Układ odpornościowy

Układ limfatyczny:

- układ otwarty

- zbudowany z systemu naczyń limfatycznych zbierających - limfę (płyn tkankowy, składem
zbliżony do osocza - mniej białek, erytrocytów i granulocytów)

- układ ten jest ściśle powiązany z częścią żylną układu krwionośnego, do którego przelewa
swoją zawartość

- do układu limfatycznego zalicza się narządy limfatyczne: węzły chłonne, migdałki, (szpik
kostny), grasice, śledzionę

- naczynia limfatyczne podobnie jak żyły posiadają zastawki

Główne funkcje układu:

- uczestniczy w reakcjach obronnych organizmu

- doprowadza do krwi wielkocząsteczkowe substancje

- bierze udział w procesie wchłaniania w przewodzie pokarmowego (zwłaszcza tłuszczów

Antygeny

Każda substancja, która ma zdolność wzbudzenia przeciwko sobie odpowiedzi

odpornościowej swoistej (immunogenność) , oraz do reagowania z przeciwciałami

(antygenowość). Ze względu na występowanie powyższych cech, wyróżniamy

dwa typy antygenów:

a) immunogeny - posiadające obie wymienione cechy,

b) hapteny - wykazujące tylko antygenowość

Grupy antygenów:

1. Autoantygeny - własne cząsteczki produkowane w organizmie, które
   w naturalnych warunkach są prawidłowo rozpoznawane i nie wywołują odpowiedzi immunologicznej

2. Izoantygeny - bardzo podobne do własnych cząsteczek (lub identyczne) najczęściej pochodzą od identycznych osobników (bliźnięte jednojajowe). Antygeny te nie są rozpoznawane jako obce. I nie wywołuja odpowiedzi immunologicznej

3. Alloantygeny - pochodzą od osobników tego samego gatunku, którzy nie są spokrewnieni, a tym samym różnią się genetycznie. Są aktywnie rozpoznawane, wywołują odpowiedź immunologiczną i w jej wyniku zostają szybko zniszczone

4. Heteroantygeny (antgeny ksenogeniczne) - ochodzą od innych gatunków
   i najczęściej spotykane, między innymi bakteryjne czy grzybiczne. Do grupy tej zalicza się również antygeny pochodzenia abiotycznego (wirusy) i nieorganicznego.

Przeciwciała

Przeciwciałami (immunoglobulinami) nazywamy białka wydzielane przez komórki plazmatyczne. Głównym zadaniem przeciwciał jest wiązanie antygenu, co umożliwia z kolei

zachodzenie innych procesów:

• opsonizacji, w wyniku której patogen jest łatwiej usuwany na drodze fagocytozy

• aktywowania dopełniacza, co skutkuje zniszczeniem niektórych typów patogenów oraz pobudzeniem odpowiedzi odpornościowej

• cytotoksyczności komórkowej zależnej od przeciwciał

• neutralizowania toksyn

• neutralizowania wirusów

• oddziaływania bakteriostatycznego

• blokowania adhezyn bakteryjnych

Przeciwciała odgrywają zasadniczą rolę w obronie organizmu przed bakteriami i pasożytami zewnątrzkomórkowymi oraz, w znacznie mniejszym stopniu, pasożytami i bakteriami wewnątrzkomórkowymi.

Wszystkie przeciwciała mają podobną budowę. Są to białkowe cząsteczki o kształcie litery "Y"
o masach cząsteczkowych, złożone z czterech łańcuchów peptydowych:

• 2 łańcuchów ciężkich (IgH) są dłuższe i związane ze sobą wiązaniami dwusiarczkowymi.

• 2 łańcuchów lekkimi (IgL) są związane z łańcuchami ciężkimi również za pomocą mostków dwusiarczkowych.

Obydwa łańcuchy ciężkie w danej cząsteczce są identyczne, podobnie jest z łańcuchami lekkimi.

Limfocyty - Odporność swoistą zawdzięczamy limfocytom, które krążą we krwi i zasiedlają narządy limfatyczne. Komórki macierzyste limfocytów powstają w szpiku kostnym. Wyróżniamy limfocyty B i T:

a) limfocyty B (bursozależne, szpikozależne) dojrzewają w szpiku kostnym i węzłach
chłonnych

b) limfocyty T (grasicozalezne) dojrzewają w grasicy (thymus=grasica)

Th - limfocyty pomocnicze „helpersy” - mózg układu odpornościowego

Tc - cytotoksyczne „killersy” zabijają zakażone komórki

Ts - supresyjne hamujące reakcje odpornościowe

Niektóre komórki T i B stają się komórkami pamięci odpornościowej, które krążą
w organizmie i podwyższają gotowość do eliminowania takiego samego antygenu, gdy pojawi się w przyszłości.

Odporność (swoista) nabyta:

a) Odporność komórkowa:

• służy do eliminowania patogenów wewnatrzkomórkowych np. komórek zainfekowanych wirusem, komórek nowotworowych, obcych przeszczepów

• system jest przystosowany do odróżnienia zmienionych komórek

własnych i eliminacji ich z organizmu

- wymaga obecności cytokin wytwarzanych przez limfocyty Th (po prezentacji
antygenu przez makrofagi)

- limfocyty Tc różnicują się do komórek CTL posiadających aktywność lityczną

b) Odporność typu humoralnego:

- skierowana przeciwko antygenom w płynach ustrojowych

- przebiega z udziałem przeciwciał

- limfocyty B rozpoznają za pomocą receptorów wolne antygeny
(w płynach ustrojowych)

- podział limfocytów, wytwarzanie komórek plazmatycznych, które wydzielają
przeciwciała

- przeciwciała łączą się z odnalezionymi antygenami, które neutralizują lub niszczą

Odporność wrodzona (nieswoista):

• morfologiczna - np. skóra, błona śluzowa

• fizjologiczna- np. enzymy trawienne, łzy
  i inne wydzieliny

• immunologiczna - np. komórki fagocytarne, granulocyty, interferony

Typy odporności nabytej:

Przeszczepianie narządów - transplantacja - przeszczepienie narządu w całości lub części
z jednego ciała na inne (lub w obrębie jednego ciała).

Rodzaje przeszczepów:

1. autologiczny - w obrębie jednego osobnika

2. syngeniczny - gdy dawca i biorca są identyczni genetycznie (bliźnięta jednojajowe)

3. allogeniczny - dawca i biorca są przedstawicielami jednego gatunku

4. ksenogeniczny - dawna i biorca należą do obcych gatunków

Alergie

Alergia - inaczej uczulenie, nadwrażliwość - patologiczna, jakościowo zmieniona odpowiedź tkanek na alergen, polegająca na reakcji immunologicznej związanej z powstaniem swoistych przeciwciał, które po związaniu z antygenem doprowadzają do uwolnienia różnych substancji - mediatorów stanu zapalnego. Może się objawiać łagodnie, jak w przypadku kataru czy łzawienia, aż po zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny i śmierć.

Astma:

Astma jest przewlekłą chorobą zapalną oskrzeli. Jej przebieg charakteryzuje się tym, że kolejno następują po sobie okresy zaostrzeń objawów oraz okresy pełnego zdrowia, stąd często mówi się o zmiennym jej przebiegu.

Charakterystyczne objawy to:

• duszność,

• utrudniony oddech lub brak tchu,

• świsty podczas oddychania,

• ucisk w klatce piersiowej,

• napady męczącego kaszlu.

Podczas zaostrzenia objawy astmy mogą ulec takiemu nasileniu, że zagrażają życiu.

Jaki jest mechanizm reakcji alergicznej?

Alergen przenika do organizmu przez cienką warstwę śluzówki dróg oddechowych, gdzie napotyka komórki obronne, które wytwarzają specjalne przeciwciała- immunoglobuliny E (IgE), które od tego momentu stale dyżurują, aby błyskawicznie rozpoznać następnego intruza i wezwać pomoc. Rozpad komórek obronnych powoduje natychmiastowy obfity napływ wczesnych i dłużej działających mediatorów zapalenia, które pogłębiają
i utrwalają stan zapalny, w efekcie czego, skurcz oskrzeli daje charakterystyczne dla astmy objawy.

Astma jest jedną z najczęstszych chorób, stanowiąc w wielu krajach (rozwinięte kraje Europy, Stany Zjednoczone, Japonia) poważny problem społeczny, zdrowotny
i ekonomiczny. Przyczyną tego zjawiska są czynniki genetyczne (wrodzona skłonność) oraz zmiany w środowisku naturalnym (urbanizacja, industrializacja, zmiana warunków
i stylu życia).

---