Zagadnienia wstępne.

Eklezjologia - część teologii zajmująca się nauką o Kościele. Dogmatyka robi refleksję nad sensem Kościoła, oraz mówi o we­wnętrznej strukturze Kościoła. Jest to akt stwórczy, który tworzy jedną wielką całość.

Kościół:

• Zapoczątkował Jezus Chrystus a jego celem jest Królestwo Boże.

• Teologia dogmatyczna: struktura wewnętrzna − istota i treść objawienia na temat Kościoła.

• Teologia fundamentalna: struktura zewnętrzna, organizacyjna.

• Lud Boży, wspólnota wierzących.

• Instytucja religijna, która ma określone warunki i przymioty.

• “Stała organizacja polityczna”.

• Wymiar trynitarny Kościoła: LG 4: « Kiedy zaś dopełniło się dzieło, którego wykonanie Ojciec powierzył Synowi na ziemi, zesłany został w dzień Zielo­nych Świąt Duch święty, aby Kościół ustawicznie uświęcał i aby w ten sposób wierzący mieli przez Chrystusa w jednym Duchu dostęp do Ojca. On to właśnie jest Du­chem życia, czyli źródłem wody tryskającej na żywot wieczny, przez Niego Ojciec ożywia ludzi umarłych na skutek grzechu, zanim śmiertelne ich ciała wskrzesi w Chrystusie. Duch mieszka w Kościele, a także w sercach wiernych jak w świątyni, w nich przemawia i daje świadectwo przybrania za synów. Prowadząc Kościół do wszelkiej prawdy i jednoczenie we wspólnocie (in communione) i w posłudze, uposaża go w rozmaite dary hierarchiczne oraz charyzmatyczne, i przy ich pomocy nim kieruje oraz owocami swoimi go przyozdabia. Mocą Ewangelii utrzymuje Kościół w ciągłej młodości, ustawicznie go odnawia i do doskonałego zjednoczenia z Oblu­bieńcem prowadzi. Albowiem Duch i Oblubienica mówią do Pana Jezusa Przyjdź!. Tak to cały Kościół okazuje się jako “lud zjednoczony jednością Ojca i Syna, i Ducha Świętego”. » − Kościołem rządzi Duch Św., obecny jest Jezus Chrystus, dawcą darów jest Bóg Ojciec.

• Eschatyczny wymiar Kościoła: Jezus Chrystus jest treścią Kościoła, natomiast celem Kościoła jest Królestwo Boże.

Kościół potrójny:

1. pielgrzymujący − Kościół grzeszników.

2. zadośćcierpiący − Kościół w czyśćcu (czas przejściowy).

3. niebiański − Kościół osób zbawionych (świętych obcowanie).

Promulgacja − początek Kościoła. Ma miejsce na Golgocie, gdzie z przebitego boku Jezusa wypłynęła krew i woda (jest to ofi­cjalne, urzędowe ogłoszenie jakiegoś aktu prawnego, nadające mu moc obowiązująca).

Sakrament − punkty, pomosty z Bogiem. Mamy siedem pomostów wiary. Jest to czynność religijna, której skutkiem ma być łaska uświęcająca za pośrednictwem znaków ustanowionych przez Chrystusa.

Kenoza − dobrowolna śmierć.

Unia hipostatyczna − zjednoczenie osobowe.

Chrystofanie − objawienie zmartwychwstałego Chrystusa.

Córa Syjonu = Maryja

Anonimowi chrześcijanie − są to ludzie poza Kościołem, którzy istnieją. Nie wszyscy będą potępieni, Ci co spotkali Jezusa są przeznaczeni do zbawienia.

Triduum Paschalne - Męka, Śmierć, Zmartwychwstanie i Wniebowstąpienie Jezusa.

Ambonka − symbol jedności z Ludem Bożym.

Bonifacy VIII (1308 r.): « Po za Kościołem, nie ma zbawienia. »

EKLEZJOLOGIA

1. Traktat o Kościele.

1. Ks. Roman Rogowski rozróżnia 4 etapy rozwoju Kościoła:

1. Etap Biblijny - strona średniowiecza, rozwinięta struktura Kościoła. Kościół − Lud Boży, każdy członek na swoje miejsce. Kładzie akcent na jedność wszystkich. W Listach Pasterskich akcentowana jest rola każdego członka wspólnoty mającego zada­nie do wykonania.

2. Hierarchiczne rozumienie - rozwinięcie hierarchiczne: piramida struktur (na wierzchołku piramidy stoi papież − jako wi­dzialny znak głowy Kościoła, potem biskupi, prezbiterzy i laikat), urzędów i posług. Etap ten wypracowany został przez teolo­gów średniowiecznych, a trwał aż do przełomu XIX i XX wieku.

3. Powrót do źródeł - głębsze podejście do źródeł biblijno-patrystycznych XV − XVI wieku. Etap ten spowodowany został ko­niecznością rewizji obrazu Kościoła wypracowanego w poprzednim okresie. Kościół należy badać opierając się na wierze by w jej świetle przez zagłębienie Pisma św. i Tradycji wydobyć prawdziwy i pełny obraz Kościoła.

4. Etap soborowy XX wiek (1962-1965). Rozwój związany z “Konstytucją Dogmatyczną o Kościele” - “Lumen Gentium” - LG. SV II powraca do biblijnej wizji Kościoła, akcentując jego związek jako całości i poszczególnych jego członków z Chrystusem. SV II podaje cztery oblicza Kościoła: Lud Boży, Ciało Chrystusa, sakrament zbawienia i wspólnotę.

1. Nauki pomocnicze w traktacie o Kościele:

1. Chrystologia: ważną rolę odgrywa tu “inkarnacja Jezusa” - wcielenie historyczne Jezusa i nieodwracalny, jednorazowy, skoń­czony fakt w postaci ciała. Teologiczny traktat: O Jezusie Chrystusie.

2. Soteriologia: “wewnętrzna jedność” w Kościele. Dzieło zbawcze Boga przez Chrystusa zostało przyjęte w Kościele jako dzieło odkupieńcze Jezusa. Jest to gałąź teologii zajmująca się dziełem zbawienia Jezusa Chrystusa jako skutkiem Jego działania, oraz o odkupieniu i Chrystusie jako Odkupicielu. Teologiczny traktat: O Chrystusie Odkupicielu.

3. Eklezjologia: pozostanie Jezusa w Kościele dla zbawienia ludzi. Historyczne, socjologiczne, antropologiczne (pełnia łaski) pozostanie Jezusa dzieła zbawienia w świecie dla ludzi. Teologiczny traktat: O Kościele.

4. Demonstracjo Katholika - “Stara apologetyka”, obrona wiary w Kościele. Eklezjologia wykracza poza granice obrony wiary. Ani psychologia, ani socjologia, ani historia Kościoła nie wyczerpią fenomenu, pytania o istotę “Kościoła”.

1. Traktat o Kościele jest włączony do ogólnego pojęcia Objawienia.

• Nie ma religii - Kościoła bez Jezusa. Posłannictwo Kościoła przez prawdziwość osoby Jezusa. Kościół to Ciało Jezusa. Kościół tworzą ludzie. Jezus buduje Kościół przez wspólnotę uczniów.

1. Lud Boży = Nowy Lud Boży.

• Kościół reprezentuje ludzkość − LG 9: « W każdym wprawdzie czasie i w każdym narodzie miły jest Bogu, ktokolwiek się Go lęka i postępuje sprawiedliwie, podobało się jednak Bogu uświęcić i zbawiać ludzi nie pojedynczo, z wykluczeniem wszelkiej wzajemnej między nimi więzi, lecz uczynić z nich lud, który by Go poznawał w prawdzie i zbożnie Mu służył. Przeto wybrał sobie Bóg na lud naród izraelski, z którym zawarł przymierze i który stopniowo pouczał, siebie i zamiary woli swojej objawiając w jego dziejach i uświęcając go dla siebie. Wszystko to jednak wydarzyło się jako przygotowanie i jako typ owego przymierza nowego i doskonałego, które miało być zawarte w Chrystusie, oraz pełniejszego objawienia, jakie dać miało samo Boże Słowo, stawszy się ciałem. “Oto dni nadchodzą, mówi Pan, i zawrę z domem izraelskim przymierze nowe... Położę zakon mój we wnętrznościach ich i na sercu ich napiszę go, i będę im Bogiem, a oni będą mi ludem... Bo wszyscy poznają mnie, od najmniejszego do największego, mówi Pan” (Jr 31, 31−34). Chrystus ustanowił to nowe przymierze, a mianowicie nowy testament we krwi swojej, powołując spośród Żydów i pogan lud, który nie wedle ciała, lecz dzięki Duchowi zróść się miał w jedno i być nowym Ludem Bożym. Albowiem wierzący w Chrystusa, odrodzeni nie z nasienia skazitelnego, lecz z nieskazitelnego przez słowo Boga żywego, nie z ciała, lecz z wody i Ducha Świętego, ustanawiani są w końcu “rodzajem wybranym, królewskim kapłaństwem, narodem świętym, ludem nabytym..., co niegdyś nie był ludem, teraz zaś jest ludem Bożym” (1 P 2, 9−10). Lud ów mesjaniczny ma głowę Chrystusa, “który wydany został za grzechy nasze i zmartwychwstał dla usprawiedliwienia naszego” (Rz 4, 25), a teraz, posiadłszy imię, które jest ponad wszelkie imię, chwalebnie panuje w niebie. Udziałem tego ludu stała się godność i wolność synów Bożych, w których sercach Duch Święty mieszka jak w świątyni. Prawem jego stało się przykazanie nowe miłowania, jak Chrystus nas umiłował. Celem jego wreszcie - Królestwo Boże, zapoczątkowane na ziemi przez samego Boga i mające się dalej rozszerzać, aż na końcu wieków dopełnione zostanie również przez Boga, gdy objawi się Chrystus, życie nasze, a “samo stworzenie bę­dzie wyzwolone z niewoli skażenia na wolność chwały synów Bożych” (Rz 8, 21). Toteż ów lud mesjaniczny, choć nie obejmuje aktualnie wszystkich ludzi, a nieraz nawet okazuje się małą trzódką, jest przecież potężnym zalążkiem jedności, nadziei i zbawienia dla całego rodzaju ludzkiego. Ustanowiony przez Chrystusa dla wspólnoty życia, miłości i prawdy, używany jest również przez Niego za narzędzie zbawienia wszystkich i posłany jest do całego świata, jako światłość świata oraz sól ziemi. A jak Izrael wedle ciała, wędrujący przez pustynię nazwany już jest Kościołem Bożym, tak nowy Izrael, który żyjąc w doczesności szuka przyszłego i trwałego miasta, również nazywa się Kościołem Chrystusowym, jako że Chrystus nabył go za cenę krwi swojej, Duchem swoim go napełnił i w stosowne środki widzialnego i społecznego zjednoczenia wyposażył. Bóg powołał zgromadzenie tych, co z wiarą spoglądają na Jezusa, sprawcę zbawienia i źródło pokoju oraz jedności, i ustanowił Kościołem, aby ten Kościół był dla wszystkich razem i dla każdego z osobna widzialnym sakramentem owej zbawczej jedności. Mając rozprzestrzenić się na wszystkie kraje, Kościół wchodzi w dzieje ludzkie, wkraczając równocześnie poza czasy i granice ludów. Idąc zaś naprzód poprzez doświadczenia i uciski krzepi się Kościół mocą obiecanej mu przez Pana łaski Bożej, aby w słabości cielesnej nie odstąpił od doskonałej wierności, lecz pozostał godną oblubienicą swego Pana i pod działaniem Ducha Świętego nieustannie odnawiał samego siebie, póki przez krzyż nie dotrze do światłości, która nie zna zmierzchu. ». Kościół jest znakiem obecności w świecie. Jest narzędziem wprowadzającym każdego człowieka w kontakt z Jezusem.

• Posłani są wszyscy ludzie.

• Został ten obraz oczyszczony po Ludzie Bożym ze ST. Po Soborze Watykańskim II podkreśla się równość Ludu Bożego. Ka­płani są na równi mając tylko inną funkcję.

• Nowy Lud Boży, każdy ma inną funkcję, ale podkreśla się równość.

• Ojcowie Kościoła - ponad 80 obrazów Kościoła, np.: Kościół jako łódź - przewodzi jej Jezus, a w niej apostołowie.

1. Sobór Watykański II przejął 4 obrazy od Ojców Kościoła:

1. Lud Boży.

2. Communio - wspólnota.

3. Mistyczne Ciało.

4. Powszechny sakrament zbawienia. Sakrament − jest znakiem niewidzialnego związku człowieka z Bogiem (zasada kontynu­acji). Jest to czynność religijna, której skutkiem ma być łaska uświęcająca za pośrednictwem znaków ustanowionych przez Chry­stusa. Oznacza, że dokonuje się coś w historii zbawienia. Jezus jest podstawowym sakramentem. Kościół jako sakrament poka­zuje i pomaga nawiązać kontakt człowieka z Bogiem, ale człowiek musi sam chcieć tego kontaktu. Cały Kościół jest sakramen­tem, bo Jezus jest sakramentem. Kościół jako:

• Nowa Ziemia − Nowe Niebo: eschatologiczna wizja Kościoła jako “tu” i “tam”. Kościół na ziemi i w niebie.

• Ciało Mistyczne Chrystusa: sakramentalna tajemnica przedłużenia misji w Kościele, pokazuje i pomaga nawiązać kon­takt z Bogiem.

• Trzeba podawać główne elementy prawdziwości Kościoła, by mogły znaleźć się w innych Kościołach − ekumenizm.

• Obecnie Kościół i jego zadania konkretyzuje traktat o Kościele, w czym pomaga teologia fundamentalna.

• Obrazy Kościoła to tytuły:

• Pełnia Chrystusa − identyfikacja z pełnią Chrystusa Ef 1, 20−23: « 20 Wykazał On je, gdy wskrzesił Go z martwych i posadził po swojej prawicy na wyżynach niebieskich, 21 ponad wszelką Zwierzchnością i Władzą, i Mocą, i Panowaniem, i ponad wszelkim innym imieniem wzywanym nie tylko w tym wieku, ale i w przyszłym. 22 I wszystko poddał pod Jego stopy, a Jego samego ustanowił nade wszystko Głową dla Kościoła, 23 który jest Jego Ciałem, Pełnią Tego, który napełnia wszystko wszelkimi sposobami. ».

• Znak Królestwa Bożego − związany jest z mandatem misyjnym Kościoła:

• Mk 16, 15: « 15 Idźcie na cały świat i głoście Ewangelię wszelkiemu stworzeniu! ».

• Mt 28, 19: « 19 Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. » − ustanowienie sakra­mentu Chrztu.

Kryteria:

• Panowanie Chrystusa po zmartwychwstaniu w Kościele, głosić Chrystusa Zmartwychwstałego, że On żyje.

• Wzywać do nawrócenia.

• Sakramentalna tajemnica paschalna − czyli stały kontakt z Bogiem w sakramentach stanowi zarodek zjednoczonej ludzkości w Chrystusie.

• Kościół − wizja sakramentalna przedłużająca misje Chrystusa, znak obecności w świecie.

• Trzeba pomóc ludziom “przekroczyć próg nadziei” (“Dominus Iesus”).

• Kościół ciągle musi przypominać Jezusa.

• W odróżnieniu od hierarchii wizji Kościoła można pomóc (kard. Charles Journet zajmował się Kościołem, jako powracający do źródeł).

• Kard. Karl Adam (1924 r.) pierwsze wizje Kościoła po wojnie “Istota katolicyzmu”.

• Pius XII kontynuował myśl Adama w encyklice “Mystici Corporis Christi” − “Mistyczne Ciało Chrystusa”.

1. Historyczne podstawy ustanowienia Kościoła:

• Izrael a Kościół.

• Jezus a Kościół.

• Rozwój dogmatyczny.

1. Ogólne pojęcie Kościoła - Kim jest Kościół?

• Kulturalnym znakiem występującym w różnych sytuacjach społecznych.

• Kościół zakłada oświecenie wzajemnych stosunków Kościół a świat.

• Socjologiczne względy Kościoła.

• Pojęcie Kościół obejmuje dwie płaszczyzny:

• Jest instytucją ze swoją organiczną nadbudową.

• Jest wspólnotą rozumiejącą siebie, rozwijającą się w określonym czasie.

1. Kościół rozwija się w pewnym napięciu (celowość a idealność):

• Od być do powinienem.

• Od faktu do zadania.

1. Nauka o Kościele obejmuje apologetykę - interesuje się strukturą zewnętrzną Kościoła (pochodzenie, autorytet). Traktat dogmatyczny o Kościele mówiący o strukturze wewnętrznej Kościoła (objawienie − dogmatyka),np. Co to jest Kościół, ale w formie treści objawienia? Teologia fundamentalna − zajmuje się strukturą zewnętrzną Kościoła, np. pochodzenie, autorytet, suk­cesja.

1. Elementy eklezjotwórcze.

• Kościół jest kulturalnym znakiem, którego elementem jest życie społeczne. Kościół musi zaistnieć w kulturze.

• Zakłada oświecenie stosunków wzajemnych. Trzeba mówić o Kościele w świecie. Kościół powinien docenić realność życia − inaczej żyje Kościół w Chinach, Albanii.

• Socjologiczne względy. Pojęcie Kościoła trzeba umotywować w warunkach geograficznych.

• Pojęcie Kościoła obejmuje dwie platformy:

• Ustala się, jakie elementy częściowe można odróżnić.

• Utrzymuje się pogląd, co nie jest Kościołem. Trzeba pytać, co nie jest Kościołem i jaki jest stosunek wielkości do Kościoła, np. państwo.

• Struktura globalna rozumiana Kościoła:

1. Trzeba podać perspektywy historyczne i czasowe, np. Kościół w XIX wieku a na początku chrześcijaństwa.

2. Przestrzenne podziały − Kościół uniwersalny i Kościół krajowy, na wschodzie i zachodzie w XI wieku podzielony. Jest po­dział realny i duchowy. Trzeba rozróżnić Kościół w kręgach kulturowych, np. krąg kulturowy germański a nie cywilizacja.

3. Socjalne konstelacje (hierarchia wyznaniowa) − duchowych chce się zrównać ze świeckimi.

4. Wiedza i wartościowanie, by Kościół został zrozumiany, np. katecheza prowadzona przez księdza a przez katechetę. Świeckie przedstawienie moralności.

5. Krytyka kościelna − trzeba się ludzi pytać o Kościół.

6. Funkcje i akcje − trzeba głosić działalność społeczną, polityczną, np. powódź, walka z aborcją, Caritas, Ośrodek Misyjny.

7. Formy kulturalnego wyrażania informacji − trzeba językowi nieraz konkretnym językiem przemawiać, np. sztuka, muzyka, symbol liturgiczne.

8. Do rozumienia pełnego Kościoła potrzebne są:

• Uporządkowanie od ograniczonej wspólnoty do większego środowiska.

• Ujęcie teraźniejszości przez przeszłość i przyszłość. Tak jak dziś żyjemy jakbyśmy popatrzyli, np. na Kościół cysterski.

• Odpowiednie przyjęcie faktu z jego symboliczną treścią, np. Kościół jest faktem.

• Czym jest Kościół?

9. Kościół jest instytucją − dla przeciętnych ludzi − ze swoją organiczną budową, warunkami przynależności (chrzest) i sposo­bem życia (trzeba się odpowiednio zachować). Instytucja posiada ogromne zaplecze.

10. Ludzką wspólnotą ma określone rozumienie siebie i rozwija swoje określenia, np. liturgia, świadectwo życia, Caritas, itd.

• Naprzeciw realności jest idealność, np. jeżeli jestem Chińczykiem i nie ma Kościoła, to muszę stworzyć Kościół podziemny.

1. Sens Kościoła w rozumieniu dzisiejszego chrześcijaństwa.

• Musi być refleksja historyczno-teologiczna

• Kościół musi rozumieć swoją tożsamość. Nie jest on czymś statycznym, bo składa się z ludzi.

1. Pytanie o Kościół w XX wieku.

1. Początek wieku.

• Kościół naznaczony jest od początku XX w. reformacją i kontrreformacją istniejąca w religii.

• Skutkiem reformacji jest podzielony Kościół przez różne wyznania, słaba jest łączność między wyznaniami.

• Kościół katolicki uważał się za siedzibę zbawienia w formie doskonałej wspólnoty. Oddzielał się od innych wspólnot (wewnętrz­nie zamknięta twierdza). Chronił tradycję i jedność rozumianą jako jednolitość.

• Gwarantem jedności jest Urząd Nauczycielski Kościoła i prymat papiestwa.

• Określenie Kościoła rzymsko−katolickiego jako papieski.

• Pokusa modernizująca Kościół i uwspółcześniająca świat.

1. Kościół po I Wojnie Światowej.

• Romano Guardini mówił o “obudzeniu Kościoła w duszach”. Świadomość, że Kościół nie powinien być rozumiany jako instytucja, ale jako “żywy organizm”.

• Kościół jako ciało Chrystusa z wieloma członkami, darami, służbami. Był to obraz nowego rozumienia. Budzi się nowe pojęcie Kościoła.

• Powstaje teologia Kościoła, zaczyna się odkrywać eklezjologia patrystyczna (św. Augustyn i Szkoła z XIX wieku − Szkoła z Tü­bingen, której reprezentantami byli: Drey, Möhler, Sailer, Chircher, Scheeben, Newman).

• Ważne wpływy we Francji (szkoła paryska: Paryż, Lyon) i Wielkiej Brytanii (kard. John Henry Newman [1801−1890 r.]).

• Karol Adam napisał “Istota chrześcijaństwa”. Obudził tym samym zainteresowanie kolejnych teologów. Mówił o wkładzie Kościoła do kultury, sztuki, nauki. Głosił harmonizację i optymizm Kościoła w “Hymnach do Kościoła”. Ten optymizm głosiła również G. von le Forth.

• Rola Kościoła: protest przeciwko rasizmowi (rasizm niszczył wiele wartości).

• Wiara po wojnie zdobyła zaufanie. Kościół musi ciągle tryumfować, aby dawać świadectwo wiary.

• Eklezjologiczna orientacja miała wpływ na Kościół protestancki i ewangelicki. Otto Dibellius uważał, że XX wiek jest wiekiem Kościoła.

• Zainteresowanie Kościoła spadło, gdy wzbudziło się zainteresowanie konsumpcją i przemysłem. Wzmocniła się krytyka tradycji, autorytetu i instytucji Kościoła, przy tym nastał rosnący sekularyzm, marksizm.

1. Kościół w czasie i po II Wojnie Światowej.

• Widoczna był jedność wierzących, rosła świadomość ekumeniczna, rośnie solidarność.

• Protest przeciw nacjonalizmowi.

• Zwyciężyły Kościoły − stały się one pełne. Przeżyły czas próby. Szukały swojej orientacji.

• Zainteresowanie Kościołem upadło, gdy zaczęto się interesować dobrobytem, konsumpcją, materializmem.

• W latach 60−tych pojawiła się krytyka Kościoła.

• Rośnie sekularyzm i krytyka religii ze strony świeckiej - lata 70 i 80 - odkrycie Kanta, Malebrancha.

• Obudziły się nowe religie m.in. hinduizm, buddyzm; budzi się marksizm, krążą sekty.

1. Sobór Watykański II (1962−1965 r.).

• Celem Soboru było otwarcie się Kościoła na wyzwania współczesności, odnowienie i dostosowanie Kościoła do dzisiejszego dnia.

• Zainteresowanie naturą Kościoła, obrazy Kościoła to: Lud Boży, Sakrament zbawienia, Wspólnota, Ciało Mistyczne. Kościół na nowo stał się znakiem żywotności, energii, sensu i nadzieją ludzkości. Kościół zyskał powszechne uznanie. Cel jedności chrze­ścijan przez dialog, gdzie po czasie soborowym ruszył.

• Cztery obrazy Kościoła mają podkłady biblijne i mają znaczenie teologiczne. Tradycja oparta na Objawieniu. Sobór przypomniał te obrazy.

• Sobór był przełomem w Kościele.

• Sobór rozpoczął “znaki czasu”. Przez nie chciał dać odpowiedź.

• Przypomniał, że trzeba wrócić do źródeł. Obudził pojecie Biblii i patrystyczne.

• Kościół a misje. Powstaje misjologia jako nauka.

• Udział w świecie, dialog w świecie i ze światem. Trzeba prowadzić dialog Kościół - świat.

• Sobór zyskał uznanie na całym świecie. Kościół stał się znakiem żywotności, wiary, zapału, sensu, nadziei.

• Cel jedności chrześcijaństwa, który okazał się bliższym historii i ludzkości (podkreślał darmowość odkupienia).

1. Czas posoborowy.

• Sobory żyją recepcją całego Kościoła.

• Nie przyjęto wszystkiego, co mówił Sobór.

• Mówiono o nie podjętych zobowiązaniach soborowych.

• Pojawiła się tęsknota za przed soborowym czasem.

• Kościół lokalny i powszechny. Sobór nie rozpoczął jakiś reform. Pojawiły się tendencje odnowy Kościoła. Problemy to: autory­tet, wolność sumienia, pokora, posłuszeństwo, urząd, charyzmat. Hierarchia - Lud Boży. Kolegialność biskupów (zasługą na­szego papieża jest wiele spotkań biskupów). Posoborowe tendencje miały aspekt moralny (środki antykoncepcyjne) - encyklika “Humanae vitae” (“Przekazywanie życia”) − Papieża Pawła VI. Kościół podkreśla, że nie można wszystkiego zakazać. Należy budo­wać wspólnotę Kościoła. Spotyka się krytykę między UNK a praxis Kościoła. Szuka się dróg dojścia do Ludu Bożego. Kościól podkreśla, że nie można wszystkiego nakazać. Musimy budować wspólnotę Kościoła.

1. Kościół dzisiaj.

• Kościoły postawione są przed:

1. Ateizmem − istnieje pomimo ograniczonego marksizmu.

2. Sekularyzacją − zeświecczeniem.

3. Krytyką religii.

4. Materializmem − zagrożeniem Kościoła.

5. Relatywizmem moralnym − wszystko jest możliwe, jest wielość określeń, nie ma jednej prawdy.

6. Konfesjami, czyli podziałami w Kościołach. Szukanie złotego środka w pytaniach wiarę. Środkiem tym jest wiara, Chrystus, sens życia i śmierć.

7. Obecność w świecie: urzeczywistnienie pokoju, sprawiedliwości społecznej.

• Postawa Kościoła - Głosić, co głosił Jezus. Wkład Kościoła w rozwiązywanie problemów świata:

1. Sprawiedliwość społeczna (Caritas).

2. Zwalczanie głodu (pomoc w Sudanie, zaspokoić nędzę) - charytatywność.

3. Miłość bliźniego (niewolnictwo, rasizm).

4. Urzeczywistnianie pokoju

5. Teologia wyzwolenia.

6. Godność człowieka (aborcja, eutanazja).

To wszystko wymaga rozwoju teologiczno−filozoficznego (uczelnie).

1. Nowy obraz Kościoła.

• Pokazuje się w postaci nowych fenomenów tj. np. odwrót od eurocentryzmu − poglądu, że Europa jest centrum cywilizacyj­nym, politycznym, gospodarczym, kulturalnym, artystycznym kuli ziemskiej, pępkiem świata (kardynałowie mianowani z Azji i Krajów Trzeciego Świata).

• Stawia się na Kościół w Krajach Trzeciego Świata.

• Inkulturyzacja − zaakceptowanie kultury, tradycji danego narodu, szczepu. Tradycja tubylcza jest dla Kościoła. Różnorodność Kościoła w szeroko pojętym katolicyzmie: jeden, święty, powszechny i apostolski Kościół.

• Kościół jest eksportem dla krajów (Hindusi). Posiada własny język.

1. Tożsamość Kościoła w naszych czasach.

1. Sobór Watykański I (1869−1870 r.):

• Przyjął dogmat o nieomylności papieża.

• Podejście Kościoła do ducha czasów nowożytnych.

• Kościół musi przyjąć nowe orientacje. Wzbudziło to nienawiść od Kościoła przez marksistów.

• Apologetyka, czyli obrona Kościoła i wiary. Kościół rozumiał swój cel apologetycznie.

Pojawiają się problemy z:

• Prymatem Piotra − dogmat, że Piotr jest następcą Chrystusa, a każdy Papież jest Jego następcą.

• Nieomylnością UNK w granicach wiary i obyczajów, gdy Papież przemawia do wiernych.

• Koncyliaryzmem − Kościół razem z Papieżem jest nieomylny. Kościół narodów tworzy kontynent. Papież zbiera przedstawi­cieli Kościoła kontynentalnego (kardynałów, arcybiskupów, biskupów) i wypowiadają się na temat Kościoła na danym kontynen­cie. Sobór jest odbiciem niezmiennej struktury Kościoła. Zgodnie z tą strukturą kolegium apostołów (biskupów) istnieje tylko ra­zem z jego głową (Piotr−papież) i pod przewodnictwem tej głowy i tylko z nią tworzy kolegium kierujące Kościołem.

• Wzmocniono wewnętrzne struktury papiestwa, nie wymyślił tego człowiek, tylko Jezus jest pomysłodawcą.

• Centralizacja Kościoła − koncentracja, skupianie sił, uprawnień, w jednym punkcie, w jednych rękach.

• Kościół staje się obrońcą i nauczycielką objawionego Słowa, które zostało potwierdzone wieloma znakami.

• Odczuwa się Kościół jako wspólnotę wierzących tzn. jako Lud Boży − to ogólny obraz Kościoła i jako “Mistyczne Ciało Chrystusa” − to hierarchiczny obraz Kościoła, który nie jest tworem ludzkim.

• Jurydyczne (kanoniczne), czyli prawnicze podejście Kościoła zostało odrzucone. Prawo “suche” nie pokazuje miłości Kościoła.

• Kościół nie może przestać walczyć o swoją strukturę. Jako skała nadziei. Punkt orientacyjny w otaczającym świecie. Obrońcą i nauczycielką objawionego Słowa. Zaczął się jednoczyć. Kościół optymistyczny i triumfujący. Po I Wojnie Światowej sprecyzował swoją teologię. Zaczęto mówić o Kościele jako wspólnocie. Rok 1943 to Kościół jako Ciało Mistyczne. Była potrzeba Kościoła miłości (wspólnoty) a nie Kościoła jurydycznego. Poruszono sprawę członkostwa w Kościele. Kryterium członkostwa, to pełna wspólnota jedności w wierze, sakramentach i kierownictwie Kościoła.

• Stosunek do innych wyznań. Ważny jest rok 1952 (Ekumenizm). Pius XII określił Kościół jako zasadę życiową ludzkiej społeczności. Zakończone zostało negatywne pojęcie Kościoła.

• Bazylea − wspólnota Kościoła.

1. Sobór Watykański II (1962−1965 r.):

• Celem Soboru było otwarcie się Kościoła na wyzwania współczesności, odnowienie i dostosowanie Kościoła do dzisiejszego dnia.

• Przejął część spuścizny z Soboru Trydenckiego i Soboru Watykańskiego I.

• Sobór Kościoła ponad Kościołem, przerósł samego siebie. Uważano, że Sobór stanął ponad Kościołem. Sobór stał się soborem reform, czyli pojęcia − tworzono nowe pojęcia, faktu − trzeba coś zmienić, odnowy − czyli skutki w jakich Kościół poszedł. Ecclesie semper reformanda - myśl Karola Boromeusza. (Kościół ciągle się reformujący).

• Odnowa w sensie reformacji jako konserwacji. Nastąpiło otwarcie Kościoła, aby nie patrzyć na Kościół jak na strukturę ze­wnętrzną, ale na stronę duchową.

• Kościół staje się bardziej otwarty. Jest zdolny się odmienić (Wspólnota ludzka pozostająca pod wpływem obietnic Królestwa Bożego). Jest zdolny do odnowy ze względu na obecność w Nim Jezusa.

• Podkreśla się ich znaczenie. Weszły do eklezjologii. Kościół nie zastanawia się nad tym czym nie jest (herezje). Zajął się tym czym powinien być, a nie tym czym jest.

• Wspólnota ludzka pod wpływem Bożych obietnic znajduje się w kręgu Królestwa Bożego.

• Duch obiecany przez Jezusa, który żyje i czyni Kościół dynamicznym i żywym.

• Kościół szuka dróg porozumienia. Jest to aspekt antropologiczno-pastoralny. Pojawia się myśl: „Ewangelia dla ludzi, dla świata”.

• Pastoralny aspekt czyli ogromna potrzeba zbliżenia się do ludzi (duszpasterstwo). Nie chce On powtarzać stare prawdy i teorie ale służbę wierze. Stwierdzeniem Soboru jest “być dzisiaj dla wiary”. “Kościół świata” - nowe pojęcie dokonane przez Sobór. Trzeba wejść do Kościoła “Trzeciego Świata” - Afryka.

• Pastoralny aspekt, jak Kościół odnowić − antropologia chrześcijańska.

• Nowa ewangelizacja − potrzeba “żywych” członków Kościoła.

• Aggiornamento − być dzisiaj w wierze w dzisiejszych czasach - (wł. “giorno” - “dzisiaj”), termin odznaczający dostosowanie się do aktualnych potrzeb. W odniesieniu do Kościoła wszedł w użycie za pontyfikatu Jana XXIII, zwłaszcza w kontekście Soboru Watykańskiego II, który miał być adaptacją, odnową i reformą Kościoła, tak aby mógł lepiej pełnić swoją misję w świecie współ­czesnym.

• Kościół świata zebrany przez biskupów całego świata − idea ekumeniczna “Kościół w świecie”, otwarty na cały świat.

• Określenie Kościoła, który jest zdefiniowany przez wiele obrazów, oraz ma wymiar trynitarny jedności Kościoła − jedności Ojca, Syna i Ducha − LG 4.

• LG 2 - Kościół jest przeznaczony do bycia w historii, przygotowany przez Chrystusa, kierowany przez Ducha Świętego.

• Kościół to rzeczywistość pełna, kompleksowa, całościowa, rozwijająca z elementów ludzkich i boskich − LG 8: « Chrystus jedyny Pośrednik, ustanowił swój Kościół święty, tę wspólnotę wiary, nadziei i miłości tu na tej ziemi, jako widzialny organizm, nieustannie go też przy życiu utrzymuje, prawdę i łaskę rozlewając przez niego na wszystkich. Wyposażona zaś w organa hierarchiczne społeczność i zarazem mistyczne Ciało Chrystusa, widzialne zrzeszenie i wspólnota du­chowa. Kościół ziemski i Kościół − bogaty w dary niebiańskie − nie mogą być pojmowane jako dwie rzeczy odrębne, przeciwnie, tworzą one jedną rzeczywistość zło­żoną, która zrasta się z pierwiastka boskiego i ludzkiego. Dlatego też na zasadzie bliskiej analogii upodabnia się ona do tajemnicy Słowa Wcielonego. Jak bowiem przybrana natura ludzka służy Słowu Bożemu za żywe narzędzie zbawienia, nierozerwalnie z Nim zjednoczone, nie inaczej też społeczny organizm Kościoła służy ożywiającemu go Duchowi Chrystusowemu ku wzrastaniu ciała. To jest ten jedyny Kościół Chrystusowy, który wyznajemy w Symbolu wiary jako jeden, święty, kato­licki i apostolski, który Zbawiciel nasz po zmartwychwstaniu swoim powierzył do pasienia Piotrowi, zlecając jemu i pozostałym Apostołom, aby go krzewili i nim kie­rowali, i który założył na wieki jako “filar i podwalinę prawdy” (1 Tm 3, 15) Kościół ten, ustanowiony i zorganizowany na tym świecie jako społeczność, trwa w Kościele katolickim, rządzonym przez następcę Piotra oraz biskupów pozostających z nim we wspólnocie (communio), choć i poza jego organizmem znajdują się liczne pierwiastki uświęcenia i prawdy, które jako właściwe dary Kościoła Chrystusowego nakłaniają do jedności katolickiej. A jak Chrystus dokonał dzieła odkupienia w ubóstwie i wśród prześladowań, tak i Kościół powołany jest do wejścia na tę samą drogę, aby udzielać ludziom owoców zbawienia. Jezus Chrystus, “mając naturę Bożą, ... wyniszczył samego siebie, przyjąwszy postać sługi” (Flp 2, 6) i ze względu na nas “stał się ubogim, bogatym będąc” (2 Kor 8, 9), tak samo i Kościół, choć dla pełnienia swego posłannictwa potrzebuje ludzkich zasobów, nie dla szukania ziemskiej chwały powstał, lecz dla szerzenia pokory i wyrzeczenia również swoim przy­kładem. Chrystus posłany został przez Ojca, “aby głosić ewangelię ubogim... aby uzdrawiać skruszonych w sercu” (Łk 4, 18), “aby szukać i zbawiać, co było zgi­nęło” (Łk 19, 10), podobnie i Kościół darzy miłością wszystkich dotkniętych słabością ludzką, co więcej, w ubogich i cierpiących odnajduje wizerunek swego ubogiego i cierpiącego Zbawiciela, im stara się ulżyć w niedoli i w nich usiłuje służyć Chrystusowi. A podczas gdy Chrystus, “święty, niewinny, niepokalany” (Hbr 7, 26), nie znał grzechu, lecz przyszedł dla przebłagania jedynie za grzechy ludu, Kościół obejmujący w łonie swoim grzeszników, święty i zarazem ciągle potrzebujący oczyszcze­nia, podejmuje ustawicznie pokutę i odnowienie swoje. Kościół “wśród prześladowań świata i pociech Bożych zdąża naprzód w pielgrzymce”, zwiastując krzyż i śmierć Pana, aż przybędzie. Mocą zaś Pana zmartwychwstałego krzepi się, aby utrapienie i trudności swe, zarówno wewnętrzne, jak zewnętrzne, przezwyciężać cierpliwością i miłością, a tajemnicę Jego, choć pod osłoną, wiernie przecież w świecie objawiać, póki się ona na koniec w pełnym świetle nie ujawni. ».

• Sobór wciąga biskupów, prezbiterów i świeckich w większe możliwości działania, do bycia subiektem Kościoła, czyli kimś aktywnym. W tym Soborze po raz pierwszy od IV wieku przyrównano aktywność świeckich. Trzeba kontrolować, żeby świeccy też nie rządzili Kościołem, lub księżmi jak to jest, np. w Niemczech. Nie można eliminować roli prezbiterów. Należy widzieć współodpowiedzialność świeckich za Kościół.

• Kolegium biskupów − Sobór poszedł w myśl odnowienia kolegium biskupów. Biskupi nie mogli podejmować decyzji wraz z papieżem. Sobór to zmienił. Papież zwołuje biskupów i podejmują decyzje w sprawach ważnych. Np. papież spotyka się z syno­dami by poszukać nowych tematów do odnowy Kościoła. Sam jednak Papież nie decyduje.

• Sobór zwrócił uwagę na pojęcie Kościoła jako Nowego Ludu Bożego − LG 13: « Do nowego Ludu Bożego powołani są wszyscy ludzie. Toteż Lud ten, pozostając ciągle jednym i jedynym, winien się rozszerzać na świat cały i przez wszystkie wieki, aby spełnił się zamiar woli Boga, który naturę ludzką stwo­rzył na początku jedną i synów swoich, którzy byli rozproszeni, postanowił w końcu w jedno zgromadzić. Na to bowiem posłał Bóg Syna swego, którego ustanowił dziedzicem wszystkich rzeczy, aby był Nauczycielem, Królem i Kapłanem wszystkich, Głową nowego i powszechnego ludu synów Bożych. Na to wreszcie zesłał Bóg Ducha Syna swego, Pana i Ożywiciela, który dla całego Kościoła i dla poszczególnych oraz wszystkich razem wierzących jest zasadą zespolenia i jedności w nauce apo­stolskiej oraz w obcowaniu wzajemnym, w łamaniu chleba i modlitwach. Wśród wszystkich tedy narodów ziemi zakorzeniony jest jeden Lud Boży, skoro ze wszystkich narodów przybiera on sobie swoich obywateli, obywateli Królestwa o charakterze nie ziemskim, lecz niebiańskim. Wszyscy bowiem wierni rozproszeni po świecie mają ze sobą łączność w Duchu Świętym i w ten sposób “mieszkaniec Rzymu wie, że Hindusi są członkami tego samego co on organizmu”. A ponieważ Królestwo Chrystu­sowe nie jest z tego świata, przeto Kościół, czyli Lud Boży, wprowadzając to Królestwo, nie przynosi żadnego uszczerbku dobru doczesnemu jakiegokolwiek narodu, lecz przeciwnie, wspiera i przyswaja sobie uzdolnienia i zasoby oraz obyczaje narodów, o ile są dobre, a przyjmując oczyszcza je, umacnia i podnosi. Pamięta bowiem o tym, że winien zbierać wespół z tym Królem, któremu narody dane zostały w dziedzictwo i do którego miasta przynoszą dary i upominki. To znamię powszechności, które zdobi Lud Boży, jest darem samego Pana, dzięki temu darowi Kościół katolicki skutecznie i ustawicznie dąży do zespolenia z powrotem całej ludzkości wraz ze wszystkimi jej dobrami z Chrystusem − Głową w jedności Ducha Jego. Dzięki tej katolickości poszczególne części przynoszą innym częściom i całemu Kościołowi wła­ściwe sobie dary, tak iż całość i poszczególne części doznają wzrostu na skutek tej wzajemnej łączności wszystkich oraz dążenia do pełni w jedności. Dzięki temu Lud Boży nie tylko stanowi zgromadzenie rozmaitych ludów, lecz także sam w sobie składa się z rozmaitych stanów. Istnieje bowiem wśród jej członków rozmaitość − bądź to według funkcji, wyrażająca się tym, że niektórzy dla dobra braci swoich sprawują święte szafarstwo, bądź według stanu i określonego sposobu życia, polegająca na tym, że duża liczba ludzi w stanie zakonnym, dążąc do świętości bardziej stromą drogą, przykładem swym dodaje bodźca braciom. Stąd też we wspólnocie kościelnej prawomocnie istnieją partykularne Kościoły, korzystające z własnej tradycji, przy czym nienaruszony pozostaje prymat Stolicy Piotrowej, która całemu zgromadzeniu miłości przewodzi, nad prawowitymi odrębnościami sprawuje opiekę, a równocześnie pilnuje, aby odrębności nie szkodziły jedności, lecz raczej jej służyły. Stąd wreszcie między poszczególnymi częściami Kościoła istnieją więzy głębokiej wspólnoty co do bogactw duchowych, pracowników apostolskich i doczesnych pomocy. Albowiem członkowie Ludu Bożego powołani są do wzajemnego udzielania sobie dóbr i również do poszczególnych Kościołów odnoszą się słowa Apostoła: “Jak każdy otrzymał łaskę, tak niech usługuje jeden drugiemu na wzór dobrych szafarzy rozlicznej łaski Bożej” (1 P 4, 10). Do tej zatem katolickiej jedności Ludu Bożego, która jest znakiem przyszłego pokoju powszechnego i do niego się przyczynia, powołani są wszyscy ludzie i w różny sposób do niej należą lub są jej przyporządkowani zarówno wierni katolicy, jak inni wierzący w Chrystusa, jak wreszcie wszyscy w ogóle ludzie, z łaski Bożej powołani do zbawienia. » − mówi o różnych formach przynależności do Kościoła.

• LG 15: « Co zaś się tyczy tych ludzi, którzy będąc ochrzczeni noszą zaszczytne imię chrześcijan, ale nie wyznają całej wiary lub nie zachowują jedności wspólnoty (communio) pod zwierzchnictwem Następcy Piotra, to Kościół wie, że jest z nimi związany z licznych powodów. Wielu bowiem jest takich, którzy mają we czci Pismo święte, jako normę wiary i życia, i wykazują szczerą gorliwość religijną, z miłością wierzą w Boga Ojca wszechmogącego i w Chrystusa Syna Bożego, Zbawiciela, na­znaczeni są chrztem, dzięki któremu łączą się z Chrystusem, a także uznają i przyjmują inne sakramenty w swoich własnych Kościołach czy wspólnotach kościelnych. Wielu z nich posiada również episkopat, sprawuje Świętą Eucharystię i żywi nabożeństwo do Dziewicy Bogarodzicielki. Dochodzi do tego łączność (communio) w mo­dlitwie i w innych dobrodziejstwach duchowych, a co więcej, prawdziwa jakaś więź w Duchu Świętym, albowiem Duch Święty przez swe łaski i dary wśród nich także działa swą uświęcającą mocą, a niektórym spośród nich dał nawet siłę do przelania krwi. Tak oto we wszystkich uczniach Chrystusowych Duch wzbudza tęsknotę i działanie, aby wszyscy, w sposób ustanowiony przez Chrystusa, w jednej trzodzie i pod jednym Pasterzem zjednoczyli

się w pokoju. Aby zaś to osiągnąć, Kościół - Matka modli się ustawicznie i trwa w nadziei i rozwija działalność, a synów swoich zachęca do oczyszczenia się i odna­wiania, żeby znamię Chrystusa jeszcze mocniej jaśniało na obliczu Kościoła. » − mówi o przyznaniu i uznaniu elementów eklezjotwórczych u in­nych. Trudno o tych elementach mówić w buddyzmie, czy hinduizmie. Religie nie maja takich pojęć, jak np. zbawienie − w chrze­ścijaństwie do zbawienia idzie się przez cierpienie i krzyż, u nich wszystko jest zbawieniem, to co ich otacza.

1. Konwergencje i dyferencje w Kościele (uzgodnienia i różnice).

• W 1993 roku przyjęto “Powszechną deklarację o rozumieniu Kościołów”, która dotyczy uznania ważności chrztu w odłamach chrześcijańskich.

Konwergencje = uzgodnienia.

• Kościół to wspólnotą wierzących.

• Wszystkie Kościoły uznają, że Kościół który jest tworem Słowa Wcielonego ma podstawowe znaczenie dla chrześcijańskiej wiary jednostki, człowieka. Wiara rodzi się przez słuchanie, głoszenie i posłanie Słowa Bożego Rz 10, 17−20: « 17 Przeto wiara rodzi się z tego, co się słyszy, tym zaś, co się słyszy, jest słowo Chrystusa. 18 Pytam więc: czy może nie słyszeli? Ależ tak: Po całej ziemi rozszedł się ich głos, aż na krańce świata ich słowa. 19 Pytam dalej: czyż Izrael nie zrozumiał? Mojżesz mówi: Wzbudzę w was zawiść do tego, który nie jest ludem, wzniecę w was gniew do ludu niero­zumnego. 20 Izajasz zaś odważa się powiedzieć: Dałem się znaleźć tym, którzy mnie szukali, objawiłem się tym, którzy o Mnie nie pytali. ». Z tego wypływa przynależność do wspólnoty Kościoła.

• Kościoły mówią, iż urząd w Kościele musi być dany jako kontynuacja byłego urzędu apostolskiego. Urząd to hierarchia. Jest to publiczna posługa słowu i sakramentów.

• Kapłan jest od głoszenia Słowa Bożego i posługiwania sakramentami.

Dyferencje = różnice.

• Różnice dotyczą nominacji na urząd. Sukcesja apostolska − wskazuje kto ma być następcą apostołów, a kto nie. Nominacja w konkretnej władzy − jaki jest zakres jego władzy. Sukcesja mówi o różnicy w konkretnym wykonywaniu tego urzędu.

• Różnica jest widoczna w pytaniu o urząd papieski, który jest prymatem. Prymat papieski − jest to sporny punkt, np. katolicyzm i prawosławie. Jest to różnica w służbie i wykonywanej funkcji. W 1870 roku na SV I podano dogmat o prymacie Papieża − nie­omylności.

• Papier z Limy (pewne ugody) − np. chrzest, Eucharystia. Rozmawiano na tematy tj. co znaczy szafarz, przechowywanie euchary­stii, itp. Jest to postęp w rozumieniu Kościoła. Istnieje od 1979 − 80 roku. Stało się to na płaszczyźnie minimalizacji treści, re­dukcji. Nie wolno redukować i minimalizować wiary.

• Protestantyzm jest często ideologią, nie religią, dlatego trudno jest nawiązać kontakt. 31 X 1999 roku podpisano dekret o usprawiedliwieniu z protestantami.

3. Kościół znakiem Królestwa Bożego.

• Kościół ma wymiar eschatologiczny. Nie ma tylko wymiaru doczesnego, ograniczonego, ale ma wymiar wieczny i stąd troska o rozumienie historii. Jest jedna historia człowieka, zaczyna się od urodzenia a śmierć to tylko przejście.

• Kościół i Królestwo Boże (Bazylea) nie są identyczne. Kościół realizuje Królestwo Boże. Ma dążyć do Królestwa Bożego. Ko­ściół i Królestwo Boże to nie cały wymiar. Królestwo Boże ma większy wymiar od Kościoła. Królestwo Boże ma swój początek. Źródłem ich jest Jezus. Sakramenty zakładają aspekt eschatologiczny ukierunkowania, konkretnym wymiarem są sakramenty. Dla Królestwa Bożego pracujemy.

• Ewangelie o Królestwie Bożym to przypowieści, sakramenty muszą być ukierunkowane na Królestwo Boże, nie doczesne. Jeżeli nie będę miał tego wymiaru to sakrament będzie tylko ceremonią.

• Cel, punkt wyjścia, historyczno-duchowa droga teologii Kościoła.

• Eklezjologia jako nauka jest jednym z dogmatycznych traktatów, nie jest czymś zamkniętym. Oznacza to, że treść jednego trak­tatu może być wtedy zrozumiała, jeżeli będzie łączność z innymi traktatami tworzącymi całość teologii dogmatycznej. Patrząc na cel, trzeba patrzeć na ogólną treść teologiczną.

2. Cel Kościoła:

• Celem pośrednim jest zrozumienie wiary, która działając w miłości dochodzi do prawdy teologicznej o Kościele.

• Ostatecznym celem jest Królestwo Trójjedynego Boga. Jest trynitarny aspekt, w którym Kościół będzie zakotwiczony i zakoń­czony. Tajemnica Królestwa Bożego jest nie do ogarnięcia. Kościół jest częścią Królestwa Bożego, na które trzeba Go ukierun­kować

1. Punkt wyjścia teologii Kościoła.

• Bóg Królestwa Bożego musi być wyjściem Teologii Kościoła, punktem początkowym. Trójca Św. jest punktem wyjścia Kościoła i stworzenia. Jezus sam też nie działał, zawsze dodana jest Trójca Św.. Nie człowiek wpadł na pomysł być o Kościele, ale osoba Trójjedynego Boga. Punktem wyjścia jest to, że Bóg daje poznać się w historii i że człowiek musi się nawrócić, jak również świa­dectwa zachowane (Pismo św., Tradycja) i głoszenie przypowieści.

• Bóg daje się poznać w historii jako Trójosobowy.

• Nawrócenie(metanoia) − jest punktem wyjścia w Objawieniu Królestwa Bożego.

• Kolejnymi punktami wyjścia są: świadectwa Pisma św., kościelne tradycje, obecne przepowiadanie Kościoła (np. encykliki), wiel­kie osobowości w Kościele − wielcy teologowie treści Kościoła.

1. Hans Urs von Balthasar.

• Eklezjologia ma podkreślić to, co nazywamy objawieniem wg Balthasara - świeckiego kardynała.

• Teologia Kościoła powinna prześwietlać kształt Kościoła. Musi się prześwietlić w Objawieniu.

• Wg niego środkiem teologii jest Jezus Chrystus - obraz niewidzialnego Boga - a nie świat, czy ludzie.

• Jezus Chrystus jest odbiciem wiecznego świata w Oblubieńczej Matce Kościół. W oglądaniu tej wewnętrznej chwały powstaje jedna, wszystko zmieniająca wspólnota, czyli bosko-ludzka.

• Stosunek Jezusa do Kościoła opisany jest w przypowieściach o idealnej miłości między mężczyzną a kobietą - tak następuję pojedna­nie, czysta cielesność, duchowa miłość; erosu − miłość zmysłowa i agape − miłość duchowa.

• Kościół jest biedną służebnicą. Kościół jest otwarty bez granic i jest rodzący - ciągle rodzi przez Słowo i sakramenty nowych wyznawców.

• Również Maryja rozumiana jako symbol - źródło i początek Kościoła. Maryja jest dla Kościoła pierwotnym źródłem.

• Kościół ma taki początek i w centrum tej wspólnoty jest Maryja. Balthasar nie rezygnuje z męskiego Kościoła. Ale też ma kobiecy aspekt Kościoła. Jej “fiat” jest podstawą wszystkich Kościelnych egzystencji. Kolejna myśl maryjna Balthasara to “anima eklesia­stika” - dusza kościelna, którą jest Maryja.

1. Karl Rahner.

• Brat jego Hugo Rahner był patrologiem i eklezjologiem. Eklezjologia jego dotyczyła literatury patrystycznej ze strony Ojców Kościoła.

• Jego teologia jest zaczepieniem z patrystyki - z Tradycji patrystycznych, a początek bierze z Tradycji Kościoła, tak jak u Baltha­sara. Mógł nawet z niego korzystać. Są jednak istotne różnice między nimi w eklezjologii:

• Celem teologii jest odnowa filozoficznego myślenia w teologii.

• W rozmowie z Immanuelem Kantem, Martinem Heideggerem, św. Tomaszem z Akwinu próbuje pokazać żywotność filozofii chrześcijańskiej. W artykule: “Nadprzyrodzoność” jest jego głównym problemem poszukiwań, transcendencja - i te pojęcia sterują jakby całą teologią.

• Podkreśla antropologiczne zadanie - teologia powinna być zawsze antropologią i taka jest dla Rahnera. Ma na uwadze człowieka.

• Wprowadza transcendentalną filozofię i teologię na potrzeby eklezjologii.

• W tym powiązaniu filozoficzno-teologicznym Rahner pokazuje Kościół jako fenomen, jako zjawisko, “samoudzielanie się” objawiającego się Boga, wymiana - czyli wymieniający się Bóg z człowiekiem. To objawienie dokonuje się poprzez Boga-czło­wieka Jezusa Chrystusa i rozciąga się na całą ludzkość. Bóg daje samego siebie, On i Jego dary są jednym i tym samym, tak że stworzenie zostaje uświęcone, usprawiedliwione i ożywione przez prawdziwą rzeczywistość Boga.

• Ogólna solidarność zbawienia wszystkich ludzi podkreślana przez Rahnera, jest podstawą tworzenia się Kościoła ras i narodów. Ludzie dążą do takiej wspólnoty. Kościół jest i pozostanie teraźniejszością Słowa Wcielonego (Bożego) i Jego Ducha (obecność Ducha Św.) przez przestrzeń i czas - tak mówi Rahner.

• Centralne pojęcie Kościoła - jest wspólnotą z Jezusem posłaną do świata, który dał nam Stwórca. Dlatego odróżnia się Kościół od Izraela i innych religii, bo Słowo Wcielone jest ciągle aktualne - nie jest to synagoga żydowska.

• Rahner mówi o “samoudzielaniu się” Boga, a Balthasar o “konkretyzacji” Boga − określeniu w sposób dokładny, urzeczywistnieniu, realizacji.

1. Hans Küng.

• Zajmujący się eklezjologią. Bilans jego eklezjologii:

• Próbuje pokazać nowy obraz Kościoła w książce “Kościół” (1970 r.) wychodząc z NT. Był na początku prawdziwy obraz Ko­ścioła i Küng był temu wierny. W czasie pisania książki zaufał metodzie historyczno-krytycznej przez rodzaje literackie, by oczyścić Kościół z teologicznych niejasności i w tym czasie przechodzi na protestantyzm. Poszedł w metodę historyczno-krytyczną i chciał oczyścić Kościół z niewyjaśnionych spraw teologii. Na drugim miejscu przyjął autorytet Tradycji Kościel­nej i UNK − był na początku również temu wierny, ale później przestał wierzyć. Stwierdził, że świadectwa NT trzeba upo­rządkować.

• Zabrał się jednak do Biblii i jej interpretacji po swojemu i zastosował metodę z trzema kryteriami:

• wiek;

• prawdziwość tekstu;

• bliskość rzeczowa związana z jakimś schematem.

• Trzeba przyjąć przedpaschalną śmiercią naukę Jezusa o Kościele jako fundament wspólnoty wierzącej, do tego dojdą pierwsze świadectwa w pierwszych strukturach charyzmatycznych (1 i 2 Kor) - są to pomoce dla niego. Jest to pierwszy duch Kościoła. Są wspólnoty charyzmatyczne Kościoła. Rozwój charyzmatyczny dokonuje się przez prezbiterat i episkopat (księży i biskupów). Bóg jest święty nieomylny, oprócz niego nikt inny nie posiada tych cech.

• Według Küng'a Kościół jest uświęconą wspólnotą - jest wspólnotą grzeszników. Nie ma dla niego Kościoła bez błędów, wszę­dzie jest błąd - tak twierdził Küng. Wspólnota jest boską. Nie ma żadnego podziału Kościoła. Küng używa pojęcia Kościół jako nieboski. Küng patrzy antropologicznie na Kościół. Kościół według Küng'a nie może być nazwany sakramentem, bo nie jest bo­ski. Nie chce też widzieć w Kościele tajemnicy, misterium.

• Definicja Kościoła według Küng'a jest podana w książce “Być chrześcijaninem” - “Kościół jest wspólnotą tych, którzy wierzą w Chrystusa, nie jest zatem założony przez Jezusa, lecz powstał po Jego śmierci.”

• Krytycznie oceniając Küng opisuje ludzką stronę (doczesną) powstania Kościoła, nie widzi Boga. W tej definicji Kościół ukazany jest jednostronnie bez patrzenia całościowego.

2. Historyczno−duchowa droga rozwoju Kościoła.

• Spojrzenie na rozwój na pewnym etapie czasowym:

• Kościół jest zawsze w drodze do Królestwa Bożego, ale nie jest jeszcze tym Królestwem, bo ono się realizuje w duchu, który je tworzy mając pierwiastek duchowy. Kościół jest w pewnej historii i w duchu.

• Należy nauczać o Kościele przez wiedzę historyczną, ale też przez duchowe doświadczenia Kościoła.

• Bóg sam działa przez teraźniejszą obecność swego ducha.

• Teologia Kościoła powinna poruszać się w przedziale punktu wyjścia, a cel dojścia jest przedsionkiem Królestwa Bożego który ma łączność Boga ze światem (Bóg nie rezygnuje ze świata i na odwrót).

• Potrzeba solidnego i systematycznego wykładu duchowego z inspiracją duchową, a nie tylko z filozoficznym ujęciem.

• Wykład duchowy o Kościele korzysta ze środków języka, oraz nauk historycznych, które badają związki między językiem a różnymi historycznymi wydarzeniami, np. zmartwychwstanie jest wydarzeniem i faktem jako spotkaniem.

• Wykład duchowy następuje w duchu wiary, wykładający pokazuje ile historycznych treści wchodzi do przedziału Królestwa Bożego możliwego do osiągnięcia. Chodzi o ducha pokazującego jedność między tajemnicą a Kościołem. Wkład duchowy opiera się na Tradycji od Orygenesa do Henri de Lubac'a. W tym wykładzie powstaje chrześcijańska systematyzacja.

• Wielcy teologowie średniowiecza są znawcami PŚ, oraz systematykami. To postacie, które dają zrozumienie Kościoła.

• Duchowe rozumienie to jeden kierunek, a drugi to Ewangelia.

• Reformacja zrównała historyczny i duchowy wymiar Biblii, bo była to totalna identyfikacja, która nie jest możliwa.

• Konieczność przejścia od wykładu historycznego do duchowego. Istnieje związek między tymi wykładami 1 Kor 2, 1−16: « 1 Tak też i ja przyszedłszy do was, bracia, nie przybyłem, aby błyszcząc słowem i mądrością głosić wam świadectwo Boże. 2 Postanowiłem bowiem, będąc wśród was, nie znać niczego więcej, jak tylko Jezusa Chrystusa, i to ukrzyżowanego. 3 I stanąłem przed wami w słabości i w bojaźni, i z wielkim drżeniem. 4 A mowa moja i moje głoszenie nauki nie miały nic z uwodzących przekonywaniem słów mądrości, lecz były ukazywaniem ducha i mocy, 5 aby wiara wasza opierała się nie na mądrości ludzkiej, lecz na mocy Bożej. 6 A jednak głosimy mądrość między doskonałymi, ale nie mądrość tego świata ani władców tego świata, zresztą przemijających. 7 Lecz głosimy tajemnicę mądrości Bożej, mądrość ukrytą, tę, którą Bóg przed wiekami przeznaczył ku chwale naszej, 8 tę, której nie pojął ża­den z władców tego świata; gdyby ją bowiem pojęli, nie ukrzyżowaliby Pana chwały; 9 lecz właśnie głosimy, jak zostało napisane, to, czego ani oko nie widziało, ani ucho nie słyszało, ani serce człowieka nie zdołało pojąć, jak wielkie rzeczy przygotował Bóg tym, którzy Go miłują. 10 Nam zaś objawił to Bóg przez Du­cha. Duch przenika wszystko, nawet głębokości Boga samego. 11 Kto zaś z ludzi zna to, co ludzkie, jeżeli nie duch, który jest w człowieku? Podobnie i tego, co Boskie, nie zna nikt, tylko Duch Boży. 12 Otóż myśmy nie otrzymali ducha świata, lecz Ducha, który jest z Boga, dla poznania darów Bożych. 13 A głosimy to nie uczonymi słowami ludzkiej mądrości, lecz pouczeni przez Ducha, przedkładając duchowe sprawy tym, którzy są z Ducha. 14 Człowiek zmysłowy bo­wiem nie pojmuje tego, co jest z Bożego Ducha. Głupstwem mu się to wydaje i nie może tego poznać, bo tylko duchem można to rozsądzić. 15 Człowiek zaś du­chowy rozsądza wszystko, lecz sam przez nikogo nie jest sądzony. 16 Któż więc poznał zamysł Pana tak, by Go mógł pouczać? My właśnie znamy zamysł Chrystusowy. ».

• Teologia Kościoła musi być otwarta dla języka duchowego nie zapominając jednak o języku historycznym. Tylko w Duchu będzie objawione o co w Kościele chodzi, np. historyczno-zbawczy początek Kościoła, prehistoria biblijna, ST, NT (Dz, Listy św. Pawła), Wielcy Ojcowie Kościoła, św. Robert Beralbin, reformacja, Sobory: Trydencki, Watykański I i Watykański II, Papież Jan Paweł II: “Myślenie o Kościele”.

2. Spinoza.

• Wiara będzie wyłączona z wykładu Pisma św..

• Dzisiaj widzimy konieczność przejścia z historyczności do duchowego wykładu 1Kor 2,1-16. Teologia musi być otwarta na język duchowy, ale musi uwzględniać historię. W duchu będzie objawione co będzie w Kościele i o co jemu chodzi.

4. Historyczny wykład Teologii Kościoła.

• Jak została określona historyczna treść o Kościele w ciągu historii? Jak historia chrześcijańska określiła treść o historii Kościoła?

• Dokonuje się rozróżnienia: historia − wiara (nie jak mi się wydaje, tylko jak Kościół uważa).

• UNK jest autorytetem przy problemach spornych, niejasnościach oraz trudnościach interpretacyjnych odnośnie Kościoła. Jeśli takie nastąpią należy zapytać się UNK (Papież i Kolegium Biskupów − 12 biskupów−doradców), oraz Komisję Doradczą Teolo­gów o wyjaśnienie kwestii spornej, lub niejasnej. Wykład ten jest bogaty w treści wiary.

• Historyczny wykład jest bogaty w informacje. Teologia ma trudne zadanie do zinterpretowania tych treści historycznych, ale duch jest potrzebny do wykładu, żeby pokazać istotę działań, dlaczego tak się dzieje. Potrzebujemy wglądu do historii ludu Bożego i zrozumienia jak Bóg działa na poszczególnych stopniach.

1. Teologia Kościoła w ST i Judaizmie.

• Źródła teologii Kościoła leżą głęboko we wczesnej historii ludzkości, gdzie tworzyli wspólnotę religijną, polityczną (ludzie chcieli zrozumieć źródła teologii Kościoła).

• Bóg dokonał przymierza z człowiekiem, widocznego dialogu, gdzie Bóg zapisał swoje prawa na tablicach w formie Dekalogu. Bóg wybiera sobie lud i działa przez niego.

1. Lud Boży (LB).

• Lud Boży występuje około 1800 razy w ST, w NT zaś 555 razy. W pojęciu Lud zawarty jest kontrast podkreślający stosunek do Ludu Wybranego. Lud Boży ma zadanie, które z mocą Boga i wolą Bożą wypełnia. Biblia jest nauką i pokazuje, że Lud Boży jest wędrujący przez historię. Lud wiary lub Lud z wiary. W ST antytezą Ludu Bożego jest naród i ludy pogańskie. Żydzi mieli szcze­gólny stosunek do Boga. Naród zaproszony przez Boga staje się Jego narodem. Są to już dzieci jednego Boga. Lud Boży oznacza grupę spokrewnionych, rozumiejących siebie jako wielką wspólnotę życia, która ma kontakt z Bogiem - tak rozumieją Żydzi i w tej wspólnocie jest żywy, obecny Bóg. Ciągła wędrówka przez pustynię Ludu Bożego (zbierają się i zaczynają ciągłą wędrówkę). Trudna walka podczas tej wędrówki. Izrael rozumie siebie jako naród wędrujący (Exodus) wyprowadzony z niewoli. Ten Lud uważa się za Lud prowadzący do celu z wiary w Chrystusa dla innych narodów. Wspólnota ta też jest wspólnotą walki. Przedsta­wicielami wspólnoty Żydów walczących są nomadowie i ich szczególna rola podczas, np. świętej wojny, a zarazem jednoczenia się całego ludu. Historia Ludu Bożego, też dzisiejszego jest walką nie o naród, ale o wiarę i duszę człowieka. Biskup Ozorowski do Ludu Bożego dodaje nazwę “Królestwo Boże”, “Królestwo Dawida”.

2. Związek dwunastu pokoleń - Co to jest?

• Podzielenie Ziemi Obiecanej na dwanaście księstw. Symbol 12 - jest to symbol oznaczający doskonałość związkową. W pojęciu duchowym to doskonała zamknięta wspólnota do której już nic nie można dodać. 12 − liczba kosmiczna wśród ludów, okręgu zwierząt i miesięcy. NT zapożyczył liczbę 12 do: 12 Apostołów lub 12 wizji w Apokalipsie − klasyczny związek z Bogiem.

• Communio - Kościół jako wspólnota. Pewien dynamizm jest potrzebny, aby wspólnota była pewna. We wspólnocie nie ma jednostki.

3. Święta Mała Reszta.

• “Święta Mała Reszta” - jest to związek pokoleń (pojęcie eklezjalne jakie proponuje ST). Święta Reszta w małej wspólnocie również może doświadczyć Boga, oraz Ludu Bożego. Święta Reszta to właśnie mała grupka. So 3, 12−13: « ¹² I zostawię pośród ciebie lud pokorny i biedny, a szukać będą schronienia w imieniu Pana. ¹³ Reszta Izraela nie będzie czynić nieprawości ani mówić kłamstwa. ».

• Duża część Ludu Bożego jest poza granicami, zostaje na zawsze rozproszona − diaspora. Diaspora jest czymś normalnym. Syna­goga jest miejscem spotkania ludu, gdzie czyta się PŚ tzw. Torę − Prawo Żydowskie, które zawiera obietnicę, historię, oraz życiowe wskazówki. Ma gromadzić lud. Sofoniasz podpowiada, że nie może lud Boży zapomnieć o Bożych wskazówkach.

2. Wspólnota kultu.

• Mała wspólnota w Kościele, która powstała w czasie zesłania do niewoli.

• Powstała w czasie Zesłania po 500 latach niewoli babilońskiej i syryjskiej. W czasie Zesłania łączyła resztę Izraela. Jest to urzeczy­wistnienie modlitwy i ofiary.

• W NT zwycięża termin eklezja, aby oddzielić się od synagogi.

• W ST zwłaszcza w Pwt mówi, że jest to to samo, że nie można oddzielić ecclesii (kahal) od synagogi (edah).

• W Księdze Kapłańskiej rysuje się inny sposób życia, kapłani są przywódcami Ludu Bożego - teokratyzm.

• Po niewoli bardziej popularna stała się nowa synagoga. Synagoga to tłum społeczny Izraela, a nie tylko mury. “Dom Pana - Dom Boży” - to pokaz jak określano synagogę.

• Wskazówki Jahwe są symbolem teokratycznego porządku Ludu Bożego. Do dziś Żydzi zachowują szabat.

• Cztery zalety pierwotnego Kościoła:

1. Zwołanie Pana, wspólnota rozumie siebie jako “kahal” - uroczyste zawołanie Ludu Bożego. To Bóg powołuje swój lud. Ży­dzi mieli swoje zawołania, np. Pan z nami.

2. Wspólnota gromadzi się przy Jahwe, Lb 16, 3: « 3 … cała społeczność, wszyscy są świętymi i pośród nich jest Pan … » − Bóg jest pośrodku tej wspólnoty.

3. Jahwe daje się poznać przez Objawienie swoje i swojej woli. Daje swoje Prawo zwane Prawem Jahwe (Tora).

4. Czyn kultyczny konstytuuje wspólnotę kultyczną, jest we wspólnocie kultu. Przez modlitwę i ofiarę lud prosi o coś i otrzy­muje odpowiedź. Pośrodku tego ludu jest Bóg, jeśli taki kult jest sprawowany. Bez tradycji Izraela byłoby to niemożliwe. My przyjęliśmy od Żydów Tradycję − ten schemat.

3. Miasto Święte.

• Chodzi o Jerozolimę z górą Syjon, będzie dużym spotkaniem Ludu Bożego. Punkt spotkania narodów − góra Syjon, która jest duchową stolicą i śladem Jezusa. Spojrzenie na Jerozolimę, to miasto jest koniecznością życiową. Ps 87, 7: « ⁷ I oni zaśpiewają jak tance­rze: W tobie są wszystkie me źródła. », wszyscy ludzie spotkają się w tym miejscu Iz 27, 12: « ¹² Stanie się w ów dzień, że Pan wymłóci kłosy - od Rzeki aż do Potoku Egipskiego; i wy, synowie Izraela, wszyscy co do jednego będziecie zgromadzeni. ».

4. Królestwo Dawida.

• Oddzielna forma rozumienia Kościoła.

• To wizja, tajemnica Ludu Bożego. Przedstawicielem tego królestwa jest Dawid. Z Królestwem łączy się Jerozolima. Komponuje to miasto Lud Boży. Lud Boży otrzyma prestiż od sąsiadów. Królestwo Dawida się rozwinie. Rozwija się w czasie i w czasach ostatecznych nastąpi koniec - to mówią Żydzi. Rozbicie Izraela na dwa Królestwa. Rozłam prowadzi do zaprzestania monote­izmu. Izajasz mówi, że Jahwe jest Królem, a Izrael jest Królestwem Ps 47, 2−10: « ² Wszystkie narody, klaskajcie w dłonie, wykrzykujcie Bogu radosnym głosem, ³ bo Pan najwyższy, straszliwy, jest wielkim Królem nad całą ziemią. ⁴ On nam poddaje narody i ludy rzuca pod nasze stopy. ⁵ Wybiera dla nas dzie­dzictwo - chlubę Jakuba, którego miłuje. ⁶ Wstąpił Bóg wśród radosnych okrzyków, Pan przy dźwięku trąby. ⁷ Śpiewajcie naszemu Bogu, śpiewajcie; śpiewajcie Królowi naszemu, śpiewajcie! ⁸ Gdyż Bóg jest Królem całej ziemi, hymn zaśpiewajcie! ⁹ Bóg króluje nad narodami, Bóg zasiada na swym świętym tronie. ¹⁰ Połączyli się władcy na­rodów z ludem Boga Abrahama. Bo możni świata należą do Boga: On zaś jest najwyższy. ». Izrael rozumie siebie jako Lud Boży, który uznał panowa­nie Boga nad sobą i zachowuje prawo Ps 145, 10−13: « ¹⁰ Niechaj Cię wielbią, Panie, wszystkie dzieła Twoje i święci Twoi niech Cię błogosławią! ¹¹ Niech mówią o chwale Twojego królestwa i niech głoszą Twoją potęgę, ¹² aby oznajmić synom ludzkim Twoją potęgę i wspaniałość chwały Twego królestwa. ¹³ Królestwo Twoje królestwem wszystkich wieków, Twoje panowanie trwa przez wszystkie pokolenia. Pan jest wierny we wszystkich swych słowach i we wszystkich swoich dziełach święty. ».

5. Przymierze Boga z Izraelem.

• Wewnętrzne spotkanie Ludu z Bogiem. Występuje przekonanie o wybraniu i uświęceniu przez Boga.

• Wewnętrznym związkiem człowieka z Bogiem jest przymierze Boga z Izraelem. Jeżeli mamy wewnętrzne przymierze, to jesteśmy uświęceni przez Boga, ale my mamy to przymierze przyjąć, zaakceptować i nim żyć.

• Już Noe mówił, że mamy coś z Boga Rdz 7,1. 23: « 1 A potem Pan rzekł do Noego: «Wejdź wraz z całą twą rodziną do arki, bo przekonałem się, że tylko ty jesteś wobec mnie prawy wśród tego pokolenia. (…) 23 I tak Bóg wygubił doszczętnie wszystko, co istniało na ziemi, od człowieka do bydła, zwierząt pełzają­cych i ptactwa powietrznego; wszystko zostało doszczętnie wytępione z ziemi. Pozostał tylko Noe i to, co z nim było w arce.». Sam Lud sam się nie uświęci, dlatego też jesteśmy uświęceni przez Jahwe Pwt 7, 7: « 7 Pan wybrał was i znalazł upodobanie w was nie dlatego, że liczebnie przewyższacie wszystkie narody, gdyż ze wszystkich narodów jesteście najmniejszym, … ». Izrael jest własnością Boga Ps 114, 1−2. 7−8: « ¹ Alleluja. Gdy Izrael wychodził z Egiptu, dom Jakuba - od ludu obcego, ² przybytkiem jego stał się Juda, Izrael jego królestwem. (…) ⁷ Zadrżyj, ziemio, przed obliczem Pana całej ziemi, przed obliczem Boga Jakubowego, ⁸ który zmienia opokę w oazę, a skałę w krynicę wody. ».

• Bóg jest wszechdobry, bogaty w wierność, której żąda także od swego Ludu Wj 34, 5−10: « 5 A Pan zstąpił w obłoku, i [Mojżesz] zatrzy­mał się koło Niego, i wypowiedział imię Jahwe. 6 Przeszedł Pan przed jego oczyma i wołał: «Jahwe, Jahwe, Bóg miłosierny i litościwy, cierpliwy, bogaty w łaskę i wierność, 7 zachowujący swą łaskę w tysiączne pokolenia, przebaczający niegodziwość, niewierność, grzech, lecz nie pozostawiający go bez ukarania, ale zsyłający kary za niegodziwość ojców na synów i wnuków aż do trzeciego i czwartego pokolenia». 8 I natychmiast skłonił się Mojżesz aż do ziemi i oddał pokłon, 9 mówiąc: «Jeśli da­rzysz mnie życzliwością, Panie, [to proszę], niech pójdzie Pan w pośród nas. Jest to wprawdzie lud o twardym karku, ale przebaczysz winy nasze i grzechy nasze i uczynisz nas swoim dziedzictwem». 10 Pan odpowiedział: «Oto Ja zawieram przymierze wobec całego ludu twego i uczynię cuda, jakich nie było na całej ziemi i u żadnych narodów, i ujrzy cały lud, wśród którego przebywasz, że dzieła Pana, które Ja uczynię z tobą, są straszne. ».

• Zaślubiny Boga z Ludem Ez 36, 26−27: « ²⁶ I dam wam serce nowe i ducha nowego tchnę do waszego wnętrza, odbiorę wam serce kamienne, a dam wam serce z ciała. ²⁷ Ducha mojego chcę tchnąć w was i sprawić, byście żyli według mych nakazów i przestrzegali przykazań, i według nich postępowali.». Ezechiel i Jeremiasz akcentują przymierze z Bogiem w Duchu.

Resume:

• Kościół w ST i judaizmie rozwinął się i powstał w czasie po długim procesie. Jest to proces otwarty na przyszłość. Trzy mo­menty opisują teologiczny rozwój Kościoła w ST:

• Wybranie i uświęcenie − lud może tylko egzystować, odróżniając się od swojego otoczenia i ukierunkowując się na spotka­nie w Świętym Mieście.

• Rzeczywistość wyzwolenia dokonała się w rzeczywistości przez Boga za Mojżesza. Gdyby Izrael nie posłuchał Mojżesza, inna by była historia. Izrael musi doświadczyć tego, że Bóg myśli o człowieku. Jedność nie jest doświadczeniem ludzkim, ale Boga. Bóg jest obecny w teraźniejszości.

• Moment jedności − lud powinien dać się kochać Bogu, przyjąć Jego miłość. Powstaje związek miłości Boga do Swojego Ludu. Teologia Kościoła mówi, że chcemy być częścią tej miłości. Jedność jest przymierzem miłości (Pwt 6).

• Te elementy Kościoła w ST są elementami Kościoła Jezusa Chrystusa w NT.

• W Pieśni nad Pieśniami jest najświętsza miłość, która sama sobie wystarcza. Ludzka miłość jest pochłonięta sobą. Śmierć jest włączona w tą miłość. Znaczenie alegoryczne tej miłości powstaje już w II wieku Rabbi Akkiba mówi, że nie chodzi o miłość mężczyzny do kobiety, lecz jest to miłość mężczyzny i kobiety ukryta w Bogu, miłość do Izraela.

1. Teologia kościoła w NT.

• Teologia Kościoła w NT jest daleko idącym wykładem duchowym, opartym na starożydowskiej tradycji synagogi. Kościół NT może egzystować, gdy znajduje swoje zakorzenienie w ST. Terminologia wywodzi się ze ST. Teologia w NT to kontynuacja po­przedników. Wszystko co

będzie powiedziane o Kościele w NT ma swoje korzenie w ST. Kościół NT może tylko egzystować, gdy wyjdzie z Izraela, cho­ciaż będzie miał także korzenie. Ten Kościół NT będzie rozróżniał eros od agape. Będzie też rozumiał wspólnotę przez agape.

1. Jezus a Kościół.

• Powstaje pytanie: Czy Jezus w swoim życiu ziemskim pragnął Kościoła przed zmartwychwstaniem? Jak Jezus się wyrażał, zachowywał tworząc wspólnotę? Różnica między rzeczywistym, ziemskim Jezusem a językiem wiary nazywa się Jezusem ke­rygmatycznym. Albert Vögtle mówi o różnicach pomiędzy Jezusem głoszącym (mówiącym), a głoszonym (przez wspólnotę popaschalną).

• Kryteria prawdziwych słów i czynów Jezusa:

1. Brak podobieństwa między przekazami.

• Słowa, które oddzielają się od pojęć wspólnoty pierwotnej Kościoła i środowiska żydowskiego.

2. Różnice i podobieństwa.

• Wiele danych wskazuje na jednego autora, lub łącznik z tym autorem.

• Królestwo Boże jest centrum życia Jezusa − jest to pewne. Jego mowa i czyny są ukierunkowane ku Królestwu Bożemu. Wszystko inne, to co temu nie służy nie było głoszone przez Jezusa. Alfred Loisy (1857−1940 r.) twierdzi, że Jezus głosząc Królestwo Boże głosił Kościół. Jezus rozumiał Królestwo Boże jako przyszłe, tajemnicze. Mowa i czyny wskazują na teraź­niejsze Królestwo Boże, które jest Kościołem Łk 6, 20: « 20 A On podniósł oczy na swoich uczniów i mówił: Błogosławieni jesteście wy, ubo­dzy, albowiem do was należy królestwo Boże. », Łk 11, 20: « 20 A jeśli Ja palcem Bożym wyrzucam złe duchy, to istotnie przyszło już do was królestwo Boże. », Mt 13, 44: « 44 Królestwo niebieskie podobne jest do skarbu ukrytego w roli. Znalazł go pewien człowiek i ukrył ponownie. Z radości poszedł, sprzedał wszystko, co miał, i kupił tę rolę. ». Jezus pragnął zebrać Izrael, lecz nie założył Kościoła w sensie popaschalnym. Jednak Jezus cały czas naprowadzał - zbierał wspólnotę.

• Żądanie Jezusa burzy naukę żydowską, bazującą na Torze − przepisach prawa. Jezus stawia cały czas żądania, które burzą te przepisy starego prawa. Jezus pragnie by los Jego słuchaczy był blisko Boga, a nie blisko prawa.

• Cały czas Jezus mówi o nadejściu Królestwa Bożego. W mowach Jezusa widać zamiar zgromadzenia całego Izraela. Zamiar stworzenia Kościoła bezpośrednio nie występuje, ale Jego słowa i czyny zdradzają Jego zamiar. Jezus nigdy nie mówi bezpo­średnio o chęci założenia Kościoła. Niektórzy mówią, że działalność Jezusa była ostateczna, końcowa.

• Postawa odrzucająca przynosi selekcję. Jezus zaprasza ludzi przez przypowieści: Mt 22 − “Przypowieść o uczcie królewskiej”, Mt 21 − “Przypowieść o dwóch synach”, “Przypowieść o przewrotnych rolnikach”, Łk 15 − “Zbłąkana owca”, “Zagubiona drachma”, “Syn mar­notrawny”.

• Liczba powołanych jest większa niż liczba wybranych Mt 7, 13: « 13 Wchodźcie przez ciasną bramę. Bo szeroka jest brama i przestronna ta droga, która prowadzi do zguby, a wielu jest takich, którzy przez nią wchodzą.» − tekst ten pokazuje rozdarcie pomiędzy tymi, którzy słu­chają i rozumieją. Powstaje przy Jezusie grupa uczniów otwarta, gotowa przyjąć nowych, nie uciekać − wspólnota w Qu­mran. Ilość uczniów jest wielkością ziemską, ujmującą panowanie Boga. Tworzą ją ci, którzy odpowiadają na wezwanie Chrystusa. Jezus zwraca się do całego Izraela, do wszystkich ludzi.

• Istnieje też liczba 12 − w Biblii oznacza ona całość, wszystkich uczniów Jezusa (Apostołów). Są oni wysłani do zrozumienia 12 pokoleń Izraela − to symbol pełni, wszyscy są wezwani do wejścia na drogę do Królestwa Jezusa. Selekcja odbyła się za życia Jezusa, ale Jezus ich z powrotem zabrał. Na śmierć Jezus poszedł sam, bez uczniów. Znalazł ich po zmartwychwstaniu i zebrał na nowo. Ta wspólnota 12-tu jest w służbie Izraela.

Wnioski:

• Mowa i czyny Jezusa wskazują na bliskość, teraźniejszość Królestwa Bożego.

• Jezus pragnął zebrać Izrael. Próbował to zrobić w czasie ziemskiego życia.

• W czasie ziemskiego życia Jezus nie założył Kościoła (w sensie popaschalnym), nie oddzielił się od Izraela. Miał podstawę do tego przez utworzenie wspólnoty uczniów, wybrał ich. Utworzenie takiego kręgu mogło być Kościołem. Pytanie o zało­żenie Kościoła przez Jezusa jest trudne do wyjaśnienia, ponieważ szczegóły w egzegezie są problematyczne. Według metody historyczno-krytycznej jest to trudne do wyjaśnienia. Nie ma jedynej metody do przedstawienia rzeczywistości.

1. Kościół w Ewangeliach synoptycznych i Dziejach Apostolskich.

• Po śmierci Jezusa grupa ludzi opowiada iż Jezus zmartwychwstał. Grupa ta idzie od miasta do miasta i głosi, że Jezus żyje. Że jest Mesjaszem i człowiekiem - jest to pierwsza katecheza. Grupa ludzi powołuje się na Ducha Świętego i daje świadectwo, dowody. Elementy eklezjotwórcze są w źródłach przedsynoptycznych: źródło Q, przedMarkowa historia cierpienia; cykle cudownych opi­sów.

1. Kościół w ewangelii św. Marka.

• Nie używa pojęcia ecclesia. Nie oznacza to, że nie ma teologii Kościoła. Św. Marek czyni słowo Ewangelion pojęciem wiodą­cym, głównym i przewodnim. Św. Marek interesuje się osobą Jezusa. Łączy przez to Tradycję - to co było, jest i będzie, mówiąc o Jezusie. Łączy Tradycję objawienia z przepowiadaniem i opowiadaniem o Jezusie. Prawdziwe mówienie o Jezusie to zawołanie ewangelii. Ewangelista czyni słowo ewangelion - pojęciem wiodącym. Marek jak gdyby przewodniczy historii Jezusa, opowiada o postawach, o zachowaniach Jezusa. Prawdziwe opowiadanie Jezusa jest możliwe przez to właśnie jest ewangelion.

• Marek łączy ściśle powołanie Królestwa Bożego z powołaniem uczniów - ustanowienie Dwunastu Apostołów Mk 1, 12−16: « 12 Zaraz też Duch wyprowadził Go na pustynię. 13 Czterdzieści dni przebył na pustyni, kuszony przez szatana. żył tam wśród zwierząt, aniołowie zaś usługiwali Mu. 14 Gdy Jan został uwięziony, Jezus przyszedł do Galilei i głosił Ewangelię Bożą. Mówił: 15 «Czas się wypełnił i bliskie jest królestwo Boże. nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię». 16 Przechodząc obok Jeziora Galilejskiego, ujrzał Szymona i brata Szymonowego, Andrzeja, jak zarzucali sieć w jezioro; byli bowiem rybakami. », Mk 3, 14−19: « 14 I ustanowił Dwunastu, aby Mu towarzyszyli, by mógł wysyłać ich na głoszenie nauki, 15 i by mieli władzę wypędzać złe duchy. 16 Ustanowił więc Dwunastu: Szymona, któremu nadał imię Piotr; 17 dalej Jakuba, syna Zebedeusza, i Jana, brata Jakuba, którym nadał przydomek Boanerges, to znaczy syno­wie gromu; 18 dalej Andrzeja, Filipa, Bartłomieja, Mateusza, Tomasza, Jakuba, syna Alfeusza, Tadeusza, Szymona Gorliwego 19 i Judasza Iskariotę, który wła­śnie Go wydał. ».

• Jezusowi chodzi o nowe stworzenie, gdzie ludzkość będzie uwolniona od złego ducha i otrzyma nowego ducha, napełniona Du­chem Św. będzie częścią Królestwa.

Charakterystyczny dla eklezjologii jest znaczący tekst Marka Mk 4, 11: « 11 On im odrzekł: «Wam dana jest tajemnica królestwa Bożego, dla tych zaś, którzy są poza wami, wszystko dzieje się w przypowieściach,» - Kościół to naśladowanie Chrystusa pod przewodnictwem Apostołów. Apostołowie są odbiorcami tajemnic Bożych. Marek rozumie Kościół jako zbiorowisko tych, którzy są powołani do działania w Kościele i powierzone im są tajemnice Kościoła. Chodzą Oni za Jezusem, naśladują Go. Droga Jezusa ma być drogą Ko­ścioła. Unia z Jezusem jest podstawą Ewangelii. Tam gdzie nie ma unii tam nie ma Kościoła. Bez Jezusa trudno jest zrozumieć taką drogę, ale bez uczniów ciężko jest iść tą drogą. Istotnym kręgiem są jednak Apostołowie - krąg wspólnoty na którego czele stoi św. Piotr. Św. Marek mówi o chrzcie jako znaku eklezjalności, kościelnemu działaniu Apostołów w imię Kościoła Mk 1, 8: « 8 Ja chrzciłem was wodą, On zaś chrzcić was będzie Duchem Świętym. ». Zna również wspólnotę eklezjalną przy stole, jest to już moment ekle­zjalny. Opisuje Ostatnią Wieczerzę, gdzie gromadzi się Jezus z Apostołami i ustanawia Eucharystię Mk 14, 17−25: « 17 Z nastaniem wieczoru przyszedł tam razem z Dwunastoma. 18 A gdy zajęli miejsca i jedli, Jezus rzekł: Zaprawdę, powiadam wam: jeden z was Mnie zdradzi, ten, który je ze Mną. 19 Zaczęli się smucić i pytać jeden po drugim: Czyżbym ja? 20 On im rzekł: Jeden z Dwunastu, ten, który ze Mną rękę zanurza w misie. 21 Wprawdzie Syn Człowieczy odchodzi, jak o Nim jest napisane, lecz biada temu człowiekowi, przez którego Syn Człowieczy będzie wydany. Byłoby lepiej dla tego człowieka, gdyby się nie narodził. 22 A gdy jedli, wziął chleb, odmówił błogosławieństwo, połamał i dał im mówiąc: Bierzcie, to jest Ciało moje. 23 Potem wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie dał im, i pili z niego wszyscy. 24 I rzekł do nich: To jest moja Krew Przymierza, która za wielu będzie wylana. 25 Zaprawdę, powiadam wam: Odtąd nie będę już pił z owocu winnego krzewu aż do owego dnia, kiedy pić go będę nowy w królestwie Bożym. ».

1. Kościół w ewangelii św. Mateusza.

• Św. Mateusz naśladuje św. Marka w sposobie głoszenia ewangelii. Jego Ewangelia jest klarowniejsza niż u św. Marka. Wypowiada się wyraźniej. Kościół jest powszechnym stowarzyszeniem uczniów Jezusa - to pierwszy Kościół narodów. Tutaj ustosunkowuje się do Jezusa. Powszechne zrzeszenie uczniów Jezusa, to główna myśl Mateusza. Zrzeszenie uczniów to ecclesia - ukazuje po­czątek nauczania, przepowiadania Mt 4, 17: « 17 Odtąd począł Jezus

nauczać i mówić: «Nawracajcie się, albowiem bliskie jest królestwo niebieskie». ». Mateusz używa dwa razy słowa Ecclesiae, a Marek ani razu.

• Trzy momenty w przepowiadaniu Jezusa:

1. Nawrócenie wewnętrzne - jest pomyślane jako aktywna strona, ludzie muszą działać i dochodzić do Królestwa Bożego. To pewien dynamizm. Aktywna droga dochodzenia do Boga.

2. Przybliżenie Królestwa - to przyjście Ojca Mt 6, 10: « 10 Niech przyjdzie królestwo Twoje; niech Twoja wola spełnia się na ziemi, tak jak i w niebie. ». Nie oznacza ono czasowego przyjścia.

3. Centralne znaczenie Królestwa - oznacza już istniejące Królestwo Boże.

• W tym Królestwie grzechy będą odpuszczone Mt 9, 2: « 2 I oto przynieśli Mu paralityka, leżącego na łożu. Jezus, widząc ich wiarę, rzekł do paralityka: «Ufaj, synu! Odpuszczają ci się twoje grzechy».»

• Wspólnota z grzesznikami i celnikami Mt 9, 9-13: « 9 Odchodząc stamtąd, Jezus ujrzał człowieka imieniem Mateusz, siedzącego w komorze cel­nej, i rzekł do niego: «Pójdź za Mną!» On wstał i poszedł za Nim. 10 Gdy Jezus siedział w domu za stołem, przyszło wielu celników i grzeszników i siedzieli wraz z Jezusem i Jego uczniami. 11 Widząc to, faryzeusze mówili do Jego uczniów: «Dlaczego wasz Nauczyciel jada wspólnie z celnikami i grzesznikami?» 12 On, usłyszawszy to, rzekł: «Nie potrzebują lekarza zdrowi, lecz ci, którzy się źle mają». 13 Idźcie i starajcie się zrozumieć, co znaczy: «Chcę raczej miłosier­dzia niż ofiary. Bo nie przyszedłem powołać sprawiedliwych, ale grzeszników». ».

• Wyrzucanie złych duchów i uzdrowienia Mt 12, 22-28: « 22 Wówczas przyprowadzono Mu opętanego, który był niewidomy i niemy. Uzdrowił go, tak że niemy mógł mówić i widzieć. 23 A wszystkie tłumy pełne były podziwu i mówiły: «Czyż nie jest to Syn Dawida?» 24 Lecz faryzeusze, słysząc to, mówili: «On tylko przez Belzebuba, władcę złych duchów, wyrzuca złe duchy». 25 Jezus, znając ich myśli, rzekł do nich: «Każde królestwo, wewnętrznie skłó­cone, pustoszeje. I żadne miasto ani dom, wewnętrznie skłócony, nie ostoi się. 26 Jeśli szatan wyrzuca szatana, to sam ze sobą jest skłócony, jakże się więc ostoi jego królestwo? 27 I jeśli Ja przez Belzebuba wyrzucam złe duchy, to przez kogo je wyrzucają wasi synowie? Dlatego oni będą waszymi sędziami.28 Lecz jeśli Ja mocą Ducha Bożego wyrzucam złe duchy, to istotnie przyszło do was królestwo Boże. ».

• W Królestwie Syna Bożego wszystko się rozwija Mt 16, 28: « 28 Zaprawdę, powiadam wam: Niektórzy z tych, co tu stoją, nie zaznają śmierci, aż ujrzą Syna Człowieczego, przychodzącego w królestwie swoim. ».

• Oddziela krąg uczniów od tłumu - to może być rozumienie Kościoła Mt 12, 30: « 30 Kto nie jest ze Mną, jest przeciwko Mnie; i kto nie zbiera ze Mną, rozprasza. ».

• Św. Piotr u św. Mateusza jest wielką postacią - obietnica prymatu, jego pełnomocnictwo dane jest z góry - z nieba. Św. Piotr jest tym Apostołem, któremu Chrystus powierzył Kościół. Przejmuje naukę Chrystusa kontynuuje misję Kościoła i poka­zuje że Zmartwychwstały Pan daje władzę Mt 16, 18−19: « 18 Otóż i Ja tobie powiadam: Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. 19 I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie». » - pojęcie duchowe.

• Mateusz pokazuje władzę daną przez Jezusa Mt 18, 20: « 20 Bo gdzie są dwaj albo trzej zebrani w imię moje, tam jestem pośród nich». ».

• W zakończeniu ewangelii Jezus posyła uczniów, aby chrzcili Mt 28, 18−20: « 18 Wtedy Jezus podszedł do nich i przemówił tymi słowami: «Dana Mi jest wszelka władza w niebie i na ziemi. 19 Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. 20 Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem. A oto Ja jestem z wami przez wszystkie dni, aż do skończenia świata». » - ukazuje tu św. Mate­usz formę trynitarną chrztu.

• Podsumowanie:

• Kościół jest dla wszystkich narodó

• Kazanie Jezusa mówi, że Jezus zbuduje Swój Kościół na fundamencie, którym jest św. Piotr.

• Apostołowie mają nakaz do kontynuacji dzieła Chrystusa, którym jest Kościół. Mają zanieść Kościół innym narodom.

• Syn Boży przyjdzie sądzić.

• Miłość Boga i bliźniego − program moralny.

• Żadna Ewangelia nie jest tak eklezjalna jak Mateusza. Ma ogromny wpływ na późniejsze życie Kościoła.

1. Kościół w ewangelii św. Łukasza.

• Zna tradycję i zna Kościół. Jest wykształconym Antiocheńczykiem - z wykształcenia lekarz. Jest chrześcijaninem stojącym pomiędzy Tradycją Apostolską, a Kościołem poapostolskim. Pragnie

wypunktować kerygmatyczne znaczenie Ewangelii dla przyszłych pokoleń Łk 1, 1−4: « 1 Wielu już starało się ułożyć opowiadanie o zdarze­niach, które się dokonały pośród nas, 2 tak jak nam je przekazali ci, którzy od początku byli naocznymi świadkami i sługami słowa. 3 Postanowiłem więc i ja zbadać dokładnie wszystko od pierwszych chwil i opisać ci po kolei, dostojny Teofilu, 4 abyś się mógł przekonać o całkowitej pewności nauk, których ci udzielono. ».

• Jest nie tylko redaktorem, ale już teologiem - nazywany jest pierwszym Teologiem Kościoła. Widzi sens wydarzeń związanych z Jezusem. Historia i Duch, te pojęcia są u Łukasza połączone. Pragnie pokazać kontynuację wydarzeń i łączność z wydarzeniami z historii. I to jest ważne u tego Ewangelisty. Jest łącznikiem między tym co było, a tym co jest.

• Widoczny punkt zacięcia historii:

• pokolenia − nauka poukładana od Adama. W drzewie genealogicznym ukazany jest porządek dziejów zbawienia od Adama Łk 3, 23−38: « 23 Sam zaś Jezus rozpoczynając swoją działalność miał lat około trzydziestu. Był, jak mniemano, synem Józefa, syna Helego, 24 syna Mattata, syna Lewiego, syna Melchiego, syna Jannaja, syna Józefa, 25 syna Matatiasza, syna Amosa, syna Nahuma, syna Chesliego, syna Naggaja, 26 syna Maata, syna Matatiasza, syna Semei, syna Josecha, syna Jody, 27 syna Jana, syna Resy, syna Zorobabela, syna Salatiela, syna Neriego, 28 syna Melchiego, syna Addiego, syna Kosama, syna Elmadana, syna Hera, 29 syna Jezusa, syna Eliezera, syna Jorima, syna Mattata, syna Lewiego, 30 syna Symeona, syna Judy, syna Józefa, syna Jony, syna Eliakima, 31 syna Meleasza, syna Menny, syna Mattata, syna Natana, syna Dawida, 32 syna Jessego, syna Jobeda, syna Booza, syna Sali, syna Naassona, 33 syna Aminadaba, syna Admina, syna Arniego, syna Esroma, syna Faresa, syna Judy, 34 syna Jakuba, syna Izaaka, syna Abrahama, syna Tarego, syna Nachora, 35 syna Serucha, syna Ragaua, syna Faleka, syna Ebera, syna Sali, 36 syna Kainama, syna Arfaksada, syna Sema, syna Noego, syna Lamecha, 37 syna Matusali, syna Enocha, syna Jareta, syna Maleleela, syna Kainama, 38 syna Enosa, syna Seta, syna Adama, syna Bożego. ».

• Św. Łukasz opisuje jako jedyny historyczne powstanie Kościoła. Mówi tu jest Kościół. Pokazuje zainteresowanie całą ludzkością. Mówi o początkach misyjnego Kościoła.

• Kościół jest wypełnieniem oczekiwań Żydów i pogan Dz 17,1−4. 10−12. 32−34: « 1 Przeszli przez Amfipolis i Apolonię i przybyli do Tesaloniki, gdzie Żydzie mieli synagogę. 2 Paweł według swego zwyczaju wszedł do nich i przez trzy szabaty rozprawiał z nimi. 3 Na podstawie Pisma wyja­śniał i nauczał: Mesjasz musiał cierpieć i zmartwychwstać. Jezus, którego wam głoszę, jest tym Mesjaszem. 4 Niektórzy z nich, a także pokaźna liczba poboż­nych Greków i niemało znamienitych kobiet uwierzyło i przyłączyło się do Pawła i Sylasa. (…) 10 Natychmiast w nocy bracia wysłali Pawła i Sylasa do Be­rei. Kiedy tam przybyli, poszli do synagogi Żydów. 11 Ci byli szlachetniejsi od Tesaloniczan, przyjęli naukę z całą gorliwością i codziennie badali Pisma, czy istotnie tak jest. 12 Wielu też z nich uwierzyło, a także [wiele] wpływowych Greczynek i niemało mężczyzn. (…) 32 Gdy usłyszeli o zmartwychwstaniu, jedni się wyśmiewali, a inni powiedzieli: Posłuchamy cię o tym innym razem. 33 Tak Paweł ich opuścił. 34 Niektórzy jednak przyłączyli się do niego i uwierzyli. Wśród nich Dionizy Areopagita i kobieta imieniem Damaris, a z nimi inni. ». Okazuje wczesną historię chrześcijańskiego judaizmu. Kościół już działa.

• Jurgen Bultmann (ur. 1926 r.) mówi, że: “Jezus jest klamra, spinającą i obejmującą Stary Testament i Kościół”. Twierdzi, że Łukasz historyzuje kerygmat. Historyzuje św. Łukasza i osadza w historię to zainteresowanie Kościoła. Kościół jest dla niego dzie­łem Bożym. Cała historia zbawienia jest zaplanowana i przeprowadzona. Jest to czas upływający i wypełniony.

• Helmut Riedlinger mówi, że: “Św. Łukasz został przez Szkołę Bultmanna nie zrozumiany. Nie chce uczynić historię Jezusa czymś odle­głym. Św. Łukasz nie jest historykiem, Bóg występuje jako dynamiczna siła historii i Pan historii. Historia jest przejściem do Ducha”.

• W Kościele Duch jest sił wiodącą Dz 2, 14: « 14 Wtedy stanął Piotr razem z Jedenastoma i przemówił do nich donośnym głosem: Mężowie Judej­czycy i wszyscy mieszkańcy Jerozolimy, przyjmijcie do wiadomości i posłuchajcie uważnie mych słów. » − jest to historyczno−duchowy horyzont hi­storii. Historie trzeba rozumieć duchowo. Dz 10, 44: « 44 Kiedy Piotr jeszcze mówił o tym, Duch Święty zstąpił na wszystkich, którzy słuchali nauki. », Łk 1, 15. 41: « 15 Będzie bowiem wielki w oczach Pana; wina i sycery pić nie będzie i już w łonie matki napełniony będzie Duchem Świętym. (…) 41 Gdy Elżbieta usłyszała pozdrowienie Maryi, poruszyło się dzieciątko w jej łonie, a Duch Święty napełnił Elżbietę. », Łk 4, 14: « 14 Potem powrócił Je­zus w mocy Ducha do Galilei, a wieść o Nim rozeszła się po całej okolicy. ».

• U św. Łukasza widoczne są trzy stopnie historii Zbawienia:

• Czas Boga - stworzenie, czyli działanie przez Boga.

• Czas Syna Bożego - działanie Jezusa, wypełnił czas, nadał sens.

• Czas Ducha Świętego - czas Kościoła. Jest w Kościele, został zesłany i jest.

• W tych trzech pokazują się zadania o trynitarnym znaczeniu.

• Początek Kościoła u Łukasz to Dzieje Apostolskie. Droga Kościoła zaczyna się u św. Łukasza od Boga Stworzyciela Dz 14, 15−17: « 15 Ludzie, dlaczego to robicie! My także jesteśmy ludźmi, podobnie jak wy podlegamy cierpieniom. Nauczamy was, abyście odwrócili się od tych marności do Boga żywego, który stworzył niebo i ziemię, i morze, i wszystko, co w nich się znajduje. 16 Pozwolił On w dawnych czasach, że każdy naród chodził własnymi dro­gami, 17 ale nie przestawał dawać o sobie świadectwa czyniąc dobrze. Zsyłał wam deszcz z nieba i urodzajne lata, karmił was i radością napełniał wasze serca. ». Bóg objawił się Izraelowi, ta cała historia jest oczekiwaniem na przyjście Mesjasza.

• Św. Łukasz rozumie pełny sens duchowy pism ST przez Zmartwychwstanie Jezusa. Zmartwychwstały jest wykładowcą PŚ.

• Królestwo Boże jest centrum życia Jezusa, jest wielkim ciągłym zagadnieniem u św. Łukasza Dz 1, 3: « 3 Im też po swojej męce dał wiele dowodów, że żyje: ukazywał się im przez czterdzieści dni i mówił o królestwie Bożym. ».

• Powstanie Kościoła jest określone przez przenikanie czasu i przestrzeni Królestwa Bożego.

• Św. Łukasz mówi o kenozie − dobrowolnej śmierci, czego przykładem jest męczeństwo św. Szczepana Dz 7, 54−60: « 54 Gdy to usłyszeli, zawrzały gniewem ich serca i zgrzytali zębami na niego. 55 A on pełen Ducha Świętego patrzył w niebo i ujrzał chwałę Bożą i Jezusa, stojącego po prawicy Boga. 56 I rzekł: Widzę niebo otwarte i Syna Człowieczego, stojącego po prawicy Boga. 57 A oni podnieśli wielki krzyk, zatkali sobie uszy i rzucili się na niego wszy­scy razem. 58 Wyrzucili go poza miasto i kamienowali, a świadkowie złożyli swe szaty u stóp młodzieńca, zwanego Szawłem. 59 Tak kamienowali Szczepana, który modlił się: Panie Jezu, przyjmij ducha mego! 60 A gdy osunął się na kolana, zawołał głośno: Panie, nie poczytaj im tego grzechu. Po tych słowach skonał. ».

• Gerard Lohfink próbuje odtworzyć etapy Łukaszowego myślenia o Kościele w książce “Zebranie Izraela”:

1. Pierwszy etap drogi − początek historii Kościoła w ST i zgromadzeniu Izraela aż do Zachariasza i Maryi − przedstawicielki wierzącego Izraela.

2. Drugi odcinek − w drodze do Kościoła jest widoczny dynamizm zbiorowy ludu u Jana Chrzciciela − On ogłasza całemu Izraelowi rozwój Królestwa. Odrzucają Go tylko przywódcy Dz 13, 24: « 24 Przed Jego przyjściem Jan głosił chrzest nawrócenia całemu lu­dowi izraelskiemu. ». Tylko lud jest za Nim.

3. Trzeci etap drogi − działanie Jezusa i Jego cierpienie. Jezusowi było możliwe zebranie małej wspólnoty uczniów, jako ziarno przyszłego Kościoła, które się rozrośnie. Wybór wspólnoty uczniów i dwunastu apostołów. W czasie cierpienia wspólnota zebrana jest na ucztę Pana.

4. Czwarty etap − ukazywanie się Zmartwychwstałego − chrystofanie. Głębokie zrozumienie tych objawień oznacza, że Izrael obejmuje także pogan, ma to duże znaczenie w misji Apostołów.

5. Piąty etap − rozstrzygający etap. Zesłanie Ducha Św., wspólnota uczniów jest w centrum − otrzymują Ducha Św. na zaw­sze obiecanego przez proroka Joela Jl 3, 1−2: « ¹ I wyleję potem Ducha mego na wszelkie ciało, a synowie wasi i córki wasze prorokować będą, starcy wasi będą śnili, a młodzieńcy wasi będą mieli widzenia. ² Nawet na niewolników i niewolnice wyleję Ducha mego w owych dniach. ». On jest obiecany wszyst­kim. Kościół zacznie się od Izraela oddzielać i nie będzie z Izraelem zjednoczony.

6. Szósty etap − przyjście pogan. Nic nowego się nie wydarzy. Według Gerarda Lohfinka z przyjęciem pogan zakończył się proces tworzenia Kościoła. Dopiero na końcu tego etapu powstaje pojęcie η εκκλησια − ecclesia Dz 20, 28: « 28 Uważajcie na samych siebie i na całe stado, nad którym Duch Święty ustanowił was biskupami, abyście kierowali Kościołem Boga, który On nabył własną krwią. ».

• Ten tekst daje poznać jak wielką wartość i uwagę św. Łukasz poświęca Krwi Chrystusa. Z niej bierze początek Kościół i rozwija się mocą Ducha Św.. Gerard Lohfink mówi, że: “Św. Łukasz łączy Krew Chrystusa z namaszczonymi Duchem Św., mającymi głosić Ewangelię na całym świecie”.

• Podsumowanie:

• Kościół dla św. Łukasza jest dziełem stwarzającego Boga, który kieruje całą historią tak, że Kościół z objawienia Żydow­skiego i pogańskiego może zaistnieć.

• Wszystko co będzie powiedziane w ST będzie przerzucone duchowo na Jezusa i Kościół − prawo projekcji.

• Kościół będzie zawsze aktualny w swojej perspektywie soteriologicznej (zbawczej) − tak twierdzi Hugolin Langkammer.

• Przedstawicielką wierzącego Izraela jest Maryja, Jan Chrzciciel i Duch Św. − Jego działanie wśród pogan.

Krytyka pracy Gerarda Lhofinka:

• Kościół jest kontynuacją zebrania Izraela dla Królestwa Bożego. Jest niezniszczalnym dziełem Boga Dz 5, 38−39: « 38 Więc i teraz wam mówię: Odstąpcie od tych ludzi i puśćcie ich. Jeżeli bowiem od ludzi pochodzi ta myśl czy sprawa, rozpadnie się, 39 a jeżeli rzeczywiście od Boga po­chodzi, nie potraficie ich zniszczyć i może się czasem okazać, że walczycie z Bogiem. ». Kościół jest cudownym dziełem Boga, należącym do ca­łości historii zbawienia, złożonym z Żydów i pogan − Lohfink.

• Nie wszyscy egzegeci potwierdzają podział powstania Kościoła według Gerarda Lohfinka.

• Ettmaier mówi, że: “Kościół powstał w zbyt długim procesie. Jezus sam zniszczył granice Izraela, On stoi w centrum”. Krytykuje Lohfinka, bo punkt wyjścia jest inny u św. Łukasza niż zebranie Izraela, bo św. Łukasz drzewo genealogiczne zaczyna od Boga, a nie od Żydów, jak św. Mateusz.

• Zmartwychwstały jest wykładowcą Pisma św. Królestwo Boże jest środkiem życia Jezusa.

• Św. Łukasz był lekarzem, a także malarzem Maryi, który jako pierwszy namalował Maryję.

1. Kościół w pismach św. Jana.

• W pismach św. Jana ecclesiae nie odgrywa szczególnej roli. Dopiero w Trzecim Liście św. Jana to słowo się pojawia. Pisze On o wspólnocie wierzących. Jezus przychodzi do tych, którzy Go przyjęli. Św. Jan nie mówi wprost o ecclesii, lecz o wspólnocie wie­rzących.

• Można odkryć, że ecclesia to ważny etap w życiu św. Jana. Dopiero w trzecim Liście św. Jana jest wspomniany Kościół - jest tam wspomniana wspólnota wierzących, która jest wszędzie. Jezus przychodzi do tych, którzy Go przyjmują − świadczy o tym “Prolog” J 1, 1−14: « 1 Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo. 2 Ono było na początku u Boga. 3 Wszystko przez Nie się stało, a bez Niego nic się nie stało, co się stało. 4 W Nim było życie, a życie było światłością ludzi, 5 a światłość w ciemności świeci i ciemność jej nie ogarnęła. 6 Pojawił się człowiek posłany przez Boga − Jan mu było na imię. 7 Przyszedł on na świadectwo, aby zaświadczyć o światłości, by wszyscy uwierzyli przez niego. 8 Nie był on światłością, lecz [posłanym], aby zaświadczyć o światłości. 9 Była światłość prawdziwa, która oświeca każdego człowieka, gdy na świat przychodzi. 10 Na świecie było [Słowo], a świat stał się przez Nie, lecz świat Go nie poznał. 11 Przyszło do swojej własności, a swoi Go nie przyjęli. 12 Wszystkim tym jednak, którzy Je przyjęli, dało moc, aby się stali dziećmi Bożymi, tym, którzy wierzą w imię Jego − 13 którzy ani z krwi, ani z żądzy ciała, ani z woli męża, ale z Boga się narodzili. 14 A Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas. I oglądaliśmy Jego chwałę, chwałę, jaką Jednorodzony otrzymuje od Ojca, pełen łaski i prawdy. ».

1. Kościół w Ewangelii św. Jana.

• Refleksja nad Kościołem jest w innym kierunku. Św. Jan interesuje się jak żyje wspólnota wierzących nie jak powstał Kościół, oraz jaka jest relacja do Jezusa. Kościół ma swoją reprezentację we wspólnocie uczniów ziemskiego Jezusa, istnieje od powstania uczniów u św. Jana.

• Kościół zaczyna się od powołania apostołów i uczniów. Ta reprezentacja uczniów to sami “swoi” jak ich nazywa św. Jan J 13, 1: « 1 Było to przed Świętem Paschy. Jezus wiedząc, że nadeszła Jego godzina przejścia z tego świata do Ojca, umiłowawszy swoich na świecie, do końca ich umiłował. », lub nazywa tą wspólnotę “braćmi” J 21, 23: « 23 Rozeszła się wśród braci wieść, że uczeń ów nie umrze. Ale Jezus nie powiedział mu, że nie umrze, lecz: Jeśli Ja chcę, aby pozostał aż przyjdę, co tobie do tego? ».

• To, co Jezus zapoczątkował na ziemi, potem będzie kontynuował Duch Św. - παρακλετ (paraklet) - który potwierdzi autentyczność boskiej misji Jezusa J 2, 17: « 17 Uczniowie Jego przypomnieli sobie, że napisano: Gorliwość o dom Twój pochłonie Mnie. », J 6, 16−21: « 16 O zmierzchu uczniowie Jego zeszli nad jezioro 17 i wsiadłszy do łodzi przeprawili się przez nie do Kafarnaum. Nastały już ciemności, a Jezus jeszcze do nich nie przyszedł; 18 jezioro burzyło się od silnego wiatru. 19 Gdy upłynęli około dwudziestu pięciu lub trzydziestu stadiów, ujrzeli Jezusa kroczącego po jeziorze i zbliżającego się do łodzi. I przestraszyli się. 20 On zaś rzekł do nich: To Ja jestem, nie bójcie się! 21 Chcieli Go zabrać do łodzi, ale łódź znalazła się natychmiast przy brzegu, do którego zdążali. ».

• Ewangelia św. Jana podkreśla znaczenie symboliki światła, w której żyją wszyscy wierzący przez słowo - Logos. Duch napełnia tych, którzy żyją w świetle - jest podarowany J 1, 14: « 14 A Słowo stało się ciałem i zamieszkało wśród nas. I oglądaliśmy Jego chwałę, chwałę, jaką Jednorodzony otrzymuje od Ojca, pełen łaski i prawdy. ». Cała ewangelia św. Jana jest przesiąkniętą atmosferą ducha. Bóg jest duchem J 4, 24: « 24 Bóg jest duchem; potrzeba więc, by czciciele Jego oddawali Mu cześć w Duchu i prawdzie. ». Światło - ułatwia zrozumienie Kościoła.

• Związek pomiędzy Bogiem i Słowem jest w duchu. Wspólny byt - Ojca i Syna, ta wspólnota jest początkiem i celem Kościoła. Wspólnotę Kościoła tworzą wierzący J 1, 12−13: « 12 Wszystkim tym jednak, którzy Je przyjęli, dało moc, aby się stali dziećmi Bożymi, tym, którzy wierzą w imię Jego − 13 którzy ani z krwi, ani z żądzy ciała, ani z woli męża, ale z Boga się narodzili. », J 3, 3. 5: « 3 W odpowiedzi rzekł do niego Jezus: Za­prawdę, zaprawdę, powiadam ci, jeśli się ktoś nie narodzi powtórnie, nie może ujrzeć królestwo Bożego. (…) 5 Jezus odpowiedział: Zaprawdę, zaprawdę, powiadam ci, jeśli się ktoś nie narodzi z wody i z Ducha, nie może wejść do królestwa Bożego. ». Początek - chrzest - następuje z Boga, by dojść do Królestwa Bożego. Chrzest jest jako z wody i ducha, powoduje nowe narodzenie.

• Ziemskie troski, struktury Kościoła są dla św. Jana małe.

• Jan nie zajmuje się początkiem Kościoła, nie mówi nic o Jego początku, jest On dla Niego obecny od samego początku J 6, 67−69: « 67 Rzekł więc Jezus do Dwunastu: Czyż i wy chcecie odejść? 68 Odpowiedział Mu Szymon Piotr: Panie, do kogóż pójdziemy? Ty masz słowa życia wiecz­nego. 69 A myśmy uwierzyli i poznali, że Ty jesteś Świętym Boga. ». Jezus jest tu już na ziemi.

• Krąg 12 to przedstawiciele wspólnoty. Na czele tej wspólnoty jest św. Piotr, który ma za zadanie “paś owce” J 21, 15−17: « 15 A gdy spożyli śniadanie, rzekł Jezus do Szymona Piotra: Szymonie, synu Jana, czy miłujesz Mnie więcej aniżeli ci? Odpowiedział Mu: Tak, Panie, Ty wiesz, że Cię ko­cham. Rzekł do niego: Paś baranki moje. 16 I znowu, po raz drugi, powiedział do niego: Szymonie, synu Jana, czy miłujesz Mnie? Odparł Mu: Tak, Panie, Ty wiesz, że Cię kocham. Rzekł do niego: Paś owce moje. 17 Powiedział mu po raz trzeci: Szymonie, synu Jana, czy kochasz Mnie? Zasmucił się Piotr, że mu po raz trzeci powiedział: Czy kochasz Mnie? I rzekł do Niego: Panie, Ty wszystko wiesz, Ty wiesz, że Cię kocham. Rzekł do niego Jezus: Paś owce moje. ».

• Istotę Kościoła jako istotę wiary i miłości św. Jan przedstawia w obrazach. Używa On alegorii:

1. Pasterz i owczarnia − J 10, 1−21: « 1 Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Kto nie wchodzi do owczarni przez bramę, ale wdziera się inną drogą, ten jest złodziejem i rozbójnikiem. 2 Kto jednak wchodzi przez bramę, jest pasterzem owiec. 3 Temu otwiera odźwierny, a owce słuchają jego głosu; woła on swoje owce po imie­niu i wyprowadza je. 4 A kiedy wszystkie wyprowadzi, staje na ich czele, a owce postępują za nim, ponieważ głos jego znają. 5 Natomiast za obcym nie pójdą, lecz będą uciekać od niego, bo nie znają głosu obcych. 6 Tę przypowieść opowiedział im Jezus, lecz oni nie pojęli znaczenia tego, co im mówił. 7 Powtórnie więc powiedział do nich Jezus: Zaprawdę, zaprawdę, powiadam wam: Ja jestem bramą owiec. 8 Wszyscy, którzy przyszli przede Mną, są złodziejami i rozbójnikami, a nie posłuchały ich owce. 9 Ja jestem bramą. Jeżeli ktoś wejdzie przeze Mnie, będzie zbawiony - wejdzie i wyjdzie, i znajdzie paszę. 10 Złodziej przychodzi tylko po to, aby kraść, zabijać i niszczyć. Ja przyszedłem po to, aby [owce] miały życie i miały je w obfitości. 11 Ja jestem dobrym pasterzem. Dobry pasterz daje życie swoje za owce. 12 Najemnik zaś i ten, kto nie jest pasterzem, którego owce nie są własnością, widząc nadchodzącego wilka, opuszcza owce i ucieka, a wilk je porywa i rozprasza; 13 [najemnik ucieka] dlatego, że jest najemnikiem i nie zależy mu na owcach. 14 Ja jestem dobrym pasterzem i znam owce moje, a moje Mnie znają, 15 podobnie jak Mnie zna Oj­ciec, a Ja znam Ojca. życie moje oddaję za owce. 16 Mam także inne owce, które nie są z tej owczarni. I te muszę przyprowadzić i będą słuchać głosu mego, i nastanie jedna owczarnia, jeden pasterz. 17 Dlatego miłuje Mnie Ojciec, bo Ja życie moje oddaję, aby je [potem] znów odzyskać. 18 Nikt Mi go nie zabiera, lecz Ja od siebie je oddaję. Mam moc je oddać i mam moc je znów odzyskać. Taki nakaz otrzymałem od mojego Ojca. 19 I znów nastąpiło rozdwojenie między Żydami z powodu tych słów. 20 Wielu spośród nich mówiło: On jest opętany przez złego ducha i odchodzi od zmysłów. Czemu Go słuchacie? 21 Inni mówili: To nie są słowa opętanego. Czyż zły duch może otworzyć oczy niewidomych? », podkreśla się przynależność wzajemną.

Duchowy wykład przypowieści mamy u proroka Ezechiela − Ez 34, 1−31: « ¹ Pan skierował do mnie te słowa: ² Synu człowieczy, prorokuj o pasterzach Izraela, prorokuj i powiedz im, pasterzom: Tak mówi Pan Bóg: Biada pasterzom Izraela, którzy sami siebie pasą! Czyż pasterze nie powinni paść owiec? ³ Na­karmiliście się mlekiem, odzialiście się wełną, zabiliście tłuste zwierzęta, jednakże owiec nie paśliście. ⁴ Słabej nie wzmacnialiście, o zdrowie chorej nie dbaliście, skaleczonej nie opatrywaliście, zabłąkanej nie sprowadzaliście z powrotem, zagubionej nie odszukiwaliście, a z przemocą i okrucieństwem obchodziliście się z nimi. ⁵ Rozproszyły się owce moje, bo nie miały pasterza i stały się żerem wszelkiego dzikiego zwierza. Rozproszyły się, ⁶ błądzą moje owce po wszystkich górach i po wszelkim wysokim pagórku; i po całej krainie były owce moje rozproszone, a nikt się o nie nie pytał i nikt ich nie szukał. ⁷ Dlatego wy, pasterze, słuchajcie słowa Pańskiego: ⁸ Wyrocznia Pana Boga: Przecież owce moje stały się łupem i owce moje służyły za żer wszelkiemu dzikiemu zwierzęciu, bo nie było pasterza, pasterze zaś nie szukali owiec moich, bo pasterze sami siebie paśli, a nie paśli moich owiec, ⁹ dlatego wy, pasterze, słuchajcie słowa Pańskiego. ¹⁰ Tak mówi Pan Bóg: Oto jestem przeciw pasterzom. Z ich ręki zażądam moich owiec, położę kres ich pasterzowaniu, a pasterze nie będą paść samych siebie; wyrwę moje owce z ich paszczy, nie będą już one służyć im za żer. ¹¹ Albowiem tak mówi Pan Bóg: Oto Ja sam będę szukał moich owiec i będę miał o nie pieczę. ¹² Jak pasterz dokonuje przeglądu swojej trzody, wtedy gdy znajdzie się wśród rozproszonych owiec, tak Ja dokonam przeglądu moich owiec i uwolnię je ze wszystkich miejsc, dokąd się rozproszyły w dni ciemne i mroczne. ¹³ Wyprowadzę je spomiędzy narodów i zgromadzę je z krajów, sprowadzę je z powrotem do ich ziemi i paść je będę na górach izraelskich, w dolinach i we wszystkich zamieszkałych miejscach kraju. ¹⁴ Na dobrym pastwisku będę je pasł, na wyżynach Izraela ma być ich pastwisko. Wtedy będą one leżały na dobrym pastwisku, na tłustym pastwisku paść się będą na górach izraelskich. ¹⁵ Ja sam będę pasł moje owce i Ja sam będę je układał na legowisko wyrocznia Pana Boga. ¹⁶ Zagubioną odszukam, zabłąkaną sprowadzę z powrotem, skaleczoną opatrzę, chorą umocnię, a tłustą i mocną będę ochraniał. Będę pasł sprawiedliwie. ¹⁷ Do was zaś, owce moje, tak mówi Pan Bóg: Oto Ja osądzę poszczególne owce, barany i kozły. ¹⁸ Czyż to wam może mało, że spasacie najlepsze pastwisko, by resztę swego pastwiska zdeptać swoimi stopami, że pijecie czystą wodę, by resztę zmącić stopami? ¹⁹ A owce moje muszą spasać to, co wy zdeptaliście waszymi stopami, i pić to, coście zmącili waszymi stopami. ²⁰ Dlatego Pan Bóg tak mówi do nich: Oto Ja sam będę prowadził sąd pomiędzy owcą tłustą a owcą chudą. ²¹ Ponieważ wszystkie zwierzęta słabe odpychaliście bokiem i plecami i popychaliście je swoimi rogami, tak że je przepędzaliście, ²² dlatego chcę pomóc moim owcom, by już więcej nie stawały się łupem; osądzę poszczególne owce. ²³ I ustanowię nad nimi jednego pasterza, który je będzie pasł, mego sługę, Dawida. On je będzie pasł, on będzie ich pasterzem. ²⁴ A Ja, Pan, będę ich Bogiem, sługa zaś mój, Dawid, będzie władcą pośród nich. Ja, Pan, to powiedziałem. ²⁵ Zawrę z nimi przymierze pokoju, a dzikie zwierzęta wytępię z kraju, tak iż będę mogły owce bezpiecznie mieszkać na stepie i spać w lasach. ²⁶ Błogosławić im będę oraz ziemiom wokół mego wzgórza, będę zsyłał deszcz w dogodnym czasie, będzie to deszcz niosący błogosławieństwo. ²⁷ Drzewo polne wyda swój owoc, a ziemia wyda swój plon. Będą oni żyli bezpiecznie w swym kraju i poznają, że Ja jestem Pan, gdy skruszę kłody ich jarzma i wyrwę ich z ręki tych, którzy ich ujarzmiają. ²⁸ Nie będą już odtąd łupem narodów ani nie będą pożerać ich zwierzęta kraju, ale bezpiecznie będą oni żyli, przy czym nikt ich straszyć nie będzie. ²⁹ Sprawię, że nastanie dla nich urodzaj o wielkim rozgłosie, by już nie dręczył ich głód w kraju i by nie musieli znosić szyderstwa narodów. ³⁰ Wtedy poznają, że Ja, Pan, ich Bóg, jestem z nimi, oraz że oni, dom Izraela, są ludem moim - wyrocznia Pana Boga. ³¹ A wy, owce moje, jesteście owcami mego pastwiska, Ja zaś Bogiem waszym - wyrocznia Pana Boga. ».

Troska Jezusa o Kościół J 15, 27: « 27 Ale wy też świadczycie, bo jesteście ze Mną od początku. ».

2. Prawdziwy krzew winny − J 15, 1−8: « 1 Ja jestem prawdziwym krzewem winnym, a Ojciec mój jest tym, który uprawia. 2 Każdą latorośl, która we Mnie nie przynosi owocu, odcina, a każdą, która przynosi owoc, oczyszcza, aby przynosiła owoc obfitszy. 3 Wy już jesteście czyści dzięki słowu, które wypowiedziałem do was. 4 Wytrwajcie we Mnie, a Ja [będę trwał] w was. Podobnie jak latorośl nie może przynosić owocu sama z siebie - o ile nie trwa w winnym krzewie - tak samo i wy, jeżeli we Mnie trwać nie będziecie. 5 Ja jestem krzewem winnym, wy - latoroślami. Kto trwa we Mnie, a Ja w nim, ten przynosi owoc obfity, ponieważ beze Mnie nic nie możecie uczynić. 6 Ten, kto we Mnie nie trwa, zostanie wyrzucony jak winna latorośl i uschnie. I zbiera się ją, i wrzuca do ognia, i płonie. 7 Jeżeli we Mnie trwać będziecie, a słowa moje w was, poproście, o cokolwiek chcecie, a to wam się spełni. 8 Ojciec mój przez to dozna chwały, że owoc obfity przyniesiecie i staniecie się moimi uczniami. » − krzewem jest Jezus, natomiast latoroślą uczniowie. Pokazany jest głębszy związek Jezusa z wierzącymi.

Tu zawarte jest tło ST w “Pieśni o winnicy” w Księdze Izajasza Iz 5, 1−7: « ¹ Chcę zaśpiewać memu Przyjacielowi pieśń o Jego miłości ku swojej winnicy! Przyjaciel mój miał winnicę na żyznym pagórku. ² Otóż okopał ją i oczyścił z kamieni i zasadził w niej szlachetną winorośl; pośrodku niej zbudował wieżę, także i tłocznię w niej wykuł. I spodziewał się, że wyda winogrona, lecz ona cierpkie wydała jagody. ³ Teraz więc, o mieszkańcy Jeruzalem i mężowie z Judy, rozsądźcie, proszę, mię­dzy Mną a między winnicą moją. ⁴ Co jeszcze miałem uczynić winnicy mojej, a nie uczyniłem w niej? Czemu, gdy czekałem, by winogrona wydała, ona cierpkie dała jagody? ⁵ Więc dobrze! Pokażę wam, co uczynię winnicy mojej: rozbiorę jej żywopłot, by ją rozgrabiono; rozwalę jej ogrodzenie, by ją stratowano. ⁶ Zamienię ją w pustynię, nie będzie przycinana ni plewiona, tak iż wzejdą osty i ciernie. Chmurom zakażę spuszczać na nią deszcz. ⁷ Otóż winnicą Pana Zastępów jest dom Izraela, a ludzie z Judy szczepem Jego wybranym. Oczekiwał On tam sprawiedliwości, a oto rozlew krwi, i prawowierności, a oto krzyk grozy. ».

3. Sami swoi (hoi idioi) − J 10, 6−19: « 6 Objawiłem imię Twoje ludziom, których Mi dałeś ze świata. Twoimi byli i Ty Mi ich dałeś, a oni zachowali słowo Twoje. 7 Teraz poznali, że wszystko, cokolwiek Mi dałeś, pochodzi od Ciebie. 8 Słowa bowiem, które Mi powierzyłeś, im przekazałem, a oni je przyjęli i praw­dziwie poznali, że od Ciebie wyszedłem, oraz uwierzyli, żeś Ty Mnie posłał. 9 Ja za nimi proszę, nie proszę za światem, ale za tymi, których Mi dałeś, ponieważ są Twoimi. 10 Wszystko bowiem moje jest Twoje, a Twoje jest moje, i w nich zostałem otoczony chwałą. 11 Już nie jestem na świecie, ale oni są jeszcze na świecie, a Ja idę do Ciebie. Ojcze Święty, zachowaj ich w Twoim imieniu, które Mi dałeś, aby tak jak My stanowili jedno. 12 Dopóki z nimi byłem, zachowywałem ich w Twoim imieniu, które Mi dałeś, i ustrzegłem ich, a nikt z nich nie zginął z wyjątkiem syna zatracenia, aby się spełniło Pismo 13 Ale teraz idę do Ciebie i tak mówię, będąc jeszcze na świecie, aby moją radość mieli w sobie w całej pełni. 14 Ja im przekazałem Twoje słowo, a świat ich znienawidził za to, że nie są ze świata, jak i Ja nie je­stem ze świata. 15 Nie proszę, abyś ich zabrał ze świata, ale byś ich ustrzegł od złego. 16 Oni nie są ze świata, jak i Ja nie jestem ze świata. 17 Uświęć ich w praw­dzie. Słowo Twoje jest prawdą. 18 Jak Ty Mnie posłałeś na świat, tak i Ja ich na świat posłałem. 19 A za nich Ja poświęcam w ofierze samego siebie, aby i oni byli uświęceni w prawdzie. ».

• Ludzie dani są Synowi przez Ojca, tworzą krąg wybranych przez Boga. Należą do Jezusa, mają z nim kontakt, tworzą wspólnotę.

Podsumowanie:

• Jest to znaczenie eklezjalne tych obrazów. Jezus jest życionośnym elementem w Kościele, będąc z nim można przynosić dobre owoce. Według alegorii istnieje tylko jeden Kościół. Niektórzy twierdzą, że wspólnota uczniów jest kręgiem ezoterycznym - nie troszczy się o świat. Świat nie jest wyłączony ze wspólnoty. Społeczność istnieje zawsze w świecie.

• Zalety uniwersalistyczne wspólnoty mamy w J 10, 16: « 16 Mam także inne owce, które nie są z tej owczarni. I te muszę przyprowadzić i będą słuchać głosu mego, i nastanie jedna owczarnia, jeden pasterz.». Jezus będzie określony jako Zbawiciel Świata, dlatego wspólnota nie jest zamknięta.

1. Kościół w Pierwszym Liście św. Jana.

• Występuje tu wyraźniej zaleta wiary i jedności wspólnoty. Są różnice w stosunku do autora Ewangelii. Znany jest tu krąg uczniów Jana. Jan kieruje wezwanie do wspólnoty, która określa swój byt. Troska o wspólnotę Kościoła uwidacznia się szczególnie w tym Liście 1 J 1,1−3: « 1 [To wam oznajmiamy], co było od początku, cośmy usłyszeli o Słowie życia, co ujrzeliśmy własnymi oczami, na co patrzyliśmy i czego doty­kały nasze ręce 2 bo życie objawiło się. Myśmy je widzieli, o nim świadczymy i głosimy wam życie wieczne, które było w Ojcu, a nam zostało objawione 3 oznajmiamy wam, cośmy ujrzeli i usłyszeli, abyście i wy mieli współuczestnictwo z nami. A mieć z nami współuczestnictwo znaczy: mieć je z Ojcem i Jego Synem Jezusem Chrystusem. ». Ta wspólnota z Bogiem nie jest światową − καινονια (koinonia) wspólnota − ale religijną, współpracującą z Bogiem. Bóg jest świtałem tej wspólnoty, jest światłem bez cienia, a wspólnota jest w tym świetle. Przemienia w tym świetle przez oczyszczenie z grzechów, przez Krew Chrystusa.

• Kościół nie jest wspólnotą gnostyków (ziemia), ani duchowców (niebo), lecz ludzi uważających grzeszenie za normalność.

• Św. Jan upomina grzeszących 1 J 2, 1: « 1 Dzieci moje, piszę wam to dlatego, żebyście nie grzeszyli. Jeśliby nawet ktoś zgrzeszył, mamy Rzecznika wobec Ojca - Jezusa Chrystusa sprawiedliwego. », przestrzega przed fałszywymi duchami, w odróżnieniu od Ducha Jezusa 1 J 4, 1−3. 6: « 1 Umiło­wani, nie dowierzajcie każdemu duchowi, ale badajcie duchy, czy są z Boga, gdyż wielu fałszywych proroków pojawiło się na świecie. 2 Po tym poznajecie Ducha Bo­żego: każdy duch, który uznaje, że Jezus Chrystus przyszedł w ciele, jest z Boga. 3 Każdy zaś duch, który nie uznaje Jezusa, nie jest z Boga; i to jest duch Antychry­sta, który − jak słyszeliście − nadchodzi i już teraz przebywa na świecie. (…) 6 My jesteśmy z Boga. Ten, który zna Boga, słucha nas. Kto nie jest z Boga, nas nie słucha. W ten sposób poznajemy ducha prawdy i ducha fałszu. ».

• Wspólnota wierzących przyjmuje Ducha Prawdy przez namaszczenie 1 J 2, 27: « 27 Co do was, to namaszczenie, które otrzymaliście od Niego, trwa w was i nie potrzebujecie pouczenia od nikogo, ponieważ Jego namaszczenie poucza was o wszystkim. Ono jest prawdziwe i nie jest kłamstwem. Toteż trwajcie w nim tak, jak was nauczył. ».

• Kościół jest wspólnotą wierzących z Ojcem, Synem i Duchem, która osiąga konieczną świadomość zwycięstwa - tu ujawnia się nadzieja 1 J 5, 4−8: « 4 Wszystko bowiem, co z Boga zrodzone, zwycięża świat; tym właśnie zwycięstwem, które zwyciężyło świat, jest nasza wiara. 5 A kto zwy­cięża świat, jeśli nie ten, kto wierzy, że Jezus jest Synem Bożym? 6 Jezus Chrystus jest tym, który przyszedł przez wodę i krew, i Ducha, nie tylko w wodzie, lecz w wodzie i we krwi. Duch daje świadectwo, bo <Duch> jest prawdą. 7 Trzej bowiem dają świadectwo: 8 Duch, woda i krew, a ci trzej w jedno się łączą. ». Jan myśli o chrzcie i Eucharystii, nie tylko chodzi o Kościół u Jana.

• Tylko w Pierwszym Liście św. Jana znajdują się wypowiedzi o miłości Boga 1 J 4, 7−8: « 7 Umiłowani, miłujmy się wzajemnie, ponieważ miłość jest z Boga, a każdy, kto miłuje, narodził się z Boga i zna Boga. 8 Kto nie miłuje, nie zna Boga, bo Bóg jest miłością.». Wszystko prowadzi do miło­ści w Kościele.

• Miłość to stare i nowe przykazanie 1 J 2, 7: « 7 Umiłowani, nie piszę do was o nowym przykazaniu, ale o przykazaniu istniejącym od dawna, które mieliście od samego początku; tym dawnym przykazaniem jest nauka, którąście słyszeli. ».

• Podsumowanie:

• Kościół stanowią wierzący w Jezusa, reprezentowany przez Dwunastu Apostołów.

• Duch Św. kieruje Kościołem.

• Miłość jest szczególną cechą Kościoła, a grzeszność niszczy Kościół.

2. Kościół w Listach św. Pawła.

• Listy te są najbardziej komentowane w NT.

• Od Lutra jakby na nowo odkryte w XVI wieku.

• Głos św. Pawła jest bardzo aktualny dziś.

• Pełnia kryteriów znajduje się w duchowym wykładzie w Kościele.

• Filipia jest pierwszą parafią w Europie, gdzie św. Paweł założył wspólnotę, stworzył pierwszy Kościół na starym kontynencie.

• Najważniejsze określenia Kościoła są wyrazem trynitarnego rozumienia Kościoła. Znane są trzy określenia Kościoła:

1. Kościół Boga. Paweł używa często pojęcia Kościół Boży − η εκκλεσια του ϑεου (he ecclesia tu theu). To pojęcie dla Ko­ścioła 1 Kor 1, 2: « … 2 do Kościoła Bożego w Koryncie, do tych, którzy zostali uświęceni w Jezusie Chrystusie i powołani do świętości wespół ze wszystkimi, któ­rzy na każdym miejscu wzywają imienia Pana naszego Jezusa Chrystusa, ich i naszego [Pana]. »; Gal 1, 13: « 13 Słyszeliście przecież o moim postępowaniu ongiś, gdy jeszcze wyznawałem judaizm, jak z niezwykłą gorliwością zwalczałem Kościół Boży i usiłowałem go zniszczyć,». Ecclesia oznacza początkowo zebra­nie wolnych obywateli miasta. Zebranie ma za cel poradę, dyskusję, uchwałę. W całym NT termin ecclesiae występuje tylko jeden raz w Dz 20, 28: « 28 Uważajcie na samych siebie i na całe stado, nad którym Duch Święty ustanowił was biskupami, abyście kierowali Kościołem Boga, który On nabył własną krwią. ». To typowe pojęcie Pawłowe, a nie NT. Dzisiaj oznacza zwołanie, które od Boga wychodzi, do Boga pro­wadzi, o Bogu mówi. Kościół nie jest sektą, ani wolną inicjatywą. Kościół ludzi, który dyskutuje o sprawach Bożych i nimi żyje. Lud powinien być powołany z niewoli grzechu do wolności Dzieci Bożych. Są trzy możliwości, żeby Kościół nie był sektą:

1. Izrael Boży − stary początek Kościoła.

2. Judeochrześcijański Kościół − judeochrześcijanie w Kościele.

3. Paweł myśli o Kościele jako całości − pleroma Christi (pełnia Chrystusa). Ta możliwość jest najprawdopodobniej do przyjęcia i nazywa Kościół Izraelem Bożym

Kościół jest Izraelem Bożym, jest dla wszystkich. Założenia: Gal 4, 24: « 24 Wydarzenia te mają jeszcze sens alegoryczny: niewiasty te wyobrażają dwa przymierza; jedno, zawarte pod górą Synaj, rodzi ku niewoli, a wyobraża je Hagar … ». Całe PŚ ukierunkowane jest na chrześcijan pomimo napięcia pomiędzy Kościołem a Izraelem. Trzeba ukierunkowywać, a to napięcie minie. Trzeba odejść od synagogi - mówi Paweł i idzie do pogan 1 Tes 2, 14: « 14 Bracia, wyście się stali naśladowcami Kościołów Boga, które są w Judei w Chrystusie Jezusie, ponieważ to samo, co one od Żydów, wyście wycierpieli od rodaków. » − Kościół w Jezusie.

Św. Paweł zaznaczył szczególne miejsce zebrania Kościoła w Kościele lokalnym − pierwsza parafia w Filipii. Stąd pochodzi od Pawła pojęcie gminy, a potem parafii. To Paweł założył pierwszą gminę. Kościół lokalny jest Bożym Kościołem. Kościół jest współczesnością Świętych, która jest prowadzona przez Boga, uświęcona w Jezusie Ten Kościół jest teraźniejszy, lokalny, ale tworzy jeden Kościół Boży.

Kościół jest społecznością świętych (communio sanctorum). Prowadzony jest przez Boga i uświęcony przez Jezusa Rz 1, 7: « 7 Do wszystkich przez Boga umiłowanych, powołanych świętych, którzy mieszkają w Rzymie: Łaska wam i pokój od Boga, Ojca naszego, i Pana Jezusa Chrystusa! », 1 Kor

1, 2: « … 2 do Kościoła Bożego w Koryncie, do tych, którzy zostali uświęceni w Jezusie Chrystusie i powołani do świętości wespół ze wszystkimi, którzy na każdym miejscu wzywają imienia Pana naszego Jezusa Chrystusa, ich i naszego [Pana]. ». Uświęcenie w Jezusie jest możliwe w Kościele lokalnym. Po­wstaje więź w tym Kościele. Uświęcenie łączy Kościoły lokalne w większą, szerszą więź − powszechność Kościoła. Św. Paweł stwier­dza, że Tora jest niekonieczna do zbawienia i wtedy Kościół musiał się oddzielić od żydowskiego.

• Zasługi Izraela:

• Przymierze − “Dekalog”, synostwo − jesteśmy synami Bożymi, chwała Boża − Arka niesiona przez pustynię, prawo kościelne, służba Boża − kapłaństwo, obietnica narodu Żydowskiego − nie można tych zasług odrzucić. Chrystus według ciała był Ży­dem.

• Obietnice dane Izraelowi zostają ważne, Izrael i Kościół zostaje uratowany przez tę obietnicę.

• Uświęcenie w Chrystusie jest możliwe w Kościele lokalnym. Tworzą jeden Kościół, jedną wspólnotę.

• Kościół jest zebraniem Żydów i poprowadzeniem ich ku wolności.

• Wiara musi się oddzielić od ziemskiego Izraela.

• Św. Paweł próbuje zrozumieć los Izraela w odrzuceniu Ewangelii na tle całej historii Izraela.

• Wina Izraela nie jest etycznym zawodem, ponieważ Bóg tak ustawił historię.

• Izrael był aktywny, a przypadek z Jezusem (proces Jezusa) był konieczny w Historii Zbawienia, by to zbawienie dotarło również do pogan Rz 10, 2: « 2 Bo muszę im wydać świadectwo, że pałają żarliwością ku Bogu, nie opartą jednak na pełnym zrozumieniu. », Rz 11, 11: « 11 Pytam jednak: Czy aż tak się potknęli, że całkiem upadli? żadną miarą! Ale przez ich przestępstwo zbawienie przypadło w udziale poganom, by ich pobudzić do współza­wodnictwa. ».

• Obietnice dane Izraelowi pozostają ważne Rz 11,29: « 29 Bo dary łaski i wezwanie Boże są nieodwołalne. ». Cały Izrael będzie uratowany Rz 11, 25−27: « 25 Nie chcę jednak, bracia, pozostawiać was w nieświadomości co do tej tajemnicy − byście o sobie nie mieli zbyt wysokiego mniemania − że zatwar­działość dotknęła tylko część Izraela aż do czasu, gdy wejdzie [do Kościoła] pełnia pogan. 26 I tak cały Izrael będzie zbawiony, jak to jest napisane: Przyjdzie z Sy­jonu wybawiciel, odwróci nieprawości od Jakuba. 27 I to będzie moje z nimi przymierze, gdy zgładzę ich grzechy. » − Bóg dotrzymuje słowa, nie może go cofnąć.

1. Kościół jako Ciało Chrystusa.

• σωμα Χριστου (soma Christu − Ciało Chrystusa) − 1 Kor 12, 27: « 27 Wy przeto jesteście Ciałem Chrystusa i poszczególnymi członkami. » − każdy z nas jest członkiem Ciała Chrystusa. Ciało nie jest naczyniem do zamieszkana duszy i ducha, człowiek nie jest posiada­czem ciała 1 Kor 15, 44: « … 44 zasiewa się ciało zmysłowe − powstaje ciało duchowe. Jeżeli jest ciało ziemskie powstanie też ciało niebieskie. » − po Zmartwychwstaniu jestem duchowym ciałem. Duchowym ciałem jest też Kościół. Bóg zamieszkał w tym ciele.

• Wierzący razem z podwyższonym Jezusem tworzą jedno 1 Kor 12, 13: « 13 Wszyscyśmy bowiem w jednym Duchu zostali ochrzczeni, [aby stano­wić] jedno Ciało: czy to Żydzi, czy Grecy, czy to niewolnicy, czy wolni. Wszyscyśmy też zostali napojeni jednym Duchem. » − Jezus potwierdza, że jesteśmy w jednym duchu ochrzczeni i nim napojeni. Rzeczywiste ciało duchowe jest egzystujące, nie jest idealne, może dochodzić w ciele do walki członków między sobą. Istnieją w ciele napięcia.

• Teologia Ciał Mistycznego pokazuje wielość urzędów, które dążą do jedności. Jest to konsekwencja rzeczywistej egzystencji ciała Chrystusa.

• Skąd tu motyw Ciała Chrystusa? Poszukiwanie motywów w przedziale gnostyckim, pogańskim jest wątpliwą drogą. Istnieją trzy możliwości w Ciele Mistycznym:

1. Komentarz, wyjaśnienie hellenistyczne. Przed Platonem było przekonanie, że cały kosmos tworzy jedno Ciało. Mia­sto(civitas) i lud(populus) będzie widziane jako jedno Ciało. Nie wszystko można wyjaśnić przez Ciało kosmiczne − σωμα κοσμου (soma kosmu). Te cechy widoczne bardziej w listach deuteropawłowych.

2. Semicko−starotestamentowe wyjaśnienie. W tym przedziale istnieje przedstawienie osoby korporatywnej − zbiorowa. Ojciec pierwotny (Abraham) będzie personifikowany − uosobiony. Pomiędzy Nim a następcami Jego powstaje takie same połączenie wspólnoty, jak pnia i odrośli, np. linia Adam−Abraham−Jakub jako Ojciec Izraela. Wpływ na św. Pawła jest niewy­kluczony. To jeszcze nie pełny dowód. Ten komentarz jest niepewny.

3. Wewnątrzkościelne wyjaśnienie. Zakłada się, że Ciało Chrystusa, tzw. Kościół nie jest innym jak Chrystusa Ukrzyżowa­nego, który po Zmartwychwstaniu przemienił się w Ciało duchowe i który przez to może przedstawiać prawdziwą wspólnotę. To nie metaforyczne rozumienie, lecz duch i Ciało Zmartwychwstałego. Św. Paweł rozumie to dosłownie, jako sposób w Ko­ściele duchowego bycia. Nie można przeceniać tego komentarza, rezygnować z historycznej wypowiedzi.

• Św. Paweł sam był twórcą tego przedstawienia(Ciało Mistyczne Jezusa - Mistici Corporis Christi). W wykładzie historycznym przyjmuje jedność jedynego Ciała Chrystusa.

• Jeżeli to Ciało jest wyjątkowe, to chrześcijanie wezwani są do tego, by działać, misjonować.

• Przynależność chrześcijańska do Kościoła jest czytelna 1 Kor 12, 4−6: « 4 Różne są dary łaski, lecz ten sam Duch; 5różne też są rodzaje posługiwania, ale jeden Pan; 6różne są wreszcie działania, lecz ten sam Bóg, sprawca wszystkiego we wszystkich. », Rz 12, 4−5: « 4 Jak bowiem w jednym ciele mamy wiele członków, a nie wszystkie członki spełniają tę samą czynność − 5 podobnie wszyscy razem tworzymy jedno ciało w Chrystusie, a każdy z osobna jesteśmy nawzajem dla siebie członkami. ».

3. Kościół Świątynią Boga.

• Kościół jako Świątynia Boga w którym mieszka Duch Boży 1 Kor 3, 16: « 16 Czyż nie wiecie, żeście świątynią Boga i że Duch Boży mieszka w was? » − wierzący są Świątynią Boga. W obrazie jest ujęta cała Tradycja Izraela. Świątynia jest miejscem teraźniejszości Boga − On tu mieszka. Duch jest zasadą życia, służby i członków Kościoła. On jest dawcą życia. Każdy wierzący w skutkach jest świątynią Ducha Św. 1 Kor 6, 19: « 19 Czyż nie wiecie, że ciało wasze jest świątynią Ducha Świętego, który w was jest, a którego macie od Boga, i że już nie należycie do samych siebie? ».

• Podsumowanie:

• Listy Pawłowe posiadają trzy określenia Kościoła (Kościół Boga, Kościół jako Ciało Chrystusa, Kościół Ciała Chrystusa - Świątynia Boga).

1. Kościół w Listach deuteropawłowych.

• Listy te przedstawiają dalszy rozwój teologii. Kościół to przede wszystkim List do Kolosan, czy List do Efezjan − przypisuje się je szkole Pawłowej. Listy do Tymoteusza i do Tytusa są popawłowe(pastoralne) − św. Paweł najprawdopodobniej nie był ich autorem.

• Kol 2, 19: « … 19 nie trzyma się mocno Głowy − [Tego], z którego całe Ciało, zaopatrywane i utrzymywane w całości dzięki wiążącym połączeniom członków, rośnie Bożym wzrostem. ».

• List do Efezjan opowiada o tajemnicy Kościoła Ef 1, 3: « 3 Niech będzie błogosławiony Bóg i Ojciec Pana naszego Jezusa Chrystusa; który napełnił nas wszelkim błogosławieństwem duchowym na wyżynach niebieskich − w Chrystusie. » − wszystko praźródło jest w Bogu Ojcu, to tajemnica Ko­ścioła. Tajemnica Kościoła jest wyprowadzona z tajemnicy Boga Ojca.

• W Liście do Efezjan są przedstawione trzy obrazy charakterystyczne Kościoła:

1. Jezus Chrystus Głową Wszechświata Ef 1, 22: « 22 I wszystko poddał pod Jego stopy, a Jego samego ustanowił nade wszystko Głową dla Ko­ścioła, … » − jest też ponad Kościołem, czyli jest głową Kościoła.

2. Kościół jest Ciałem Chrystusa.

3. Kościół jest pełnią Ciała Chrystusa, która wypełnia wszystko we wszystkim − πλελομα χριστι (pleroma christi). Jed­ność Chrystus − Ef 5, 21−33: « 21 Bądźcie sobie wzajemnie poddani w bojaźni Chrystusowej! 22 Żony niechaj będą poddane swym mężom, jak Panu, 23 bo mąż jest głową żony, jak i Chrystus − Głową Kościoła: On − Zbawca Ciała. 24 Lecz jak Kościół poddany jest Chrystusowi, tak i żony mężom − we wszyst­kim. 25 Mężowie miłujcie żony, bo i Chrystus umiłował Kościół i wydał za niego samego siebie, 26 aby go uświęcić, oczyściwszy obmyciem wodą, któremu towarzy­szy słowo, 27 aby osobiście stawić przed sobą Kościół jako chwalebny, nie mający skazy czy zmarszczki, czy czegoś podobnego, lecz aby był święty i nieskalany. 28 Mężowie powinni miłować swoje żony, tak jak własne ciało. Kto miłuje swoją żonę, siebie samego miłuje. 29 Przecież nigdy nikt nie odnosił się z nienawiścią do własnego ciała, lecz [każdy] je żywi i pielęgnuje, jak i Chrystus − Kościół, 30 bo jesteśmy członkami Jego Ciała. 31 Dlatego opuści człowiek ojca i matkę, a połą­czy się z żoną swoją, i będą dwoje jednym ciałem. 32 Tajemnica to wielka, a ja mówię: w odniesieniu do Chrystusa i do Kościoła. 33 W końcu więc niechaj także każdy z was tak miłuje swą żonę jak siebie samego! A żona niechaj się odnosi ze czcią do swojego męża! » − Kościół na obrazie małżeństwa, miłości mężczyzny i kobiety - praźródło miłości Jezusa do Kościoła

• Podsumowanie:

• Kościół musi przyjąć swoje posłannictwo, zadania jako przedstawiciel Chrystusa.

• Pojednanie, gotowość do pojednania, miłość i pokój − jest zadaniem Kościoła.

• Potrzebą jest Kościół walczący, dynamiczny Ef 6, 10−20: « 10 W końcu bądźcie mocni w Panu − siłą Jego potęgi. 11 Obleczcie pełną zbroję Bożą, byście mogli się ostać wobec podstępnych zakusów diabła. 12 Nie toczymy bowiem walki przeciw krwi i ciału, lecz przeciw Zwierzchnościom, przeciw Władzom, przeciw rządcom świata tych ciemności, przeciw pierwiastkom duchowym zła na wyżynach niebieskich. 13 Dlatego weźcie na siebie pełną zbroję Bożą, abyście w dzień zły zdołali się przeciwstawić i ostać, zwalczywszy wszystko. 14 Stańcie więc [do walki] przepasawszy biodra wasze prawdą i oblókłszy pancerz, którym jest sprawiedliwość, 15 a obuwszy nogi w gotowość [głoszenia] dobrej nowiny o pokoju. 16 W każdym położeniu bierzcie wiarę jako tarczę, dzięki której zdołacie zgasić wszystkie rozżarzone pociski Złego. 17 Weźcie też hełm zbawienia i miecz Ducha, to jest słowo Boże - 18 wśród wszelakiej mo­dlitwy i błagania. Przy każdej sposobności módlcie się w Duchu! Nad tym właśnie czuwajcie z całą usilnością i proście za wszystkich świętych 19 i za mnie, aby dane mi było słowo, gdy usta moje otworzę, dla jawnego i swobodnego głoszenia tajemnicy Ewangelii, 20 dla której sprawuję poselstwo jako więzień, ażebym jaw­nie ją wypowiedział, tak jak winienem. », a nie fantastyczny, Kościół miłości. Postulatem jest Kościół miłości.

• Kościół jest pośrednikiem zbawienia, postacią teologiczną, a nie tworem fantazji.

4. Kościół w Listach pastoralnych.

• Listy pastoralne poza ewangeliami skierowane są do przewodniczących gmin, przedstawicieli hierarchii, a nie do wspólnot parafialnych.

• Chodzi o odpowiedzialność za naukę Chrystusa i jej czystość.

• Centralną myślą w tych Listach jest Kościół jako dom Boga 1 Tym 3, 14−16: « 14 Piszę ci to wszystko spodziewając się przybyć do ciebie możli­wie szybko. 15 Gdybym zaś się opóźniał, [piszę], byś wiedział, jak należy postępować w domu Bożym, który jest Kościołem Boga żywego, filarem i podporą prawdy. 16 A bez wątpienia wielka jest tajemnica pobożności. ».

• Ta budowla jest wyraźnie odróżniona, podaje hierarchię i wierzących 1 P 2, 2−5: « … 2 jak niedawno narodzone niemowlęta pragnijcie ducho­wego, niesfałszowanego mleka, abyście dzięki niemu wzrastali ku zbawieniu 3 jeżeli tylko zasmakowaliście, że słodki jest Pan. 4 Zbliżając się do Tego, który jest ży­wym kamieniem, odrzuconym wprawdzie przez ludzi, ale u Boga wybranym i drogocennym, 5 wy również, niby żywe kamienie, jesteście budowani jako duchowa świą­tynia, by stanowić święte kapłaństwo, dla składania duchowych ofiar, przyjemnych Bogu przez Jezusa Chrystusa. ».

• Dom Boży nie jest do budowy, on stoi niezależnie od ilości osób.

• Ważny jest “porządek domowy”, który w domu Boga powinien istnieć. Ten porządek − to wiedza, jak należy w tym domu się zacho­wać, działać.

• Większa mowa jest o przestrzeni działania, a niż o czasowości. Ta przestrzeń porusza się w czasie.

• Kościół jest Kościołem żyjącego Boga, a nie tylko budowlą.

• Kościół jest wspólnotą wierzących, zebranych przez Boga i kolumną, o którą opiera się prawda Boża.

• Wykluczone jest, że Kościół wypadnie z Prawdy, odejdzie, zbłądzi.

• Podsumowanie:

• Listy pastoralne pokazują, że codziennie ukazywanie się Kościoła jest pod wpływem teologii Pawłowej.

4. Kościół w innych, późniejszych pismach NT.

1. Kościół w Liście do Hebrajczyków − Hbr.

• List ten jest przypisywany św. Pawłowi. Związany jest z kapłaństwem.

• Kościół jest w niebezpieczeństwie uśpienia w wierze - bierność, pasywizm, obojętność.

• Podkreśla się, że Kościół jest Ludem Bożym Hbr 4, 9: « 9 A zatem pozostaje odpoczynek szabatu dla ludu Bożego. », Hbr 11, 25: « … 25 wolał raczej cierpieć z ludem Bożym, niż używać przemijających rozkoszy grzechu. », ale w oddzieleniu od Ludu Izraela.

• To nie Lud Izraela, który dla autora przestał być Ludem Bożym.

• Upomina gminę, by nie traciła wiary, by chciała ukierunkowywać się na wiarę Boga Hbr 12, 18−24: « 18 Nie przystąpiliście bowiem do dotykalnego i płonącego ognia, do mgły, do ciemności i burzy 19 ani też do grzmiących trąb i do takiego dźwięku słów, iż wszyscy, którzy go słyszeli, prosili, aby do nich nie mówił 20 Nie mogli bowiem znieść tego rozkazu: Jeśliby nawet tylko zwierzę dotknęło się góry, winno być ukamienowane. 21 A tak straszne było to zjawisko, iż Mojżesz powiedział: Przerażony jestem i drżę. 22 Wy natomiast przystąpiliście do góry Syjon, do miasta Boga żyjącego, Jeruzalem niebieskiego, do niezliczonej liczby aniołów, na uroczyste zebranie, 23 do Kościoła pierworodnych, którzy są zapisani w niebiosach, do Boga, który sądzi wszystkich, do duchów sprawiedliwych, które już doszły do celu, 24 do Pośrednika Nowego Testamentu − Jezusa, do pokropienia krwią, która przemawia mocniej niż [krew] Abla. »

• W NT Kościół utworzony jest przez pierwszonarodzonego - aniołowie, Apostołowie; czy dotyczy to godności Kościoła.

• Wierzący mają patrzeć w przyszłość, jako Lud Boży, by depozyt wiary przechować, nie utracić tego Hbr 12, 25: « 25 Strzeżcie się, abyście nie stawiali oporu Temu, który do was przemawia. Jeśli bowiem tamci nie uniknęli kary, ponieważ odwrócili się od Tego, który na ziemi mówił, o ileż bardziej my, jeśli odwrócimy się od Tego, który z nieba przemawia. ».

• Lud Boży jest w drodze, pielgrzymuje, nie mamy stałego miejsca, lecz szukamy przyszłości Hbr 13, 14: « 14 Nie mamy tutaj trwałego miasta, ale szukamy tego, które ma przyjść. ».

• Podsumowanie:

• Kościół stoi w wewnętrznym napięciu, podlega paradoksowi.

• Jest przekonany w wierze, ma nadzieję, że osiągnie “niebieskie Jeruzalem”.

• Potrzebne jest ciągłe nawracanie się.

• Wyjątkowym oświeceniem oczyszczającym jest chrzest i Eucharystia. Z tego nie wolno nie skorzystać.

1. Kościół w Pierwszym Liście św. Piotra − 1P.

• List ten jest z końca I wieku i skierowany jest do chrześcijan w Azji Mniejszej.

• Kościół ukazany jest w obrazach, jako duchowy dom zbudowany z żywych kamieni − wierzących. jako święte kapłaństwo i du­chowa ofiara.

• Świątynia i liturgia symbolizują Kościół 1 P 2, 4: « 4 Zbliżając się do Tego, który jest żywym kamieniem, odrzuconym wprawdzie przez ludzi, ale u Boga wybranym i drogocennym, … ».

• List ten ma szczególnie zainteresować powszechnym kapłaństwem Ludu Bożego.

• Chrześcijanie są świętym kapłaństwem Wj 19, 6: « 6 Lecz wy będziecie Mi królestwem kapłanów i ludem świętym. Takie to słowa powiedz Izraelitom». ».

• Obraz “Owczarni Pana” 1 P 5, 2: « … 2 paście stado Boże, które jest przy was, strzegąc go nie pod przymusem, ale z własnej woli, jak Bóg chce; nie ze względu na niegodziwe zyski, ale z oddaniem; … »,

• Obraz Pasterz − owce 1 P 2, 25: « 25 Błądziliście bowiem jak owce, ale teraz nawróciliście się do Pasterza i Stróża dusz waszych. » − dziś te obrazy są niezrozumiałe, nie bardzo stosowane.

1. Kościół w Apokalipsie św. Jana − Ap.

• Jest księgą późno dołączoną do Kanonu. Eklezjalne obrazy Apokalipsy: duży znak na niebie, kobieta=Izrael=Maryja, smok, 12 gwiazd.

• Ap 12, 1−18: « 1 Potem wielki znak się ukazał na niebie: Niewiasta obleczona w słońce i księżyc pod jej stopami, a na jej głowie wieniec z gwiazd dwunastu. 2 A jest brzemienna. I woła cierpiąc bóle i męki rodzenia. 3 I inny znak się ukazał na niebie: Oto wielki Smok barwy ognia, mający siedem głów i dziesięć rogów - a na głowach jego siedem diademów - 4 i ogon jego zmiata trzecią część gwiazd nieba: i rzucił je na ziemię. I stanął Smok przed mającą rodzić Niewiastą, ażeby skoro po­rodzi, pożreć jej dziecię. 5 I porodziła syna - mężczyznę, który wszystkie narody będzie pasł rózgą żelazną. I zostało porwane jej Dziecię do Boga i do Jego tronu. 6 A Niewiasta zbiegła na pustynię, gdzie miejsce ma przygotowane przez Boga, aby ją tam żywiono przez tysiąc dwieście sześćdziesiąt dni. 7 I nastąpiła walka na nie­bie: Michał i jego aniołowie mieli walczyć ze Smokiem. I wystąpił do walki Smok i jego aniołowie, 8 ale nie przemógł, i już się miejsce dla nich w niebie nie znalazło. 9 I został strącony wielki Smok, Wąż starodawny, który się zwie diabeł i szatan, zwodzący całą zamieszkałą ziemię, został strącony na ziemię, a z nim strąceni zostali jego aniołowie. 10 I usłyszałem donośny głos mówiący w niebie: Teraz nastało zbawienie, potęga i królowanie Boga naszego i władza Jego Pomazańca, bo oskarżyciel braci naszych został strącony, ten, co dniem i nocą oskarża ich przed Bogiem naszym. 11 A oni zwyciężyli dzięki krwi Baranka i dzięki słowu swojego świadectwa i nie umiłowali dusz swych - aż do śmierci. 12 Dlatego radujcie się, niebiosa i ich mieszkańcy! Biada ziemi i morzu - bo zstąpił na was diabeł, pałając wielkim gniewem, świadom, że mało ma czasu. 13 A kiedy ujrzał Smok, że został strącony na ziemię, począł ścigać Niewiastę, która porodziła Mężczyznę. 14 I dano Niewieście dwa skrzydła orła wielkiego, by na pustynię leciała do swojego miejsca, gdzie jest żywiona przez czas i czasy, i połowę czasu, z dala od Węża. 15 A Wąż za Niewiastą wypuścił z gardzieli wodę jak rzekę, żeby ją rzeka uniosła. 16 Lecz ziemia przyszła z pomocą Niewieście i otworzyła ziemia swą gardziel, i po­chłonęła rzekę, którą Smok ze swej gardzieli wypuścił. 17 I rozgniewał się Smok na Niewiastę, i odszedł rozpocząć walkę z resztą jej potomstwa, z tymi, co strzegą przykazań Boga i mają świadectwo Jezusa. 18 I stanął na piasku [nad brzegiem] morza. » − kobieta, smok i gwiazdy. Kobieta zbiegła na pustynię − to obraz Izraela, który ciągle ucieka. Jest to też obraz Maryi. Smok − to zły duch, który walczy, ale ostatecznie nie zwycięża. 12 gwiazd − to 12 pokoleń Izraela.

• Niebieskie Jeruzalem: Ap 21. 1−7: « 1 I ujrzałem niebo nowe i ziemię nową, bo pierwsze niebo i pierwsza ziemia przeminęły, i morza już nie ma. 2 I Miasto Święte − Jeruzalem Nowe ujrzałem zstępujące z nieba od Boga, przystrojone jak oblubienica zdobna w klejnoty dla swego męża. 3 I usłyszałem donośny głos mówiący od tronu: Oto przybytek Boga z ludźmi: i zamieszka wraz z nimi, i będą oni jego ludem, a On będzie Bogiem z nimi. 4 I otrze z ich oczu wszelką łzę, a śmierci już odtąd nie będzie. Ani żałoby, ni krzyku, ni trudu już [odtąd] nie będzie, bo pierwsze rzeczy przeminęły. 5 I rzekł Zasiadający na tronie: Oto czynię wszystko nowe. I mówi: Napisz: Słowa te wiarygodne są i prawdziwe. 6 I rzekł mi: Stało się. Jam Alfa i Omega, Początek i Koniec. Ja pragnącemu dam darmo pić ze źródła wody życia. 7 Zwycięzca to odziedziczy i będę Bogiem dla niego, a on dla mnie będzie synem. » − obraz symboliczny centrum Królestwa Bo­żego. Pośrodku jest drzewo życia. Kościół pozostaje aż do zakończenia Jeruzalem w drodze, ale jest wstępujący jako Nowe Jeru­zalem; Kościół jest ponadziemskim tworem. Pnie się do góry. Nie jest tylko doczesny, ale wieczny.

• Podsumowanie:

• Kościół pokazuje się w Apokalipsie jako kobieta, która jako archetyp Izraela świeci na niebie jako wieczna prawda.

• Kościół jako Izrael jest rodzicielką Mesjasza, który jest darem narodzonym, danym przez pośrednictwo kobiety. To oznacza współpracę łaski Bożej z człowiekiem.

• Kościół ukazuje się jako “niebieskie Jeruzalem”; w nim winno być widoczne panowanie Boga-Baranka, który ma prześwietlać nasze życie w kierunku niebieskiego Jeruzalem

• Kościół ukazuje panowanie Boga i Baranka we wszystkim.

Suplement do służby w Kościele:

Różnica istotowa między kapłaństwem powszechnym i hierarchicznym - co do istoty, a nie co do stopnia. Ze święceń wypływa hierarchiczne, a powszechne z chrztu.

1. Powszechne kapłaństwo

Jezus jako jedyny kapłan i pośrednik. Wszyscy chrześcijanie uczestniczą przez chrzest w kapłaństwie Chrystusa.

2. Urząd w Kościele jako służba

Jest to oddzielna funkcja. Jest to służba w naśladowaniu Jezusa. Strukturę urzędu stanowi: diakonat, prezbiterat i episko­pat. Trzy główne elementy budujące strukturę urzędu: gmina jerozolimska(pierwotna); widać tu obraz dwunastu; św. Pa­weł jest twórcą gmin chrześcijańskich złożonych z pogan - widać tu apostołów, charyzmaty, urzędy; listy pasterskie - mówią o nauczycielach i prorokach, odpowiedzialni są za kerygmę, za Kościół.

2. Teologia Kościoła w pobiblijnej tradycji.

• W pierwszym tysiącleciu częściej występuje historyczno−duchowy wykład PŚ, a w drugim tysiącleciu przeważa duchowy wykład PŚ.

• Historia tego wykładu jest ważna, by szukać patrystycznych źródeł nie tylko biblijnych

• Pokusa prywatnego wykładu Biblii też jest wielka.

• Potrzeba prawdziwego rozumienia PŚ.

1. Teologia Kościoła w pierwszym tysiącleciu.

• Wykład obejmuje wielkie postacie.

• Pierwsze tysiąclecie opanowane jest przez Greckich i Łacińskich Ojców Kościoła. Mają oni wiele wspólnych zalet, ale i dużo różnic, które doprowadziły do konfliktów i rozłamu w II wieku.

• Kościół rozbił się na Kościół Wschodni (św. Bazylii Wielki) i Kościół Zachodni (św. Augustyn).

1. Św. Ireneusz z Lyonu.

• Był przeciwnikiem gnozy − nauka chrześcijańska rozumiana nie w sensie patrystycznym (Tradycji) ale z własnego punktu widze­nia. Dawała duży, całościowy obraz świata. Obok prawdziwego poznania jest przepowiadanie biskupów.

• Św. Ireneusz broni się przeciw zagrożeniom Prawd wiary, których nie można liberalnie wykładać.

• Podkreśla znaczenie Tradycji opartej na nauce Apostołów.

• Kościół nieżydowski, zamiast synagogi.

• Próbuje połączyć Ducha i Ciało. Kościół może egzystować tylko jako Ciało i Duch.

• Ważnym motywem takiego myślenia jest połączenie wszechświata w Duchu pod przewodnictwem Jednej Głowy Ef 1, 10: « … 10 dla dokonania pełni czasów, aby wszystko na nowo zjednoczyć w Chrystusie jako Głowie: to, co w niebiosach, i to, co na ziemi. ». - jedność ciała i duszy.

• Św. Ireneusz ma ideę: Duch − najważniejszy, Ciało − widoczne, Kościół − wspólnota.

• Kościół jest rzeczywiście Duchem, ale i ciałem, bo ma historię. Sensem historii jest połączenie całego stworzenia w jedno: Ducha i Ciało, którego Głową jest Chrystus.

1. Teologia aleksandryjska.

1. Klemens Aleksandryjski.

• Podkreśla, że do Trójcy Św. należy jedność, jako miejsce poznania i działania Kościoła.

• Kościół jest dla niego Matką wierzących i dziewicą.

2. Orygenes.

• Nie ma oddzielnej eklezjologii, lecz wszędzie znajduje się wypowiedzi o teologii Kościoła.

• Podkreśla równowagę pomiędzy kościelnym przepowiadaniem a Tradycją, występując przeciw liberalnemu myśleniu.

• Jego zainteresowania idą w kierunku “niebiańskiego Jeruzalem”.

• Komentuje Pnp, jako zaślubiny Pana z Kościołem.

• Duchowość kościelna jest ważniejsza jak ciało materialne.

• Broni się przed ukazywaniem tylko zewnętrznego obrazu, struktury Kościoła. Liczy się dusza Kościoła.

3. Teologia łacińska o Kościele.

• Przejmuje wiele myśli głównych. Ukazuje doczesną stronę Kościoła. Prosta teologia idąca w kierunku prawniczym.

4. Cyprian z Kartaginy.

• Podał kilka znanych form używania pojęcia Kościoła w “De Catholica Ecclesiae Unitate”:

• “Kto nie ma Boga za Ojca, ten nie ma Kościoła za Matkę”.

• “Nie ma zbawienia poza Kościołem” − wykład tego jest do dziś problematyczny. W 1308 roku papież Bonifacy VIII powtarza to zdanie.

• Jedność Kościoła jest reprezentowana przez biskupów, tzw. kolegium biskupów. Papież jest dla Cypriana jak Piotr dla kole­gium Apostołów − znakiem jedności.

• Nie myśli tylko o prymacie władzy, ale także o jurydyzacji (władzy duchownej). Mówi, że chrzest poza Kościołem jest ważny.

5. Augustyn z Hippony. (autor „Confessiones”- “Wyznań”)

• Występuje przeciw manichejczykom, donatom, pelagianom.

• Początkowo nie ma prawdziwego rozeznania eklezjalnej funkcji wiary. Uważał na początku wiarę za sprawę prywatną. Bóg i du­sza i nic innego, tyle tylko wystarczy. Na początku człowiek był socjalnym, a później stał się eklezjalnym.

• Po nawróceniu rozpoznał znaczenie Kościoła dla wiary.

• W piśmie “Przeciw manichejczykom” nie pochwala ślepej wiary − “gdzie nie ma wspólnoty wiary, tam nie ma Kościoła”. Mówi o połączeniu Ewangelii i Kościoła.

• Pytanie o Kościół było pytaniem o tożsamość Kościoła − duży problem czasów Augustyna.

• Występował przeciw donatystom pytając: Kim jest Kościół? Kościół nie jest “ciemną masą”, lecz pełnią Chrystusa (pleroma Christi) − “Jeden człowiek, jeden mężczyzna, jedna osoba − to cały Chrystus”.

• Zna tylko koegzystencję, współpracę Kościoła czystego i nieczystego. Uznaje, że istnieje Kościół grzeszników i świętych.

• Mówi, że Kościół nigdy nie jest czysty, broni konkretnego Kościoła utworzonego przez grzeszników.

• Występuje przeciw pelagianom: “Kościół powstaje z ludzi, których Bóg wybrał i przeznaczył. Ludzie nie decydują o tym, kto należy do Ko­ścioła.” − to nie jest nasza sprawa, zasługa.

• “Kościół ma początek od sprawiedliwego Abla, aż do ostatniego wybranego” − Yves Congar - 1952r.

• Bóg przygotował od ST aż do ostatniego sprawiedliwego − wybranego (Ecclesiae predestynatorum). Kościół jest Królestwem Bożym, czy Królestwem Chrystusa. Pisze o tym w dziele „O państwie Bożym”.

• Rozumienie to jest dziś problematyczne:

• Kościół nie jest identyczny z Królestwem Bożym.

• Pewna identyczność jest w tym, że jest Kościół grzesznych i świętych.

• Duchowy wykład Augustyna stoi naprzeciw polityce:

• Mówi o środkach militarnych, użyciu siły do zmuszenia pójścia do Kościoła.

• Papież i cesarz - wpływ na militarny rozwój Kościoła. Kościół to nie państwo. Kościół jest w państwie.

• Kościół Katolicki jest Głową i Matką, Nauczycielką dla wszystkich Kościołów, broni przez to jedności Kościoła.

• Cesarz ma bronić Kościoła, rozwijać, rozszerzać misje, finansować.

• Na wschodzie istnieje cesarz − papież (cezaropapizm od IV do XI wieku - obsadzanie urzędów kościelnych przez cesarza).

• Teologia Kościoła odchodzi od siebie powodując schizmę w 1054 roku - rozłam na Kościół Wschodni i Zachodni.

• Podsumowanie:

• Kościół rozumie siebie jako tajemnicę, w której wykłada Pismo św..

• Znosi napięcia między duchowym a historycznym ukierunkowaniem, aspektem.

• Ireneusz wobec gnozy używa idee Historii Zbawienia.

• Kościół przechodząc przez świat powinien osiągnąć pełny kształt.

• Kościół na Zachodzie przeżywa napięcia pomiędzy duchowym Kościołem miłości a Kościołem prawa.

• Wschód (Orygenes) i Zachód (Augustyn) pozostaje w wykładzie duchowym jednością, choć pozostają różnice w prawach urzędowych.

1. Teologia Kościoła w drugim tysiącleciu.

• Na Wschodzie - statyczna forma.

• W środku Teologii Kościoła na Wschodzie stoi: medytacja, kontemplacja i liturgia (obrzędy i uroczystości). Liturgiczny obrzęd nie jest tu brany pod uwagę.

• Obowiązek wierzących, by poprawić niesprawiedliwe kontakty.

• Państwo przyjmuje wszystkie zadania w Kościoła i społeczeństwa.

• Na Zachodzie - dynamiczna forma.

• Troska i zabiegi o aktywność Kościoła (bardziej działanie niż na Wschodzie).

• Podkreśla się ogólnie kontemplatywność Kościoła Zachodu, np. średniowiecze Bernard z Clairvaux.

• Wysoka scholastyka próbuje łączyć Teologię Kościoła z Prawem. Powstaje teza, że nie może być słabego Kościoła duchowego i bezdusznego Kościoła Prawa.

• Teologia Kościoła staje się w scholastyce strukturalną częścią wielkiej Teologii. Była częścią systemu. Od XV wieku powstaje oddzielny traktat.

• Późne średniowiecze dopiero wypracowało eklezjologię.

• Podsumowanie:

• Scholastyczne tezy już dzisiaj nie przekonywują.

• Słabnie siła nauczania papieży - efekt schizm.

• Następuje zwrot ku PŚ, ku jego studiowaniu.

1. Św. Tomasz z Akwinu.

• Wykłada historycznie Teologię Kościoła w licznych komentarzach biblijnych, zgodnie z duchem czasu epoki mu współczesnej.

• Próbuje przejść od historycznej wielości tematów do jedności teologicznej - tak jak w Trójcy Św. - jest to właściwe rozumienie Teologii Kościoła według Niego. Kościół to jedność podobna do jedności Trójcy Św., na tej bazie trzeba go rozpatrywać.

• Wg Tomasza Kościół to wspólnota mająca źródło w Bogu i do Boga skierowana, żyje w teraźniejszości Boga − od Boga wycho­dzi i do Boga powraca.

• Chrystus jest Głową Kościoła a sercem jest Duch Św., w związku z tym nie jest Kościół tylko wspólnotą ziemską, ale także Kościołem niebieskim - Kościołem triumfującym (Świętych Obcowanie), istnieje jeszcze trzeci rodzaj - Kościół Aniołów.

• Chrystus jest Głową błogosławionych, potem połączonych z Nim przez miłość, na trzecim miejscu są połączeni przez wiarę.

1. Inni o Kościele.

• Na przełomie XIV i XV wieku w chrześcijaństwie zarysowuje się problem pierwszeństwa ważności Słowa Bożego (kanonicz­nego) czy komentarzy do Niego. Głosili to refomatorzy:

• John Wiclif (+ 1384 r.) - traktuje Pismo św. jako żywego Chrystusa. Pismo jest modelem, wzorem wszystkiego w życiu Kościoła i w życiu społecznym, od tego modelu można wszystko uporządkować. Hierarchia kościelna jest niepotrzebna.

• Jan Hus (1371−1415 r.) - spalony na stosie w Konstancji. Taktuje Pismo św. podobnie jak Wiclif. Według Niego Kościół musi być pod panowaniem Biblii, nie może się bez niego obejść. Władza papieży kompromituje się, dlatego winna rozwijać się idea koncyliaryzmu.

• Jan Torquemara - poprzez swoje dzieło: “Summa de Ecclesiae” próbuje zjednoczyć Kościół Zachodni, niestety nie potrafi zatrzymać podziałów.

• Powyższe próby reform Kościoła się nie powiodły. Wiek XVI w Kościele Zachodnim to czas reformacji, natomiast na wschodzie jest to okres rozkwitu patriarchatów prawosławnych.

1. Marcin Luter (1483−1546 r.).

• Twórca protestantyzmu, poruszał wiele wyjątków o Kościele.

• Przed 1517 rokiem Luter pragnął reformować Kościół wzorując się na teologii św. Augustyna i tradycji scholastycznej. Nie miał zamiaru burzenia teologii Kościoła.

• Po 1522 roku zmienił patrzenie na Kościół protestując przeciw biskupom−książętom, wytykał wady wyższego duchowieństwa. Jednostronnie akcentował Kościół na zewnątrz.

• Widział Kościół jako “wspólnotę świętych”(communio sanctorum), która nie może być prowadzona przez urzędników - pośredników ziemskich. Dostrzega niebezpieczeństwo usidlenia Kościoła przez państwo. Powstaje zależność Kościoła od państwa. Czyja wła­dza, tego religia. Temu Luter się poddał.

• W 1528 roku w swoim “Credo” podkreśla, że Kościół jest zebraniem wszystkich chrześcijan świata, w którym Głową jest Chry­stus. Kościół jest jednością duchową jako, Ciało i Oblubienica Boga.

• Kapłani są sługami a biskupi opiekunami Kościoła. Wszyscy są jedno, równi pod Głową Chrystusa.

• Odróżnia cielesny i duchowy wymiar Kościoła:

• cielesny − rozdarcie.

• duchowy − możliwa jest jedność.

• Kościół nie jest wspólnotą, która jest połączona z ordynacją hierarchów i włożeniem rąk, ale jest wspólnotą ze Słowem Bożym (błąd w rozumowaniu). Luter odrzuca sukcesję apostolską.

• Działanie Słowa musi podkreślić udzielanie sakramentów, tzn. sakramenty są owocem działania Słowa, a nie pochodzą bezpośrednio od Chrystusa. Jest to redukcja sakramentologii.

• Podsumowując:

• Początkowo Luter nie miał zamiaru tworzyć nowego Kościoła. Przeakcentował spirytualistyczne pojęcie Kościoła.

• Pokazał słabość Kościoła − hierarchia - zaczął ją redukować.

• Następcy: Jan Kalwin (1509−1564 rok), Ulrich Zwingli (1484−1531 rok), Martin Butzer (1491−1551 r.). Poszli dalej niż Lu­ter.

• Szukają Kościoła:

• Kościół to; “Nasza Matka” − przez słowo i sakramenty; ukazuje życie wiernych (Kalwin). Ukazuje nam życie wiary.

• Nałożenie rąk i biskupstwo, zasada kontynuacji wg Jana Kalwina jest bez znaczenia w Kościele Apostolskim. Według niego jest to symbol. Do Kościoła należy ten, kto się do niego zapisze. O tym, kto jest członkiem Kościoła, wie tylko Bóg, który przeznacza człowieka do zbawienia - spirytualistyczne podejście do członkostwa w Kościele. Kościół jest rzeczywistością niewidzialną. Nie jest rezultatem ludzkiego wysiłku. Jest dziełem Boga.

1. Alglikańska teologii Kościoła.

• Koniec XVI wieku rozwija się teologia anglikańska Richarda Hockera pod wpływem Kalwina.

• Jest przeciwny budowaniu teologii bez Tradycji.

• Pismo św. jest w centrum. Biblia to nie zamknięte dzieło. Nie odpowiada na wszystkie pytania, mieści się wewnątrz Tradycji. Trzeba je czytać z użyciem rozumu.

• Pismo św. jest dobrem Kościoła, którego sens można zrozumieć tylko dzięki Tradycji.

• Duch teologii jest wyciśnięty przez Pismo św. i Tradycję. Teologia Kościoła jest naznaczona Biblią i Tradycją.

• Próbuje stworzyć model eklezjologii między reformowanym Kościołem katolickim a kalwinistycznym.

• Znakiem rozpoznawczym Jego Teologii jest większe zachowanie tradycji niż u Kalwina i więcej nauki kalwińskiej niż nauki katolickiej. Hocker jest pośrodku między Lutrem a Klwinem.

• Opowiada się za sukcesją apostolską biskupów i kapłanów, którzy stoją w kontynuacji apostołów.

• Kościół prezbiteriański − odłam anglikanizmu − odrzuca urząd biskupa, zachowuje prezbiterat.

• Kościół kongregacjonalny odrzuca także taki model, próbuje się obejść bez hierarchii, odrzuca ją.

• Metodyści wbrew woli założyciela również rezygnują z hierarchii.

Podsumowanie:

Kościół katolicki odpowiada na postawy reformacji przez reformy Sobory Trydenckiego. Stąd potrzeba Soboru. Reformacja została zastopowana. Sobór nie wypracował pełnej eklezjologii. Zajął się urzędami, hierarchią, kapłaństwem święceń, nauką o świętych, kultem świętych.

1. Teologia Kościoła w XIX wieku.

• Sobór Trydentcki (1545−1563 r.) wyznacza nowy rozdział w Kościele katolickim do XIX wieku, był powołany do walki z reformacją. Ówczesny Kościół zajmuje się kontrowersyjnymi, nurtującymi pytaniami. Zachowuje dziedzictwo, nie wypracowuje nowego modelu Kościoła, wyjaśnia sprawy sporne

• XIX wiek stwarza nowy rozdział eklezjologii, ponad granicami wyznań.

• Pismo św. badane jest jak inne dokumenty naukowe, metodami naukowymi.

• Przegląda i wyjaśnia się problemy Kościoła (systematyzuje), szczególnie w walce z ateizmem programowym (nic nie istnieje prócz świata zewnętrznego, marksizmem).

1. Johann Adam Möhler:

• Autor dzieła “Jedność w Kościele” (1825 r.) które zawiera teologię Kościoła z duchem nowej epoki. Mówi by zająć się proble­mem jedności Kościoła.

• Podstawą teologii Kościoła jest teologia duchowa Ojców Kościoła i filozofia duchowa Hegla.

• Liczy się życie duchowe Kościoła, a nie zewnętrzne ramy.

• Kościół jest historycznym pośrednictwem trójosobowego życia Bożego przez Syna w teraźniejszości Ducha Św..

• Jedność Trójcy Św. stanowi o Kościele.

• Podkreśla chrystologiczny aspekt Kościoła.

• Kościół jest nie tyle wspomaganiem Ducha jako pełnia życia w miłości, ile dalszą kontynuacją inkarnacji − wcielenia Chry­stusa. Kościół jest “rękami” Jezusa. Kościół jest dziełem Ducha Świętego. Duch Święty jest

1. John Henry Newman (1801−1890 r.):

• Był kardynałem. Zostawił dla Kościoła liczne komentarze do Biblii. Opierał się na teologii aleksandryjskiej min. Orygenesa. Założył ruch odrodzenia, odtworzenia zamazanego obrazu Kościoła katolickiego “Oxford”. Z jednej strony romantyczne podejście, a z drugiej protestanckie. Stąd trzeba znaleźć via media - złoty środek, drogę pośrodku. Rozumie jednak, że jest ona niemożliwa. Widzi trzecią drogę - anglikanizm. Po poszukiwaniu via media 8 X 1845 przyjmuje katolicyzm. Roma­nizm wg Niego jest nieszczęśliwą postacią prawdy zewnętrznie połączoną z Tradycją. Protestantyzm jest błędny gdyż od­rzuca Ojców Kościoła i Tradycję. Droga pośrednia między katolicyzmem i protestantyzmem jest niemożliwa. W 1839 roku przyjmuje iż anglikanizm nie istnieje, jest błędną drogą, dlatego przyjmuje katolicyzm. Nawraca się z anglikanizmu 8. X. 1845 r.. Pełny katolicyzm jako nauka może pokonać współczesny ateizm.

• Odkrył termin: Lud Boży, który jest naczelną nazwą Kościoła wędrującego do Ziemi Obiecanej.

• Podstawowa Tradycja podtrzymuje wiarę, jest prorockim objawieniem. Zawiera w sobie pełnię, całość prawdy Kościoła, który ujawnia się w czasie i przestrzeni; jest widoczny

• Zadaniem biskupów jest rozróżnienie prorockich treści od nie prorockich.

• Nie można dzielić Kościoła na: uczący (hierarchiczny) i nauczany(wiary) (lud).

• Cała wspólnota wierzących ma aktywnie przekazywać wiarę następnym pokoleniom trzymając się Tradycji - ewangelizacja

1. Sobór Watykański I (1869−1870 r.).

• Przyjął dogmat o nieomylności papieża.

• XIX wiek - powstawanie ruchów pragnących odrodzenia papiestwa (Rzym, Francja, Niemcy), kościoła w duchu neoscholastycz­nym.

• Ideą było hasło: “Duch, Prawo, Władza w Kościele”.

• Papież Pius XI powołuje SV I jako demonstrację Kościoła, że on istnieje. 21.01.1870r. Sobór powinien wypracować Konstytucję Dogmatyczną o Kościele. W schemacie w Kościele są dwie tezy pełne napięcia, składające się z 15 rozdziałów.

• Powstają dwa napięcia:

• Kościół jest Ciałem Mistycznym Chrystusa − jako wynik teologii szkolnej Möhlera, Pervone i Schelbera. Kościół jest pełnym i bezpośrednim punktem zaszczepienia dla ludzi. Jest kontynuacją wcielenia Chrystusa.

• Pragmatyczno-polityczne zrozumienie Kościoła - Kościół jest prawdziwym, doskonałym, duchowym i ponadnatural­nym społeczeństwem. Jest społeczną całością we własnej, duchowej suwerenności zorganizowanej na wzór społeczeństwa idealnego.

• Spotkanie natury i ponad natury będzie w terminologii socjologicznej.

• Na 15 rozdziałów dziesięć rozdziałów mówi o Kościele, dwa mówią o papiestwie a trzy o stosunkach Kościoła z państwem. 18 VII 1870r. Pastor aeternus. Zaplanowana druga Konstytucja o Kościele nie została zrealizowana ze względu na warunki poli­tyczne.

1. Teologia Kościoła XX w.

Eklezjologia życia duchowego oraz doskonałego życia wspólnoty kościelnej. Są one wzajemnie wymieszane. Do I wojnie światowej brakuje tego rozgraniczenia. Pojawiają się tematy duch-ciało; Lud Boży, Ciało Chrystusa. Wtedy pojawia się też Romano Guardini.

1. Mistici Corporis Christi, 29 VI 1943, Pius XII.

Główna myśl tej encykliki to Kościół jako Ciało Mistyczne Chrystusa. Przez chrzest i prawdziwą wiarę, łączność z hierarchią jeste­śmy członkami tego Ciała. Kościół Rzymski jest identyfikowany z Ciałem Mistycznym. Stojący na zewnątrz nie mogą w pełni nale­żeć do Kościoła. Mają pragnienie bycia w Kościele.

2. Sobór Watykański II (1962-1965) - Lumen Gentium

Sobór obejmuje całą ludzkość w czasie i w przestrzeni. Pomocą w tworzeniu Konstytucji dogmatycznej o Kościele są komentarze biblijne i badania historyczne. Kościół jest dla ludzkości. Są dwa schematy:

• Zajmuje się tematami ogólnymi: przynależność do Kościoła; istota, misja. Został jednak wycofany. Powodem tego był zbyt triumfalistyczny język.

• Tajemnica Kościoła, ustrój hierarchiczny, Lud Boży, powołanie do świętości.

W dyskusji spotkały się dwa poglądy:

• eklezjologia communio

• eklezjologia mistyczno-jurydyczna

Jest pragnienie wzmocnienia wizji communio. Są duże dyskusje. Przyjęto ostatecznie 8 rozdziałów:

1. Misterium Kościoła

2. Lud Boży

3. O hierarchicznym ustroju Kościoła, a w szczególności o episkopacie

4. Katolicy świeccy

5. Powszechne powołanie do świętości w Kościele

6. Zakonnicy

7. Eschatologiczny charakter Kościoła pielgrzymującego i jego związek z Kościołem w niebie

8. Błogosławiona Maryja Dziewica Boża Rodzicielka w tajemnicy Chrystusa i Kościoła

Głównym zadaniem Kościoła jest głoszenie Ewangelii. Kościół jest sakramentem. Wyznanie sakramentalnej Eklezjologii. Filarami Konstytucji dogmatycznej o Kościele jest communio i sakrament. Kościół jest sakramentem w Jezusie, który będzie udzielony całej ludzkości, aby wypełnić tęsknoty za jednością i uleczyć rozłamy i podziały. Ta jedność ma być przekazywana. Celem jest wspólnota z Bogiem i wspólnota z ludźmi.

Treść Konstytucji dogmatycznej o Kościele - Lumen Gentium

Rozdział I - pokazuje stosunek tajemnicy Kościoła do Trójosobowego Boga. Kościół żyje w Trójosobowym Bogu.

Artykuł 8 - mówi, gdzie można znaleźć Kościół. Jako wspólnota wiary, nadziei i miłości jest pełnym naczyniem. Ten arty­kuł zwalcza zbyt ludzki i zbyt boski charakter Kościoła.

Dekret o ekumenizmie Unitatis redintegratio art.3 mówi o elementach i dobrach, które są częścią Kościoła. O tym mówi też KK.

Rozdział II - pokazuje myśl o Ludzie Bożym, która jest główną treścią Vaticanum II

Artykuł 12 - mówi o tym, „że cała wspólnota w wierze nie może błądzić” - zmysł Kościoła - sensus Ecclesiae, jest to możliwe dzięki Duchowi Świętemu. Wspólnota wierzących jest wspólnotą boskiej wiary. Duch budzi, ożywia tę wiarę. Samej z siebie jej wytworzyć nie można. UNK nie jest nigdy Panem wiary. Funkcja przewodniczenia będzie niezrozumiałą, jeżeli będzie określona jako sens wiary. Winno być przewodnictwo w drodze tzn. pasterzowanie.

Artykuł 13 - proponuje nowe spojrzenie na katolickość Kościoła; katolickość obejmuje wszystko, nie należy jej pojmować zewnętrznie, ale w jedności Ducha, by różnorodność nie była zniszczona; katolickość idzie ku uniwersalizmowi. Jest to przejście od katolickości do uniwersalizmu. Uniwersalność Kościoła jest darem samego Pana Boga. Dąży do objęcia prze­wodniczenia nad ludzkością pod głową Chrystusa. Nie ma tu mowy o uniformizmie, ale o zjednoczonej wielości.

Artykuł 14 - potwierdza konieczność zbawienia pielgrzymującego Kościoła. Członkostwo w Kościele dokonuje się w róż­noraki sposób. „W pełni należą ci, którzy mają Ducha Jezusa, przyjmują cały porządek Kościoła - hierarchię, przyjmują środki zbawienia.” Są też inni tzn. częściowo należą ci, gdy przyłączeni są Duchem.

Rozdział III - nowe spojrzenie na porządek hierarchiczny.

Artykuł 22 - Sobór próbuje eliminować izolację papiestwa, bo to należy do kolegialności Kościoła.

Artykuł 21, 25 - mówi o urzędzie biskupim przez konsekrację biskupią; nieomylność papieża jest tu też poruszona; nie­omylność nie jest pojęciem teoretycznym; jest to udział w nieomylności całego Kościoła.. Jest to też uniwersalizm. Sobór stawia jednak granice nieomylności w definiowaniu. Te granice muszą być przemyślane. Granice w definiowaniu o wierze i obyczajach.

Rozdział IV - zajmuje się świeckimi; mówi o sensie Ecclesiae communio - wspólnoty Kościoła.

Rozdział VIII - mówi o istocie mariologii; Maryja jest wzorem pierwotnym Dziewicy i Matki. To pozwala zrozumieć istotę Ko­ścioła w sensie szerokim.

Posumowanie teologii Kościoła - Lumen Gentium.

1. Lumen Gentium przedstawia najważniejsze przemyślenia eklezjalne przez wieki

2. W miejsce mistyczno-jurydycznej teologii wchodzi: ekumeniczno-otwarta, sakramentalna i pnematologicznie wyakcento­wana - jest to communio eklezjalne.

3. Kościół jest tajemnicą Trójosobowego Boga.

4. W Lumen Gentium są podkreślone problemy:

+) Historyczne uwarunkowania Ludu Bożego.

+) idea communio przy porządku hierarchicznym, zrozumienie kolegialności i służby w Kościele muszą się uzupełniać.

+) połączenie Kościoła ziemskiego i niebieskiego (nie tylko biblijne znaczenie Kościoła podkreśla się).

+) pozycja Maryi w Kościele.

Po raz pierwszy pojawia się w Lumen Gentium to, że Kościół sam siebie definiuje. Nigdy przedtem nie było tak zdefiniowanej teo­logii Kościoła ze strony UNK.

Ekskurs

1. Znamiona Kościoła:

• jeden - pytanie o prawdziwość Kościoła; jedność w wielości; o zjednoczenie Kościoła

• święty - stała obecność w odnowie Kościoła; Kościół stale się reformujący; trzeba tu mówić o sakramentalności Kościoła.

• katolicki (powszechny) - katolicyzm to tożsamość, identyczność, powszechność; poza Kościołem nie ma zbawienia

• apostolski - na fundamencie Apostołów; apostolskość w powołaniu

• Służby w Kościele

1. Królewskie i Powszechne kapłaństwo - dotyczy wszystkich chrześcijan. Tu jedynym arcykapłanem i pośrednikiem jest Jezus Chrystus. Jednak występuje istotowa różnica, a nie co do stopnia, między Kościołem powszechnym a hierarchicznym

2. Urząd jest rozumiany w Kościele jako służba i powołanie. Służba ta przejawia się w naśladowaniu Jezusa - diako­nat, prezbiterat, episkopat.

• Urząd Piotra

• św. Paweł - gminy chrześcijańskie złożone z pogan. Tu były urzędy i charyzmaty.

• Listy pasterskie potwierdzają te różnice, kierowane przez urząd, a nie przez nauczycieli.

3. UNK a teologia

• pojęcie dogmatu, orzeczenie dogmatyczne

• problem koncyliaryzmu

• deklaracja Kolońska

4. Ekumeniczna wizja Kościoła

• Dominus Jezus

• Bruno Forte - nowości eklezjologiczne

• Instrukcja Watykańska o niektórych aspektach communio

• Antoni de Mello i jego pobłądzenia

5. Kościół a misje

Trzeba tu korzystać z teologii przepowiadania.

• chrystologiczny aspekt

• eklezjalne ukierunkowania na płaszczyźnie pierwotnego Kościoła - samoświadomość Kościoła; trzeba mówić o poprawności dogmatycznej; chrystianizacja, katechizacja, ewangelizacja

• pneumatologiczna dywersja - dynamizm przepowiadania mocą Ducha Świętego

6. Rozumienie znaków czasu

Zmiany w Kościele; związek z kulturą; papież a kultura

2. Powstanie Kościoła:

• W ciągu rozwoju nauki o Kościele pojawiły się tendencje upatrujące czas powstania Kościoła w różnych momentach życia Chrystusa.

• Raz twierdzono, że tym momentem było ustanowienie Apostołów;

• inni twierdzili, że stało się to podczas Ostatniej Wieczerzy;

• jeszcze inni, że w czasie męki Chrystusa;

• uznawano także całą Tajemnicę Paschalną, zwieńczoną zmartwychwstaniem i zesłaniem Ducha Świętego, za czas powstania Kościoła.

Analizując teksty biblijne oraz naukę Ojców Kościoła możemy zauważyć, że Chrystus Pan ustanawiał Kościół przez całe swoje życie. Działo się to od momentu wcielenia przez wydarzenia z Jego życia, a także Mękę, Śmierć i Zmartwychwstanie, by osiągnąć kres w zesłaniu Ducha Świętego.

Fundamentem ontycznym Kościoła jest tajemnica Wcielenia. To właśnie unia hipostatyczna, a więc zjednoczenie dwóch natur: Boskiej i ludzkiej w jednej osobie Boskiej Syna Bożego, stanowi ten fundament. Kościół bowiem to przecież wspól­nota człowieka z Bogiem i człowieka z człowiekiem w Bogu. Po tym jedynym w swoim rodzaju zdarzeniu w historii zba­wienia Chrystus Pan ustanawia Kościół etapami, z których kulminacyjnym jest Jego Zmartwychwstanie i zesłanie Ducha Świętego. Oto poszczególne etapy ustanawiania Kościoła przez Chrystusa:

• Powołanie uczniów − Łk 5, 10−11. 27−28: « 10 Jezus rzekł do Szymona: Nie bój się, odtąd ludzi będziesz łowił. 11 I przyciągnąwszy łodzie do brzegu, zostawili wszystko i poszli za Nim. (…) 27 Potem wyszedł i zobaczył celnika, imieniem Lewi, siedzącego w komorze celnej. Rzekł do niego: Pójdź za Mną. 28 On zostawił wszystko, wstał i chodził za Nim. ».

• Wybór Apostołów − Łk 6, 12−16: « 12 W tym czasie Jezus wyszedł na górę, aby się modlić, i całą noc spędził na modlitwie do Boga. 13 Z nastaniem dnia przywołał swoich uczniów i wybrał spośród nich dwunastu, których też nazwał apostołami: 14 Szymona, którego nazwał Piotrem; i brata jego, Andrzeja; Jakuba i Jana; Filipa i Bartłomieja; 15 Mateusza i Tomasza; Jakuba, syna Alfeusza, i Szymona z przydomkiem Gorliwy; 16 Judę, syna Jakuba, i Judasza Iskariotę, który stał się zdrajcą. ».

• Rozesłanie uczniów − Łk 9,1−6; « 1 Wtedy zwołał Dwunastu, dał im moc i władzę nad wszystkimi złymi duchami i władzę leczenia chorób. 2 I wysłał ich, aby głosili królestwo Boże i uzdrawiali chorych. 3 Mówił do nich: Nie bierzcie nic na drogę: ani laski, ani torby podróżnej, ani chleba, ani pieniędzy; nie miejcie też po dwie suknie! 4 Gdy do jakiego domu wejdziecie, tam pozostańcie i stamtąd będziecie wychodzić. 5 Jeśli was gdzie nie przyjmą, wyjdźcie z tego miasta i strząśnijcie proch z nóg waszych na świadectwo przeciwko nim! 6 Wyszli więc i chodzili po wsiach, głosząc Ewangelię i uzdrawiając wszędzie. ».

Łk 10, 1−12: « 1 Następnie wyznaczył Pan jeszcze innych siedemdziesięciu dwóch i wysłał ich po dwóch przed sobą do każdego miasta i miejscowości, dokąd sam przyjść zamierzał. 2 Powiedział też do nich: żniwo wprawdzie wielkie, ale robotników mało; proście więc Pana żniwa, żeby wyprawił robotników na swoje żniwo. 3 Idźcie, oto was posyłam jak owce między wilki. 4 Nie noście z sobą trzosa ani torby, ani sandałów; i nikogo w drodze nie pozdrawiajcie! 5 Gdy do ja­kiego domu wejdziecie, najpierw mówcie: Pokój temu domowi! 6 Jeśli tam mieszka człowiek godny pokoju, wasz pokój spocznie na nim; jeśli nie, powróci do was. 7 W tym samym domu zostańcie, jedząc i pijąc, co mają: bo zasługuje robotnik na swoją zapłatę. Nie przechodźcie z domu do domu. 8 Jeśli do jakiego miasta wejdziecie i przyjmą was, jedzcie, co wam podadzą; 9 uzdrawiajcie chorych, którzy tam są, i mówcie im: Przybliżyło się do was królestwo Boże. 10 Lecz jeśli do jakiego miasta wejdziecie, a nie przyjmą was, wyjdźcie na jego ulice i powiedzcie: 11 Nawet proch, który z waszego miasta przylgnął nam do nóg, strząsamy wam. Wszakże to wiedzcie, że bliskie jest królestwo Boże. 12 Powiadam wam: Sodomie lżej będzie w ów dzień niż temu miastu. ».

• Ustanowienie sakramentów:

• Chrztu − Mt 28, 19: « 19 Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. ».

• Eucharystii − Mt 26, 26−29: « 26 A gdy oni jedli, Jezus wziął chleb i odmówiwszy błogosławieństwo, połamał i dał uczniom, mówiąc: «Bierzcie i jedzcie, to jest Ciało moje». 27 Następnie wziął kielich i odmówiwszy dziękczynienie, dał im, mówiąc: «Pijcie z niego wszyscy, 28 bo to jest moja Krew Przymierza, która za wielu będzie wylana na odpuszczenie grzechów. 29 Lecz powiadam wam: Odtąd nie będę już pił z tego owocu winnego krzewu aż do owego dnia, kiedy pić go będę z wami nowy, w królestwie Ojca mojego». ».

• Pokuty − J 20, 22−23: « 22 Po tych słowach tchnął na nich i powiedział im: Weźmijcie Ducha Świętego! 23 Którym odpuścicie grzechy, są im odpusz­czone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane. ».

• Kapłaństwa − Łk 22, 19: « (podczas Ostatniej Wieczerzy) 19 … to czyńcie na moją pamiątkę! ».

• Budowanie wspólnoty apostołów, uczniów i wiernych w nawiązaniu do starotestamentalnego ludu wybranego. Jest to lud Boży, którego racją istnienia jest właśnie Chrystus.

• Wyposażenie Kościoła w jego “konstytucję”, jaką są dwa przykazania miłości Mt 22, 36−40: « 36 «Nauczycielu, które przykazanie w Prawie jest największe?» 37 On mu odpowiedział: «Będziesz miłował Pana Boga swego całym swoim sercem, całą swoją duszą i całym swoim umysłem. 38 To jest największe i pierwsze przykazanie. 39 Drugie podobne jest do niego: Będziesz miłował swego bliźniego jak siebie samego. 40 Na tych dwóch przykazaniach opiera się całe Prawo i Prorocy». ».

• Przekazanie prymatu św. Piotrowi Mt 16, 15−19: « 15 Jezus zapytał ich: «A wy za kogo Mnie uważacie?» 16 Odpowiedział Szymon Piotr: «Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego». 17 Na to Jezus mu rzekł: «Błogosławiony jesteś, Szymonie, synu Jony. Albowiem nie objawiły ci tego ciało i krew, lecz Ojciec mój, który jest w niebie. 18 Otóż i Ja tobie powiadam: Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie prze­mogą. 19 I tobie dam klucze królestwa niebieskiego; cokolwiek zwiążesz na ziemi, będzie związane w niebie, a co rozwiążesz na ziemi, będzie rozwiązane w niebie». ».

• Ostatnia Wieczerza i jej główny element, tj. ustanowienie Eucharystii stanowią swoiste apogeum zbawczego dzieła Chry­stusa. Mowa Arcykapłańska i umycie nóg są modelem diakonii w Kościele, która jest wzorem nie tylko postępowania wier­nych, ale także sprawowania władzy.

• Męka i Śmierć Chrystusa , do której w sposób oczywisty nawiązuje Chrystus podczas Ostatniej Wieczerzy. Według Piusa XII miałaby stanowić moment kulminacyjny ustanowienia Kościoła (por. encykliki Mystici Corporis Christi, Mediator Dei, Hau­rietis aquas). Śmierć jednak nie była ostatecznym celem życia Chrystusa, była nim chwała i uwielbienie w niebie, do czego otwiera dostęp dla wszystkich ludzi.

• Zmartwychwstanie Chrystusa. To właśnie z wyżej podanych powodów zmartwychwstanie Chrystusa jest momentem kulminacyjnym w procesie budowania Kościoła przez Chrystusa.

• Wniebowstąpienie i zesłanie Ducha Świętego. Zwłaszcza to drugie stanowi dopełnienie tajemnicy zmartwychwstania. Bowiem przez posłanie nam przez Syna Ducha Świętego stajemy się uczestnikami Bożej natury. Ostatnim więc, szczytowym etapem tworzenia Kościoła jest zmartwychwstanie, wniebowstąpienie Chrystusa i zesłanie Ducha Świętego. Bowiem do­piero w momencie zesłania Ducha Świętego Kościół pojawił się w kształcie ostatecznie uformowanym, a zarazem uzdalnia­jącym do istnienia i pełnienia swego posłannictwa na ziemi. Podkreślić jeszcze należy fakt, że Chrystus od momentu zakończenia ustanawiania Kościoła ciągle w nim działa przez Ducha Świętego i stale go buduje. To budowanie dokonuje się przede wszystkim przez sakramenty chrztu i Eucharystii. Kościół więc w swojej istocie jest niezniszczalny, jakkolwiek nie­istotne jego elementy mogą ulegać zniszczeniu.

2. Kościół − Lud Boży − Mistyczne Ciało − Królestwo Boże.

Boskoludzka tajemnica ludu Bożego i bogate dziedzictwo życia kościelnego sprawiają, że nie można podjąć definicji Kościoła jako takiej. Możemy jedynie próbować rozjaśnić tajemnicę. W ciągu wieków próbowano robić to na wiele sposobów, stąd tak liczne wątki i obrazy Kościoła.

• KOŚCIÓŁ − określenie posiadające charakter instytucjonalny. Pochodzi z języka greckiego: εκκλησια (łac. ecclesia). Posiada bardzo bogate i bardzo szerokie znaczenie, sięgające starotestamentalnego, “kahal” − “zgromadzenia ludu wybranego". Naj­ogólniej mówiąc, Kościół jest to wspólnota wyznawców Jezusa Chrystusa.

• LUD BOŻY − termin biblijny, sięgający swoją tradycją ST. Na oznaczenie “ludu” Żydzi posługiwali się zasadniczo dwoma wyrażeniami: “am” (gr. laos) i “goi” (gr. ethne). Pierwszego używano na oznaczenie narodu izraelskiego w przeciwieństwie do innych narodów określanych jako “gojim” (ethne). Przez użycie złożenia “am Jahwe” (laos Theou) podkreślano godność ludu po­wołanego i utrzymywanego w istnieniu przez Boga. Nic więc dziwnego, że po zmartwychwstaniu Chrystusa, Jego uczniowie uważali siebie za nowy lud Boży, gromadzący się ze wszystkich narodów. W NT, gdzie określenie to użyte jest 555 razy, za­nika rozróżnienie między “laos” i “ethne”. Nowy lud, Kościół, staje się wobec całej ludzkości reprezentantem i świadkiem uobecniającym nowe przymierze. Do tego też terminu określającego Kościół powraca Sobór Watykański II w Konstytucji dogmatycznej o Kościele “Lumen gentium”: “podobało się jednak Bogu uświęcać i zbawiać ludzi nie pojedynczo, z wykluczeniem wszelkiej wzajemnej między nimi więzi, lecz uczynić z nich lud, który by Go poznawał w prawdzie i zbożnie Mu służył” (LG 9).

• MISTYCZNE CIAŁO − określenie próbujące ukazać Kościół od strony mystagogicznej. Jego autorem jest św. Paweł, który w listach więziennych przedstawia Kościół jako Ciało Chrystusa. Myśl tę podejmują Ojcowie Kościoła określając wspólnotę wierzących w Chrystusie mianem “prawdziwego ciała Chrystusa”. Dopiero przełom IX i X wieku przynosi określenie Kościoła jako Mistycznego Ciała Chrystusa. Stało się tak na skutek konieczności obrony dogmatu o rzeczywistej obecności Chrystusa w Eucharystii. W okresie średniowiecza zanika to określenie i dopiero teologowie XIX i XX w. (J. A. Möhler, S. Tromp, M. D. Koster), a przede wszystkim papież Pius XII w encyklice Mystici Corporis Christi, przywrócili mu należne miej­sce w interpretacji natury Kościoła.

• KRÓLESTWO BOŻE − tego pojęcia nie można identyfikować z pojęciem Kościoła. Jakkolwiek panowanie Boga w oso­bie i dziele Chrystusa osiąga swoją pełnię właśnie w Kościele. Przede wszystkim więc Kościół uczestniczy w mocach zbaw­czych i obietnicach królestwa Bożego, jest wspólnotą oczekujących pełnego objawienia królestwa. Zatem termin ten ma cha­rakter najbardziej eschatyczny spośród omawianych dotychczas.

33

---