• POLITYKA

I Polityka to termin pochodzenia greckiego, pochodzi od słowa polis i był rozumiany w starożytności jako sztuka rządzenia państwem. Ta definicja nadal obowiązuje i uważa się ja za klasyczną definicję polityki.

Dzisiaj istnieją inne definicje zależnie od koncepcji:

1. Koncepcja politologiczna- polityka to zorganizowana działalność mająca na celu zdobycie i utrzymanie władzy

2. Koncepcja socjologiczna- polityka to strefa realizacji potrzeb i interesów społecznych

3. Koncepcja konsensualna- polityka to sztuka rozstrzygania sporów na drodze kompromisu

4. Koncepcja konfliktowa- sposób rozstrzygania sporów w drodze walki

5. Koncepcja regulacyjno- represyjna- polityka to strefa legalnego stosowania przymusu

6. Koncepcja dyrektywno -organizatorska- polityka to sztuka dokonywania wyboru celów i podejmowania decyzji w skali państwa oraz skutecznej ich organizacji

POJĘCIA ZWIĄZANE Z POLITYKĄ:

• Podmiotowość polityki- jest to zdolność jednostek, grup społecznych i organizacji do tworzenia polityki. Kształtuje się jako rezultat współdziałania dwóch sił: obiektywnych możliwości działania wynikających z układu sił politycznych, subiektywnych dyspozycji do działania obejmujących władze, umiejętności i motywację. Wśród podmiotów polityki wyróżnia się podmioty ostateczne ( wielkie grupy zespolone wspólnotą interesów i dążeń, tworzące zorganizowane wspólnoty) i podmioty bezpośrednie ( organizujące i prowadzące działalność polityczną oraz uczestniczące w sprawowaniu władzy i rządzeniu

• Przedmiotowość polityki- odnosi się do jej treści, tzn. dotyczy sfer, które obejmuje, i w których jest realizowana np.: polityka globalna, polityka wewnętrzna, polityka zagraniczna, polityka mieszkaniowa, polityka kadrowa, polityka oświatowa itp.

II KULTURA POLITYCZNA- odnosi się do życia publicznego, a więc do zachowania rządzących i rządzonych w procesie funkcjonowania władzy.

Pojęcie upowszechnione w XX wieku przez politologów amerykańskich

Do kultury politycznej zalicza się:

• Wiedzę o polityce

• Znajomość faktów

• Ocenę zjawisk politycznych

• Sądy wartościujące dotyczące sprawowania władzy

• Wzory zachowań politycznych, uznawanych w danym społeczeństwie, które określają jak należy postępować w życiu

TYPY KULTURY POLITYCZNEJ według Gabriela Almonda i Sidneya'a Verba

1. Kultura zaściankowa- całkowita obojętność na sprawy polityczne, niska świadomość polityczna ( np. plemiona afrykańskie)

2. Kultura poddańcza- społeczeństwo ma świadomość polityczną ale nie wykazuje aktywnych postaw, nastawione jest na adaptację i podporządkowanie się w decyzjach politycznych różnych ośrodków władzy np.. Azja

3. Kultura uczestnictwa- obywatele wykazują duży stopień aktywności i wiedzy o mechanizmach politycznych

TYPY KULTURY POLITYCZNEJ WEDŁUG Teodora Filipiaka ( politolog polski z Uniwersytetu Warszawskiego)

1. Kultura mieszczańska- społeczeństwo ludzi wolnych i równych, akceptowania podstawowych praw i wolności osobistych

• Liberalno- postępowa- kreowanie profesjonalizmu w polityce, stopniowe odchodzenie od głoszonych wartości

• Autokratyczno- konserwatywna- awans do elit politycznych, poczucie bycia wybranym

2.Kultura polityczna autorytarna- wypaczony typ kultury politycznej

sięgający rodowodem XIX wieku, występuje w ustrojach faszystowskich i

militarystycznych, zrywa z klasyczną demokracją parlamentarną, eliminuje

podstawowe prawa obywatelskie

3.Kultura polityczna obywatelska- stwarza różnorodne szanse dla aktywności

politycznej ludzi w granicach przewidywanych prawem. Jej charakter zależy

od osobistej kultury obywateli i polityków

• TYPY KULTUR POLITYCZNYCH

1.Tradycyjna kultura polityczna- opiera się na zasadach regulujących w sposób całościowy i sztywny życie polityczne społeczeństwa. Występuje w państwach totalitarnych

2.Pragmatyczna kultura polityczna- charakteryzuje się praktycznym, elastycznym podejściem do polityki. Tego typu kulturę polityczną reprezentują wyspecjalizowane instytucje i grupy zajmujące się polityką ( np. partie polityczne)

• ZNACZENIE KULTURY POLITYCZNEJ

• daje poczucie tożsamości i przynależności do określonej grupy politycznej

• zapewnia orientację w sferze polityki

• integruje społeczeństwo

III MYŚL POLITYCZNA- IDEOLOGIE I WSPÓŁCZESNE DOKTRYNY POLITYCZNE

Ideologia to uporządkowany zbiór idei ( wartości) objaśniających rzeczywistość społeczną interesy określonej grupy społecznej. Ideologia tworzy teoretyczne podstawy doktryn.

Po raz pierwszy terminu ideologia użył w 1796 roku Antoine Destutt de Tracy twierdząc, że ideologia to nauka o ideach.

Karol Marks w dziele „ Ideologia niemiecka” wydanej w 1927 roku nadał pojęciu ideologia negatywne brzmienie nazywając ją „świadomością społeczną” lub

„ mistyfikacją rzeczywistości.

Karl Manneheim, niemiecki socjolog w pracy „Ideologia i utopia” rozróżniły te dwa pojęcia: ideologia interpretuje aktualna rzeczywistość, a jej podstawą jest racjonalizm, utopia to styl myślenia oderwany od istniejących realiów, a jej podstawą jest irracjonalizm.

W latach 50/60-tych Raymond Bell i Seymour Lipset ogłosili „śmierć ideologii jako świeckich religii, miało je zastąpić myślenie pragmatyczne.

W opracowaniach publicystycznych pojęcie ideologia jest zamiennie stosowana z pojęciem doktryna. Uważa się je za synonimy. W rzeczywistości są to różne pojęcia chociaż zachodzi pomiędzy nimi, jak twierdza politolodzy , implikacja.

( Implikacja- określenie stosunku logicznego ”jeśli...,to...”. Implikować- zawierać, mieścić w sobie)

Ideologia> doktryna> program polityczny

Doktryna- od łac. Słowa „doctrina” oznaczającego naukę lub ogół twierdzeń z określonej dziedziny wiedzy.

Doktryna polityczna- zbiór uporządkowanych idei, wyznaczających cele i kierunki działania politycznego. Doktryna zawiera wskazania nie tylko teoretyczne, ale także praktyczne, jak realizować idee odnoszące się do społeczeństwa, władzy czy ustroju politycznego. Określa zatem zasady działania, które ułatwiają zdobycie lub utrzymanie władzy w danym państwie lub społeczeństwie.

Doktryna pozwala w praktyce zastosować teorię zawarte w ideologii, jest konkretyzacją ideologii.

Program polityczny- nie zawiera ogólnych założeń filozoficznych ideologii, ma najczęściej charakter sytuacyjny, ponieważ tworzony jest na potrzeby konkretnych wydarzeń, w określonym czasie np. z okazji wyborów parlamentarnych

• KLASYFIKACJA DOKTRYN POLITYCZNYCH

1. Kryterium radykalizmu

• Prawicowe

- są niechętne gwałtownym zmianom politycznym i społecznym

-deklarują przywiązanie do religii, tradycji, własności prywatnej

- akceptują występowanie zróżnicowania majątkowego

• Lewicowe

• odwołują się do idei sprawiedliwości i wolności

• wykazują wrażliwość na krzywdę ludzką

• postulują wspólnoty samopomocowe lub opiekę socjalną państwa

• widzą potrzebę ingerencji państwa w gospodarkę

• akceptują aktywność polityczną od form pokojowych po terror

• Centrowe

• są doktrynami kompromisu pomiędzy lewicą i prawicą

• charakteryzują się umiarkowaniem i powściągliwością

• ultralewicowe i ultraprawicowe

• skrajne, ekstremistyczne

• duża agresja i nietolerancja

Podział na lewice i prawice wziął się z przypadkowego zajęcia miejsc przez posłów we francuskiej Legislatywie czyli Zgromadzeniu Legislacyjnym w 1791 kiedy to posłowie, którzy chcieli kontynuować rewolucję usiedli po lewej stronie sali, ci którzy byli temu przeciwni zasiedli po prawej stronie w centrum zasiedli ci, którzy w tej sprawie nie mieli zdania

2.Kryterium ideału społeczeństwa

• elitarne- należy wydzielić w społeczeństwie poprzez odpowiednie kryterium elity zdolne sprawować władzę, reszta społeczeństwa może być traktowana marginalne

• egalitarne- wszyscy ludzie są z natury równi, a państwo powinno strzec tej

wolności i równości

3.Kryterium stosunku do rzeczywistości

• rewolucyjne- pragną zmian gwałtownych, natychmiastowych osiąganych przy pomocy siły

• zachowawcze- dążą do utrzymania istniejących stosunków społecznych i politycznych

• reformistyczne ( do łac. Reformo- zmieniam, przekształcam)- dążą do stopniowej ewolucji systemu społeczno politycznego

• reakcyjne- opowiadają się za przywróceniem starego porządku społeczno-politycznego

3.Kryterium związku doktryny z ideologią

• liberalne

- słowo „liber” znaczy po łacinie wolność, po raz pierwszy w sensie wolności politycznej zostało użyte w 1812 roku przez posłów w hiszpańskich kortezach, kiedy to posłowie zaczęli się domagać szerokich praw politycznych dla wszystkich bez względu na ich sytuację majątkową

-państwo sprawiedliwe, ale o niewielkich kompetencjach( bo silne państwo może być zagrożeniem dla jednostki)

-głównym zadaniem państwa jest stanowienie prawa, strzeżenie bezpieczeństwa obywateli i stworzenie warunków gwarantujących wolność obywateli oraz nienaruszalność własności prywatnej

-doktryna „państwa dobrobytu” jako idea nowoczesnego liberalizmu, która dopuszcza interwencję państwa w gospodarkę po to by mogły powstać prawa, które gwarantowały by bezpieczeństwo socjalne pracowników

-indywidualizm- jednostka i jej prawa są nadrzędne nad wszystkimi wspólnotami

• obok indywidualizmu najważniejszą zasadą jest wolność jednostki

• współcześnie liberalizm dzieli się na dwa nurty:neoliberalizm, który głosi niczym nieskrępowaną wolność jednostki i liberalizm socjalny, który dopuszcza interwencjonizm państwowy, który jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania państwa

Wybitni liberałowie XX wieku: Hans Kelsen, Karol Poper

• konserwatywne

• struktury polityczne państwa powinny być dobrze zorganizowane,

• po to by przeciwdziałały wszelkim zmianom

• państwo powinno być silne bo jest gwarantem ładu społecznego

• najbardziej pożądaną formą rządów jest monarchia, najgorszą demokracja ( współczesny konserwatyzm akceptuje już demokrację, ale podkreśla, że zasada rządów większości musi być poddana ścisłym regulacjom prawnym)

• ludzie z natury nie są równi, dlatego mimo, że wszyscy powinni mieć te same prawa to w społeczeństwie potrzebna jest hierarchia

• rewolucja to źródło anarchii

• ewolucjonizm w rozwoju społecznym

• ideologiem konserwatyzmu jest Edward Burke, ale to słowo po raz pierwszy zostało użyte w 1818 roku kiedy to markiz Chautebriande zaczął wydawać czasopismo zatytułowane „ Conservateur” i zaczął

w nim wychwalać stary feudalny świat, który zniszczyła rewolucja

• socjaldemokracja

• zaczęła się kształtować w II poł. XIX wieku w wyniku sporów pomiędzy marksistami komunistami, a socjalistami rewolucjonistami

• główne cele zostały uchwalone na I Kongresie Międzynarodówki Socjalistycznej w 1951 we Frankfurcie ( Deklaracja Frankfurcka)

• socjalizm ma różne źródła

• odrzucenie marksistowskiej tezy o dominującej roli proletariatu i konieczności rewolucji

• uznawanie zasad demokracji politycznej

• uznawanie współistnienia różnych form gospodarki

• nienaruszalność własności prywatnej

• prawa socjalne przysługujące jednostce są nienaruszalne

Najwybitniejszym ideologiem był Edward Bernstein i John Kynes

- współczesna socjaldemokracja sprzeciwia się zarówno komunizmowi

jak i liberalizmowi

-W myśl wskazań socjaldemokratów państwo powinno odgrywać aktywną rolę w sferze gospodarczej i poprzez odpowiednią politykę modyfikować mechanizmy wolnego rynku

- socjalizm demokratyczny propaguje program trzech demokracji- politycznej, społecznej i ekonomicznej

• chrześcijańska demokracja ( chadecja)

-zaczęła się kształtować pod koniec XIX wieku, byłą odpowiedzią środowisk katolickich na rosnące wpływy socjalizmu

-chadecja swoje zasady czerpie z dwóch źródeł: społecznej nauki Kościoła i z kierunku filozoficznego nazywanego personalizmem

• podstawowym dokumentem społecznej nauki kościoła jest encyklika Leona XIII „Rerum Novarum” z takimi ideami jak: upowszechnienie własności , solidaryzm społeczny, subsydiarność

• twórcami personalizmu byli: Jacques Maritain i Emmanuel Mounier, twierdzili oni, że człowiek powinien zachować prymat wartości duchowych nad materialnymi

• POPULIZM

W politologii nie ma zgody czy populizm jest doktryną . Jego przeciwnicy zwracają uwagę, że jest niespójny ideologicznie. Zwolennicy zaliczenia populizmu w szereg ideologii twierdzą, że można w nim wyróżnić wspólne idee dotyczące człowieka, społeczeństwa, gospodarki i państwa.

Populizm jest zespołem idei koncentrujących się wokół idei nadrzędnej jaką jest lud.

Za pierwszego populistycznego polityka uważa się prezydent Argentyny z lat 50- tych

Juana Perona.

Poglądy populistów:

• człowiek

-gloryfikowanie człowieka prostego, przeciętnego, pracowitego

• odrzucenie wzorców osobowych elit

• kulturowy prymitywizm

• odrzucenie cywilizacji, która kaleczy człowieka

• lud

• to ogół ludzi biednych i prostych

• lud jest źródłem wszystkich cnót i wartości ogólno narodowych

• teoria wroga ludu, który nieustannie spiskuje i nie pozwala zbudować doskonałego społeczeństwa

• społeczeństwo

-powinno się składać z małych wspólnot wiejskich i miejskich, które łączą zasady solidaryzmu

• termin społeczeństwo jest równoznaczny z terminem masy ludowe

• ten termin obejmuje każdego kto nie należy do elit i jest niezadowolony z własnego losu

• przywódca

-charyzmatyczny

-mesjasz i demagog

-przedstawia proste rozwiązania trudnych spraw

• państwo

-pełnię władzy w państwie posiada przywódca

• uwielbienie dla niego neutralizuje konflikty społeczne

• gospodarka

• w zasadzie wielosektorowa

• najbardziej pożądane tradycyjne wzory gospodarki wiejskie, rzemiosło, drobna przedsiębiorczość

Populizm pojawia się tam gdzie jest trudna sytuacja społeczno- ekonomiczna

PRZEGLĄD WAŻNIEJSZYCH KIERUNKÓW DOKTRYNALNYCH I IDEWOPOLITYCZNYCH

AGRARYZM- od łac. agrarus - dotyczący roli

• Wykształcił się w Niemczech w II poł. XIX wieku, ale jako doktryna został opracowany w Czechosłowacji w latach 20-tych XX wieku przez Antonina Svehlę i Milana Hodżę. Według agrarystów chłopi są klasą społeczną najmniej zdemoralizowana przez cywilizację, dlatego w nich tkwi największy potencjał sił wytwórczych i zdrowego rozsądku, z tego powodu są najbardziej predestynowani do rządzenia krajem i wpływania na losy państwa.

• Agraryzm uważa się za trzecią drogę pomiędzy socjalizmem i kapitalizmem

ANARCHIZM-

• Stoi na stanowisku, że głównym zagrożeniem dla wolności człowieka są struktury społeczne w szczególności państwo, dlatego głoszą potrzebę zniesienia państwa i wszelkiej władzy.

• Twórcą anarchizmu był Pierre Proudhon dlatego na początku nazywał się ten ruch prudonizmem.

• Proudhon stworzył anarchizm indywidualistyczny, potem Michał Bakunin stworzył anarchizm kolektywistyczny, Piotr Kropotkin anarchizm komunistyczny, a anarchosyndykalizm stworzył George Sorel

• Anarchiści byli przekonani, że wystarczy zamordować wszystkich polityków aby zadać śmiertelny cios państwu, dlatego przeprowadzili kilka głośnych zamachów stanu: w 1894 zamordowali prezydenta Francji Sadi Carnot, w 1898 cesarzową Austrii Elżbietę ( słynna Sisi)- za ten zamach zostali usunięci z II Międzynarodówki, króla Włoch Umberto I, prezydenta Stanów Zjednoczonych Williama Mac Kinalay w 1901.

• Po pierwszej wojnie światowej ruch ten uległ zapomnieniu aby niespodziewanie odrodzić się w 1968 roku podczas tzw. kontestacji młodzieżowych. Powstały wtedy organizacje anarchistyczne takie jak: Czerwone Brygady we Włoszech, Action Direct we Francji , Frakcja Czerwonych Brygad w RFN.

EKOLOGIZM-

• Termin ekologia stworzył niemiecki uczony Ernst Haeckel nazywając tak gałąź biologii zajmującą się relacjami pomiędzy żywymi organizmami i środowiskiem

• Ekologizm za najważniejszy problem współczesny i polityczny dzisiejszego świata uważa ochronę środowiska naturalnego

• Jest to ruch radykalny, dogmatyczny, przesadnie lewicowy dlatego trafia do wąskiej grupy odbiorców

• Ochronie środowiska towarzysza często wątki antyidustrialne i wrogość wobec współczesnej technologii

FEMINIZM- od łac .femina- kobieta

• Ideologia głosząca konieczność politycznego i społecznego wyzwolenia kobiet.

• Nowoczesny feminizm rozwinął się w II poł. lat 60-tych, ale jego początków należy szukać w ruchu sufrażystek z II poł. XIX wieku. Sufrażystki walczyły o prawa wyborcze( suffrage- wybierać. Potem ruch sufrażystek przekształcił się w ruch emancypantek, czyli ruch walczący o równouprawnienie kobiet.

• Niekiedy feminizm jest traktowany jako skrajny odłam ruchu emancypacji kobiet.

• W feminizmie podkreśla się wrogość płci, nawołuje się do walki płci, występuje się przeciwko tradycji i ustalonym wzorcom zachowań.

PACYFIZM- łac. pacyfikus- wprowadzający pokój

• Doktryna, która stawia sobie za cel propagowanie pokoju i potępia wszystkie wojny jako niesprawiedliwe i sprzeczne z naturą człowieka , przy tym nie robi się rozróżnienia między wojna agresywną i obronną

• Najbardziej znaną doktryną opartą o pacyfizm jest gandyzm, stworzony przez indyjskiego polityka Mohandasa Karamchada Gandhi, zwanego Mahatmą czyli Wielkim Duchem

• W życiu politycznym gandhyzm postulował non violence czyli strategię wyrzeczenia się przemocy w każdych okolicznościach, drugą zasadą była zasada cywilnego nieposłuszeństwa ( satyagraha).Państwo według Gandhiego miało być luźną federacją samorządnych i samowystarczalnych wspólnot lokalnych

• RASIZM-

• Ideologia rasizmu została stworzona przez Francuza Artura de Gobineau, który w XIX wieku wydał, książkę zatytułowaną Esej o nierówności ras ludzkich. To on stworzył przekonanie, że najdoskonalszą rasą jest rasa aryjska

• Doktryna głosząca, że między rasami istnieją zasadnicze różnice, które powodują, że rasy dzielą się na niższe i wyższe

• Poglądy te rozwijał żyjący w Niemczech Anglik Houston Stewart Chamberlain oraz Alfred Rosenberg, który był czołowym ideologiem nazistowskiego rasizmu

• Teorie rasistowskie w praktyce zastosowano w Republice Afryki Południowej w latach 1948-1991 obowiązywał tam apartheid czyli ścisła segregacja rasowa

• SYDYKALIZM-

• Doktryna, która uznaje związki zawodowe za najbardziej postępowe kreatywne organizacje społeczne, które z tego powodu powinny być fundamentem każdego społeczeństwa

• Syndykalizm powstał pod koniec XIX wieku we Francji jego ideologiem był George Sorel

• Syndykaliści pragnęli przekształcić niesprawiedliwe państwo kapitalistyczne poprzez strajki w państwo sprawiedliwe.

• Syndykaliści źle wyrażali się także o państwa komunistycznych

• Manifestowali swoją niechęć do polityki

• NOWA LEWICA-

• Tym mianem określa się radykalne lewicowe ideologie i związane z nimi ruchy politycznego protestu( kontestacje)

• Nowa lewica odrzuciła koncepcje Marksa, że rewolucyjną siła są robotnicy. Robotnicy stracili swój rewolucyjny potencjał i nie są w stanie zmienić świata, nowoczesna siła rewolucyjna są teraz studenci, młoda inteligencja, narody Trzeciego Świata

• Nowa Lewica krytykowała państwa kapitalistyczne za konsumpcjonizm, a kraje komunistyczne za zdradę ideałów rewolucyjnych i biurokratyzm

• Głosili kult wyzwolonej od wszelkich ograniczeń i w pełni nieskrępowanej wolności indywidualnej, piętnowała utrwalone normy, podając jako cel życia bunt i negację

• Czołowym ideologiem Był Herbert Marcus autor głośnych książek: Rozum i rewolucja, Eros i cywilizacja, Człowiek jednowymiarowy

• NACJONALIZM- od łac. natio- naród

• Doktryna, która uważa naród za najwyższą formę życia społecznego, a dobro narodu za najwyższą wartość

• Najwyższym celem każdego narodu jest powołanie własnego państwa

• Naród jako wspólnota ma zdecydowany prymat nad jednostką ludzką

• Nacjonalizm może stymulować miłość do własnego narodu, budzić świadomość narodową wtedy mówimy o nacjonalizmie otwartym, który spełnia pozytywną rolę, nacjonalizm może przyjmować formę agresywną szerząc nienawiść, ksenofobię i rasizm wtedy mamy do czynienia z nacjonalizmem zamkniętym, który nazywa się szowinizmem

FASZYZM od wł. fascio- pęk, wiązka, związek

• Twórcą był Benito Mussolini ,jego ideologia była mało spójną mieszaniną poglądów Hegla, Sorela, Pareto i Nietzsche

• Ruch ten manifestował antyintelektualizm głosząc pochwałę działania

• W warstwie politycznej jedna z zasadniczych cech był ultranacjonalizm- z uwielbieniem dla włąsnego narodu wiązała się pogarda dla innych i ekspansjonizm

• Faszyzm wyniósł państwo do ram absolutu „ Wszystko z państwem, niż poza państwem, nic przeciwko państwu”

• Źródłem prawa i decyzji politycznych był wódź ( Duce), propagand głosiła, że dysponuje on ponad ludzkimi możliwościami

NARODOWY SOCJALIZM(nazizm)

• Narodowy socjalizm jest jedną z form faszyzmu, ale posiada cechy, które wyróżniają go jako odrębna formę: nacjonalizm, rasizm i socjalizm

• Pojęcie narodu( volk)wyniesiono do rangi absolutu „ Ty jesteś niczym naród wszystkim

• Ogłoszenie Niemców jako rasy panów, predestynowanych do panowania nad całym światem, rasy niższe będą niszczone aby nie zajmowały niemieckiej przestrzeni życiowej

• Nazizm przejął od marksizmu idee rewolucji, walki klas, dyktatury, przewodniej roli partii

• Ale negował internacjonalizm

KOMUNIZM

• doktryna uznająca za najważniejszą sprawę zaprowadzenie bezklasowego społeczeństwa, gdzie nie ma własności prywatnej

• Jako nowoczesna doktryna komunizm jest dziełem Karola Marksa dlatego zamiennie nazywa się go marksizmem, za jego współtwórcę uchodzi Fryderyk Engels

• Zakładał , że rewolucja jest jedyną słuszną forma walki, a klasa robotnicza jedyną, która może zwycięsko poprowadzić rewolucje

• W wyniku obalenia kapitalizmu zostanie zlikwidowana własność prywatna, zniknie tym samym alienacja człowieka, zostanie wprowadzone powszechne braterstwo, równość i sprawiedliwość

• Według Marksa historia ludzkości jest historią walk klasowych, ludzkie działania są zawsze uwarunkowane potrzebami, i materialnymi „ byt określa świadomość”

Formy komunizmu:

Leninizm-

Koncentruje się jedynie na sposobach przechwycenia władzy w państwie

Proletariat nie jest w stanie wywołać rewolucji, musza to zrobić zawodowi rewolucjoniści

Po rewolucji partia- awangarda ustanowi dyktaturę proletariatu o czysto represyjnym charakterze

Stalinizm-

Ustrój komunistyczny można, a nawet trzeba budować w jednym kraju, co było odstępstwem od tradycyjnego marksizmu

W miarę postępu budowy socjalizmu zaostrza się walka klas czemu ma przeciw działać terror

Trockizm-

Koncepcja permanentnej rewolucji, która należy rozprzestrzenić na cały świat

Maoizm-

Populistyczna odmiana marksizmu, której odwołanie się do mas ma rozwiązać każdy problem

Nadmierna wiedza teoretyczna może tylko przeszkodzić w działaniu

UCZESTNICZENIE OBYWATELA W ORGANIZACJACH

• POZARZĄDOWYCH

I. Partie polityczne

Słowo `partia' jest pochodzenia łacińskiego i w starożytności oznaczało część całości. W starożytnym Rzymie stosowano je w różnych konotacjach, słowem `partia' określano czasem senat, czasem Italię, wtedy znaczyło to, że Płw. Apeniński jest uważany za podstawową część rzymskiego imperium. Tym słowem określano również grupę ludzi skupionych wokół nieformalnego przywódcy. Z czasem zaczęto dodawać do tego słowa pojęcie `amicitia' i `frakcja'. Słowo `amicitia' oznaczało związek zawarty dla realizacji szlachetnej sprawy. Słowem `frakcja' oznaczano związek nieszlachetny. Współcześnie partia to zorganizowana grupa ludzi, która posiada przywódcę, własny program i dąży do zdobycia władzy po to, by ten program realizować.

Niemiecki socjolog Max Weber określił 3 etapy ewolucji partii:

I etap- to koterie arystokratyczne, które zaczęły powstawać w II poł. XVII w., były to grupy kilku rodów arystokratycznych, najczęściej spowinowaconych ze sobą poprzez małżeństwa. Głównym celem takiej koterii było zdobycie przez nią dominujących wpływów w państwie kosztem innych rodów oraz ograniczenie władzy panującego, ale tylko w taki sposób, by panujący również popierał interesy danego rodu. Przykładem koterii są Torysi i Wigowie z XVII-wiecznej Anglii, w Polsce natomiast koterią była Familia, czyli rody Czartoryskich, Lubomirskich i Poniatowskich.

II etap- to kluby polityczne. Pierwsze kluby powstały w II poł. XVIII w. w Anglii. Miały własny program polityczny, ale nie posiadały jeszcze struktury organizacyjnej. Przywódca był również przywódcą nieformalnym, a jego prawo do przewodniczenia było oparte jedynie na osobistej charyzmie, przykładem takiego klubu są kluby jakobinów i kordelierów z czasów rewolucji francuskiej, natomiast z Polski, np.: stronnictwo hetmańskie czy patriotyczne z czasów Sejmu Wielkiego.

III etap- to partie polityczne, które zaczęły się kształtować w II poł. XIX w. Każda partia posiada swój statut, jest wewnętrznie zorganizowana, posiada również przywódcę, którego można zmienić wg. ściśle określonych zasad, jak również posiada program działania.

Każda partia posiada: program, strukturę organizacyjną, jak również cel.

Program partii to określenie jej dążeń, a także sposoby realizacji danych punktów programu. Program zawsze dotyczy określonej grupy społecznej, której interesy dana partia reprezentuje. Partie konserwatywne zawsze będą reprezentowały interesy klas posiadających, natomiast partie lewicowe zawsze będą dążyć do zapewnienia jak największej ilości praw socjalnych warstwom uboższym.

Struktura organizacyjna jest określona w statucie partii, gdzie określa się kto i na jakich zasadach może partią kierować, jakie wewnętrzne organy tworzy się w partii, na jakich zasadach przyjmuje się nowych członków, jednocześnie określa się czy partia wymaga całkowitego zdyscyplinowania i podporządkowania się jej zasadom tak, jak w partiach angielskich, czy wymaga jedynie luźnego kontaktu z poszczególnymi strukturami partii tak, jak jest to w partiach amerykańskich. Pierwszy typ partii, czyli takie, jak np.: brytyjskie, nazywamy scentralizowanymi, a drugi zdecentralizowanymi.

Cel partii- każda partia na świecie ma jeden podstawowy cel- zdobycie i utrzymanie władzy. Jeżeli partia posiada władzę, może realizować swój program, jeżeli jest w opozycji również odgrywa ważną rolę kontrolującą, stara się wyszukać błędy i poprzez ich ujawnienie przyspieszyć nowe wybory.

Wszystkie partie odgrywają w społeczeństwie następującą rolę:

- wyłaniają elity władzy

- kształtują opinię publiczną

- formułują alternatywne programy polityczne i gospodarcze

- propagują zasady życia politycznego w społeczeństwie

Bardzo często w nazwach nie jest używane słowo `partia', tak dzieje się w Polsce, gdzie wśród polityków panuje przekonanie, że to słowo po latach rządów komunistycznej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej ma pejoratywny, czyli negatywny wydźwięk, dlatego też używa się słów: unia (np.: UW, UP), kongres (np.: Kongres Liberalno- Demokratyczny), stronnictwo (np.: PSL), konfederacja (np.: Konfederacja Polski Niepodległej), porozumienie (np.: Porozumienie Centrum), liga (np.: LPR) oraz zjednoczenie (np.: Zjednoczenie Chrześcijańsko- Narodowe). W innych krajach również występuje ta tendencja, np.: od 1994r., kiedy to wiele partii na włoskiej scenie politycznej całkowicie się skompromitowało, nowe partie też zaczęły unikać tego określenia, powstała Forza Italia (Naprzód Italia), Liga Lombardzka (in. Liga Północna). Oczywiście są kraje, w których słowo `partia' nadal egzystuje, np.: Partia Konserwatywna i Partia Pracy w Anglii. Natomiast w Indiach też unika się tego określenia. Dwie największe partie to: Kongres Jedności Narodowej i Blok Dżanata.

Typologia partii

Partie można dzielić według różnych kryteriów:

1. Podział ze względu na grupę interesów, które dana partia reprezentuje, wyróżniamy:

• partie burżuazyjno-parlamentarne, które reprezentują interesy klasy średniej i uważają, że cele polityczne partia musi realizować tylko i wyłącznie w parlamencie, dlatego też zwykle przestają działać, jeżeli nie wejdą do parlamentu, np.: UW

• partie totalitarne, które dzielimy na komunistyczne i faszystowskie. Reprezentują one zwykle interesy proletariatu w wypadku partii komunistycznych i bardzo różnych grup społecznych w wypadku partii faszystowskich. Obecnie nigdzie na świecie partia faszystowska nie sprawuje władzy. Partia komunistyczna rządzi w Chinach, Korei Północnej, Wietnamie i na Kubie.

• partie narodowo-niepodległościowe- charakterystyczne dla krajów azjatyckich i afrykańskich w czasach walki o niepodległość. Po osiągnięciu niepodległości przekształcają się w partie burżuazyjne

2.Podział partii ze względu na sposób wewnętrznego zorganizowania, wyróżniamy

• partie zcentralizowane- wymagają od swoich członków dyscypliny i uczestniczenia w działalności partii

• partie zdecentralizowane-nie wymagają zdyscyplinowania

2. Podział partii ze względu na charakter członkostwa,

• partie kadrowe. Partie kadrowe wymagają od swoich członków faktycznego zaangażowania w realizację programu.

• partie masowe. Partie masowe natomiast za członków uważają nawet tych, którzy jedynie płacą składki i głośno popierają działalność partii.

Systemy partyjne

System partyjny jest to układ wszystkich partii w danym państwie oraz ich wzajemne powiązania.

RODZAJE SYSTEMÓW PARTYJNYCH:

1. liczba partii przejawiających działalność w życiu publicznym:

• system monopartyjny (jednopartyjny)- System monopartyjny jest charakterystyczny dla państw totalitarnych. Działalność innych partii jest w nim zawieszona, bądź całkowicie zdelegalizowana. Obecnie istnieje on w Korei Północnej, Chinach, Wietnamie, na Kubie i w Iraku.

• System dwupartyjny to również system, w którym istnieje wiele partii, ale tylko 2 są zdolne do przejęcia władzy i zwykle sprawują ją na przemian. Taki system panuje w USA, gdzie raz przy władzy jest Partia Demokratyczna, a raz Partia Republikańska oraz w Wielkiej Brytanii, gdzie władzę sprawuje albo Partia Konserwatywna, albo Partia Pracy.

• - wielopartyjny, trzy, lub więcej partii mają szansę na zdobycie władzy. System ten dzieli na:

• system rozbicia wielopartyjnego

System rozbicia wielopartyjnego to system, gdzie jest wiele partii, ale żadna z nich nie jest w stanie osiągnąć bezwzględnej większości i utworzyć silny rząd, dlatego też muszą one tworzyć koalicje. Taki system panuje współcześnie we Włoszech oraz w Polsce.

• system wielopartyjny blokowy-system wielopartyjny blokowy polega na tym, że również żadna partia nie jest w stanie zdobyć władzy samodzielnie, dlatego też tworzą one stałe koalicje, które na przemian sprawują władzę, np.: RFN

• system partii dominującej- System partii dominującej to taki system, w którym istnieje wiele partii, ale tylko jedna z nich jest na tyle silna, żeby wygrać wybory i sprawować władzę. Taki system partyjny panuje w Meksyku od lat 30-tych XX w., władzę sprawuje tam Partia Instytucyjno- Rewolucyjna. Taki system panuje także w Indiach, gdzie od proklamowania niepodległości w 1947r. władzę sprawuje z krótkimi przerwami Kongres Jedności Narodowej.

• system dwublokowy- wiele partii skupia się w dwóch blokach konkurujących ze sobą

np. Francja V Republika

• system kooperacji partii-wszystkie partie tego systemu lub co najmniej wszystkie podejmują współpracę ( Szwajcaria)

2.kryterium programu politycznego i zasad walki międzypartyjnej

-partie zideologizowane- zaznaczają się duże różnice w programach strategii i taktyce głównych partii politycznych np. Republika Weimarska

• partie pragmatyczne- dystans ideologiczny pomiędzy głównymi partiami nie jest duży np. Niemcy

3. kryterium częstotliwości zmiany partii rządzącej

-hegemoniczny- jedna partia, sama lub w koalicji dość długo pozostaje przy władzy np. Japonia, Włochy

-zmienny-następują częste zmiany partii u steru rządów np. Polska

4.kryterium sposobu tworzenia rządu

-zrównoważony- występuje duża polaryzacja, ale bez dłuższej dominacji określonego ugrupowania Niemcy, Wielka Brytania, USA

-rozproszony- nie występuje duża polaryzacja kilka partii może uzyskać podobne wyniki np. Belgia, Holandia

9

---