1.Historia powstania agrobiznesu - etapy

- jest ona długa

- gospodarka żywnościowa była jednym z etapów agrobiznesu

- gospodarka żywnościowa wchodzi w sferę handlu

- brak kiedyś społecznego podziału pracy

- kiedyś rolnictwo obejmowało wszystkie dziedziny: produkcję urządzeń do rolnictwa i przetwórstwa

- rewolucja przemysłowa była takim przełomem (wytwórstwo maszyn) w całej gospodarce, także w przemyśle rolniczym

- przemysł rolniczy i rzemieślniczy początkowo na małą skalę rozwinął się na dużą skalę, powstały liczne problemy - zaczęto handlować tymi wytworzonymi rzeczami i surowcami, także i żywnością, bo zaczęto wytwarzać żywność na dużą skalę

- wyodrębniło się wiele dziedzin odrębnych, przemysł wytwarzający środki dla rolnictwa i przetwórstwa, rolnictwo, handel - te dziedziny były nie zsynchronizowane

- początki tego miały w stanach zjednoczonych - problem nadwyżek, nadprodukcji żywności, płodów przez rolników - wzrasta podaż, spada cena, tracą rolnicy - to było motywem kompleksowego, całościowego potraktowania rolnictwa i przetwórstwa, ale i innych dziedzin np. wytwarzające środki produkcji i maszyny dla rolnictwa

- 1955 lub 1957r to sprecyzowane pojęcie AGROBIZNESU

- niedopasowanie oczekiwań poszczególnych podmiotów - trzeba dopasować potrzeby, dotyczy to także i kwestii cenowych, bo nadal są to oddzielne podmioty nastawione na zysk, ale to wszystko powinno funkcjonować dogadując się, ustalając pewne sprawy, dopasować do siebie,

- koncepcja agrobiznesu uznana została i rozwinięta, przyjęta przez wiele państw

- stopniowo zmieniające się warunki a głównie podział pracy doprowadził do powstania agrobiznesu

- w Polsce też zauważono konieczność wiązania tych dziedzin - stworzenie podejścia kompleksowego KOMPLEKS GOSPODARKI ŻYWNOŚCIOWEJ już w gospodarce socjalistycznej, bo była to gospodarka centralnie sterowana ale były też trudności bo nie było rynku a orientacja ta była rynkowa dostrzeżono ważny duży segment rynku którym jest żywność

- jest to problem i z dystrybucją żywności

2.Agrobiznes - def.

3 widzenia na agrobiznes

- system/podsystem gospodarki narodowej

- dziedzina aktywności podmiotów gospodarczych - ogromna liczba podmiotów wszystkie znane formy aktywności gospodarczej tu się znajduje (spółdzielnie, spółka, gospodarstwa rolne - tylko tu ok. 2 mln)

- dziedzina wiedzy badań rynkowych

3.Struktura agrobiznesu

- rolnictwo, rybołówstwo, leśnictwo

- przemysł rolno - spożywczy

- przemysł środków produkcji dla rolnictwa - pośredni

- obrót rolny

- nauka, szkolnictwo, doradztwo

- usługi produkcyjne dla rolnictwa

-przemysł środków produkcji dla przemysłu rolno - spożywczego

- usługi produkcyjne dla przemysłu rolno - spożywczego

- handel żywnością (wewnętrzny) dystrybucja żywności ???

- handel żywnością (zewnętrzny) export, import żywność, surowce, środki produkcji

4. Rola agrobiznesu w gospodarce:

- wskaźniki:

- udział w PKB

- jak wygląda zatrudnienie w agrobiznesie - udział pracujących w agrobiznesie do ogółu

- wydajność na 1 zatrudnionego

- udział produktów rolnych w eksporcie

- udział w inwestycjach

- spore zmiany, przesunięcia na wskaźnikach, zwłaszcza w przeciągu ostatnich lat

- uwzględniając tendencje, udział w PKB będzie malał

- podstawą rolnictwa i agrobiznesu jest rola wyżywieniowa

- w latach 90' udział agrobiznesu w PKB wynosił 20%, a teraz spadł nawet do 15%

- rozwinęły się przemysły, na których nam zależy

- spada z roku na rok udział rolnictwa w tworzeniu PKB

- te 15% jest to dużo, jest to zauważalne, nawet porównywalne z przemysłem

-zatrudnienie w latach 90' wynosiło 30%, ale dziś odsetek ten jest mniejszy choć dalej jest on dość duży

- cechą charakterystyczną agrobiznesu w Polsce jest bardzo wysoki udział pracujących w agrobiznesie - to zatrudnienie zawyża bardzo rolnictwo (ta gałąź agrobiznesu) - tu jest zatrudnionych kilkanaście procent

- w UE zatrudnienie w rolnictwie wynosi niecałe 5%, a więc dużo mniej

- wydajność pracy jest dużo gorsza gdy jest duży udział zatrudnionych

- zaangażowane środki trwałe w agrobiznesie - też duży % - ok 30% - 1/3 ogólnej ilości

TEMAT: Rolnictwo jako bazowa gałąź agrobiznesu

1. Ziemia obok pracy i kapitału (środki trwałe i obrotowe)

a) cechy ziemi jako czynnika produkcji

b) potencjał ziemi w naszym rolnictwie

c) struktura agrarna - jest problemem obok zatrudnienia

d) renta strukturalna

2. Restrukturyzacja rolnictwa

3. Proces produkcyjny - warunki, mechanizmy, cechy procesu produkcyjnego ze strony ekonomicznej i organizacyjnej.

4.Efekty rolnictwa - jak to się przekłada na produkty biorąc pod uwagę potencjał: ziemia: warunki klimatyczne, pogoda.

a) produkty roślinne

b) produkty zwierzęce

5. Tendencje w rolnictwie polskim na tle unijnego

6. Udział rolnictwa w gospodarce narodowej

- ile angażuje ludzi

- jaki udział PKB

- w statystykach rolnictwo połączone jest z leśnictwem i łowiectwem 95r. - 6% a w 2002r. - 2,7% - udział w PKB - ciągły spadek

- my ciągle jeszcze mamy większy udział rolnictwa niż kraje UE i inne kraje rozwinięte, ale ciągle zmniejszamy jego udział w PKB

ad. 1. Ziemia - dobro szczególnie chronione przez prawo (ustawa o ochronie gruntów rolnych)

a) cechy ziemi:

- żyzność - cecha jakościowa - podobnie jak rozłożenie klimatyczne, warunki klimatyczne

- różnice między krajami i regionami

> dobro ograniczone - niepomnażalność:

- są wpisy rolne powszechne - dokładnie o wiele rzeczy są gospodarstwa pytane

- ubywa nam ziemi rolniczej, np. nowe osiedla, obiekty przemysłowe, proces produkcyjny musi się do tego dostosować

>nieprzemieszczalność

- proces produkcyjny musi się do tego dostosować

>niezniszczalność

- procesy mogą być ciągle powtarzane na tej ziemi ale pod pewnymi warunkami, że eksploatujemy ją racjonalnie, nie szkodzimy jej; wtedy ziemia nie traci właściwości produkcyjnych

>przestrzenność

- ziemia rolnicza stanowi określoną przestrzeń

- powierzchnia którą musimy odpowiednio uprawiać, zorganizować na niej procesy produkcyjne, zabiegi

- mogą być powierzchnie kłopotliwe, mogą być dzielone ziemie na mniejsze części

- rozłogi - ...duże obszary, kawałki małe - problem z dojazdami

b) potencjał - 2002r. - 19,3 mln ha, w stosunku do 90r. ubyło 1,5 mln ha

- powierzchnia użytków rolnych 18 mln, zmalała o 1 milion

- ok 18 mln ha to użytki rolne - 60% ogółu powierzchni kraju - niezły potencjał

- potencjał na 1 mieszkańca wynosi 0,5 ha w naszym kraju, a obecnie nastąpił niewielki spadek tego potencjału, 0,45ha użytków na 1 mieszkańca - jest to niezły potencjał biorąc pod uwagę jakość - stawia to nas na niezłym miejscu wśród państw, które mogą się wyżywić nawet z małymi nadwyżkami

* w Australii - 20 ha na 1 mieszkańca

* w Japonii - 0,03 lub 0,04 na 1 mieszkańca

- liczy się też jakość tego potencjału

- potencjał nie jest jednolity - użytki rolne - cała powierzchnia ziemi rolniczej, gdzie:

> grunty orne - podlegające bezpośrednio uprawie - ok. 76,8%

> łąki - 15,9% i pastwiska - 6,1% - użytki zielone (22%) - potencjał powierzchni naturalnej paszowej - jaka jest możliwość prowadzenia hodowli: bydło i owce - im więcej tym więcej się korzysta z tanich źródeł pozyskania pasz

> sady - 1,9%

- jakość ziemi

- klasyfikacja bonitacyjna gleby - od tego uzależniony, zróżnicowany jest podatek rolny

- dzieli ziemię wg różnych właściwości klasy gruntów i użytków zielonych - wyróżnionych jest w obydwu grupach 6 klas, w gruntach ornych w klasie III i IV wyróżnione podklasy a i b, czyli w sumie jest 8 przedziałów w gruntach ornych, a w użytkach zielonych jest ich

- w klasie gruntów ornych o numerze 6z - grunty przeznaczone na zalesienie

grunty orne i sady: użytki zielone:

klasa I: 0,5% 0,1%

klasa II: 3,3 1,5

klasa IIIa: 10,4 13,4

klasa IIIb: 14,4 -

klasa IVa:: 22,5 42,5

klasa IVb: 16,6 -

klasa V: 11,1 31,3

klasa VI: 0,9 10,3

- mamy w Polsce bardzo mało gleb najlepszych: ...lokuje się w klasach średnich (III i IV) i 1/3 jest gleb słabych - Polska zaliczana jest do krajów średnich w jakości gleb

- dodając nienajlepsze warunki klimatyczne to w sumie mamy niezbyt dobre warunki rozwoju rolnictwa

- ratuje nas duży potencjał i obszary są znacznie lepsze

c) struktura agrarna - sektor prywatny jest dominujący

- własność państwowa spółdzielcza była dominująca we wszystkich państwach oprócz Polski bo u nas własność indywidualna zawsze dominowała, zawsze było najwięcej gospodarstw chłopskich

- mocno wspierano sektory państwowe (PGR) i spółdzielcze (Rolnicze Spółdzielnie Produkcyjne) - zmiany w tych sektorach

- układ - kto jest właścicielem, posiadaczem ziemi

* ok 93% to sektor prywatny - tu dominują gospodarstwa indywidualne

* ok 4% to sektor publiczny - własność Skarbu Państwa dominująca

* ok 20% przed transformacją to były PGR własność, a sektor prywatny ok 80%

- struktura gospodarki pod względem wielkości - jednoznacznie charakteryzuje rolnictwo (2002r)

*odsetek gospodarstw o małej powierzchni jest stosunkowo duży

* najwięcej jest indywidualnych gospodarstw rodzinnych o małej powierzchni (duży odsetek gospodarstw o najmniejszej powierzchni)

powierzchnia (ha) odsetek gospodarstw

1-2 25,1%

2-5 32,8

5-10 21,8

10-15 9,4

>15 10,9

*gospodarstw o powierzchni od 5ha jest ok. 60%- jest to bardzo duży odsetek, to świadczy o dużym rozdrobnieniu, o dużym udziale gospodarstw małych

* ok. 2mln to gospodarstwa indywidualne

*mało jest gospodarstw dużych, większość będzie się mieścić w przedziale do 50ha, a niewiele będzie o powierzchni 100ha i więcej

*ok. 45% ziemi znajduje się w gospodarstwach 15ha, co przekłada się też na wielkość produkcji towarowej- jest to produkcja bardzo duża

*w Grecji odsetek gospodarstw do 5ha jest jeszcze większy niż w Polsce

*to ma wpływ na intensywność, na wyniki produkcyjne naszego rolnictwa

*szansą dla małych gospodarstw jest np. rolnictwo ekologiczne

*to jest impuls do tendencji zmian- powiększania gospodarstw (ich powierzchni)

* w Polsce mamy duże zróżnicowanie klimatyczne, to też trzeba brać pod uwagę przy powstawaniu, funkcjonowaniu gospodarstw

*na liczbę gospodarstw wpływa także zjawisko rozdrobnienia liczby pól i ich oddalenia od ośrodka gospodarstwa, w Polsce jest bardzo duże rozdrobnienie

-podział wg potencjału produkcyjnego na jedno gospodarstwo

*bardzo dużo tu się bierze pod uwagę, dużo kryteriów

*kryterium ekonomiczne: produkcja, jaka jest rynkowość gospodarstw

-oceniono gospodarstwa: czy produkuje?, dla kogo produkuje? Uzyskano wyniki:

*ok. 10% gospodarstw nie produkuje nic, chociaż posiada status gospodarstwa rolnego, przyczyną tego może być: małość jednostek, niższe obciążenia podatkowe powodują, że ludzie nabywają kawałek ziemi jako ziemię rolniczą, a nie nieruchomość

*ok. 10% gospodarstw produkuje wyłącznie dla siebie, produkcja na samozaopatrzenie

*ok. 1/3 gospodarstw produkuje głównie na samozaopatrzenie, a niewielką część sprzedają, zużycie wewn dominuje

*ok. 40%- przewaga w gospodarstwach produkcji towarowej, wśród nich mogą być tylko z produkcją towarową (tylko na sprzedaż)- gospodarstwa o charakterze rynkowym, ich też się dzieli pod względem wielkości, wartości sprzedaży na rynek: ( z jednej strony wartość sprzedaży na rynek jest nieduża, a z drugiej strony ta wartość sprzedaży rynkowej jest ogromna)- tu też duże zróżnicowanie

*ten podział ma charakter przyszłościowy- ok. 600tys gospodarstw, które mogą zaspokoić zasadniczy rynek, ale trzeba patrzeć, że gospodarstwa samozaopatrzeniowe zmniejszają popyt na rynku

*jednak to samozaopatrzenie musi zmierzać ku produkcji towarowej- należy to zmieniać

2. Funkcje rolnictwa

a) produkcja żywności:

-gotowej- funkcja wyżywieniowa

-surowców

b) spada w miarę rozwoju gospodarki udział rolnictwa w PKB

-początek transformacji 11,8% udział rolnictwa w PKB,

- w 2004r 2,4% udział rolnictwa w PKB

- w 2004r w 20 państwach UE średnio 1,6% udział rolnictwa w PKB

c) handel międzynarodowy- bierze udział w wymianie międzynarodowej

-są nadwyżki, istnieje możliwość sprzedaży, ale także rolnictwo kupuje

d) stanowi rynek zbytu dla pozarolniczych przemysłów

-od tego ile rolnictwo będzie kupować zależy, jakie są możliwości finansowe

- rolnictwo ma podwójną rolę:

*duży rynek produkcyjny- duże zapotrzebowanie na środki produkcji- duży odsetek ludzi, ok. 18% ogółu zatrudnionych w samym rolnictwie

*duży rynek konsumpcyjny- rodziny stanowią rynek konsumpcyjny, sporo produktów też się kupuje, nie tylko z gospodarki rolnej

e) jako źródło siły roboczej- po wojnie głównie, teraz mniej

f) kształtowanie równowagi na rynku:

-relacja popyt, podaż i cena

-wzrost cen żywności powoduje dużą inflację

-rolnictwo ma duży wpływ na rynek żywności, na ceny żywności

-często cierpi rolnictwo, ponosi koszty niskich cen na rynku

g) potrzeba rozwoju nieżywnościowych sfer rolnictwa:

-biopaliwa, rośliny energetyczne

-rozwój roślin dla przemysłu farmaceutycznego, chemicznego, kosmetycznego

- … dla przemysłu zielarskiego

-produkcja włókien naturalnych

-mamy niezłe warunki do rozwoju rzepaku

3. Czym produkcja rolnicza różni się od produkcji w innych gałęziach

-produkcja rolnicza: roślinna i zwierzęca jest produkcją opartą na procesach biologicznych, które rządzą się swoimi prawami, których nie znamy do końca, na które nie mamy wpływu

*natomiast duży wpływ na to ma pogoda, na którą my znów nie mamy wpływu

*my uruchamiamy produkcję, ale ona rządzi się swoimi prawami

*odwrotnie niż w produkcji przemysłowej, gdzie mamy kontrolę, zastosowanie czynników przekłada się na efekty

-bardzo duże ryzyko, bo nie mamy możliwości zapobiegania pewnych zjawisk, nie znamy wszystkich okoliczności

-cykl produkcyjny jest długi i charakteryzuje się sezonowością:

*cykl przy produkcji roślinnej trwa zwykle 1 rok

* my ponosimy nakłady, a na efekt musimy długo czekać, nie jesteśmy pewni jaki ten rezultat będzie

*w cyklu produkcyjnym są różne okresy, które różnią się wielkością nakładów pracy, czasem mniej, a gdy są zbiory nakład pracy się zwiększa

4. Zasoby ziemi znajdują odbicie w produkcji rolniczej

-statystyka prowadzona systematycznie na temat produkcji rolniczej- jego potencjału

-jeśli chodzi o potencjał ziemi (powierzchnię) to Polska jest na 3 miejscu w UE

-od rozwoju rolnictwa, poziomu jego zależy proces produkcji, należy śledzić zmiany zachodzące w czasie- zmiany w dłuższym okresie czasu są istotne

-różne są przyczyny zmian, okoliczności, ale rolnictwo podlega zmian w zależności od poziomu konsumpcji, tempa rozwoju kraju i wielu innych czynników

-wiele analiz, opracowań pokazujących stan rolnictwa

-zasadnicza zmian miała miejsce w 1989r, uwolnienie cen i inny wkład cenowy spowodować te przemiany

-podział produkcji, potencjału rolniczego na 2 działy:

*produkcja roślinna

*produkcja zwierzęca

- w wymiarze finansowym pokazanie globalnej produkcji rolniczej

-przemiany zachodzące w strukturze produkcji globalnej rolniczej

1995 prod.zwierzęca 41,4% 2005 prod.zwierzęca 50,5%

Prod.roślinna 58,6% prod.roślinna 49,5%

-istotnie zmienia się struktura produkcji zwierzęcej: wzrosła produkcja mleka i żywca

- w produkcji roślinnej dominującą pozycję maja zboża, a szczególnie pszenica

-struktura zasiewów zboża- w 1995r (ok.2/3), a w 2005r ok. 77%- zwiększenie zasiewów zboża kosztem ziemniaka i buraka cukrowego

-systematyczny spadek udziału ziemniaków: roślin pastewnych

- Polska zajmuje 4 miejsce w UE w produkcji pszenicy

-poziom produkcji, intensywność produkcji- ten wskaźnik wynika z tego jakie środki się stosuje, ile-chodzi o plony, ta wydajność jest słaba

- my duża produkcję nadrabiamy powierzchnią, a nie wydajnością z ha

-1 miejsce w produkcji roślinnej- produkcji żyta, ale spada, natomiast rośnie produkcja pszenżyta

-jesteśmy ważnym producentem buraka cukrowego, w produkcji cukru zajmujemy 3 miejsce (po Niemczech i Francji) w UE, ale przemysł cukrowniczy jest limitowany tutaj mamy niższe plany ze względu na mniejsze stosowanie nawozów o środków poprawiających plonowanie

-w Polsce 100kg na ha stosuje się nawozów, a w innych krajach dużo więcej

-duże znaczenie mamy w produkcji rzepaku- źródło produkcji olejów, biopaliw

-produkcja roślinna rządzi się swoimi prawami

-produkcja ogrodnicza-warzyw i owoców (sadownicza):

-dominuje w produkcji sadowniczej uprawa jabłek

-produkcja sadownicza w dużej mierze zależy od warunków pogodowych, różne plonowanie w poszczególnych latach

-rynek warzyw zbyt słabo rozwinięty jeżeli chodzi o zaspokojenie potrzeb, zbyt małe jest spożycie warzyw z Polsce

-najwięcej w Polsce uprawia się kapusty, a potem cebuli i marchwi

PRODUKCJA ZWIERZĘCA

-w Polsce dominuje produkcja wieprzowiny- chów trzody chlewnej;

-pogłowie od produkcji mięsa może się różnić- Polska w UE zajmuje 3 miejsce w obydwu (po Niemczech i Hiszpanii)

-do danego chowu trzody chlewnej przyczyniły się takie czynniki jak: duża produkcja roślinna, głównie ziemniaka, co było podstawowa pasz ą dla trzody chlewnej, popyt był też duży na wieprzowinę -liczącym producentem jesteśmy także w produkcji mleka, teraz jest mniej niż kiedyś, bo nastąpiły zmiany zwłaszcza po wejściu do UE- jest on ściśle regulowany, limitowany;

-produkcję tę ograniczyły także wysokie wymagania co do jakości

-jesteśmy 4 producentem mleka w UE

-wskaźnik wydajności idzie ku lepszemu, ale jesteśmy dopiero na 15 miejscu mleczności krów w 2004r. 4200kg od 1 krowy, a w Szwecji, Danii ponad 8000kg

-produkcja wołowiny- powrót do produkcji i spożycia mięsa wołowego

-ożywił się rynek mięsa drobiowego przez to, że odchodzono od spożycia wołowiny ze względu na choroby np. ,,szalonych krów,,

PRODUKCJA TOWAROWA- jaką część produkcji sprzedaje się na rynek? Jaka jest to wartość?

-produkcja jest na pewnych rynkach ograniczenia np. rynek mleka, buraków cukrowych

-pytania: dlaczego tak się dzieje? Jakie są przyczyny?

-zależy to od pogody,

-okoliczności natury ekonomicznej: przy dość stabilnej powierzchni upraw zbóż, obserwujemy dość istotne różnice w zbiorach, albo są nadwyżki, albo brakuje zboża i trzeba dokupić- zaburza to bilans zbożowy

TEMAT : II OGNIWO AGROBIZNESU- PRZEMYSŁ ROLNO-SPOŻYWCZY

1.Ogniwo to dobrze funkcjonuje w Polsce.

2.Funkcje przemysłu rolno-przemysłowy:

-produkcja żywności- albo część albo 100% tego co się produkuje w rolnictwie musi przejść, by stać się gotowym do spożycia- produkty przetworzone

-jako źródło miejsc pracy- daje pracę, zatrudnia w zakładach przemysłowych

-bierze udział wymianie międzynarodowej- lepiej się opłaca wymieniać produkty przetworzone niż surowce bo się więcej zarabia

-tworzy PHB - finansowy aspekt zasila budżet- ważny uczestnik rynku

- Spożycia coraz większy bierze żywność o wyższym stopniu przetworzenia

3.Struktura przemysłu rolno-spożywczego

1) przemysł mięsny

2) przemysł mleczarski

3)przemysł owocowo-warzywny

4)przemysł piwowarski

5)przemysł cukrowniczy

6)przemysł zbożowo-młynarski

7)przemysł spirytusowy (spirytusowo- drożdżowy)

8)przemysł olejarski

9)przemysł ziemniaczany

10)przemysł drobiarski

11)przemysł napojów bezalkoholowych

12)przemysł tytoniowy

13)przemysł winiarski

14)przemysł piekarniczy

15)przemysł cukierniczy

16)przemysł rybny

17)przemysł koncentratów spożywczych

18)przemysł paszowy

1.Każda z branż ma inna historię i problemy, zwłaszcza po wejściu do UE:

-ostro wejście do UE dotknęło produkcji zwierzęcej- ostre rygory sanitarne

-1 I stycznia tego roku 2007 nie można kupować innego mleka, oprócz tego w klasie extra

- skończył się już okres przejściowy, czas zacząć przygotowania

-problemy ochrony środowiska

-problemy liczby podmiotów, jakie funkcjonują w poszczególnych branżach- duże rozdrobnienie, rozproszenie produkcji co jest negatywnym zjawiskiem

-koncentracja pozwala lepiej prowadzić działalność i konkurować na rynku zewnętrznym i wewnętrznym

-jesteśmy w gorszej sytuacji niż kraje mniejsze pod względem koncentracji produkcji

-przetwórstwem żywności zajmuje się 20 typów jednostek

-przemysł rolno-spożywczy należy wiązać z bazą surowcową!!!

2.Przemysł mięsny

-poza produktami głównymi powstają przy okazji produkty uboczne, które mogą być przydatne, użyteczne bądź nieprzydatne, a nawet szkodliwe dla środowiska!!

-przed 1989r. była koncentracja przemysłu a po 90 roku nastąpiło nadmierne rozdrobnienie przemysłu mięsnego

-władza państwa chciała dokonać centralizacji- powstawały przedsiębiorstwa państwowe duże - duże kombinaty mięsne, a głównie bazując na wschodnim rejonie Polski- duże zaplecze paszowe i bliskość rynku wschodniego

-po 89r. nastąpiła prywatyzacja a duże zakłady podzielone na mniejsze jednostki o charakterze prywatnym , czasem lokalne- bardzo dużo przybyło zakładów przetwórstwa mięsnego

-często w zakładach są oddzielane: ubój i przetwórstwo

-bazą surowcową są zwierzęta rzeźne: trzoda chlewna, konina i mięso baranie, bydło(stanowi źródło produkcji mięsa wieprzowego):

-zmalało spożycie wołowiny, 2001-9,7kg a w 2005-3,9kg

-spożycie wieprzowiny utrzymuje się (ok.40kg) na tym samym poziomie

-uwarunkowania, unormowania prawne i weterynaryjno-sanitarne określają kto może prowadzić ubój i przetwórstwa

-koniny produkujemy więcej niż baraniny, bo pogłowie baraniny jest nieduże natomiast konia mieliśmy więcej:

-mięso koni jest dobre, dosyć drogie i my eksportujemy je

-na rynku mięsa widać silne powiązanie z bazą surowcową

-rozdrobniony przemysł jeżeli chodzi o skalę przetwarzania i zasięg rynku wiele przedsiębiorstw ma zasięg lokalny

-jeden z podstawowych przemysłów, tradycyjnych w Polsce

-mięso jest dość drogim towarem, ciężko jest ze znalezieniem odbiorcy za granicą- blokada z przyczyn natury politycznej(zakaz)

-jest spora konkurencja, ale jest atut surowcowy- ilość i jakość jest dobra, nie brakuje nam mięsa

-uwarunkowania weterynaryjno-sanitarne -wymagania uboju, przetwarzania, przechowywania

- problemy z surowcem - trzeba go odpowiednio przygotować, transportem - restrykcyjne przepisy

- problemy natury ekonomicznej - mogą się pojawić straty podczas przewozu a także na miejscu

3. Przemysł drobiarski

- spożycie mięsa drobiowego: 2001r. - 10kg/osobę rocznie, 2005r - 23,5kg/osobę

- produkcja: 1452tys ton w 2005r, ogromny wzrost produkcji surowca głównie na eksport, na rynek niemiecki

- rozwój zakładów przetwórczych oraz rozwój ubojni

- główne zmiany zaszły do roku 2000, są to poważne zmiany dotyczące wszystkich branż, wszystkie te zmiany wymagały ogromnych nakładów

- konkurencja w organizowaniu zaplecza surowcowego, inny czas oczekiwania na surowiec

- przed transformacją była duża konkurencja tych zakładów przetwórczych - były duże, państwowe, nie było tak dużego jak dziś popytu

- kierunek jajczarski kiedyś to dystrybucja, skup, przechowywanie, a dziś to już jest przerób i to na dużą przemysłową skalę

- kiedyś przemysł drobiarski w kierunku mięsa, a dziś są zakłady drobiarskie, które wytwarzają duży asortyment - jest to jakby nowy dział, wytwarza się wędliny drobiarskie, konserwy, pasztety - to jest nowa era

- obecnie sprywatyzowanie i znaczny rozwój zakładów przetwórczych, przyrost większych firm, ale rozwinęło się sporo zakładów lokalnych

- konieczność rozwoju zaplecza surowcowego - powstały ogromne fermy drobiarskie, które sprostały potrzebom przetwórczym

- zaraz po wejściu nowych możliwości rozdrobniono przemysł, ale prowadzi do wielu problemów tak, że po pewnym czasie starano się z powrotem koncentrować produkcję przetwórstwa (po 95r) i to w przemyśle mięsnym, drobiarskim, owocowo - warzywnym

- są też problemy z transportem surowców do przetwórstwa, to one też hamują drogę do koncentracji tych przemysłów przetwórczych

- zachęty zdrowotne do spożywania mięsa drobiowego, spadek spożycia wołowiny

- też aspekty cenowe wpłynęły na wzrost zapotrzebowania, a co za tym idzie i produkcji

- kulinarna przydatność mięsa drobiowego też wpłynęła na rozwój, wzrost tego przetwórstwa

- spożycie w Polsce nastawione jest głównie na mięso kurze czy kurczaki, a głównie na eksport produkujemy mięso gęsie i kacze

- również głównie na eksport hoduje się króliki, bo w Polsce spożyci jest niewielkie

- ostatnio rośnie zainteresowanie hodowlą strusi

4. Przemysł mleczarski

- 8,5% produkcji mleka w UE

- 30- 35% zatrudnienia

- do 1989r był to przemysł spółdzielczy - spółdzielnie mleczarski

- mleko kiedyś było podstawowym produktem i dlatego spółdzielnie mleczarskie dostawały niemałe dotacje

- dziś podstawą tego przemysłu też są spółdzielnie

- dobre warunki chowu bydła w Polsce

- bardzo ważna jest jakość i specyfika tego surowca - trzeba utrzymywać specjalne warunki by surowiec spełniał ostre kryteria, dobrą jakość

- surowiec tu jest specyficzny - jest on w stanie płynnym, co rodzi określone wymagania transportowe i inne, wymaga specyficznego sprzętu

- ta produkcja nie jest jeszcze tak skoncentrowana jak byśmy chcieli i jak jest w UE

- limity na produkcję mleka w UE

- ten przemysł jest regulowany nie tylko rynkowo, ale odgórnie obligowany do określonego poziomu - występuje kwotowanie produkcji mleka (kwoty hurtowe - ilość mleka możliwa do dopuszczenia do przerobu, powyżej tej kwoty są płacone kary

- tu także występuje konkurencja

- zmiany jakości surowców istotne i w krótkim czasie

5. Browary (przemysł piwowarski)

- przemiany w tym przemyśle zostały w dużym stopniu spowodowane zainteresowaniem się browarami inwestorów zagranicznych, co skutkowało: modernizacją zakładów i postępem technicznym, niekorzystne zjawisko to natomiast upadek mniejszych browarów

- do produkcji jest potrzebny jęczmień, chmiel, woda, z czego jęczmień jest najważniejszy - problem organizacji bazy surowcowej z jęczmienia - produkuje się słód

- chmielu nie trzeba dużo - my produkowaliśmy znacznie więcej chmielu, a teraz te zachodnie firmy korzystają z chmielu zachodniego - przez to załamał się rynek naszego chmielu, bo piwa produkuje się znacznie więcej a chmielu coraz mniej

- takie zmiany mogą zmieniać kształt rynków, które składają się na funkcjonowanie danej branży

- wzrost spożycia piwa, produkcji, duża poprawa jakości produktów

6. Przemysł owocowo - warzywny

- ogromna gama finalnych produktów

- silny związek bazy surowcowej z przemysłem - wyjątkowo dużo rodzajów surowca: warzyw i owoców - to pozwala na ogromne urozmaicenie oferty finalnej

- kwestia właściwej organizacji bazy

- dużym problemem jest nietrwałość bazy: sezonowość, zakłady muszą transportować szybko psujące się produkty, lokalizacja zakładów względem bazy surowcowej, praca na trzy zmiany w „gorącym sezonie”

-dość bogata baza surowcowa, ale nie jest jeszcze rozwinięta całkowicie we wszystkich kierunkach

- nastąpiła dekoncentracja przemysłu - kiedyś te duże zakłady są liczniejsze, ale mniejsze, choć duże rozdrobnienie przemysłu nie powinno mieć miejsca

7. Przemysł cukrowniczy

- wyjątkowo silnie związany jest z bazą surowcową - burakami cukrowymi

- duże tradycje przemysłu, ze względu na jedyny surowiec, jego dużą produkcje a mianowicie buraka cukrowego

- rynek światowy - tu ścierają się dwa przemysły cukrownicze: cukier z buraków cukrowych i z trzciny cukrowej (jest tańszy)

- w latach 90 - tych miały miejsce nadwyżki cukru - otworzono granice na import i spadło spożycie cukru

- w ostatnich latach w Polsce w szybkim tempie ubyło cukrowni

- cukrownie stosują ograniczenia podaży buraka - formę kontraktacji

- obecnie obserwujemy zamykanie kolejnych cukrowni, zwłaszcza w spółce „Polski Cukier” np. w Opolu Lubelskim, Rejowcu, Garbowie, Lublinie

- występuje kwotowanie cukru - limity dotyczące produkcji i eksportu - jesteśmy ograniczani, dlatego też dostosowane powinny być baza surowcowa i przetwórstwo

- UE ustala kwoty na rynek wewnętrzny i na eksport

- uprawa buraków cukrowych daje nie tylko korzyść surowcową, ale także korzyści agrotechniczne, np. zmianowanie

- cukrownie dawały niegdyś dużo miejsc pracy na lokalnym rynku

8. Przemysł zbożowo- młynarski

- młyny mają dużą tradycję - przemiał zboża miał istotne znaczenie

- na większą skalę robią to przedsiębiorstwa, które są dobrze wyposażone

- można tylko dokonywać przemiału lub też obok przemiału przetwarzać na inne produkty

- przemysł piekarski podobnie jak przemysł cukierniczy bazują na mące - bez przemysłu zbożowo - młynarskiego nie mogłyby istnieć

- baza surowcowa składa się ze zbóż - pszenica, żyto, jęczmień, owies, a z innych to gryka, proso

- produkcja artykułów spożywczych: kasz, mąk, makaronów

9. Przemysł olejarski

- podstawowy surowiec w Polsce do produkcji oleju to rzepak i rzepik, soja, słonecznik

- korzysta także z innych surowców importowanych

- popraw polepszenie samego surowca

- oleje i margaryny to także tłuszcze roślinne w postaci stałej

- wzrost popytu na tłuszcze roślinne, spadek na tłuszcze zwierzęce

- produkt uboczny - śruba, do produkcji pasz

- biopaliwa

Przemysł ziemniaczany

• Obecnie są widoczne większe zmiany - działa on w takim zakresie jak to być powinno

• Nastąpił wzrost zainteresowania artykułami przetworzonymi z ziemniaka

• Systematycznie spada produkcja ziemniaków, ale nadal jesteśmy znaczącym producentem, jednak produkcja nie przekłada się na przetwórstwo

• Kiedys głównym produktem przemysłu była tylko mąka ziemniaczana, dziś produkcja skrobi jest limitowana, ale z uwagi na wzrost popytu, zainteresowania i mody wzrasta przetwórstwo ziemniaka na artykuły wysoko przetworzone np. chipsy, frytki pyzy - produkty do spożycia, bezpośrednio konsumpcyjne

• Obecnie jesteśmy wkomponowani w układ, system produkcji i przetwórstwa unijny, tam tez jest konkurencja, trzeba się podporządkować, przystosować

Przemysł rybny, winiarski, koncentratów spożywczych, tytoniowy - one też ciągle ulegają zmianom

Przemysł rolno-spożywczy to integrator agrobiznesu - ogniwo integrujące

PRZEMYSŁ ŚRODKÓW PRODUKCJI DLA ROLNICTWA

• wiążą się z nim usługi produkcyjne dla rolnictwa ponieważ część środków produkcji jest wykorzystywana usługowo do produkcji artykułów rolnych, spożywczych

• rzadko zdążają się przemysły, które w 100% produkują na rynek rolniczy - może to być większy bądź mniejszy odsetek

• 1) ziemia

2) praca

3) kapitał - środki pochodzenia przemysłowego

• Podział środków produkcji na:

1) trwałe

2) obrotowe

Obydwa zużywane

Środki obrotowe - zużywają się w jednym cyklu produkcyjnym

1. pasze jako środek istotny w produkcji zwierzęcej, dostosowany do potrzeb, proporcji różnych gatunków, jest dopasowany do potrzebnych proporcji składników

• wyspecjalizowane zakłady do produkcji pasz - cały przemysł paszowy

• produkcja pasz polega na mieszaniu, odpowiednim doborze składników i proporcji

• ten przemysł jest niezbędny do realizowania procesów produkcyjnych

• wielkość produkcji pasz kształtuje popyt

• zmiany w popycie wynikają z rozwoju oraz zmian w technologii produkcji, chowie zwierząt - to jest obecnie produkcja przemysłowa, do której niezbędne są pasze przemysłowe

• przemysł funkcjonuje w dość dużym rozproszeniu - firmy są porozrzucane po kraju ze względu na to, że rolnictwo jest rozdrobnione i trzeba dostarczyć pasze do gospodarstw, a z drugiej strony pozyskać surowce np. zboża do produkcji pasz

• nawozy sztuczne (mineralne) - w odróżnieniu od nawozów naturalnych

• wcześniej rolnictwo w dużej części opierało się na naturalnych

• w celu intensyfikacji produkcji zaczęto nawozić glebę sztucznymi nawozami, a co za tym idzie należało zwiększyć produkcję tych nawozów

• prowadzono szereg badań nad zapotrzebowaniem gleby w określone składniki mineralne

• jest duża koncentracja produkcji a rozproszenie popytu - tu jest problem dystrybucji

• 4 podstawowe grupy nawozów:

I - nawozy azotowe - podstawowa grupa, jeśli chodzi o plony i zużycie, stanowi ok. 50% ogółu; kilka zakładów w Polsce się nimi zajmuje: Zakłady Azotowe Puławy, Police pod Szczecinem

II - nawozy fosforowe - produkuje je nieliczna grupa zakładów; zużycie ok. 20% ogółu nawozów; też ważna grupa bo zależy od niej jakość ziarna

III - nawozy potasowe - tu nie potrzeba wyraźnie przemysłu przetwórczego, by produkować takie nawozy bo surowcem jest złoże soli potasowych, którego w Polsce jest za mało; wspieramy się importem takich nawozów, które są i lepszej jakości

NPK - wskaźnik zużycia 3ech składników w nawozach (azot, fosfor, potas) - ocenia się zużycie nawozów na ha użytków rolnych - w Polsce ok. 100kg NPK na 1ha użytków rolnych; 90 i 91r. - spadek do ok. 60kg, a w poprzednim systemie było nawet 190kg (za granicą nawet 200-300kg na użytki rolne). To wskazuje na 2 wnioski:

1) znacznie mniejsza intensywność naszego rolnictwa

2) mamy mniejsze zużycie, mniej chemii i nasze produkty są mniej chemiczne i zdrowsze

IV - nawozy wapniowe - składnikiem jest tlenek wapnia; ich zużycie świadczy o poprawie jakości produkcji; nawozy te zmniejszają kwasowość gleby, rośliny wolą odkwaszone gleby - są lepszej jakości i dają duże plony; w Polsce duże zapotrzebowanie bo mamy bardzo zakwaszone gleby; ok. 90kg tych nawozów się zużywa na 1ha użytków rolnych, ale jest to jeszcze za mało ze względu na potrzeby; koszt nawozów i zastosowania wysiewu jest duży i nie każdego stać; konkurencja międzynarodowa - my przegrywamy cenowo; jest kilka zakładów produkujących nawozy

c) środki ochrony roślin - funkcja ochronna przed szkodnikami, chorobami

• Pogrupowane środki ochrony roślin ze względu na zagrożenie ze strony:

• innych roślin - środki chwastobójcze

• chorób grzybowych - fungicydy

• szkodników, owadów - insektycydy

• bardzo ważne jest ich stosowanie, bo dzięki temu mamy efekty i jakościowe i ilościowe

• bez takiej ochrony artykuły, produkty nie nadawałyby się do dalszego obrotu

• mierzy się to także: w każdym z tych środków obliczyć substancję czynną i ocenić jak to wygląda w skali roku - w Polsce to zużycie substancji czynnej (aktywnej) na 1ha gruntów ornych i sadów wynosi 0,7kg i powoli wzrasta i waha się

• zużycie tych środków w dużej mierze zależy od warunków pogodowych - gdy jest zła, deszczowa pogoda to trzeba zastosować ich więcej

• stosowanie nawozów, pasz i środków ochrony roślin to jest koszt produkcji - zarówno koszt samego zakupu środka jak i zastosowania go

• w Polsce dużo mniejsze zużycie środków 1) znacznie mniejsze skażenie roślin, mniej chemii, 2) mamy niższe efekty finalne - zarówno jakościowe i ilościowe

• nasz przemysł chemiczny jest specyficzny: jest za mało wytwarzane, nawet gdy popyt jest też nieduży

• import stanowi nawet 50% środków zużywanych przy produkcji

• środki ochrony roślin muszą być skuteczne, ale i bezpieczne dla człowiek i zwierząt - nieszkodliwe, co jest u nas problemem - wymaga ogromnego zaplecza, nakładów na doświadczenia, eksperymenty, by w ostateczności powstał produkt, o jaki nam chodzi: skuteczny i bezpieczny

• w Polsce nie stać nas na takie badania i dlatego musimy takie środki sprowadzać, dlatego ich cena jest wysoka

-tutaj ceny są niemałe i popyt też nie za duży, nie każdego stać, nie każdego stać; przeważnie środki takie stosują duże gospodarstwa.

a) maszyny i urządzenia- większość jest wykorzystywana przez wiele lat

* maszyny typowo wykorzystywane tylko w rolnictwie (kombajny, siewniki, sadzarki)

* ciągniki rolnicze-wykorzystywane w rożnych dziedzinach (transport, budownictwo)

Tutaj także występuje problem natury ekonomicznej-czy nas na to stać? Występuje problem z popytem na te maszyny.

2. Rynek usług

- usługi zootechniczne np. u. inseminacyjne (sztuczne zapładnianie), ocena zwierząt

- specjalistyczne zabiegi np. usługi weterynaryjne

- usługi budowlane (6%)

- naprawa specjalistycznego sprzętu

- usługi transportowe

- usługowe korzystanie z maszyn i urządzeń (gdy nie stać kogoś na kupno własnej maszyny)

- usługi bankowe, ubezpieczeniowe

TEMAT: Otoczenie agrobiznesu

3 rodzaje otoczenia:

1. Otoczenie rynkowe- rynek produktów żywnościowych i rolno-żywnościowych - sfera surowcowa i gotowa żywność

- co tworzy mechanizm rynkowy (także dochód)

a) popyt na żywność (na poziom i strukturę spożycia wpływa poziom konsumpcji, zapotrzebowanie, stan koniunktury gosp, dochód, cena)

b) podaż żywności

c) cena - są pewne działania interwencyjne, które maja wpływ na kształtowanie się ceny

- instrumenty regulujące rynek rolno-żywnościowy wiążą się ze WPR (Wspólna Polityką Rolną)

2. Otoczenie instytucjonalne agrobiznesu

- ARiMR, ARR, ANR

- fundusze, fundacje, doradztwo, banki, giełdy towarowe, związki zawodowe rolników, izby rolnicze, związki branżowe

- te instytucje mają różne zadania, funkcje

3. Otoczenie społeczno-środowiskowe

- agrobiznes funkcjonuje głównie w środowisku wiejskim

- tu są różne podmioty w sferze usług, przetwórstwa, obrotu

- ludność pracująca w agrobiznesie-duży odsetek mieszkańców i ludzi aktywnie pracujących w rolnictwie

- dwa odcienie tego otoczenia-aspekt gospodarczy i aspekt społeczny

1. OTOCZENIE RYNOWE - rynek produktów żywnościowych

popyt - produkty żywnościowe i tak będą kupowane, więc ceny mogą rosnąć, to producent o tym decyduje, ale nie ma pełnej swobody

- nie jest obojętne ile i na co podnosi się cenę-my tworzymy popyt

- co kształtuje popyt na żywność

- dochód wpływa też na popyt - prawo Engela - gdy rośnie dochód to spada popyt na tańszą żywność, wzrasta popyt na dobra luksusowe, następuje zmiana struktury spożycia

- nieduża wrażliwość ceny pewnych produktów na dochód-podstawowa żywność

- w wyniku wzrostu cen pewnych produktów popyt przesuwa się na inne produkty żywnościowe, podstawa żywienia

- elastyczność cenowa-o ile wzrośnie popyt, gdy cena wzrośnie o jednostkę

- co kształtuje popyt na żywność:

* liczba mieszkańców, struktura wiekowa, zawodowa

* kultura, tradycja w społeczeństwie, tradycje regionalne, religijne

* moda, gusta, preferencje, aspekty zdrowotne

* sprawy cenowe, dochodowe-to kształtuje niższe możliwości zakupu, spożycia

podaż- podaży żywności nie można uniezależniać od surowców

- bardzo ważny czynnik wpływający to warunki pogodowe

- wahania podaży, zmienność-rynek, podaż surowców i gotowej żywności trzeba oceniać w dłuższym okresie czasu, bo maja miejsce mniejsze i większe wahania

- możliwości produkcyjne przemysłów przetwórczych też wpływają na podaż

- stosowane technologie produkcji, regulacje sanitarne, prawne, ekonomiczne, organizacyjne,

- sytuacja na rynku, ekonomiczne aspekty, zróżnicowany rynek i mogą mogą być rożne sytuacje na poszczególnych rynkach np. rynek owoców, warzyw, wieprzowy

- badania naukowców nad coraz lepszymi, plenniejszymi odmianami, bardziej odporne na choroby i mrozy

- możliwości importu też wpływają na podaż (import potrzebnych surowców czy wyrobów gotowych)

- zmiany w podaży i popycie wymagają dłuższego okresu, wymagają czasu, bo zlikwidować jest łatwo, ale potem rozwinąć, zwiększyć produkcję jest trudniej, jest to czasochłonne.

cena

- rynek regulowany-kwoty produkcyjne mleka czy cukru-regulacja wielkości produkcji by ceny nie spadły bardzo

- wzrost ceny skupu mleka dzięki kwotowaniu

- jest interwencjonizm cenowy-wspólna polityka rolna-stosowane są rożne ceny w celu uniknięcia zagrożeń jakie mogłyby się pojawić w przypadku gry podażowo-popytowej

2. OTOCZENIE INSTYTUCJONALNE

- instytucje rządowe

* ustawodawstwo-Parlament(Sejm i Senat)

* wykonawstwo- Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Agencje rządowe (zaczęły powstawać po 1989 r.):

a. Agencja Rynku Rolnego (1990r.)

- agencja administruje w Polsce wybranymi mechanizmami Wspólnej Polityki Rolnej (dopłaty do prywatnego przechowywania produktów-masła, mleka w proszku, wołowiny itd.), administruje kwotowaniem rynku mleka, zboża, cukru, wołowiny (na wszystkich ważniejszych rynkach)

- typowo interwencyjna agencja w momencie jej powołania ale i obecnie

- po przejściu do wolnego rynku rolnictwo wymagało wsparcia ze strony państwa-interwencyjny skup nadwyżek zbóż, mięsa, stosowanie interwencyjnych cen skupu, stosowanie dopłat, regulacja przepływów z naszego rynku na rynki m-narodowe

- na dokonywanie interwencyjnego skupu pieniądze brano z budżetu państwa, obecnie środki ze Wspólnej Polityki Rolnej, gdzie ARR ma swój wycinek z budżetu środkow do swojej dyspozycji

b. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (1994r.)

- działalność poza rolnicza, też przetwórstwo, zajmuje się obszarami wiejskimi

- do czasu przystąpienia do UE zajmowała się kredytowaniem, nie udzielała kredytów w sposób bezpośredni (bo robiły to banki) ale ona współpracowała z tymi bankami (pośredniczyła)-sprawdzała kto i na co potrzebuje i we współpracy z bankiem udzielała kredytów preferencyjnych (niższa stopa procentowa, dłuższe okresy spłaty i okresy karencyjne), a główne zadanie to to, że państwo poprzez agencję decydowało na co będą te kredyty, co będą wspierać, nie tylko działania w rolnictwie ale i w przetwórstwie

- agencja ta zajmowała się kontrolą, dzieleniem, uzgadnianiem; rozdzielała duże środki, (pieniądze)

- były liczne linie kredytowe (nawet 30) tzn. cele, na które przeznaczany był kredyt

- dziś ta agencja jest II agencją płatniczą-zajmuję się innymi zadaniami w ramach WPR i polityki strukturalnej UE (realizacja Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013)-dopłaty bezpośrednie dla rolnictwa (bardzo dużo)

3. Agencja Nieruchomości Rolnych kiedyś Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa

- zajmuje się tym czym zajmowała się kiedyś

- miała z założenia funkcjonować bardzo krotko, a istnieje aż do teraz

- głównym celem jej utworzenia było zagospodarowanie obszarów gospodarstw, ziemi po byłych PGR-ach- ten potencjał przyjęło na siebie państwo za pośrednictwem Agencji

- wcześniej w Polsce funkcjonował Państwowy Fundusz Ziemi, który skupował ziemie dla Skarbu Państwa- to też zostało przejęte i zajęła się tym ta Agencja

- Agencja sprzedaje, dzierżawi te ziemie po PGR-ach aż do dziś, a myślano, że to szybko nastąpi

TEMAT: Sprawy finansowo-bankowe agrobiznesu

1. Podatki w agrobiznesie

2. System bankowy agrobiznesu

3. Ubezpieczenia agrobiznesu-system ubezpieczeń rolników

4. Dochody w rolnictwie- kształtowanie i poziom, 2 mierniki odzwierciedlające sytuację dochodową w rolnictwie:

1. Indeks nożyc cen

2. Indeks parytetu dochodów

1. Szereg rozwiązań podatkowych w agrobiznesie:

1. Podatek rolny

2. Działania specjalne w rolnictwie - podatek od działów specjalnych produkcji rolnej

3. Podatek VAT

a)podatek rolny (kiedyś podatek gruntowy):

-współczynniki przeliczeniowe służą do wyliczenia hektara przeliczeniowego,

-im położenie jest korzystniejsze tym podatek jest większy (korzyść polega na dogodnych warunkach zbytu i zaopatrzenia),

-tradycyjnym przelicznikiem jest równowartość określonej wagi żyta, 1ha- 2,5 kwintala żyta-przelicznik wysokości wymiaru podatku,

-nie ma w rolnictwie powszechnie obowiązującego podatku dochodowego w Polsce bo nie są prowadzone księgi rachunkowe na podstawie których możliwe jest obliczenie dochodu,

-niewiele jest gospodarstw, które prowadzą księgi rachunkowe- są one wytypowane przez Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, one prowadzą zapisy rachunku kosztów i przychodów,

-podatek rolny jest w zastępstwie podatku dochodowego,

-podatek rolny motywuje by bardziej efektywnie gospodarować,

-klasy V i VI są zwolnione z podatku rolnego ,

-jest to podatek lokalny, pieniądze wpływają do kasy samorządu gminy,

-podatek rolny zależy od okręgów ekonomicznych (położenia) i klasyfikacji (położenia i jakości ziem)

-użytki zielone mają 6 klas

-zależy czy to jest grunt orny czy użytki zielone

b) podatek dochodowy od działów specjalnych:

-jest to odmiana podatku dochodowego od os fizycznych,

-wyznaczone specjalne działy odznaczają się znacznie większą dochodowością, korzyściami niż tradycyjna produkcja rolnicza,

-podstawowym wyznacznikiem jest tu szacunek- dochód szacunkowy,

c) podatek VAT:

-inna stawka vat w rolnictwie 3% wprowadzona w 2004r.,stawka obniżona 7% oraz stawka 22%

d)podatek akcyzowy:

-spory strumień pieniądza wpływa poprzez ten podatek,

-produkty alkoholowe i tytoniowe są obarczone tym podatkiem,

-większe wpływy do budżetu ale i większe ceny,

e)podatek leśny:

-spory odsetek w Polsce jest prywatnych lasów, będących częścią składową gospodarstwa,

-podatek lokalny, samorządowy,

-Tu się uwzględnia rodzaj drzewostanu w danym lesie,

f)podatek od nieruchomości- obowiązkowy,

g)przedsieb. zajmujące się handlem i wymianą płacą podatek CIT,

h)podatek od środków transportowych (ciężkiego transportu),

i)renta gruntowa- renta rolnicza, bierze jakość ziemi i położenie pod uwagę.

2.Ubezpieczenie w rolnictwie, agrobiznesie:

-ubezpieczenia majątkowe: obowiązkowe i dobrowolne, upraw i zwierząt.

a)obowiązkowe budynków, budowli, środków ruchomych, od ognia,

*w związku ze słabą kondycją finansową rolników wiele z nich nie opłaca składek ubezpieczeniowych w ogóle bądź z opóźnieniem,

*słaba jest ściągalność, egzekucja składek,

b)dobrowolne

*jest jeszcze gorzej z tymi ubezpieczeniami

*ryzyko produkcji rolniczej jest b. duże, a zwłaszcza prod roślinnej,

*te świadczenia są drogie bo jest mało chętnych, a jest mało chętnych bo są drogie,

*państwo chce zmienić taką sytuację i che uczestniczyć w współfinansowaniu tych ubezpieczeń (niższe składki) wtedy większa liczba ludności mogłaby sobie pozwolić na nie i się ubezpieczyć,

-ubezpieczenia społeczne

a)w najemnych gospodarstwach, firmach obowiązuje system zusowski-ZUS- ubezpieczenie pracownicze,

b)w ramach ubezpieczenia rolników jest odrębny system ubezpieczeń społecznych KRUS,

*zaczął funkcjonować u nas znacznie później niż ubezpieczenia społeczne, pracownicze, są propozycje zmian,

*objęci są rolnicy i członkowie rodzin rolników,

*KRUS są bardzo silnie dotowane przez państwo- ponad 90% to dotacje z budżetu-ogromne obciążenie budżetu ale tłumaczy się to wspieraniem rolnictwa,

*składki stanowią kilka %

*wysokość składek różni się

*świadczenia wypadkowe bo w rolnictwie największa jest śmiertelność, wypadki <?>, odszkodowania te kosztują, bardzo duży udział dzieci w wypadkach bo taki jest charakter pracy, taka rzeczywistość.

3. Sprawy bankowe- system bankowy agrobiznesu:

-rachunek bankowy jest wymagany

- banki spółdzielcze-były stworzone dla obszarów obsługi wiejskiej, bo lokalnych pozostało obecnie 1/3 z tego co było tych banków

-obsługiwał podmioty związane z rolnictwem

-kredyty preferencyjne.

LOGISTYKA W AGROBIZNESIE

1. Problemy transportu- gromadzenie, przewożenie, dostarczanie surowców na różnych etapach

a)gospodarstwa

b)między gosp. a zakładem produkcyjnym, miejscem skupu

-rozmaitość produktu

-podatność produktu na transport

-koszty transportu

-transport nie tylko surowców ale i gotowych produktów.

2.Ukształtowanie zapasów surowców

-szczególny problem z uwagi na sezonowość produkcji

-zatrzymanie zapasów, zarządzanie

3.Składowanie, magazynowanie

4. Lokalizacja...miejsc składowania, zakładów przetwórczych

5. Gospodarowanie odpadami

-dość niebezpieczne, duża ich ilość,

-są to głównie odpady biologiczne

6.Gospodarowanie opakowaniami.

1.Transport:

-wrażliwość: podatne owoce miękkie- krótkotrwałość, wrażliwość, wilgotność, temperatura, duża masa, woda,

-owoce miękkie i inne nietrwałe surowce to zupełnie inne zagadnienie odnośnie żywych zwierząt, tu też są wymagania bardzo ważne, spełniać trzeba szereg warunków by transport przebiegał w sposób należyty. Transport zwierząt żywych to duży problem, zwłaszcza gdy się przewozi na duże odległości, może być to nawet kiedyś zabronione. Tu są aspekty humanitarne.

-niektóre produkty są wrażliwe na liczne czynniki, np. mleko trzeba bronić przed licznymi niebezpieczeństwami,

-dobrze się transportuje i przechowuje zboże np. nawet transport morski,

-trzeba szukać rozwiązań kt złagodzą podatność na te czynniki,

-były problemy z transportem bananów ale teraz już znaleziono rozwiązanie: transport zielonych, niedojrzałych bananów, dopiero na miejscu banany są poddawane dojrzewaniu w sztucznych warunkach.

-odpowiednie środki, opakowania i trasy są elementami organizacji transportu,

-wrażliwość na transport surowców decyduje też o lokalizacji zakładów, miejsc skupu,

-w Polsce problemem są złe drogi, zły ich stan, nie można szybko przewozić, pogarsza się ich jakość ze względu na obicia.

2. Zapasy

-utrzymywanie zapasów kosztuje, potrzebna organizacja

-inny charakter procesu przetwórczego, zaopatrzenia

-trudno precyzyjnie zorganizować cały proces

-w agrobiznesie musi być prowadzona polityka zapasów

-szczególny charakter zaopatrzenia w surowce: wahanie, sezonowość, okresowe wahania z przyczyn pogodowych

-odpowiednie pomieszczenia, miejsce składowania, magazynowania

-dodatkowe czynności podczas składowania np. segregacja

-logistyka ma też cel ekonomiczny - oszczędzanie w tych procedurach, zyskiwać na jakości co potem przełoży się na pieniądze

-zakład decyduje o tym jakie zapasy zamówić, ile ich ma być, co jaki okres zamawiać i musi przemyśleć problem braku zapasów

-trzeba będzie szukać miejsc, skąd będzie można pozyskiwać zapasy gdy np. będą klęski i będzie brakować surowców, wtedy my będziemy wypierani z rynków tradycyjnych, gdzie Polska była liderem, nasze miejsce zajmą inni konkurenci

-trzeba będzie posiłkować się surowcami z innych miejsc

-magazynowanie - trzeba określić optymalną bazę magazynowania

-dostosowanie konieczne do danych surowców - właściwości produktu wyznaczają możliwości składowania, warunki jakie trzeba stworzyć

-musi dać odpowiednią wielkość temperatury, wilgoci, by surowce nie traciły swoich właściwości, jakość nie zmniejszała się, trzeba ponieść na to duże koszty, zwłaszcza na początku

3. Odpady

-część odpadów może mieć użyteczny charakter

-często zakład sam musi zająć się neutralizacją odpadów, które są groźne dla otoczenia, środowiska, wód

-zakłady powinny indywidualnie zająć się gospodarowaniem odpadami poprzez budowę oczyszczalni itp

-różne przemysły mają różną wielkość odpadów i szkodliwości - przemysł mięsny, odpady zwierzęce, przemysł mleczarski, drobiarski - surowiec zwierzęcy

-odpady poprodukcyjne są też nasycone elementami roślinnymi

-przemysły fermentacyjne też mają szkodliwe odpady

-dużo tutaj zużywa się wody (hahaha;p)

4. Gospodarowanie opakowaniami

-sfera opakowań jest problemem całościowym w gospodarce, a w przemyśle rolno-spożywczym zrobiła ogromny postęp

-sprawa opakowań w Polsce była dużym problemem na rynku żywnościowym

-działania na rzecz zmniejszenia liczby odpadów, opakowań:

a.opakowania wielokrotnego użytku

b.opakowania dające się łatwo utylizować

c.opakowania chroniące trwałość produktów żywnościowych

d.zmniejszanie nadmiaru opakowań

-zapewnienie odpowiedniej jakości towarów poprzez odpowiednie opakowanie

TEMAT: MIĘDZYNARODOWE SPRAWY NA RYNKU ŻYWNOŚCI - handel żywnością

1.Światowa gospodarka rolno-żywnościowa - problemy światowej gospodarki żywnościowej

Powody nierównomierności: problemy nadwyżek w niektórych państwach i problemy dużych, trwałych niedoborów żywności

-walka z głodem, niedożywieniem w dalszym rozwoju świata

-zwalczanie zjawisk głodu

-organizacje, które m.in. walczą z problemami głodu, a szczególnie FAO

2.Kształtowanie się rynków żywności - handel surowcami i gotowymi produktami

-świadomość ogromu i różnorodności problemów, które odnoszą się na rynek żywności, agrobiznes w skali światowej

-od kondycji systemów rolniczych zależy także wi8elkość żywności, jej ilość, czy jest niedobór, niedożywienie

3. Bilans handlowy w naszym kraju

-co importujemy, eksportujemy - jaka jest struktura rodzajowa, ilościowa

-jakie kierunki - geografia handlu

-gdzie sprzedajemy swoje produkty, od kogo kupujemy surowce i gotowe wyroby

Ad.1 Nierównomierność w poziomie żywności

-od stanu gospodarki kraju zależy poziom żywności, przesłanki ekonomiczne, gospodarcze

-układ natury, warunki klimatyczno-glebowe, przyrodnicze, klimatyczne, glebowe są podobne na wielu obszarach ale są też kraje, w których różne części kraju mają różne uwarunkowania

-nawet w Polsce są zróżnicowane uwarunkowania klimatyczne i glebowe, a więc produkcja napotyka na różne umiarkowania, co przekłada się na ilość i jakość produkcji

-możliwość dużej produkcji, a z drugiej strony niewystarczającej produkcji żywności

-problemy niedoboru w krajach o słabych warunkach klimatycznych i dużej liczbie ludności, słabej gospodarce kraju - to ogranicza podaż żywności, też ze względu na duży popyt, bo są to obszary gęsto zaludnione

-bieda, słaba gospodarka powoduje to, że tam właśnie rodzi się dużo ludzi, duży przyrost wynikający z nieświadomości - to prowadzi do dużego popytu na żywność i zjawisk niedoboru

-kiedyś niewiadomo było ile ludzi głoduje, jaka jest bieda, ile ludzi umiera z głodu

-drugie zjawisko to niedożywienie, które może też skutkować w długim okresie śmierci, także z niedożywienia ludzie więcej chorują, a to przyczynia się do śmierci

-popyt wynikający z liczby mieszkańców ma istotne znaczenie

-Afryka nie wszystkie, subsaharyjska?? szczególnie

-szereg państw z racji nałożenia się tych trzech rzeczy: słaba gospodarka, słabych warunków rozwoju rolnictwa i przeludnienie - ogromny popyt

-występują takie choroby, które po części są też skutkiem braku niedostatecznej ilości żywności

-Azja pd-wschodnia - niewykorzystanie lub słabe wykorzystanie potencjału obecnego

-Chiny - niezły potencjał do dyspozycji i nieźle zagospodarowany ciężką pracą, żwyność produkowana na dużą skalę, ale tam jest bardzo duży wewnętrzny popyt, ale i tak chcą część żywności eksportować

-zróżnicowanie rolnictwa światowego - różne systemy rolnictwa - jaki odsetek ludzi zajmuje się rolnictwem

1.plemienne

2.rolnictwo rodzinne typu chłopskiego w Polsce dominuje, w niektórych państwach zachodnich też, ale głównie w gospodarstwach Europy środkowo-wsch.

3.postkolonialne np. Ameryka Łacińska

4.rolnictwo rodzinne typu farmerskiego - duże jednostki, postępowe, skala działania..:

>praca najemna -skala, kierunek i obszar gospodarstwa nie pozwala, że można zrobić to samodzielnie, intensywne kierunki produkcji

>technika na dużą skalę, technologia

5.rolnictwo typu kapitalistycznego - stawia się na siłę najemną

-możliwości łagodzenia głodu i niedoborów, 3 grupy:

1.dary - pomoc doraźna, działania akcyjne, głównie w sytuacjach klęskowych

2.czynniki popytowe - dławienie popytu poprzez regulację urodzeń, stwarzanie możliwości dochodowych na zakup żywności

3.czynniki podażowe - wiele ich jest, zwiększanie potencjału lub lepiej wykorzystać ten potencjał, który mamy. ....

-bezpieczeństwo żywności to dostęp ekonomiczny do żywności, czyli by było stać ludzi na zakup żywności, bo żywności w ogólnym bilansie nie brakuje, ale ludzi na nią nie stać, nie jest dzielona równomiernie - możliwości dochodowych ludności brakuje

-oszczędzanie już gotowych produktów

-w niektórych krajach ogranicza się nawet podaż, po to by nie mieć problemu z górami żywności (nie chcą dawać za darmo biednym)

ORGANIZACJA FAO - Organizacja Narodów Zjednoczonych ds wyżywienia i rolnictwa

-szereg przedsięwzięć- działanie na miejscu, pokazanie jak to się robi

-agenda ONZ- kraje członkowskie zasilają budżet

Temat: Wspólna polityka rolna- integracja na szczeblu międzynarodowym

1. Handel zagraniczny- sytuacja Polski na rynku m-narodowym

-statystyki podają 2 strumienie, które wypływają i wpływają do Polski: a) surowce lub produkty niewymagające przetworzenia oraz b) gotowe produkty spożywcze, żywnościowe.

-dziś eksportem i importem zajmuje się wiele podmiotów nie tylko wyspecjalizowane

-układ bilansowy handlu zagranicznego- przez szereg lat Polska więcej kupowała, importowała niż sprzedawała- eksportowała

- obecnie od 2003r istotna różnica, w 2004r. saldo dodatnie- więcej eksportowaliśmy niż importowaliśmy

-ważna pozycja w eksporcie- rynek owocowo-warzywny, teraz się zachwiał i nie wiadomo jak to będzie

-kształtowanie się sytuacji w handlu- handel zagr produktami rolno-spożywczymi- analiza:

Układ rodzajowy i geograficzny jest ciekawy (czym handlujemy i z kim)

Eksport: UE 2005-74%, 2006-77%, Wspólnota niepodległych państw, byłe kraje ZSRR 2005- 10-12%, kraje rozwijające się bałkańskie duży udział

Import: UE 2005-61%, 2006- 63%, kraje rozwijające się 2005- 25%, 2006- 26%, (import owoców, kawy, kakao herbaty, tytoniu)

Najwięksi partnerzy w handlu to Niemcy i Francja

Przeważa import produktów roślinnych 70%, znacznie mniej zwierzęcych, gdzie dużą rolę odgrywają w imporcie ryby i ich przetwory. Eksport produktów roślinnych- 50% , produkty zwierzęce to 40%, a reszta to inne produkty rolno-spożywcze.

-ważniejsze grupy, artykuły- każda będzie miała swoją statystykę, jeśli chodzi skąd kupujemy lub sprzedajemy

-najlepiej się zarabia na eksporcie gotowych wyrobów

-eksport owoców i warzyw- mamy konieczność kupowania i sprzedawania, ok. 40% sprzedajemy owoców do Niemiec, ok. 20% kupujemy w Hiszpanii.

2. Wspólna Polityka Rolna

-funkcjonuje już długo- 50lat realizacji i praktyki

-ten obszar w ramach UE kosztuje bardzo duże pieniądze- istotne kwoty z Funduszu Europejskiego idą na WPR- ok. 50% budżetu unijnego jest przeznaczone na wprowadzenie WPR, działania interwencyjne i stosowanie instrumentów długoterminowych

-sytuacja po IIWŚ: popyt na żywność> podaż, słabe dochody rolników, lata 50te, duży problem żywnościowy

-cele WPR z Traktatu Rzymskiego w 1957: 2 grupy: I cele brały pod uwagę producentów rolnych (3pierwsze cele), II cele mają charakter ogólny- odnoszą się do wszystkich konsumentów i do rolników (2ostatnie)

W traktatach były zawarte ogromne wyzwania- trzeba było szukać mechanizmów, kt mogłyby to zrealizować

-te problemy z 57r u nas w Polsce są nadal aktualne, w państwach rozwiniętych już nie.

-definicja bezpieczeństwa żywnościowego- my mamy zrealizowaną, ale nie mamy bezpieczeństwa ekonomicznego- dla wielu osób nie jest jeszcze do zaakceptowania.

-Zasady WPR - 3 filary główne: 1)wspólny wielki rynek- jeden dla wszystkich 27państw- zagrożeniem jest konkurencja, 2)preferencja dla unii-musimy w głównej mierze kierować się interesami wspólnoty i kupować produkty z państw unijnych, w pewnych sytuacjach np. kawa, herbata musimy importować spoza UE, 3)solidarność finansowa- drogie przedsięwzięcie na jakie strony się umówiły, ponoszenie dużych kosztów, pewne udziały wynikają także z możliwości poszczególnych państw.

- z WPR wiąże się historia, wciąż zmieniała się sytuacja na rynkach produktów rolnych, ciągle zmieniała się liczba państw członkowskich o rożnie ukształtowanym rynku rolnym, zmiany w ilości państw problemów jakie dotykały te państwa czy tez sytuacji na ogólnych rynkach, dostosowanie instrumentów do sytuacji na rynku.

Etapy realizacji WPR - reformy WPR

Plan Mausholta- przygotowany plan, nie zaistniała w praktyce.

WPR podlegała reformom:

I. Plan rozwoju obszarów wiejskich- w latach 2004-2006: od 2004 bo Polska weszła wtedy, do 2006 bo okres budżetu unijnego to 6 lat; kontynuacja tego planu jest kolejny plan rozwoju kt obejmuje lata 2007-2013; pieniądze przeznaczano na 8 działów: 1. renty strukturalne(zachęta do poprawy struktury agrarnej), 2 wspieranie gospodarstw niskotowarowych, 3 wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania, 4 wspieranie przedsięwzięć rolno-środowiskowych (by nie było ujemnego wpływu na środowisko), 5 zalesianie gruntów rolnych, 6 dostosowanie gospodarstw do standardów UE (wyższe standardy), 7 tworzenie grup producentów rolnych np. spółdzielnie, spółki, 8 pomoc techniczna.

II. Sektorowy Program Operacyjny- równolegle funkcjonował w latach 2004-2006

- jednym z sektorów programu był program restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwoju obszarów wiejskich. Działania tego programu: inwestycje w gosp rolnych, ułatwianie startu nowym rolnikom, poprawianie marketingu i przetwórstwa, rozwój i usprawnianie infrastruktury technicznej związanej z rolnictwem

-rybołówstwo i przetwórstwo- sektorowy program dotyczy tego sektora; finansowany już z unijnego funduszu dotyczącego finansowego aspektu kierowania rybactwem. Działania tego programu: częściowa likwidacja floty rybackiej, modernizacja istniejących statków, ochrona zasobów wodnych, ryb, infrastruktura portowa.

III. Płatności bezpośrednie do gruntów ornych- pochłania bardzo duże środki pieniężne, dotyczy szerokiego grona rolników. Główny cel to wyrównywanie tego co się zdarzyło na rynku: obniżka cen produktów rolnych, zwyżka cen środków do produkcji.

IV. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich- na lata 2007-2013- jest jakby kontynuacja poprzedniego ale uwzględnia działania sektorowego programu dotyczącego żywności. Uwzględnia 4 działania, 4 osie: 1 poprawa konkurencyjności sektora leśnego i rolnego (renty strukturalne szkolenia), 2 poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich, 3 jakość życia na obszarach wiejskich i różnicowanie obszarów wiejskich, 4 oś lider.

V. Instrumenty-interwencyjne działania dot wewnętrznego rynku unijnego jak i zewnętrznego (handel z krajami obcymi); duże środki z budżetu UE.

VI. Wsparcie budżetu krajowego obok wsparcia z budżetu unijnego- środki na realizację programów nie tylko z unii ale dopłaca tez kraj np. badania, dopłaty bezpośrednie, nowe technologie. 2 strumienie finansowania: 1 obszary wiejskie, 2 przetwórstwo żywności, rolne.

Duże różnice mamy między regionami ale i województwami w Polsce.

---