8557


1

Pojęcie prawa dewizowego i charakter norm prawa dewizowego.

Prawo dewizowe należy do gałęzi prawa finansowego, na całość prawa dewizowego składają się normy i pojęcia prawne z co najmniej kilku dziedzin m.in. prawa cywilnego, administracyjnego, i karnego. Prawo dewizowe jest zespołem norm regulujących zasady obrotu dewizowego, ustalanie kursów waluty krajowej oraz walut obcych przez Prezesa NBP, obowiązek zgłaszania mienia rezydentów znajdującego się za granicami oraz mienia nie rezydentów znajdującego się w kraju, a także właściwości organów w sprawach dewizowych, nadzwyczajne ograniczenia dewizowe i zasady kontroli dewizowej.

2

Na czym polega całkowita i częściowa autonomia dewizowa?

Ustawa Prawo dewizowe określając uprawnienia, obowiązki i zakazy dewizowe, określiła status podmiotów prawa dewizowego, którymi są: osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej oraz organy państwowe uczestniczące w stosunkach prawnych, regulowanych przez ustawę Prawo dewizowe. Wyłączenie czynności obrotu dewizowego niektórych podmiotów spod reglamentacji ustawy Prawo dewizowe nazywamy autonomią dewizową. Przez obrót dewizowy należy rozumieć czynność prawną lub inne zdarzenie stanowiące, powodujące lub mogące powodować płatność środkami stanowiącymi wartości dewizowe, bądź przeniesienie własności wartości dewizowych, albo przeniesienie prawa majątkowego, których przedmiotem świadczenia są wartości dewizowe. Autonomia dewizowa określona jest w art. 4 ustawy Prawo dewizowe, jej zakres jest przedmiotowy, co oznacza zniesienie reglamentacji obrotu dewizowego, jeśli jedną ze stron czynności stanowiącej taki obrót jest podmiot wyposażony w autonomię dewizową. Przepis art. 4 wyłącza w różnym zakresie reglamentację, dlatego możemy mówić o całkowitej oraz częściowej autonomii dewizowej.

Podmiotem, którego czynności obrotu dewizowego są wyłączone w pełnym zakresie spod reglamentacji dewizowej, jest NBP. Tak szeroki obszar autonomii został podyktowany szczególną pozycją Prezesa NBP- organu uprawnionego do uchylania reglamentacji w drodze zezwoleń dewizowych, a także NBP, który jest organem odpowiedzialnym za gromadzenie informacji statystycznych na potrzeby bilansu płatniczego.

Autonomia dewizowa banków ma znacznie węższy zakres, ponieważ wynika również z konkretnych upoważnień do dokonywania określonych czynności obrotu dewizowego, nadanych na podstawie Prawa bankowego. Banki mogą na podstawie upoważnienia Prezesa NBP, wykonywać określone czynności i związane z nimi rozliczenia, to znaczy mogą pośredniczyć w przyjmowaniu i dokonywaniu transferów krajowych i zagranicznych środków płatniczych w obrocie dewizowym.

Czynności obrotu dewizowego, których stroną jest Minister Finansów lub Minister Skarbu Państwa działający na rzecz Skarbu Państwa, zostały wyłączone spod reglamentacji dewizowej lecz zachowano w ich przypadku obowiązek informacji statystycznej określony w art. 15 ustawy Prawo dewizowe.

Poza opisanymi podmiotami autonomię dewizową, zgodnie z art. 4, uzyskały także zakłady ubezpieczeń oraz inne podmioty w zakresie ich uprawnień dewizowych nadanych na podstawie odrębnych przepisów ustawowych. Można przytoczyć tu wydane na podstawie art. 63 ust. 3 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej, zarządzenie Ministra Finansów w sprawie zwolnienia ogólnego na lokatę funduszy ubezpieczeniowych poza granicami kraju.

II

1

Wymień i omów kompetencje Ministra Finansów w sprawach dewizowych oraz podaj podstawy prawne tych kompetencji.

Art. 21 ust. 1 Prawa dewizowego wprowadza naczelną zasadę kompetencyjną Ministra Finansów i podległych mu organów w przedmiocie kontroli dewizowej. Przepis ten powołuje się na ustawę z 28.08.1991r. o kontroli skarbowej, na podstawie której czynności kontrolne mogą być wykonywane. Ustawa zalicza do organów kontroli skarbowej:

  1. Ministra Finansów, który jest naczelnym organem kontroli skarbowej,

  2. Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej,

  3. inspektorów kontroli skarbowej.

2

Co to są pochodne instrumenty i jaki jest cel ich wprowadzenia przez obowiązujące prawo dewizowe?

Ogólna definicja tych instrumentów, podana w art. 2.1 pkt. 22 UD. Określa je jako prawa majątkowe, których cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, złota dewizowego, platyny dewizowej lub papierów wartościowych, albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów, zwanych generalnie „instrumentami bazowymi”. Do instrumentów pochodnych (tzw. „derywatów”) zalicza się w szczególności „futures”, „opcje” i „warranty”.

„ Futures” są formą kontraktu zawartą pomiędzy stronami na kurs określonej waluty, który ma wnosić określoną kwotę w określonym czasie przyszłym.

„Opcje” dają stronie prawo wyboru warunków kontraktu, który ma być zawarty

w określonej przyszłości.

„Warranty” są bezwarunkowym i nieodwołalnym zobowiązaniem ich emitenta do wypłacenia uprawnionemu właścicielowi warrantów kwoty rozliczenia. W przypadku warrantu kupna jest to dodatnia różnica pomiędzy ceną instrumentu bazowego a ceną wykonania, określoną przez emitenta. W przypadku warrantu sprzedaży - kwotą rozliczenia jest dodatnia różnica między ceną wykonania a ceną instrumentu bazowego. Wykonanie zobowiązania emitenta może w szczególności polegać na przekazaniu pieniędzy. Inną możliwością jest dostawa instrumentu bazowego po ustalonej cenie. W pierwszym przypadku wykonanie zobowiązania emitenta może dotyczyć każdej wartości (w tym - indeksu), a drugim - wyłącznie tego, co może być przedmiotem obrotu (bez indeksu);

Do indeksów funkcjonujących na krajowych parkietach można zaliczyć:

Obrót finansowymi instrumentami pochodnymi odbywa się w kraju na czterech parkietach, a mianowicie: na Giełdzie Papierów Wartościowych S.A. w Warszawie (GPW), na Warszawskiej Giełdzie Towarowej (GWT), na Centralnej Tabeli Ofert S.A. w Warszawie (CTO) oraz na Polskiej Giełdzie Finansowej S.A. w Warszawie (PGF). Przedmiotem obrotu na tych parkietach są w szczególności kontrakty na indeks WIG-20 lub na indeks MIDWIG, kontrakty na kurs USD lub EURO, bądź kontrakty na stopę procentową, jak również - warranty na indeks NFI lub na akcje spółek giełdowych (np. Elektrim, KGHM, lub TP S.A.).

Należy zaznaczyć, że wchodzące generalnie w skład pochodnych instrumentów finansowych transakcje typu SWAP nie należą - w rozumieniu Ustawy Dewizowej - do takich instrumentów, gdyż w ich wyniku nie dochodzi do nabycia prawa majątkowego, którego cena zależy bezpośrednio lub pośrednio od ceny instrumentu bazowego. Stąd też do zawierania takich transakcji przez krajowe banki nie mają zastosowania przewidziane dla pochodnych instrumentów finansowych ograniczenia dotyczące obrotu nimi (art. 4 pkt 3a UD). Dokonywanie transakcji typu SWAP jest przeto uzależnione jedynie od zakresu posiadanych przez banki uprawnień dewizowych, nadanych im przez Prezesa NBP w formie upoważnienia.

III

1

Wymień i omów kompetencje Prezesa i Zarządu NBP w sprawach dewizowych oraz podaj podstawy prawne tych kompetencji.

Prezes NBP - udziela, odmawia, uchyla zezwolenia dewizowe. Ustala kursy waluty krajowej w stosunku do walut obcych( kursy te stosuje się w obrocie dewizowym, rozrachunkach i rozliczeniach z NBP)

Na wniosek Prezesa NBP, MF wydaje szczegółowe warunki dotyczące prowadzenia działalności kantorowej.

W drodze zarządzenia publikowanego w MP ustala, które waluty są wymienialne.

Podstawy kompetencji Prezesa NBP:

Zarząd NBP - daje upoważnienie bankom do prowadzenia działalności, okresowo rozlicza obrót pieniężny i dewizowy.

Podmiotem uprawnionym i zobowiązanym w sprawach dewizowych jest NBP, który przyjmuje zgłoszenia rezydentów co do ich mienia znajdującego się za granicą lub nabytego w obrocie dewizowym z zagranicą oraz od nierezydentów o ich mieniu znajdującym się w kraju.

2

Czy osoba fizyczna (rezydent) musi być wyłącznie obywatelem polskim ?

NIE Status dewizowy osoby fizycznej różni się od jej statusu politycznego i podczas gdy ten ostatni operuje kryterium obywatelstwa danej osoby, to ten pierwszy - jako podstawę oceny - przyjmuje kryterium miejsca (stałego) zamieszkania. W tej optyce rezydentami mogą być również obywatele państw obcych którzy - na mocy decyzji administracyjnej - uzyskali prawo do (stałego) zamieszkania w danym kraju (prawo rezydencji).

IV

1

Czy kantory w świetle przepisów prawa dewizowego mogą tylko sprzedawać waluty bankom, czy również mogą zaopatrywać się w te waluty w kasach bankowych?

TAK, MOGĄ. Rezydenci, którzy uzyskali zezwolenie na prowadzenie dzia1a1ności kantorowej mogą — zgodnie z art. 10 ust.5 Prawa dewizowego— w ramach zawartych umów z Upoważnionymi Bankami — dokonywać zarówno kupna jak i sprzedaży wartości dewizowych, w tym w szczególności walut obcych.

2

Czy zakupiona w kantorach przez osoby fizyczne - rezydentów lub nierezydentów-waluta może służyć do dokonywania płatności w celach gospodarczych?

NIE. Istotą działalności kantorowej jest dokonywanie transakcji na prywat­nym rynku walutowym bez jakiegokolwiek odniesienia do takich transakcji, które wykazują powiązania gospodarcze. Wyraźnie o tym mówi art. 10 ust. 5 Prawa dewizowego, upoważniający rezydentów, którzy uzyskali ze­zwolenie na prowadzenie działa1ności kantorowej, do sprzedaży lub kupowania walut obcych oraz kruszców dewizowych wyłącznie w transakcjach z osobami fizycznymi, zarówno rezydentami jak i nierezydentami nie prowadzącymi działa1ności gospodarczej

V

1

Jakiego rodzaju rachunki mogą być prowadzone na rzecz niere­zydentów przez upoważnione banki krajowe?

Ustawa dewizowa — określając w art. 2 ust. 1 pkt. 26 obrót depozytowy oraz w art. 9 pkt. 5 przypadki tego obrotu wymagające zezwolenia dewizowego — nie wyszczególnia w żadnej mierze rachunków, jakie mogą być prowadzone przez upoważnione banki na rzecz nierezyden­tów w kraju. W tej sytuacji należy - zgodnie z art. 5 pkt..2 Prawa dewizowego - przyjąć, że czynność upoważnionych banków w omawianym zakresie może objąć całe spektrum rachunków bankowych enumero­wanych w art. 50 Prawa bankowego. Mogą to być, w szczegó1ności: rachunki bieżące, rachunki pomocnicze, rachunki lokat terminowych i wkładów oszczędnościowych, jak również dodatkowo rachunki za wypowiedzeniem (call'owe). Waluta tych rachunków nie odgrywa roli z uwagi na zrównanie przez ustawodawcę statusu krajowych środków płatniczych z wartościami dewizowymi, w tym z zagranicz­nymi środkami płatniczymi. Stąd też mogą to być zarówno rachunki w walutach obcych (prowadzone na podstawie regulaminów wyłączenie w walutach wymienialnych), jak też w walucie polskiej — pod warunkiem jednak przy ich zasilaniu ścisłego udokumentowania dokonywanych wpłat

2

Jakie jednostki organizacyjne, poza osobami prawnymi, mogą być podmiotem praw i obowiązków i posiadać status rezydenta lub nierezydenta ?

Ustawa traktuje rozszerzająco w art. 2.1 pkt 1a i pkt 2a osoby niefizyczne, którym jest przypisywany status rezydenta lub nierezydenta, zaliczając do nich - oprócz jednostek organizacyjnych, którym przepisy przyznają - jako szczególny wyróżnik prawa cywilnego - osobowość prawną (vide art. 33 KC) - również inne jednostki organizacyjne, zwane „innymi podmiotami”, z zastrzeżeniem posiadania przez nie zdolności do zaciągania zobowiązań i nabywania praw we własnym imieniu (i na własną rzecz). Do takich „innych podmiotów” mających siedzibę w kraju można zaliczyć w szczególności spółki komandytowe, spółki jawne, grupy producenckie, wspólnoty mieszkaniowe, towarzystwa budownictwa mieszkaniowego, towarzystwa budownictwa społecznego. Takimi „innymi podmiotami” mającymi siedzibę za granicą mogą być przykładowo francuskie „groupemeňts d'intĕrĕt ĕconomique” (GIE) lub anglosaskie „ Special Purpose Companies” (SPC) bądź amerykańskie „Equipment Trusts” (ET).

VI

1

Scharakteryzuj ogólne zezwolenie dewizowe wg prawa dewizowego z 1994 roku?

Art. 19. 1. (24) Ogólnych zezwoleń dewizowych udziela Minister Finansów w porozumieniu z Prezesem Narodowego Banku Polskiego i po zasięgnięciu opinii Ministra Gospodarki, w drodze zarządzenia.

2. Udzielanie, odmowa i uchylanie indywidualnych zezwoleń dewizowych następuje w drodze decyzji Prezesa Narodowego Banku Polskiego.

3. Prezes Narodowego Banku Polskiego może upoważnić dyrektorów departamentów Centrali Narodowego Banku Polskiego i dyrektorów oddziałów Narodowego Banku Polskiego lub jednostek równorzędnych do podejmowania w jego imieniu decyzji, o których mowa w ust. 2, oraz określić ich właściwość w tych sprawach.

4. Ochrona bilansu płatniczego może być podstawą odmowy udzielenia indywidualnego zezwolenia dewizowego.

5. Prezes Narodowego Banku Polskiego może uchylić udzielone indywidualne zezwolenie dewizowe w razie naruszenia określonych w tym zezwoleniu warunków.

2

Czy nierezydent (podmiot gospodarczy) musi uzyskać zezwolenie

na zakup od rezydenta ziemi w Polsce?

TAK. Obrót nieruchomościami w kraju w transakcjach pomiędzy rezyden­tem i nierezydentem podlega odrębnym ograniczeniom wynikającym w szczegó1ności z ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (Dz. U. Nr 24 poz. 202 z 1933 r. z późni.. zm.). O tych ,,innych ustawach”, ograniczających dokonywa­nie Obrotu Bieżącego i Obrotu Kapitałowego, jest wzmianka w art. 5 pkt.2 Prawa dewizowego. W razie uzyskania zezwolenia administracyjnego na zakup nieruchomości — cena kupna i sprzedaży powinna być wyrażo­na i płatna — zgodnie z art. 13.1 i13.2 Prawa dewizowego — wyłącznie w krajo­wych środkach płatniczych lub w walutach wymienialnych.

VII

2

Czy obywatel polski (stale) zamieszkały za granicą musi, po powrocie do kraju, sprowadzić do kraju mienie posiadane za granicą, a w szczególności saldo swojego rachunku bankowego ?

TAK. Obywatel polski (stale) zamieszkały za granicą, a więc mający zgodnie z art. 2ust.1 pkt. 2a UD status nierezydenta, nabywa ex lege po powrocie do kraju status rezydenta, co rodzi dla niego określone obowiązki. Jednym z takich obowiązków jest konieczność repatriacji, to jest sprowadzenia do kraju uzyskanych w czasie pobytu za granicą wartości dewizowych, w tym - salda otwartego i posiadanego w banku zagranicznym rachunku. Ma on na to - zgodnie z art. 11 ust.2 UD - dwa miesiące, licząc od dnia swego powrotu do kraju. Nowa Ustawa Dewizowa nie przewiduje w tym zakresie żadnych wyjątków i zwolnień, tak że repatriantowi, który np. nie chce zrywać przed upływem umownego czasu lokaty terminowej w banku zagranicznym - pozostaje jedynie możliwość ubiegania się o zezwolenie dewizowe w tym zakresie. Należy zaznaczyć, że w poprzednio obowiązujących przepisach dewizowych sprawa prolongaty obowiązku repatriacji była jasno rozstrzygnięta na korzyść repatrianta (vide art. 18 UD II oraz § 21.1 pkt 3 znowelizowanego w dniu 22 marca 1996 r. zarządzenia Ministra Finansów w sprawie ogólnych zezwoleń dewizowych - Mon. Polski Nr 21, poz. 244). Przepisy te sankcjonowały odstąpienie przez rezydenta (wg uprzedniej nomenklatury „osoby krajowej”) bez zezwolenia dewizowego od obowiązku sprowadzania do kraju wartości dewizowych, które stanowiły własność repatrianta przed jego przybyciem do kraju w celu zamieszkania

VIII

1

Pojęcie obrotu dewizowego w ustawach dewizowych 1994 i 1998r.

Obrót dewizowy:

a) czynność prawna lub inne zdarzenie stanowiące, powodujące lub mogące powodować:

  1. transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych,

Transfer - wywóz, przywóz, wysyłanie, przesyłanie, sprowadzanie, dokonywanie międzynarodowych przekazów oraz wszelkie inne sposoby przemieszczania wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych przez granicę RP.

2

Czy osoba fizyczna - rezydent może dokonać transferu za granicą bez zezwolenia dewizowego nabytych w kantorze walut obcych?

Tak, z zastrzeżeniem jednak, że nabycie takich walut nie jest związane z prowadzoną przez taką osobę działalnością gospodarczą oraz że transfer nastąpi w zasadzie poprzez rachunek walutowy „A", czyli rachunek oszczędnościowy walutowy otwarty i prowadzony na rzecz rezydenta - osoby fizycznej w banku, który uzyskał - w try­bie artykułu 99 Ustawy z dniu 29 sierpnie 1997 roku - Prawo bankowe (Dz. U. Nr 140, poz. 939, w brzmieniu art. 28.1 Ustawy Dewizowej z późni. zm.) - upoważnienie do dokonywania czynności Obrotu Depozytowego (zwanym dalej Upoważnionym Bankiem). Osoby fizyczne - rezydenci, nie prowadzący działalności gospodar­czej, mogą bowiem -zgodnie z art. 10.1 i 10.5 UD - kupować waluty obce od rezydentów, którzy uzyskali - w trybie i na zasadzie § 2.1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnie 10 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych warunków prowadzenie działalności kantorowej oraz rodzaju fachowego przygotowania do jej wykony­wania i sposobu jego udokumentowania (Dz. U. Nr 13, poz. 116) zezwolenie na prowadzenie działalności kantorowej - i mogą waluty takie wpłacać na wzmiankowany wyżej rachunek „A". Zakupionych walut nie mogą jednakże bezpośrednio transferować za granicę z uwagi na to, że czynność zakupu walut w kantorze wchodzi do obszaru Pozostałego Obrotu Kapitałowego, który generalnie jest wprawdzie - zgodnie z art. 9 pkt. 8c UD - dopuszczony, bez możliwości jednak - z uwagi na brak w tym punkcie modułu implementacyjnego (art. 2.1 pkt. 28 UD) - prawa bezpośredniego transferu zakupionych wartości dewizowych za granicę bez udziału banku. Dopiero uchylenie tego ograniczenia obrotu, wynikające ze zwolnienia z obowiązku korzystania z pośrednictwa banku, zawartego w § 3.1 pkt. 6i RPA I, daje takiej osobie fizycznej - rezydentowi prawo - zgodnie z brzmieniem art. 12.1. pkt. 4 UD - do wywozu zakupionych zagranicznych środków płatniczych do równowartości 5000 Euro. Należy jednak zaznaczyć, że upoważnienie ustawowe do kupna wartości w kantorach obejmuje waluty obce, które mają szerszy obszar pojęciowy od obszaru walut wymienialnych (vide wyżej pkt II-1 - odpowiedzi). Na rachunki walutowe „A" są z reguły przyjmowane tylko waluty wymienialne i to w sposób wybiórczy, stąd też ewentualnie zakupionymi w kantorze rublami lub hrywnami nie będzie można zasilać rachunku „A". Należy dalej podkreślić, że kwoty do równowartości 5000 Euro mogą być wywożone za granicę również z rachunku „A" nie tylko z pominięciem pośrednictwa Upoważnione­go Banku (art. 12.1 pkt 4 UD) lecz również bez konieczności udoku­mentowania uprawnienia do wywozu (vide § 2.3 pkt 1 RW II). Należy zaznaczyć również, że brak pośrednictwa bankowego dotyczy także kwot do równowartości 20 000 Euro wpłaconych uprzednio na rachunek „A" i wywożonych w ramach obrotu bieżącego (vide § 3.2 pkt 2a RW I) z obowiązkiem jednak uzyskania na taki transfer (wywóz) stosownego zaświadczenia banku (zał. nr 2 do RW II), co w zasadzie sprowadza się do korzystania z jego usług. Gdyby jednak posiadacz rachunku „A" decydował się na pośrednictwo Upoważ­nionego Banku - przy transferze w formie przekazu kwoty powyżej 352

równowartości 5000 Euro - byłby zobowiązany - zgodnie z art. 14.2 UD - padać tytuł,

z jakiego transfer jest dokonywany.

IX

1

Co to są dewizy jako wartości dewizowe wg prawa dewizowego z 1994 i 1998 r.

Dewizy - pełniące funkcję płatniczą weksle, czeki, czeki podróżnicze, akredytywy, polecenia wypłat, przekazy i inne dokumenty bankowe i finansowe płatne w walutach obcych.

Wartości dewizowe:

a) zagraniczne środki płatnicze - waluty obce i dewizy,

b) złoto i platynę w stanie nie przerobionym oraz w postaci sztab, monet bitych po 1850 r., półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice dentystycznej, a także wyroby ze złota i platyny zazwyczaj nie wytwarzane z tych kruszców (złoto dewizowe i platyna dewizowa),

c) wystawione w walutach obcych papiery wartościowe nie będące środkami płatniczymi, w tym akcje, obligacje, książeczki oszczędnościowe, oraz kupony od takich papierów,

Waluty obce - pieniądze nie będące w kraju prawnym środkiem płatniczym oraz międzynarodowe jednostki rozrachunkowe,

Papiery wartościowe - akcje i obligacje oraz inne papiery wartościowe wyemitowane na podstawie przepisów kraju miejsca zamieszkania, siedziby emitenta lub kraju emisji oraz wynikające z nich zbywalne prawa majątkowe, z wyłączeniem jednostek uczestnictwa w funduszach zbiorowego inwestowania oraz pochodnych instrumentów finansowych.

2

Co rozumiesz pod pojęciem płatności a co pod pojęciem przeniesienia własności wartości dewizowych.

Płatność - świadczenie pieniężne dokonywane przez dłużnika na rzecz wierzyciela w wykonaniu zobowiązania. Polega na zapłaceniu za rzeczy, usługi, p. majątkowe.

Tytuły płatności - cena, wynagrodzenie, prowizja, odsetki, czynsz. Najczęściej są to sytuacje umowne.

Sytuacje bezumowne - testament, zapis, zapomoga, wsparcie, podatek, grzywna.

Płatność to skutek zdarzenia mającego związek z obrotem dewizowym.

Pozapłatnicze przeniesienie własności dewizowych:

Przeniesienie to obejmuje przeniesienie prawa własności do kruszców, papierów wartościowych, przejęcia lub przestąpienia do długu.

Płatność środkami stanowiącymi wartości dewizowe bądź przeniesienie własności wartości dewizowych albo przeniesienie prawa majątkowego oraz przejęcie lub przystąpienie do długu, których przedmiotem świadczenia są wartości dewizowe jako czynność prawna lub

Inne zdarzenie prawne są elementami obrotu dewizowego.

X

1

Czy osoba fizyczna lub firma - rezydent może się ubezpieczyć w zagranicznej firmie ubezpieczeniowej?

TAK. Ubezpieczenie polega na zawarciu umowy, przez którą zakład ubezpieczeń zobowiązuje się spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w takiej umowie wypadku a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę. Jest to umowa o świadczenie usług określona w art. 805 § 1 KC (contractus nominatus). Zakup takiej usługi w obrocie zagranicznym (sprzedawcą jest instytucja ubezpieczeniowa o statusie nierezydenta, nabywcą zaś osoba fizyczna i/ lub firma - rezydent) wchodzi do obszaru pojęciowego Obrotu Bieżącego, który - zgodnie z art. 5.2 UD - nie podlega ograniczeniom wymienionym w art. 9 UD i w związku z tym nie wymaga na wykonanie takiej czynności uzyskania zezwolenia dewizowego.

2

Czy rezydent może nabywać złoto dewizowe zagranicą bez zezwolenia dewizowego?

NIE. Nabycie (kupno) złota dewizowego za granicą z reguły na podstawie umowy kupna sprzedaży zawartej pomiędzy rezydentem (kupującym) i posiadaczem złota, z reguły nierezydentem. Tego typu umowa o nabycie wartości dewizowych (złoto dewizowe wchodzi na podstawie art. 2.1 pkt. 4b UD do obszaru pojęciowego takich wartości) jest wyłączona ex lege, zgodnie z art. 2.1 pkt. 13a, z obrotu bieżącego, który nie podlega ograniczeniom dewizowym i jest przypisana do Pozostałego Obrotu Kapitałowego (vide art. 2.1 pkt. 28 w zw. z art. 9 pkt. 8 UD). Zgodnie z intencją ustawodawcy - każda czynność obrotu dewizowego wchodząca w zakres Pozostałego Obrotu Kapitałowego, generalnie ograniczona, wymaga identyfikacji z ustawowym wyłączeniem lub zwolnieniem wykonawczym. Zawarte w art. 9 pkt. 8 cztery wyłączenia, a w § 3.1 pkt. 6 RW I - dwanaście dalszych zwolnień nie przewidują możności nabywania złota dewizowego za granicą bez uzyskania uprzednio zezwolenia dewizowego. Dla porządku należy wyjaśnić, że autonomia dewizowa przyznana Upoważnionym Bankom na podstawie art. 4.3 UD pozwala im - z uwagi na brak zastrzeżeń zawartych w tym artykule w lit. a, b i c - na swobodny zakup złota dewizowego bez jakichkolwiek ograniczeń ustawowych

XI

1

Czy rezydent - osoba fizyczna lub firma polska może posiadać rachunek bankowy za granicą ( w złotych, w walucie wymienialnej lub innej walucie obcej)?

Generalnie NIE. Obrót Depozytowy stanowiący część obrotu kapitałowego i obejmujący czynności w zakresie rachunków prowadzonych przez banki (art. 2.1. pkt. 26 UD) jest, zgodnie z art. 9 pkt. 6 UD, generalnie ograniczony. Są dwa wyjątki ustawowe w tym względzie:

    1. posiadanie przez rezydentów rachunków bankowych za granicą w związku z nakładami ponoszonymi w ramach Inwestycji Bezpośrednich (vide art. 2.1 pkt 17 UD) lub Portfelowych (vide art. 2.1 pkt 18 UD), dokonywanych w krajach OECD i krajach objętych ochroną inwestycji,

    2. posiadanie przez rezydentów-osoby fizyczne w czasie pobytu za granicą rachunków bankowych zagranicznych, z ciążącym jednak na nich obowiązkiem sprowadzenia sald takich rachunków do kraju w terminie dwóch miesięcy od dnia powrotu..

Oprócz dwóch wyjątków jak wyżej, rozporządzenie Min. Fin. z 08.01.1999r. Dz.U. nr 1 poz.3 dopuściło w § 3.1 pkt. 5 możność posiadania przez rezydentów rachunków bankowych:

Rachunki jak wyżej mogą być, w zależności od potrzeby, prowadzone w walutach, innych walutach obcych (np. w rublach lub w rupiach) lub w walucie polskiej.

2

Na czy polega obowiązek zgłaszania mienia według Prawa dewizowego z 1998r. i przepisów wykonawczych?

Obowiązek ten dotyczy rezydentów i nierezydentów, rezydenci są zobowiązani do zgłaszania Narodowemu Bankowi Polskiemu mienie posiadane za granicą lub nabyte w obrocie dewizowym z zagranicą. Według rozporządzenia Rady Ministrów z 29.03.1999r. w sprawie zakresu, sposobu i terminów realizacji obowiązków do mienia podlegającego temu obowiązkowi zaliczono:

  1. własność i inne prawa na nieruchomości, a w szczególności: najem, dzierżawę, użytkowanie wieczyste, jeżeli łączna wartość nieruchomości i tych praw przekracza równowartość 10 000 EURO;

  2. własność i inne prawa na przedsiębiorstwie lub jego zorganizowanej części, a w szczególności najem, dzierżawę, użytkowanie wieczyste, jeżeli łączna wartość nieruchomości i tych praw przekracza równowartość 50 000 EURO.

Nie tylko posiadanie ale i utrata podlega obowiązkowi zgłaszania.

Nierezydenci mają obowiązek zgłaszania NBP ich mienie posiadane na terytorium RP lub nabyte w obrocie dewizowym z zagranicą. Obowiązek zgłaszania mienia realizuje ochronę interesów dewizowych państwa i zapewnia kontrolę nad przemieszczaniem się wartości dewizowych.

XII

1

Czy rezydent - osoba fizyczna lub firma polska mogą kupować za granicą amerykańskie papiery skarbowe, a jeśli tak to w jakiej formie i na jakich warunkach?

TAK MOŻE. Nabywanie emitowanych za granicą papierów wartościowych (tzw. T-papers lub Treasury Papers) wchodzi do obszaru pojęciowego inwestycji portfelowych. Dokonywanie tych inwestycji przez rezydentów wymaga zgodnie z art.9 pkt. 2 UD zezwolenia dewizowego w odniesieniu do papierów wartościowych emitowanych w krajach nie należących do OECD lub nie objętych ochroną inwestycji. W odniesieniu natomiast do krajów OECD oraz krajów objętych ochroną inwestycji, w tym do USA i Wielkiej Brytanii, nie ma potrzeby uzyskiwania przez rezydentów, dokonujących inwestycji portfelowych - w szczególności w zakresie papierów skarbowych, automatycznie wolnych od ograniczeń dewizowych - jakiegokolwiek zezwolenia dewizowego. O ile nabycie zagranicznych papierów skarbowych ma nastąpić z kraju na zagranicznych rynkach regulowanych, staje się aktualny przepis art.12 ust.3 PD, zgodnie z którym rezydenci, będący nabywcami, są obowiązani do korzystania z pośrednictwa polskich domów/ biur maklerskich w tym względzie. O ile natomiast nabycie takich papierów ma nastąpić w okresie czasowego pobytu osoby fizycznej - rezydenta za granicą - nie ma ustawowych, formalnych ani materialnych przeciwwskazań w tej mierze. Należy przy tym pamiętać o ciążącym na nich obowiązku sprowadzenia do kraju (transferu z zagranicy) nabytych w ten sposób wartości dewizowych (art.11 ust.2 PD). Wyznaczony przez ustawodawcę termin wynosi dwa miesiące, licząc od dnia powrotu nabywcy do kraju.

2

Czy upoważniony Bank krajowy może udzielać kredytów walutowych (dewizowych) i kredytów złotowych firmom zagranicznym - nierezydentom?

TAK MOŻE. Upoważnione Banki cieszą się - zgodnie z art.4 UD - przywilejem autonomii dewizowej zgodnie z którą wszelkie ograniczenie zawarte w ustawie i w wydanych na jej podstawie przepisach wykonawczych nie mają w zasadzie zastosowania do dokonywanego przez nie obrotu dewizowego. Jednak są trzy zastrzeżenia ustawowe w tej mierze, wyliczone w punkcie 3a, 3b, 3c - tego artykułu a wśród nich - zastrzeżenie dokonywania przez te Banki Obrotu Kredytowego z nierezydentami skutkującego powstaniem długu w walucie polskiej, którego termin ostateczny spłaty jest krótszy niż jeden rok a wartość pojedynczej transakcji przekracza równowartość 50 000 Euro (pkt 3b). Z takiego sformułowania ustawowego wynika ,że Upoważniony Bank może swobodnie udzielać firmom zagranicznym - nierezydentom:

XIII

1

Do jakiego rodzaju obroty kapitałowego może zaklasyfikować obejmowanie jak również nabywanie akcji lub udziałów przez inwestorów zagranicznych (nierezydentów) w spółkach mających siedzibę w kraju?

Obejmowanie bądź nabywanie przez inwestorów zagranicznych ( nierezydentów) akcji lub udziałów w spółkach mających siedzibę w kraju można zakwalifikować do różnych rodzajów Obrotu Kapitałowego, zależnie od tego, jaki wpływ na taką spółkę będzie miał inwestor zagraniczny. I tak, jeżeli obejmuje on lub nabędzie akcje bądź udziały dające mu prawo do co najmniej 10% głosów na Zgromadzenie Wspólników - to taki fakt objęcia lub nabycia będzie stanowił Inwestycję Bezpośrednią w rozumieniu art.2.1 pkt 17b UD. Z kolei objęcie lub nabycie akcji, w wyniku czego inwestor zagraniczny uzyskałby mniej niz10% głosów na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy - będzie stanowiło Inwestycję Portfelową w rozumieniu art. 2.1 pkt 18 a i c UD.

Jeżeli chodzi natomiast o nabycie przez nierezydentów udziałów we wzmiankowanych wyżej spółkach zapewniających mniej niż 10% głosów na Zgromadzeniu Wspólników, to taka czynność będzie stanowiła Pozostały Obrót Kapitałowy, o czym jest mowa w art. 9 pkt 8a UD.

2

Czy wymaga zezwolenia dewizowego ufundowanie rezydenta przebywającego w kraju - nagrody pieniężnej na konkursie zorganizowanym za granicą?

NIE WYMAGA. Nagrody oraz wygrane w konkursach lub grach losowych jak również związane z nimi płatności, przeniesienie własności i transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, wchodzą - zgodnie z art. 2.1 pkt.13 lit. g i k UD - do obszaru pojęciowego Obrotu Bieżącego, który nie jest objęty ograniczeniami dewizowymi. Występuje tu jednaj ustawowe zastrzeżenie aby taki konkurs lub gra losowa były organizowane na podstawie przepisów kraju, w którym są one przeprowadzane. Stąd też - o ile konkurs odbywający się za granicą, którego dotyczy nagroda ufundowana przez rezydenta , odpowiada powyższemu wymogowi - nie ma przeszkód formalnych do wywiązania się z zobowiązania finansowego rezydenta w drodze dokonania (spowodowania) transferu stosownej kwoty pieniężnej za granicą

XIV

1

Czy zaciągnięcie przez rezydenta - osobę prawną kredytu w banku zagranicznym może być traktowane jako inwestycja bezpośrednia?

Tak, jednak w zawężeniu do kredytów kwalifikowanych, a mianowicie:

2

Na czym polega nadzór ogólny Ministra Finansów jako naczelnego organu administracji państwowej?

Art. 3 Prawa dewizowego wskazuje Min. Fin. jako organ sprawujący ogólny nadzór w sprawach dewizowych. Ponadto z faktu iż Min. Fin. jest naczelnym organem administracji, kierującym sprawami finansowymi państwa wynika iż posiada on najszersze uprawnienia dotyczące kontroli dewizowej. W ramach sprawowanego nadzoru w sprawach dewizowych zapewnia jednolite stosowanie przepisów ustawy. Jeśli nie występują zagrożenia dla realizacji założeń polityki pieniężnej i stabilności systemu RP, Min. Fin. może w drodze rozporządzenia zwolnić wszystkie lub rodzajowo określone podmioty względnie czynności z ograniczeń bądź obowiązków zawartych w Prawie dewizowym o czym stanowi art.6 niniejszej ustawy. W ramach swoich kompetencji Min. Fin. wydał cztery rozporządzenia wykonawcze do ustawy Prawo dewizowe min. z 8 stycznia 1999r. w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy Prawo dewizowe

XV

1

Na czym polega generalna zasada kształtowania się kursów waluty krajowej i na jakich rynkach ona obowiązuje oraz w jakich wypadkach stosowany jest kurs waluty krajowej w stosunku do walut obcych ustalany przez Prezesa NBP wg Prawa Dewizowego z 1998 r.

Kursy waluty krajowej w stosunku do walut obcych ustalane są przez prezesa NBP i ogłaszane przez NBP. Stosuje się je w obrocie dewizowym, rozrachunkach i rozliczeniach z NBP.

2

Kto i na jakich zasadach może prowadzić kantory?

Działalność kantorowa została określona w katalogu definicji podanym w art. 2 ust.1 pkt.29 Prawa dewizowego jako działalność gospodarcza polegająca na kupnie i sprzedaży walut obcych, złota dewizowego lub platyny dewizowej, a także - na pośrednictwie w kupnie i sprzedaży tych wartości. Działalność kantorową w rozumieniu ustawy mogą prowadzić rezydenci - zarówno kwalifikowane osoby fizyczne jak i osoby prawne, z wyjątkiem banków. Na prowadzenie działalności kantorowej należy - zgodnie z art.10 Prawa dewizowego - uzyskać zezwolenie, które udzielane jest w formie zezwolenia dewizowego przez Prezesa NBP. Szczegółowe warunki prowadzenia działalności kantorowej, rodzaj fachowego przygotowania do jej wykonywania oraz sposób jej dokumentowania zawarte są w rozporządzeniu Min. Fin. z 10.02.1999r., wydanym na podstawie stosownej delegacji ustawowej zawartej w art. 10 ust.6 Prawa dewizowego.

XVI

1

Czy upoważnione Banki mogą bez ograniczeń emitować krótkoterminowe papiery wartościowe nominowane w walutach obcych?

TAK MOGĄ. Upoważnione Banki mają bowiem zapewniony przez Ustawę - na podstawie art.4 pkt. 3 UD - komfort autonomii dewizowej z określonymi zastrzeżeniami w zakresie czynności obrotu dewizowego, w tym w szczególności w zakresie emitowania i zbywania na rzecz nierezydentów krótkoterminowych (czyli o terminie wykupu krótszym niż jeden rok ), nominowanych w walucie polskiej, papierów wartościowych (np. certyfikatów depozytowych, weksli własnych lub akceptów bankowych). Emisja i zbywanie takich papierów podlega bowiem zgodnie z pkt. 3 a określonym ograniczeniom parametrycznym. Nic nie stoi natomiast na przeszkodzie aby Upoważnione Banki emitowały swobodnie - w ramach przyznanej im autonomii dewizowej - według własnego wyboru krótkoterminowe instrumenty finansowe (papiery wartościowe) nominowane w walutach obcych i rozprowadzały je zarówno w kraju jak i zagranicą. Należy dodać, że upoważnienie banków do wykonywania omawianych czynności obrotu dewizowego winno być zawarte w stosownej decyzji Prezesa NBP. Z reguły upoważnienie takie mieści się w standardowym upoważnieniu do dokonywania Inwestycji Portfelowych.

2

Omów pojęcie obrotu kapitałowego.

Obrót kapitałowy jest to obrót dewizowy czynność prawna lub inne zdarzenie stanowiące, powodujące lub mogące spowodować płatność środkami stanowiącymi wartości dewizowe bądź przeniesienie własności wartości dewizowych albo przeniesienie prawa majątkowego oraz przejęcie lub przystąpienie do długu, których przedmiotem świadczenia są wartości dewizowe, jak również płatności krajowymi środkami płatniczymi, bądź przeniesienie własności takich środków albo przeniesienie prawa majątkowego oraz przejecie lub przystąpienie do długu, których przedmiotem świadczenia są krajowe środki płatnicze, o ile zdarzenia te mają miejsce miedzy rezydentem a nierezydentem (art. 2 ust.1 pkt.10) z zagranicą, a jednocześnie kategoria, która nie stanowi obrotu bieżącego. Wyróżniamy siedem następujących rodzajów obrotu kapitałowego:

  1. inwestycje bezpośrednie;

polegają na dokonywaniu nakładów pieniężnych oraz rzeczowych mających na celu ustanowienie więzi ekonomicznych o charakterze trwałym, które polegają na prowadzeniu przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55 KC, przy czym nakładów tych dokonuje podmiot prowadzący przedsiębiorstwo, zaliczamy do nich:

  1. inwestycje portfelowe;

Przedmiotem inwestycji portwelowych jest: