Agroturystyka

Dr Urszula Kaczmarek

25.01.2004

„Podstawy Agroturystyki” - Maciej Przeniecki

„Agroturystyka” - PAP

Plan Wykładu:

I. Wprowadzenie

czyli dlaczego zajmujemy się agroturystyką ?

1. Agroturystyka jako zjawisko społeczne - gospodarcze

2. Podstawowe pojęcia

3. Agrotur. jako zjawisko badawcze

4. Zakres i źródła danych

5. Instytucjonalizacja agrotur.

II. Filozofia agrotur.

czyli dlaczego wymyślono agrotur.?

1. Założenie ideowe

2. Cechy tur. wiejskiej

3. Stan rozwoju i perspektywy tur. wiejskiej

III. Geneza i rozwój agrotur. w Europie

czyli gdzie narodził się agrotur.?

1. Początki agrotur.

2. Przegląd regionalny na tle rozwoju społeczno - gospodarczego wsi i peryferiów w europie

3. Zróżnicowanie przestrzenne usług agrotur. na kontynencie.

IV. Rozwój agrotur. w Polsce

czyli historia tur. wiejskiej

1. Rys historyczny

2. Agrotur. a rozwój społ. - gosp. obszarów wiejskich w Polsce

3. Agrotur. w Polsce a rozwój tur.

V. Uwarunkowania rozwoju agrotur. w Polsce

czyli dlaczego jest tak jak jest ?

1. warunki geograficzne

2. - // - ekonomiczne

3. - // - społeczne

4. - // - polityczno - planistyczne

5. - // - prawno - administracyjne

VI. Stan i zróżnicowanie przestrzenne agrotur. w Polsce

czyli dlaczego agrotur. gdzieś jezt a gdzieś jej nie ma ?

1. Wielkość bazy agro tur.

2. Typy agrotur.

3. Zróżnicowanie przestrzenne agrotur.

VII. Rodzaje usług agrotur.

czyli czym chata bogata

1. Produkt agrotur.

2. Podstawowe formy usług

3. Formy uzupełniające

4. Konkurencyjność

VIII.

2. Pomoc finansowa

3. Dworactwo wiejskie

4. Udział w organizacjach i stowarzyszeniach agroturystycznych

5. Marketing i promocja

Cechy turystyki:

1. dobrowolność

2. różne cele - wypoczynkowe, urlopowe. Nie ogranicza się tylko do celów wypoczynkowych

3. zjawisko egalitarne

Na początku tur. podróżowali

• najbogatsi

• kupcy

• duchowni

• żołnierze

Rozwój tur. masowej to XIX w.

1898 r - rozpoczęło się wysyłanie widokówek z wycieczek (Grissów) Od tego czasu tur. jako zjawisko społeczne.

1992 r - światowa konferencja uchwaliła dokument zwany Agendą 21, dotyczy planu ochrony zasobów naturalnych świata

Lata 90-te - powstały raporty środowiskowe, które doprowadziły do zwołania w 1992 r Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro. Uchwalono dokument Agenda 21. Ten dokument dotyczy planu ochrony zasobów naturalnych świata. Tam pojawiło się hasło „zrównoważonego rozwoju”

1998 r - obchodzono stulecie międzynarodowej turystyki

2002 r - odbył się kolejny zjazd w Johanesburgu (RPA), dokonano rozrachunku Agendy 21, co udało się zrealizować, ustalono dalsze postanowienie. Do największych zagrożeń na zjeździe zaliczono:

• globalne ocieplenie

• dziura ozonowa

• wycinanie lasów tropikalnych

• wysychanie mokradeł

• zagrożenie związane z rabunkowym rybołówstwem

• wydobycie ropy naftowej i transport

• zmniejszanie się różnorodności flory i fauny

• wymieranie gatunków endemicznych

• zagrożenie oceanów i raf koralowych

Badania tur., analizy

• tur. jest najważniejszą potrzebą w obecnym czasie (jest na pierwszym miejscu w hierarchii potrzeb) Jest tak od początku lat 60-tych.

Z gosp. turystyczną na świecie związana jest liczba 12

• Przemysł tur. wytwarza 12% światowego produktu brutto.

• Wydatki na tur. stanowią 12% ogólnych wydatków na świecie

• W przemyśle tur. pracuje co 12-ty człowiek (7,5 - 8%)

Gospodarka turystyczna zawiera w sobie wszystko to co zawiera przemysł tur., oraz logistykę, ubezpieczenia, usługi bankowe, magazynowanie, budownictwo.

Raport Światowej Rady Turystyki i Podróży (WTTK)

• całkowite obroty tur. przekraczają 3,5 biliona $

Rozwój zrównoważony - rozwój, który potrafi sprostać współczesnym potrzebom i jest zgodny z potrzebami przyszłych pokoleń.

Z rozwojem zrównoważonym związana jest soft turystyka, której przeciwieństwem jest hard turism.

Koncepcja zrównoważonego rozwoju opiera się na czterech podstawowych zadaniach.

1. Planowanie holiotyczne (całościowe, kompleksowe)

• partnerstwo pomiędzy poszczególnymi sektorami, które skalałoby rolnictwo, turystykę

• ochronę środowiska i leśnictwa, powiązania pomiędzy planowaniem przestrzennym, planowaniem w ramach danego przedsiębiorstwa i ochrony środowiska

• powiązania pomiędzy działaniami i planami na skalę krajową, regionalną i lokalną

2. Zachowanie podstawowych procesów ekologicznych

3. Ochrona dziedzictwa kulturowego i bioróżnorodności

4. Rozwój wg koncepcji długoterminowych, aby podejmowane działania nie prowadziły do

wyczerpania zasobów naturalnych

4xP - partnerstwo publiczne i prywatne

Tur. twarda „hard” - masowa tur.

Tur. miękka „soft” - zgodna z pojęciem zrównoważonego rozwoju

Wg Agendy 21 - przemysł tur. jest w stanie przyczynić się do podwyższenia poziomu życia na świecie. Stwarza warunki do poprawy estetyki miejscowości, podstawowy wpływ na środowisko poprzez inwestycje infrastrukturalne.

Siedem zasad realizacji polityki ekorozwoju

1. zasada praworządności - takie prawo, aby jego przepisy mogły być egzekwowane

2. zasada likwidacji zanieczyszczeń u źródła - ograniczenie wytwarzania zanieczyszczeń, zamykanie obiegu materii (recykling), odzyskiwanie energii, oczyszczanie ścieków, odpływów stałych, gazów

3. zasada uspołecznienia - programy muszą mieć poparcie społeczne. Trzeba edukować społeczeństwo, zachęcić do aktywności samorządy i organizacje pozarządowe

4. zasada ekonomizacji - należy wykorzystać mechanizmy rynkowe do uruchomienia produktów i usług na rzecz ochrony środowiska. Ograniczyć interwencjonalizm państwa.

5. zasada „zanieczyszczający płaci” - czyli odpowiedzialność sprawcy za degradację przyrody, obojętnie czy jest to podmiot gospodarczy czy osoba prywatna

6. zasada regionalizacji - wprowadzenie uprawnień dla samorządów terytorialnych i lokalnych organów administracji rządowej do tworzenia własnej polityki ekologicznej i wyznaczania priorytetowych celów.

7. zasada wspólnego rozwiązywania globalnych problemów ekologicznych - wspólne podejmowanie wysiłków w skali międzynarodowej i krajowej na rzecz poprawienia stanu przyrody Ziemi.

„Bóg wybacza zawsze, człowiek czasami a natura nigdy”

Podstawowe pojęcia tur. zrównoważonej

• Tur. zielona (green) - akceptująca zwłaszcza ochronę przyrody

• Tur. alternatywna (alternativ) - przeciwieństwo tur. masowej (mas) lub komercyjnej (comercial)

• Tur. łagodna (soft) - przeciwieństwo tur. mocnej, czyli powodującej szkody ekologiczne

• Tur. odpowiedzialna (responsible) - akceptująca odpowiedzialność za skutki rozwoju tur., zwłaszcza społeczne i kulturowe

• Tur. ekologiczna (ecologica) - będąca próbą bardziej całościowego niż poprzednie ujęcia problemu

• Tur. sprzyjająca środowisku (environnemi frendy) - z naciskiem nie tylko na środowisko przyrodnicze, lecz także społeczne i kulturowe, obejmujące wszystkie obszary i sektory tur. (zarówno obszary „zielone” czyli na przykład chronione i mniejsze jak i duże miejscowości turystyczne)

• Tur. trwała i zrównoważona - zwana także zharmonizowaną, syntezuje zarówno trwałość, długookresowe cele rozwoju i aspekty równowagi (odpowiednie proporcje) między gospodarką a ochroną szeroko rozumianego środowiska.

Popyt kształtuje rodzaj, kierunki turystyki. Współczesny rynek tur. kształtują klienci.

Wyróżniamy trzy podstawowe walory dla których ludzie podróżują masowo: 3xS (sun, sand, sea). Nowy trend w tur. to 3xE (edukacja - education, rozrywka - entertainment, podniecenie - exiting)

Alianse przewoźników lotniczych - LOT (star alianse - gwiaździsty alianse)

Pięć elementów atrakcyjności turystycznej

1. zasoby i walory przyrodnicze (walory - zasoby zaadaptowane na popyt tur., każdy walor jest zasobem)

• rzeźba terenu

• zabytkowe parki

• ogrody zoologiczne

2. waloru pozaprzyrodnicze (antropogeniczne)

• zabytki architektury

• muzea

• skanseny

3. walory specjalistyczne - tur. specjalna

4. baza turystyczna

5. baza transportowa

Tur. wiejska stać się może podstawowym produktem marketingowym

1. agroturystyka

2. tur. specjalna

3. tur. poznawcza

4. tur. kongresowa

Wellness i SPA (ośrodki odnowy biologicznej na bazie wody) to nowe oferty tur.

Odpowiedzią na współczesne zmiany w tur. jest tur. wiejska, która staje się podstawowym produktem parkowym.

20.03.2004

Obecne zmiany w tur.

1. spada zainteresowanie wypoczynkiem biernym na korzyść wypoczynku czynnego i tur. poznawczej

2. popularne są krótkie ale częste wyjazdy tzw. mosty między świętami, renesans przeżywa tur. światowa

3. 60% tur. światowej odbywa się w Europie, a 7% stanowią podróże zamorskie

4. przewiduje się szybszy wzrost podróży indywidualnych niż podróży z pakietu turystycznego

5. obecnie powszechna tendencją jest indywidualizm, jest to również cecha współczesnego popytu

6. „hard and soft tourism”

7. dominuje rynek nabywcy

8. wzrasta ilość I znaczenie wielkich korporacji, wykupywanie mniejszych przedsiębiorstw

9. wzrasta świadoma polityka turystyczna organizacji i krajów (IATA, IACO, WTO, WTC)

10. coraz większa możliwość podróżowania do krajów wcześniej niedostępnych

11. standaryzacja produktu i ujednolicenie prawa turystycznego

12. wzrost działania marketingowego, dostosowanie imprez do specjalnych gustów klientów

Turystyka wiejska - w swej najczystszej formie powinna być:

• zlokalizowana na obszarach wiejskich

• funkcjonalnie wiejska - budowana na podstawie charakterystycznych dla świata wsi, specyficznych właściwości np. drobna przedsiębiorczość, otwarta przestrzeń, kontakt z przyrodą, dziedzictwem, tradycyjne społeczności i zwyczaje

• wiejska w skali - zarówno jeśli chodzi o budynki jak i miejscowości - a zatem na małą skalę

• tradycyjna w swym charakterze, rozwijająca się powoli w sposób organiczny oraz związany z miejscowymi rodzinami, często jest kontrolowana przez środowisko lokalne, rozwijana z myślą o długotrwałym pożytku dla całego obszaru

• wieloraka, oddająca złożoność wiejskiego środowiska, gospodarki, historii i położenia

Agroturystyka

Forma wypoczynku na terenach wiejskich o charakterze rolniczym, oparty na bazie chronionej, najczęściej również żywieniowej, oraz formą aktywności rekreacyjnej związanej z gospodarstwem rolnym i jego otoczeniem - przyrodniczym, produkcyjno - usługowym (M. Drzewiecki 1995 r.) Jest to jedna z form turystyki wiejskiej.

Kryteria wydzielania obszarów wiejskich

1. administracyjno - prawne - obszary wiejskie nie posiadają praw miejskich, takie prawo obowiązuje w Polsce

2. wielkość danej miejscowości - często stosowane kryterium

3. gęstość zaludnienia - mała gęstość zaludnienia jest charakterystyczna dla wsi 150 os/km2 lub mniej, najczęściej stosowane kryterium

Obszary wiejskie w Polsce względem różnych kryteriów i ich wyodrębnienie

Kryterium wyodrębnienia	% ludności	% udział w powierzchni	Średnia gęstość zaludnienia
Podział administracyjny na miasto i wieś (GUS)	38,1	93,4	50,4
Wskaźnik gęstości zaludnienia do 150 os/km2 wg OECD	35,0	91,7	47,1
Wskaźnik gęstości zaludnienia do 100 os/km2 (UE)	32,8	83,0	48,9

Podział turystyki wg kryterium przestrzeni i

Skutków oddziałowywania na środowisko

Środowisko wiejskie Środowisko pozamiejskie

Turystyka

Turystyka na terenach Tur. na specjal. Ekoturystyka w

wiejskich terenach wypocz. przyrodzie

Tur. zw. Tur. zw. z wsią Wypocz. w Wypocz. w Ekotur. Ekotur. na

z wsią letniskową i obiektach i drugich poznawcza terenach dzikich

zimowiskową ośrodkach domach

wypoczynkowych

tur. w tur. przy wypocz. wypocz tur. przygodowa

gosp. gosp. w drugim w domu

domu wiejskim

............................................. ......................................................... formy tur. agresywne formy mało agresywne

...............................................................

formy mało agresywne

W Polsce jest 57 tys. obszarów wiejskich, 43 tys. to wsie, reszta to przysiółki, kolonie. Przeciętna średnia liczba mieszkańców to 350. Największe wsie z ok. 1000 mieszkańcami występują na płd. Polski, wsie małe i średnie charakterystyczne są dla płn. i wsch. kraju.

Kształty i typy wsi:

• samorodne - owalnica, łańcuchówka (Karpaty, Lubelszczyzna, Sudety), widlica, wielodrożnica

• osiedla zakładane - powstawały na bazie okręgu np. potrzeba obrony, okolnica

Socjologia miasto - wieś

Obszary wiejskie

Obszary miejskie

wspólnota organizacja społeczna obejmująca powiązania ale o różnych funkcjach różnorodne role odgrywane przez tę samą osobę prosta gospodarka niewielki podział pracy status społeczny - przypisany wykształcenie wg statusu obejmowanie roli społecznych bliskie więzi społeczne lokalność kryterium ekonomiczne jest jednym z wielu decydujących o zróżnicowaniu społecznym integracja (brak anonimowości) integracja ze środowiskiem pracy

zrzeszenie organizacja społeczna obejmująca wiele zachodzących na siebie powiązań Różne role odgrywane przez różnych ludzi zróżnicowana gospodarka duży stopień specjalizacji pracy status społeczny - osiągany status wynikający z wykształcenia powierzanie roli społecznych luźne więzi społeczne kosmopolityzm zróżnicowanie społeczne głównie wynika z kryterium ekonomicznego 12. atomizacja/anonimowość 13. oddzielenie środowiska pracy

Typologia obszarów wiejskich

1. regiony zintegrowane z miastem - w dużej części są zurbanizowane, ale ciągle są to obszary wiejskie, predysponowane są do tur. weekendowej i jednodniowej.

2. regiony pośrednie - tereny osiedleńcze „wieś” pracownicza

3. regiony peryferyjne - rzadko zaludnione, małe, zorganizowana forma przedsiębiorcza

Stopień naturalności środowiska

kryterium funkcjonowania

Struktura użytkowania określa znaczenie rolnictwa są to:

• grunty orne

• leśne

• pozostałe (nieużytki - anekumeny, zabudowania: mieszkaniowe, usługowe, przemysłowe, handlowe, komunikacyjne, rekreacyjne)

Struktura użytkowania w Polsce wynosi 60% i określa rolę rolnictwa 1/3 pow. stanowią lasy, 1/3 jest wykorzystywana rolniczo.

Grunty orne - pola oraz łąki i pastwiska

Ugory - obszary ciągle jeszcze zaliczane do gruntów ornych ale czasowo niedostępne.

Odłogi - trwałe nieużytkowanie terenu.

Struktura agrarna własności w rolnictwie

1. własność wspólna - np. wspólnota własnościowa, pasterskie

2. spółdzielczość - dobrowolne zrzeszenie się rolników w celu poprawy upraw

3. własność uspołeczniona jako państwowa lub spółdzielcza (przymusowa kolektywizacja, przymusowe łączenie gospodarstw - sowchozy czyli PGR, oraz kołchozy - spółdzielcze)

4. własność prywatna - wielka własność ziemska (latyfundia), małe rolnicze gospodarstwa (mikrofundia np. Polska) W Polsce zawsze dominowała własność prywatna ziemi.

21.03.2004

Grunty orne Polska ogółem 77,3%

Max. woj. kujawsko-pomorskie 88,2%

Min. woj. podlaskie 64,2%

Sady Polska ogółem 1,6%

Max. woj. świętokrzyskie 4%

Min. woj. opolskie i wramińsko-mazurskie 0,3%

Łąki Polska ogółem 15%

Max. woj. małopolskie 25,2%

Min. woj. kujawsko-pomorskie 7,7%

Pastwiska Polska ogółem 6,1%

Max. woj. warmińsko-mazurskie 15,5%

Min. woj. opolskie 2,1%

Zasiewy Polska ogółem 82,4%

Max. woj. wielkopolskie 94,1%

Min. woj. podkarpackie 64,2%

Odłogi Polska ogółem 14,4%

Max. woj. śląskie, podkarpackie 28,8%

Min. woj. kujawsko-pomorskie 4,2%

Kołchozy - Chiny, Kuba, Korea Płn.

W Polsce rolnictwo indywidualne zawsze dominowało, stanowiło ok. 70%

AWRSR - przejęła ziemie po dawnych PGR-ach i zaczęła je przygotowywać do rozdysponowania, zostały one wydzierżawione rolnikom indywidualnym lub powołano je na bazie załogi jako spółki (prawa handlowego lub z.o.o. itd.) lub nowym indywidualnym właścicielom.

Obecnie miejsce AWRSP-u powstała Agencja Nieruchomości Rolnej - jego zadaniem jest kierowanie ziemiami rolniczymi. Nastąpiła prywatyzacja spółdzielni produkcyjnych.

Obecnie na świecie dominuje:

1. prywatna własność ziemi - prawo do ziemi, bycie właścicielem, decyduje co uprawia, komu dzierżawi, sprzedaje itd..

2. forma władania - ograniczone prawo do użytkowania danej ziemi

Dziś 96% należy do sektora prywatnego, reszta to sektor publiczny.

Dzierżawa to najbardziej popularna forma użytkowania ziemi na świecie - 72%

Rolnictwo indywidualne w Polsce dominuje na wsch. i zmniejsza się ku zachodowi.

Średnia wielkość gospodarstwa:

Min. - woj. małopolskie

Max. - woj. zachodnio-pomorskie

Powszechnym zjawiskiem jest tzw. „szachownica gruntu” - małe gospodarstwa występują w dość mocno oddalonych od siebie działkach. Miedze między polami nierzadko są większe niż szereg pola.

W USA średnia wielkość gospodarstwa wynosi 250 ha, w Polsce 10 ha, Japonia 1 ha.

Za gospodarstwo rolne w Polsce uważa się takie, które ma powierzchnię powyżej 1 ha, te poniżej to działki rolne (zmieniło się to w latach 90-tych, wcześniej gospodarstwo rolne mogło mieć 0,5 ha)

Polaryzacja - tworzą się dwa przeciwstawne bieguny, brak środka, dzieje się tak w rolnictwie, współcześnie (bogaci - biedni, brak klasy średniej)

Intensywność w rolnictwie to wielkość nakładu na 1 ha.

Rolnictwo intensywne

Dużo nakładu na 1 ha, klasyczne rolnictwo intensywne to Indie oraz Pakistan, jest duży nakład pracy żywej, mała mechanizacja. Podobnie w Holandii, Danii oraz Francji jest intensywne wykorzystanie każdego skrawka ziemi, ale duża mechanizacja.

Rolnictwo ekstensywne

Słabo rozwinięte, prymitywne - Afryka, Azja Wsch., Urugwaj, Boliwia. W USA, Kanadzie, Rosji, Kazachstanie rolnictwo jest dobrze rozwinięte ale ze względu na duże zasoby wielkość nakładów jest mała na 1 ha.

Struktura produkcji rolnej

Klasyfikacja roślin uprawnych

1. alimentacyjne - rośliny spożywcze, zboża, rośliny strączkowe, warzywa, używki, przyprawy, buraki cukrowe

2. rośliny pastewne

3. roś. przemysłowe

4. kwiatowo-dekoracyjne

Podział wg kryterium agrotechnicznego (jednakowe wymagania glebowe, nakład pracy, płodozmiany):

1. roś. ekstraktywne - zboża, nie wymagają dużych nakładów pracy ale wyczerpują gleby, nie stanowią dobrego przedplonu

2. roś. intensyfikujące - wymagają dużych nakładów pracy i środków, stanowią dobry przedplon dla następnych roślin, są to; kukurydza, warzywa, ziemniaki, rzepak, słonecznik, len, tytoń, truskawki, mięta, warzywa ogrodowe

3. roś. strukturo-twórcze-motylkowe - tulipany, trawy, seradele, nie wymagają dużych nakładów pracy, środków, poprawiają strukturę gleby, są bardzo dobrym przedplonem.

W Polsce występuje ekstensyfikacja produkcji rolnej, oznacza to, że coraz większy udział w strukturze zasiewów mają roś. ekstraktywne, ze względu na stosowanie nawozów sztucznych.

Udział powierzchni poszczególnych grup upraw w ogólnej powierzchni zasiewów.

• strączkowe jadalne 0,4%

• ziemniaki 7,5%

• roś. przemysłowe 7%

• roś. pastewne 5,2%]

• zboża 77,1%

• pozostałe 2,8%

Ryż i pszenica na świecie funkcjonują w formie nadwyżek. Stąd najwięksi producenci nie zawsze są największymi eksporterami.

Chiny - największy producent i importer ryżu

USA - największy eksporter ryżu

Siedem podstawowych gatunków roślin uprawnych:

1. pszenica

2. ryż

3. kukurydza

4. jęczmień

5. żyto

6. owies

7. proso i sorgo

Europa - pszenica

Ameryka Płn. - pszenica

Ameryka Płd. - kukurydza, pszenica

Afryka - proso, sorgo

Azja - ryż

Australia - pszenica

Roś. bulwiaste

Ziemniaki, bataty, rzepak, dostarczają skrobię, zajmują drugie miejsce po zbożach. Ziemniaki charakterystyczne są dla strefy umiarkowanej, wzrasta ich produkcja z przeznaczeniem na paszę. Najwięksi producenci: Chiny, Rosja, Polska, USA.

W Polsce najwięcej ziemniaków uprawia się w woj. podlaskim, łódzkim - mniej w Wielkopolsce. Ziemniaki stanowią 7,5% powierzchni zasiewów.

Roś. oleiste

Soja, orzech ziemny, słonecznik, rzepak, rzepik, sezam. Najważniejsza jest soja z Azji Wsch. - ma największe walory użytkowe, zawiera 40% białka, 20% tłuszczu, 2% lecytyny, węglowodany, witaminę A i B, „mleczko roślinne”. Jest rośliną motylkową.

Fistaszki - orzeszki ziemne: są roś. glokarpiczną (znajdują się pod ziemią), stanowiły gł. pełnowartościowy pokarm na statkach.

Roś. wieloletnie, drzewiaste, krzaczaste

• oliwka

• palma oleista

• drzewo tungowe

Oliwka daje olej niewysychający, gałązka oliwna - symbolem zgody i pokoju, motywy biblijne, to najdłużej żyjące drzewo na świecie - relikt, oliwki mają ponad 2000 lat.

Olej produkuje się też z roślin włóknistych: bawełna, len, konopie

Największą powierzchnię upraw z roś. oleistych zajmuje soja. Niewielką - roś. włókniste (stan. 3% światowych zasiewów) Areał upraw roś. włóknistych jest coraz mniejszy.

Największy udział ma bawełna, stan. 80% zasiewów. Uprawiają: Chiny, USA, Indie, Pakistan. Bawełna traci na znaczeniu bo wchodzą włókna sztuczne)

Drzewo kapokowe - to doskonały, jedwabisty, wełnisty materiał izolacyjny, wypychane są nim kamizelki ratunkowe.

Papirus - pochodzi z Afryki - służył do wytwarzania żagli, używany w starożytnym Egipcie.

Konopie

Roś. włóknista, oleista, narkotyk. Stanowi bardzo dobry lek w chorobach nerwowych - haszysz, pochodną haszyszu jest marihuana - z konopi. Fajka wodna - nargila

Mak

Roś. oleista, lek (opium z soku mlecznego), opium - narkotyk, stężony mleczny jego sok zawiera alkaloidy. W starożytnej Grecji był zwany - cykuta

Koka

Osiąga od 2 - 4 m, poch. z Ameryki Płd. Żucie liści koki - zwyczaj Indian. Koka - środek znieczulający. Jej żucie zmniejsza uczucie głodu. Kokaina jest najbardziej kryminalnym ze wszystkich narkotyków.

Cola

Pochodzi z Afryki drzewo od 6 - 15 m wys. żucie liści przez murzynów

Betal

Indie. Mieszanka pieprzu, cynamonu, gałki, czosnku, żuje się po obiedzie.

Tytoń

Legalny narkotyk, który uczestniczy w handlu, poch. z Ameryki. Zazwyczaj palenie - od Indian, fajka pokoju. Nazywano go tabacco. Niccolt je opisał i przesłał do Francji jako lek. Do Polski przybył z Francji.

Kiedy wynaleziono papier ryżowy (XIX w) zaczęto palić papierosy.

Winorośl

Jedna z najstarszych roślin uprawnych - Noe (arka) miał dwóch synów: Chama, Noe pierwszy biblijny przykład nadużywania alkoholu - dlatego Cham to ten kto się zachowuje taj jak nie przystoi. Wino dużo starsze od narkotyków.

Kawa

Pierwsza na stołach europejskich poj. się ze zbierania z małpich odchodów , poddawano je drobnej obróbce i smakowano je.

Chów zwierząt

Hodowla - to udoskonalenie pogłowia zwierząt, poprzez dobór naturalny i sztuczny, zajmują się też nie hodowcy (wyspecjalizowane instytucje)

Chów - utrzymywanie zwierząt w celu pozyskania ich cech użytkowych (mięso, mleko, skóry, jaj, siła pociągowa)

Produkty pochodzenia zwierzęcego stan. podst. Wyżywienia ludzi bogatych a rośliny biednych, ale nie wynika to tylko z dochodów lecz także z uwarunkowań religijnych, wegetarianizm.

Udomowienie niektórych gat. zwierząt zapewniło mięso (krowy i owce - jako I udomowione)

Teraz największe znaczenie ma bydło (ponad 1,5 mld. sztuk pogłowia) W Indiach - niska wydajność (kult świętych krów)

W końcu XIX w w Amerykach rozwinęła się hodowla bydła, rozwój środków transportu - przewóz mięsa do Europy

Polska - bydło

Podlaskie, Mazowieckie - najwięcej

Zachodniopomorskie - mało

Najbardziej rozpowszechniona rasa w Polsce - rasa czarno-biała

Bydło - rasy

• mleczne (czarno-biała, holenderska)

• mięsne (rasa angielska, szkocka - czarne bydło)

• czerwona

• biała

Jeśli więcej krów - kierunek mleczny, jeżeli mniej krów - mięsny. Rasy mleczne - długie wymię, mięsna - krótkie.

Niebieska belgijska - rasa mięsna (najlepsze jakościowo mięso)

Nie ma typowo polskiej rasy (przeróbki)

Rasa czerwona w górach - rasa rodzinna.

Trzoda chlewna

Połowa chowu przypada na Chiny, następnie: USA, Kanada, Francja, Niemcy, Rosja, Polska.

Wyróżnia się

• kierunek mięsny - bekonowy

• kier. mięsno-słoninowy

Rasy, które dają dobre mięso nie są hodowane bo wszystko to co jest b. rasowe jest niezwykle wrażliwe na wszelkie czynniki zew. i nie dają gwarancji udanego cyklu produkcyjnego.

Drzewiecki - przeczytać o instytucjonalizacji agroturystyki w krajach Europy (Francja, Włochy, Niemcy)

„Turystyka jest jak ogień: może podgrzać wasze jadło, ale i spalić wasz dom”

Wpływ agroturystyki na przemiany gosp. kraju, regionu - demograficzny, dochody, stosunki społ.-ekonomiczne.

Struktura demograficzna - zróżnicowana, starzenie się wsi, młodzież odchodzi, wraz ze wzrostem agroturystyki - napływ osób z zewnątrz.

Struktura zawodowa - zmiany pozytywne

Korzyści ekonomiczne

• dostarczenie gospodarcze środków finansowych - w tym również obcych

• tworzenie nowych miejsc pracy

• powiększenie dochodów państwa.

11

---