca jednostki.

-modyfikacja teorii- istnieją dwie drogi osiągnięcia pozycji ważnych i wysoko wynagradzanych: talent i wysiłek jednostki oraz dziedziczenie

Socjologia europejska i polska a amerykańska:

-odmiennie rozumiane klasy: Europa- ekonomiczne; USA- stratyfikacyjne

-odmienna terminologia: Polska-struktura społeczna; USA-stratyfikacja społeczna

Ruchliwość społeczna:

-ruchliwość pozioma- przemieszczanie się jednostek w obrębie tej samej warstwy społecznej lub tego samego poziomu hierarchii

-ruchliwość pionowa-przechodzenie w dół lub w górę w hierarchii społecznej

Ruchliwość pionowa:

-wewnątrzpokoleniowa- awans w granicach kolejnego pokolenia

-międzypokoleniowa- zajęcie przez jednostkę wyższej bądź niższej pozycji, niż mieli jej rodzice wskutek zdobycia przez nią innego wykształcenia i uzyskanie innych kwalifikacji oraz dochodów.

Ruchliwość strukturalna- ruchliwość wynikająca ze zmiany składu społeczno-zawodowego kolejnych pokoleń.

XI. ZRÓŻNICOWANIE SPOŁECZNE. STRUKTURA SPOŁECZNA. RUCHLIWOŚĆ SPOŁECZNA (2)

Zasady legitymizacji nierówności:

-egalitarna

-merytoryczna

-funkcjonalna

-tradycyjna

Stosunek do nierówności a ideologie polityczna:

-egalitaryzm: nierówności powinny być zniesione

-merytokratyzm: nierówności są nieuniknione, ale kanały ruchliwości społecznej powinny być otwarte

-funkcjonalne: każdy system tworzy własny układ nierówności, uzasadniony potrzeba utrzymania jego solidaryzmu

-tradycyjne: sprawiedliwe jest to, że każdy zna swoje miejsce w szeregu

Analizy ponowoczesnego zróżnicowania społecznego:

-teza o śmierci klas

-teza o dominującej roli klasy średniej

-zjawisko marginalizacji społecznej, tzw. Podklasy

Teza o śmierci klas:

-zakwestionowanie dominującej roli klasy ekonomicznej w określeniu podziałów społecznych oraz uznawania konfliktów klasowych za jedyne istotne konflikty społeczne. Argumenty: zamiana charakteru klas i relacji między nimi; szanse życiowe jednostek zależą nie tylko od przynależności do klasy określonej przez kryteria ekonomiczne, ale również od innych czynników; mała moc wyjaśniania przynależności klasowej.

Zjawisko marginalizacji społecznej i tzw. Podklasy:

-zjawisko underclass wiąże się z marginalizacją i wykluczeniem społecznym, charakteryzuje się: niemożnością korzystania z należnych uprawnień obywatelskich; trwałością zajmowania pozycji i jej dziedziczeniem; stylem życia i konsumpcji.

-mechanizmami tworzenia są bieda i bezrobocie.

Zawód jako podstawowy wyznacznik miejsca jednostki w strukturze społecznej. Klasyfikacja zawodów:

-międzynarodowa klasyfikacja zawodów

-polska klasyfikacja zawodów

-klasyfikacje socjologiczne.

Syntetycznym ujęciem satysfakcji, funkcjonującym w świadomości społecznej jest uwarstwienie według kryterium prestiżu, tzn. szacunku okazywanego poszczególnym zawodom i stanowiskom.

Prestiż- subiektywne kryterium stratyfikacji oparte na podstawach emocjonalnych i oceniających, które związane są z obiektywnymi czynnikami stratyfikacji:

-poziomem wykształcenia

-wykonywanym zawodem

-uzyskanymi dochodami

-stopniem zamożności

-wielkością konsumpcji

-stylem życia

Prestiż zawodów w badaniach CBOS:

-badanie prowadzone od lat 70. XX wieku.

-ocena wskazanych zawodów na pięciopunktowej skali poważania

Zróżnicowanie społeczno-zawodowe w okresie PRL-u:

-ideologiczne uwarunkowania procesu uprzemysłowienia

-rozwój przemysłu ciężkiego

-wzrost zatrudnienia, a nie wydajności pracy

-ograniczenie indywidualnej inicjatywy

-zapotrzebowanie na siłę roboczą- relatywnie wyższe wynagrodzenie pracy prostej niż wymagającej wysokich kwalifikacji

-duże zróżnicowanie sytuacji robotników w poszczególnych działach gospodarki

-wysoka pozycja robotnika wykwalifikowanego

-dekompozycja cech położenia społecznego

-warunki sprzyjające ruchliwości społecznej od lat 60. XX wieku, później zahamowanie tego trendu

Zróżnicowanie społeczno-zawodowe po 1989r.:

-koniec uprzywilejowania przemysłu ciężkiego

-rekompozycja cech położenia społecznego- zależność zarobków od wykształcenia i wysoko wyspecjalizowanego zawodu

-wzrost prestiżu zawodów umysłowych i związanych z sektorem prywatnym

-zjawisko bezrobocia

-początkowo wzrost ruchliwości społecznej

Zjawisko ubóstwa w Polsce:

-ubóstwo subiektywne

-ubóstwo obiektywne: granica ubóstwa wyznaczona przez minimum socjalne, minimum egzystencji, relatywna granica ubóstwa.

XII. NIERÓWNOŚCI I PODZIAŁYNA RYNKU PRACY. KONFLIKTY SPOŁECZNE.

Nierówności i podziały na rynku pracy:

-segmentacja rynku pracy- proces podziału rynku pracy w wyniku, którego powstają wyodrębnione organizacyjnie jego części, charakteryzujące się względną homogenicznością podaży siły roboczej i popytu na nią.

Dwa podejścia do zjawiska segmentacji rynku pracy (E. Kryńska):

-tradycyjne podziały rynku pracy ze względu na dające się statycznie zaobserwować cechy opisujące siłę roboczą

-inne podziały rynku pracy na segmenty o odmiennych sposobach funkcjonowania

Atrybuty procesu segmentacji:

-nieuniknioność procesu segmentacji we współczesnych gospodarkach

-zróżnicowanie rodzajów i procesu gratyfikacji z tytułu zatrudnienia w określonych częściach rynku

-ograniczony dostęp do niektórych części rynku pracy

-aspekt instytucjonalno-organizacyjny

Przykłady tradycyjnych podziałów rynku pracy:

-ze względy na sektor gospodarki: 1- sektor rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa; 2- sektor przemysłu i budownictwa; 3- sektor usług.

-ze względu na kryterium geograficzne: rynki lokalne, regionalne, narodowe, transnarodowe, globalne

-ze względu na zawód: rynki pracy poszczególnych zawodów.

Główne teorie segmentacyjne:

-koncepcja zewnętrznych i wewnętrznych rynków pracy

-koncepcja dualnego rynku pracy

Koncepcja zewnętrznych i wewnętrznych rynków pracy:

-istnieją dwa podstawowe typy struktur rynkowych: wewnętrzne i zewnętrzne

-wewnętrzny rynek pracy stanowią jedności zatrudnieniowe, wewnątrz których wycena i alokacja pracy jest podporządkowana administracyjnym procesom i procedurom

Cechy wewnętrznego rynku pracy:

-ograniczony dostęp do wewnętrznego rynku pracy

-stabilne, regulowane systemowo, długookresowe stosunki pracy

-określona ścieżka kariery, droga awansu

-alokacja niecelowa obok alokacji cenowej

W ramach wewnętrznych rynków pracy możemy wydzielić:

-grupę zasadniczą, trzon

-grupę pracowników marginalnych, zderzak zatrudnienia

Kryteria pomocne w określeniu granicy między zasadniczymi a marginalnymi miejscami pracy:

-miejsca w hierarchiach danego stanowiska, czyli jego status i przypisane mu wynagrodzenie

-szanse awansu

-ryzyko utraty pracy

Rynek zewnętrzny dla danej organizacji to rynek obejmujący wszystkie te miejsca, w których podmiot poszukuje potencjalnych pracobiorców.

Rynek zewnętrzny tworzą:

-nie posiadający pracy i jej poszukujący

-posiadający prace u innych pracodawców, ale rozważający możliwość jej zmiany

-objęci systemem kształcenia, a chcący znaleźć zatrudnienie

Koncepcja dualnego rynku pracy:

-rynek pracy jest podzielony na dwa segmenty: pierwszorzędny, drugorzędny.

-segmenty działają w ujęciu o odmienne zasady

-przynależność do danego segmentu jest wynikiem posiadania przez pracobiorców niezmiennych celi.

Cechy rynku pierwotnego:

-dobre warunki pracy

-wysokie płace

-stabilne, pewne zatrudnienie

-szanse mobilności wertykalnej

-procedury administracyjne

Cechy rynku wtórnego:

-złe warunki pracy

-niskie płace

-niestabilne zatrudnienie

-brak pespektyw kariery zawodowej

-brak reguł i procedur

Najważniejsze przyczyny podziału rynku pracy na segmenty pierwotny i wtórny:

-selekcyjne postępowanie pracodawców

-postawy pracowników

-pozycja rynkowa przedsiębiorstwa

Koncepcja dualnego rynku- początkowo opis rynku wielkomiejskiego. Później wprowadzenie rozróżnienia w ramach segmentu na:

-segment górny, niezależny

-segment dolny, podporządkowany

Podział na rynku pracy a procesy deregulacji i uelastycznienia tego rynku:

-gorsze warunki zatrudnienia w ramach nietypowych, elastycznych form

-agregacja nietypowości

Konflikt- wszelkie zetknięcie się sprzecznych dążeń, niezgodności interesów, poglądów, autogonizm, kolizja, spór lub zatarg.

Konflikt społeczny- proces zachodzący pomiędzy jednostkami, grupami w procesie sprzeczności interesów i powodujący wrogość między nimi. Następstwem konfliktu jest współzawodnictwo i walka lub rozwiązanie kompromisowe.

Materializm historyczny (K. Marks):

-mechanizm zmiany tkwi w społeczeństwie

-rozwój kierunkowy, nieodwracalny

-postęp dokonuje się skokowo

-orientacja przyszłościowa

Materializm historyczny- formacje społeczno-ekonomiczne:

-społeczeństwo pierwotne

-niewolnictwo

-feudalizm

-kapitalizm

-społeczeństwo komunistyczne

Inne teorie rozwoju społecznego:

-teoria modernizacji

-teoria zależności i systemu światowego

-teoria społeczeństwa postindustrialnego

-teorie cykliczne

-socjobiologia

Teorie modernizacji a ewolucjonizm-podobieśtwa:

- rozwój społeczny: od społ. Tradycyjnego przez studia pośrednie do społ. Nowoczesnego

-kraje Trzeciego Świata społ. Tradycyjne, a więc zapóźnione, muszą być podciągnięte do poziomu rozwiniętych państw zachodnich

-podstawowy proces modernizacji: różnicowanie struktur i funkcji z równoczesnym zapewnieniem integracji i koordynacji różnicujących się elementów.

Teoria modernizacji a ewolucjonizm- różnice:

-modernizacja jest ujmowana nie jako proces endogenny, ale zamierzony, sterowany, stymulowany z zewnątrz

-rozwój: jest naśladowaniem, doganianiem krajów najbardziej rozwiniętych; dokonuje się przy udziale krajów najbardziej rozwiniętych

Teoria zależności i systemu światowego:

-społeczeństwo przedprzemysłowe

-społeczeństwo przemysłowe

-społeczeństwo poprzemysłowe

Teorie cykliczne:

-historia toczy się w powtarzalnym rytmie, żadne zdarzenie nie jest całkowicie unikalne, po pewnym czasie bieg dziejów wraca do punktu wyjścia.

Teoria cykliczna V. Pareto:

-system społeczny jest w nieustannym ruchu

-o stanie systemu decyduje charakter dominujących elit

-zmiana historyczna to krążenie elit, kolejna wymiana jednych na drugie

-cykl polityczno-militarny (lwy/lisy)

-cykl ekonomiczno-przemysłowy (rentierzy/spekulanci)

Socjobiologia człowieka:

-między kulturą a biologią występują obustronne interakcje

-kultura jest odpowiedzią na imperatywy biologii

-cechy biologiczne ewoluują w odpowiedzi na innowacje kulturową.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
06 wyklad olszakid 6173 Nieznany
6173
6173
6173
6173
6173

więcej podobnych podstron