Ocena ryzyka zawodowego

PRACE Z WYKORZYSTANIEM ELEKTRONARZĘDZI

Ocenę ryzyka przeprowadzono metodą Risk Score.

Na podstawie dokonanego przeglądu i udostępnio­nych informacji zidentyfikowa­no zagrożenia, sytuacje wy­padkowe i zdarzenia niebez­pieczne, które mogą wystąpić podczas realizacji prac, tj. eks­ploatacji elektronarzędzi. Dla usystematyzowania zagroże­nia zostały odpowiednio pose­gregowane. Do identyfikacji zagrożeń wykorzystane zosta­ły listy kontrolne oraz doku­mentacje techniczne. Po do­konaniu identyfikacji zagrożeń zweryfikowano je i sprawdzo­no, czy wszystkie zostały uwzględnione. Na pytania za­warte w listach kontrolnych odpowiedzieli zarówno pra­cownicy, jak również zespół oceniający. Ponadto pracowni­cy określili ewentualne nie­bezpieczne wydarzenia oraz ich konsekwencje. W przypad­ku zdarzeń, które miały miej­sce w okresie ich dotychcza­sowej pracy zawodowej, po­dali częstotliwość i rzeczywi­ste skutki. Bardzo ważną infor­macją był staż pracy na danym stanowisku.

W zastosowanej metodzie miarą ryzyka jest wartość wskaźnika WR=P * E * S gdzie:

P - wartość liczbowa, zależna od prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia niepożądanego (tab. 1)

S - potencjalne skutki zagroże­nia (tab. 2)

E- ekspozycja na zagrożenie (tab. 3)

W zależności od wyliczonego wskaźnika WR oceniam wartość ryzyka (tab. 4)

Do oceny ryzyka zawodowego stosuję skalę pięciostopniową.

Rodzaje zagrożeń:

• uderzenie obrabianym materia­łem,

• uszkodzenie ciała przez ostre wirujące elementy,

• hałas,

• porażenie prądem elektrycznym,

• pochwycenie przez ruchome elementy,

• uszkodzenie ciała przez odrzu­cony klucz,

• pożar, wybuch,

• uszkodzenie ciała przez pyły lub odpryski materiału,

• uszkodzenie wzroku w wyniku niewłaściwego oświetlenia

Możliwe skutki zagrożeń:

• porażenie prądem elektrycz­nym (obrażenia ciała, śmierć),

• ciężkie urazy, śmierć,

• schorzenia dróg oddechowych,

• powstanie chorób narządu słuchu,

• zwyrodnienia i zniekształcenia w układzie kostnym,

• odgniecenia kolan,

• zaburzenia naczyniowo-ruchowe, zwłaszcza palców rąk,

• stłuczenia, skaleczenia, rany cię­te, kłute, szarpane,

• otarcia, przygniecenia,

• złamania, zwichnięcia,

• urazy oczu,

• urazy kończyn dolnych, zwłasz­cza stłuczenia.

Sposoby ochrony przed zagrożeniami:

• dopuszczanie do pracy tylko pracowników o odpowied­nich kwalifikacjach i stanie zdrowia oraz przeszkolonych w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

• stosowanie odpowiednich dla danej operacji metod pracy,

• optyczne bieżące kontrolo­wanie stanu technicznego elektronarzędzi,

• prawidłowe mocowanie na­rzędzi w uchwytach,

• prawidłowe mocowanie obra­bianych materiałów,

• stosowanie dopuszczalnych prędkości obrotowych i ob­wodowych narzędzi,

• terminowe przeprowadzanie okresowych badań technicz­nych elektronarzędzi,

• znajomość instrukcji bez­piecznej pracy i obsługiwa­nych urządzeń,

• stosowanie tylko ostrych, właściwych dla danej pracy narzędzi, nieuszkodzonych tarcz szlifierskich,

• stosowanie ekranów przeciwodpryskowych,

• stosowanie właściwej wen­tylacji,

• stosowanie właściwego oświetlenia,

• prowadzenie niezbędnej do­kumentacji eksploatowa­nych elektronarzędzi.

Karta analizy ryzyka

Przedstawiona metoda oce­ny ryzyka umożliwia analizę wpływu poszczególnych zda­rzeń niepożądanych na bez­pieczeństwo pracy elektrona­rzędziami. Zaangażowanie do oceny pracowników zwięk­szyło u nich świadomość wy­stępujących zagrożeń i jedno­cześnie przyczyniło się do ich skuteczniejszego ogranicze­nia przez samych pracowni­ków natychmiast po zidenty­fikowaniu.

Przy ocenie ryzyka przyjęto różny czas ekspozycji na nara­żenie. Wynika to z nw. przyczyn:

• niektóre elektronarzędzia są stosowane tylko sporadycz­nie (nie codziennie),

• tylko niektóre prace wykonywa­ne są w bardzo specyficznych warunkach (np. szczególnego zagrożenia, na powietrzu czy też w pobliżu materiałów palnych).

Prawdopodobieństwo zajścia zdarzeń niepożądanych jest rów­nież zróżnicowane, a wynika to z faktu, ze stan techniczny narzę­dzi jest bardzo różny.

W proponowanej metodzie miara ryzyka całkowitego jest zależna od ocen cząstkowych, nie jest jednak ich średnią. Ostatecznie ustala ją (na pod­stawie otrzymanych wyników) zespół oceniający. Ryzyko cał­kowite dla ocenianego stanowi­ska przyjęto jako duże; jednak po wycofaniu z eksploatacji dwóch niesprawnych wiertarek można przyjąć, ze jest to ryzyko średnie.

Tab. 1. Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia niepożądanego

Wartość P	Opis	Prawdopodobieństwo
10	Bardzo prawdopodobne	50
6	Całkiem możliwe	10
3	Mato prawdopodobne, możliwe	1
1	Tylko sporadycznie możliwe	10"^3
0,5	Możliwe do pomyślenia	10"^4
0,2	Praktycznie możliwe	10"^5
0,1	Teoretycznie możliwe	10"^e

Tab. 2. Potencjalne skutki zagrożenia

Wartość S	Szacowane straty	Straty ludzkie
100	Poważna katastrofa	Wiele ofiar śmiertelnych
40	Katastrofa	Kilka ofiar śmiertelnych
15	Bardzo duża	Jedna ofiara śmiertelna
7	Duża	Ciężkie uszkodzenie ciała
3	Średnia	Absencja
1	Mała	Udzielenie pierwszej pomocy

Tab. 3. Ekspozycja na zagrożenia

Ekspozycja E	Opis ekspozycji	Ekspozycja E	Opis ekspozycji
8	Stała	2	Okazyjna (raz w miesiącu)
6	Częsta (codzienna)	1	Minimalna (kilka razy w roku)
3	Sporadyczna (raz na tydzień)	0,5	Znikoma (raz w roku)

Tab. 4. Ogólne zasady wyznaczania dopuszczalności ryzyka zawodowego oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny tego ryzyka (oszacowanie w skali 5-stopniowej)

Szacowanie ryzyka zawodowego w zależności od WR		Dopuszczalność ryzyka zawodowego	Niezbędne działania
WR powyżej 400	bardzo duże	niedopuszczalne	Praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
200 < WR e 400	duże			Jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z pracą jużwykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia trzeba podjąć natychmiast. Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
70 < WR e 200	średnie		dopuszczalne	Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.
20 e WR e 70	matę			Zaleca się rozważenie możliwości dalszego zmniejszania poziomu ryzyka zawodowego lub zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje najwyżej na tym samym poziomie.
WR poniżej 20	bardzo małe			Nie jest konieczne prowadzenie żadnych działań.

Wg PN-N-18001 ryzyko zawodowe to prawdopodo­bieństwo wystąpienia niepożą­danych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodu­jących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdro­wotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposo­bu wykonywania pracy.

Do analiz i ocen bezpieczeń­stwa pracy, zwłaszcza ilościo­wych, konieczne jest dokonanie wyboru wielkości, które mogą być potraktowane jako miary ry­zyka określające pośrednio po­ziom bezpieczeństwa. (miara ryzyka) = (miara zawod­ności) x (miara zagrożenia)

Jedną z miar jest prawdopo­dobieństwo A(c) pojawienia się strat nie mniejszych niż C, przy­padające na przyjętą jednost­kę czasu funkcjonowania okre­ślonego systemu, którym może być np. stanowisko pra­cy albo całe przedsiębiorstwo. Przy założeniu, że zdarzenia niepożądane zaszły w czasie At=1 (np. 1 rok)

A(c) = O(At) x Z^c) gdzie:

O(At) jest prawdopodobień­stwem zdarzenia niepożądane­go w okresie At, a Z^c) = PfC, > c/ A,} jest miarą zagrożenia i określa konse­kwencje zdarzenia niepożąda­nego (A)

Model ryzyka

Do przeprowadzenia analizy ryzyka konieczne jest opraco­wanie modelu ryzyka, tzn. układu odwzorowującego w uproszczony sposób zjawi­ska i procesy zachodzące w rzeczywistym układzie.

Na model ryzyka składają się: zbiory zagrożeń, tj. zbiory ro­dzajów i miejsc możliwego ryzyka,

opisy przyczyn i skutków za­grożeń, opisy możliwości wystąpie­nia określonych zagrożeń i określonych skutków. Analogicznie do metod ana­lizy ryzyka wyróżniamy dwa ro­dzaje modeli ryzyka, różniące się formą opisu możliwości wystąpienia zdarzeń wywołu­jących określone stany zagro­żeń i możliwości wystąpienia określonych skutków:

a. modele jakościowe (opisy słowne),

b. modele ilościowe (opisy ma­tematyczne, np. wartość oczekiwana lub prawdopo­dobieństwo).

Każdy model ryzyka możemy podzielić na dwie podstawowe części:

a. model zawodności, tj. opis rodzajów i miejsc oraz przy­czyn i możliwości wystąpie­nia określonych zdarzeń nie­pożądanych,

b. model zagrożeń, tj. opis skutków zdarzeń niepożąda­nych i opis możliwości ich wystąpienia.

Tab. 5. Karta analizy ryzyka

Zagrożenie	Przyczyny zagrożenia	Możliwe skutki zagrożenia	P	E	S	WR	Kategoria	Sposoby uniknięcia ryzyka
Prąd elektryczny	Przewód zasilający niewłaści­wie chroniony przed uszko­dzeniami mechanicznymi	Porażenie prądem elektrycznym	3	6	15	270	duże	Zabezpieczać przewody zasilające, szczególnie po zmianie miejsca pracy
		Możliwość natrafienia na przewody elektryczne pod napięciem podczas wierce­nia w ścianach	Porażenie prądem elektrycznym	1	2	15	30	małe	Stosować w razie potrzeby detektory napięcia. Wyłączać odpowiednie obwody zasilające, korzystać z dokumenta­cji budowlanej
		Kontakt pracownika z meta­lowymi elementami elektro­narzędzia, które mogą zna­leźć się pod napięciem	Porażenie prądem elektrycznym	1	6	15	90	średnie	Wyposażyć elektronarzędzia w sprawne uchwyty z materiałów izolacyjnych
		Stosowanie elektronarzędzi nie posiadających certyfikatu	Porażenie prądem elektrycznym	3	6	15	2/0	duże	Pozyskać certyfikat lub dokonać oce­ny zgodności
		Stosowanie elektronarzędzi bez aktualnych badań kon­trolnych (oraz bez kartoteki)	Porażenie prądem elektrycznym	3	2	15	90	średnie	Prowadzić badania kontrolne, opraco­wać instrukcję bhp w zakresie stoso­wania elektronarzędzi, prowadzić kar­toteki poszczególnych urządzeń
		Stosowanie elektronarzędzi bez czytelnej tabliczki zna­mionowej (brak znajomości parametrów technicznych); dotyczy jednej wiertarki	Brak znajomości prędkości roboczej - możliwość uszkodzenia tarczy szlifier­skiej - możliwość ciężkich obrażeń ciała przeciążenie urządzenia - poparzenie	3	3	15	135	średnie	Utrzymywać elektronarzędzia w czystości, opracować tabliczki (na podstawie DTR) i zamocować ją do urządzenia
		Wymiana narzędzi (elemen­tów roboczych) bez odłącza­nia elektronarzędzi z sieci zasilającej	Obrażenia ciała: przecięcie kończyn gór­nych, obcięcie palców	1	6	3	18	bardzo małe	Zalecić odłączanie elektronarzędzi z sieci podczas wymiany narzędzi ro­boczych
		Stosowanie elektronarzędzi niezabezpieczonych przed zamoczeniem	Porażenie prądem elektrycznym	3	1	15	45	małe	Nie eksploatować elektronarzędzi na powietrzu w czasie opadów
		Przeciążanie elektronarzędzi	Pożar, poparzenie	1	6	/	42	małe	Stosować właściwe techniki pracy za­pewniające odpowiedni docisk narzę­dzia do materiału, stosować ostre na­rzędzia robocze i o zalecanej średnicy
		Niestosowanie lub niespraw­ność ochron przeciwporaże­niowych	Porażenie prądem elektrycznym	3	b	15	2/0	duże	Wyłączyć z eksploatacji ewentualnie naprawić i uzyskać protokół z prze­prowadzonych badań kontrolnych
		Uszkodzony osprzęt elek­tryczny	Porażenie prądem elektrycznym	6	3	15	2/0	duże	Naprawić i uzyskać protokół z prze­prowadzonych badań kontrolnych
		Stosowanie niesprawnych przedłużaczy	Porażenie prądem elektrycznym	6	2	15	180	średnie	Wymienić uszkodzone przedłużacze na sprawne i kompletne
		Niestosowanie w sytuacjach skrajnego zagrożenia zasi­lania elektronarzędzi napię­ciem bezpiecznym lub poprzez transformator separa­cyjny	Porażenie prądem elektrycznym	10	1	15	150	średnie	Wyposażyć stanowisko w elektrona­rzędzia III klasy ochronności
		Błędne podłączenia elek­tryczne; przy samodzielnych naprawach	Porażenie prądem elektrycznym	6	1	15	90	średnie	Zakazać ślusarzom napraw elektro­narzędzi we własnym zakresie
Hałas	Używanie elektronarzędzi wyeksploatowanych, po­nadnormatywny czas eksplo­atacji, niestosowanie w skraj­nych przypadkach środków ochrony indywidualnej słuchu	Powstanie chorób narządu słuchu, zwy­rodnienia i zniekształcenia w układzie kostnym, zaburzenia naczyniowo-ruchowe, zwłaszcza palców rąk	3	3	/	b3	małe	Dokonać przeglądu i ewentualnej wymiany zużytych łożysk, przestrze­gać nakazu stosowania ochronników słuchu
Uderzenie obrabianym materiałem	Stosowanie niesprawnych narzędzi roboczych (możli­wość wyrwania materiału i odrzucenia go w kierunku pracownika (obróbka drob­nych elementów)	Urazy zewnętrzne i wewnętrzne	3	6	3	54	małe	Stosować właściwe techniki pracy zapewniające odpowiedni docisk narzędzia do materiału, stosować ostre narzędzia robocze i o zaleca­nej średnicy
		Brak lub niewłaściwe moco­wanie obrabianego materiału	Urazy zewnętrzne i wewnętrzne	10	3	3	90	średnie	Wymienić zużyte szczęki imadła
	Uszkodzenie ciała przez elementy narzędzi	Stosowanie niesprawnych, tępych narzędzi roboczych	Poparzenie nagrzanym materiałem lub narzędziem	b	b	1	3b	matę	Stosować właściwe techniki pracy za­pewniające odpowiedni docisk narzę­dzia do materiału, stosować ostre na­rzędzia robocze i o zalecanej średnicy
		Układanie wielu narzędzi jedne na drugich, nadmiar nieużywanych narzędzi na stanowisku pracy, nieporządek na stanowisku	Drobne rany, otarcia naskórka	3	b	1	18	bardzo małe	Pobierać z magazynu tylko nie­zbędną liczbę narzędzi roboczych
		Brak lub uszkodzone osłony	Urazy ciała (do śmiertelnych włącznie), uderzenia, np. rozerwaną tarczą	3	2	15	90	średnie	Wycofać z eksploatacji narzędzia nie­kompletne (bez osłon i zabezpieczeń)
		Stosowanie narzędzi z nie­sprawnymi uchwytami	Urazy ciała uderzenia, np. wysuniętym samoczynnie z uchwytu narzędziem	3	2	/	42	małe	Wycofać z eksploatacji narzędzia nie­sprawne technicznie
		Pozostawianie klucza w uchwycie	Urazy ciała (do śmiertelnych włącznie), uderzenia odrzuconym z uchwytu kluczem	1	b	15	90	średnie	Wywiesić znaki przypominające o obo­wiązku wyjmowania klucza z uchwy­tu przed rozpoczęciem pracy
		Niezamierzone uruchomie­nie elektronarzędzia	Obrażenia ciała: przecięcie kończyn gór­nych, obcięcie palców	0,2	b	7	8.4	bardzo małe	Zawsze przenosić narzędzia wyłączo­ne spod napięcia, nie użytkować przy niesprawnym wyłączniku
		Rozerwanie się tarczy prze­cinarki	Ciężkie urazy, śmierć	0,5	6	15	45	małe	Stosować wyłącznie tarcze posia­dające odpowiedni atest, prze­strzegać doboru tarcz pod wzglę­dem obrotów i średnicy
		Stosowanie elektronarzędzi o niesprawnych rękojeściach	Utrata panowania nad elektronarzę­dziem, wypadnięcie urządzenia z rąk, ob­rażenia ciała: przecięcie kończyn gór­nych, obcięcie palców	6	2	7	84	średnie	Wycofać z eksploatacji narzędzia nie­sprawne technicznie
		Użytkowanie elektronarzędzi brudnych, zaoliwionych, ze śladami wycieków oleju	Utrata panowania nad elektronarzę­dziem, wypadnięcie urządzenia z rąk, ob­rażenia ciała: przecięcie kończyn gór­nych, obcięcie palców	6	3	/	126	średnie	Nie eksploatować elektronarzędzi brudnych i zaoliwionych, przestrzegać zasady czyszczenia brudnego sprzę­tu technicznego
		Praca w pozycji wymuszonej, niegwarantującej utrzymania równowagi	Utrata panowania nad elektronarzę­dziem, wypadnięcie urządzenia z rąk, ob­rażenia ciała: przecięcie kończyn gór­nych, obcięcie palców	2	3	/	42	małe	Zapewnić pracownikowi w razie po­trzeby asekurację drugiej osoby
Pochwycenie przez wirujące elementy	Nieodpowiedni ubiór, nieza-kryte włosy	Ciężkie uszkodzenia ciała, np. pochwy­cenie włosów i ich wyrwanie	3	6	/	126	średnie	Przestrzegać nakazu stosowania odzieży roboczej i nakrycia głowy przy pracach grożących pochwyceniem
Pożar, wybuch	Stosowanie elektronarzędzi w pobliżu palnych płynów, gazów	Pożar, wybuch, śmierć pracownika	3	1	15	45	małe	Nie stosować elektronarzędzi w po­bliżu palnych płynów, gazów, wypo­sażyć stanowisko pracy w elektrona­rzędzia o stopniu ochrony EX
Uszkodzenia data przez pyły lub	Niestosowanie przez pra­cowników ochron oczu, twa­rzy, dróg oddechowych	Urazy oczu	3	6	/	126	średnie	Przestrzegać nakazu stosowania ochron oczu i twarzy
odpryski materiału	Brak skutecznie działającej wentylacji	Schorzenia dróg oddechowych	0,2	6	/	8.4	bardzo małe	Przestrzegać nakazu stosowania ochron indywidualnych, sprawdzać skuteczność działania urządzeń filtru­jących powietrze
Upadki, potknięcia	Brak ładu i porządku w miej­scu pracy, nierówne podłoże	Złamania, zwichnięcia, skaleczenia	3	6	3	54	małe	Stale utrzymywać przejścia, zachowy­wać dostęp do miejsc wykonywania czynności, składować narzędzia i ma­teriały w miejscach do tego przeznaczo­nych, utrzymywać czystość podłoża
Oświetlenie	Oświetlenie naturalne i sztuczne	Uszkodzenie wzroku	1	6	/	42	małe	Przestrzegać czystości okien i spraw­ności oświetlenia sztucznego

2

---