6298


Cywilizacja ziem polskich

1. Przemiany gospodarcze w II RP

Przemiany te były wielotorowe - głównie zrównanie gospodarcze, społeczne i technologiczne ziem pochodzących z trzech zaborów. Były to różnego typu inwestycje przemysłowe, drogowe czy kolejowe. Najważniejsze z nich to:

29.04.1924r. w wyniku reformy pieniężnej przez ministra finansów Władysława Grabskiego; zastąpił zdewaluowaną markę polską oraz inne waluty będące jeszcze w obiegu: markę niemiecką, koronę austriacką oraz rubel carski. Wśród proponowanych nazw nowej waluty II Rzeczypospolitej największą popularnością cieszyły się „lech”, „pol” i „złoty”. Ostatecznie wybrano nazwę złoty, która odwoływała się do historycznej jednostki monetarnej Królestwa Polskiego (kongresowego).

Na podstawie Konwencji Paryskiej podpisanej w listopadzie w 1920 roku polska mogła korzystać z portu z wolnego miasta Gdańsk nie była to komfortowa sytuacja w razie gdyby wybuchło zagrożenie. Sami Gdańszczanie byli wrogo nastawieni do Polaków.

10.02.1920r. w Pucku odbyły się uroczyste zaślubiny z morzem, ale w zawierusze wojny z bolszewikami nie było czasu na zajmowanie się sprawami morskimi.

23.09.1922r. Sejm RP przyjął ustawę w sprawie budowy "portu morskiego przy Gdyni na Pomorzu".

1922r. SS Gdynia, pierwszy pełnomorski statek z Gdynią jako portem macierzystym.

29.04.1923r. poświęcenie molo i otwarcie "tymczasowego portu wojennego i schroniska dla rybaków".

13.08.1923r. do portu zawinął pierwszy oceaniczny statek (francuski SS Kentucky).

1928 początek budowy linii kolejowej z Gdyni na Górny Śląsk.

28.08.1938r. położono stępkę pod SS Olza, pierwszy budowany w Polsce statek pełnomorski.

Budowę COP zainicjował wicepremier do spraw ekonomicznych i jednocześnie minister skarbu Eugeniusz Kwiatkowski, który rozpoczął działalność w trudnym okresie, gdy kryzys dopiero się kończył, wzrastało bezrobocie w miastach, a na wsiach wciąż panowała bardzo trudna sytuacja. Powoli wzrastała produkcja przemysłowa, której jednak poziom daleki był od tego sprzed kryzysu, ze względu na niską siłę nabywczą wsi. Okręg przemysłowy przemysłu ciężkiego budowany w 1936-1939 w południowo-centralnych dzielnicach Polski. Był jednym z największych przedsięwzięć ekonomicznych II Rzeczypospolitej. Celem COP-u było zwiększenie ekonomicznego potencjału Polski, rozbudowa przemysłu ciężkiego i zbrojeniowego, a także zmniejszenie bezrobocia wywołanego skutkami wielkiego kryzysu. Na rozwój COP-u przeznaczono w latach 1937-1939 około 60% całości wydatków inwestycyjnych o łącznej wartości 1925 mln zł. COP obejmował swoim zasięgiem obszary województw: południową część kieleckiego, wschodnią krakowskiego, zachodnią lubelskiego i lwowskiego. Były to w większości nieużytki rolne, nieurodzajne i przeludnione gospodarstwa karłowate i małorolne niezapewniające utrzymania rolnikom (poza Lubelszczyzną).

Podzielony był na trzy rejony:

A - surowcowy: kielecki,

B - aprowizacyjny: lubelski,

C - przemysłu przetwórczego: sandomierski.

Poszczególne regiony COP uzupełniały się wzajemnie. Region kielecki, bogaty w kopaliny, miał stanowić zaplecze surowcowe; region lubelski miał być zapleczem rolniczym, a region sandomierski bazą energetyczną (ropa naftowa, gaz ziemny, elektrownie wodne). Najważniejsza część położona była w widłach Wisły i Sanu z centrum w Sandomierzu. Rejon ten położony na granicy Polski A i B utożsamiany był właściwie z całym okręgiem ze względu na znaczną liczbę zakładów przemysłowych.

W grudniu 1938 wicepremier Kwiatkowski przedstawił kolejny projekt inwestycyjny - perspektywiczny plan gospodarczy na 15 lat, obejmujący okres 1939-1953. Podzielony on został na pięć etapów:

2. Polscy i śląscy nobliści.

Rok

Imię i nazwisko

Dziedzina

Związki z Polską, inne informacje

1903

Maria Skłodowska-Curie

fizyka

Urodzona w Warszawie, współzałożyła Instytut Radowy w Warszawie

1905

Henryk Sienkiewicz

literatura

Urodzony w Woli Okrzejskiej na Podlasiu, spędził większość życia na ziemiach polskich. Pisał po polsku i za twórczość w języku polskim otrzymał Nagrodę Nobla.

1911

Maria Skłodowska-Curie

chemia

zob. wyżej

1924

Władysław Reymont

literatura

Urodzony w Kobielach Wielkich na terenie dzisiejszego województwa łódzkiego, żył i tworzył na terenach polskich.
Za twórczość w języku polskim otrzymał Nagrodę Nobla.

1935

Irène Joliot-Curie

chemia

Córka Marii Skłodowskiej-Curie, mówiła trochę po polsku, ale całe życie spędziła we Francji i uważała się za Francuzkę.

1977

Andrew Schally

medycyna

Amerykański endokrynolog urodzony 30 listopada 1926 r. jako Andrzej Wiktor Schally w polskiej rodzinie w Wilnie.
Syn Kazimierza Schally, generała Wojska Polskiego, szefa Gabinetu Wojskowego Prezydenta Mościckiego.
Wśród swoich korzeni oprócz Polski, wymieniał też Austro-Węgry, Francję i Szwecję. W młodości mówił po polsku, ale później jak sam twierdził, utracił tę umiejętność (jak również znajomość wielu innych europejskich języków z dzieciństwa).

1978

Menachem Begin

nagroda pokojowa

Urodzony 16.08.1913r. jako Mieczysław Biegun w Brześciu Litewskim na terenie zaboru rosyjskiego, które po I wojnie światowej znalazły się w granicach II Rzeczypospolitej. Ukończył prawo na Uniwersytecie Warszawskim. Był żołnierzem w armii gen. Andersa, którą opuścił w Palestynie.

1980

Czesław Miłosz

literatura

Urodzony 30.06.1911r. w Szetejniach na Litwie dorastał w środowisku polskim. Emigrował do Francji i USA z powodów politycznych. Nagrodę Nobla otrzymał za poezję, którą tworzył w języku polskim.

1983

Lech Wałęsa

nagroda pokojowa

Urodził się, mieszka i działa w Polsce. W latach 1990-1995 był Prezydentem Polski.

1994

Szimon Peres

nagroda pokojowa

Polityk izraelski urodzony 2.08.1923r. jako Szymon Perski w Wiszniewie w województwie nowogródzkim, wówczas w granicach II Rzeczypospolitej (obecnie Białoruś).
Rodzina Peresa wyemigrowała z Polski do Palestyny przed wojną unikając holocaustu. Nie mówił po polsku.

1995

Józef Rotblat

nagroda pokojowa

Brytyjski fizyk i radiobiolog. Urodził się w 1908 r. w Warszawie w rodzinie żydowskiej. W 1932 zdobył tytuł magistra na Wolnej Wszechnicy Polskiej, a w 1938 obronił doktorat w dziedzinie fizyki na Uniwersytecie Warszawskim. W 1930 roku poznał Tolę Gryn, z którą wziął ślub w 1937. W 1939 wyjechał na stypendium do Liverpoolu, gdzie zastała go wojna, z Polski nie udało się wydostać jego żonie, która zginęła w Majdanku. Mówił po polsku i podkreślał, że jest Polakiem z brytyjskim paszportem (od 1946).

1996

Wisława Szymborska

literatura

Polska poetka, urodzona w Prowencie koło Kórnika. Żyła i pracowała w Polsce, tworzyła w języku polskim.

Ze Śląska pochodzi 17 osób, które otrzymało nagrodę Nobla (z tego 10 z Wrocławia):

Theodor Mommsen (1902, jeden z największych pisarzy historycznych),

Gerhart Hauptmann (1912, dramat naturalistyczny „Tkacze”)

Phillip Lenard (1905, promieniowanie katodowe),

Otto Stern (1943, moment magnetyczny protonu),

Max Born (1954, interpretację kwadratu funkcji falowej w równaniu Schrödingera),

Maria Goeppert-Mayer (1963, za odkrycie struktury powłokowej atomów),

Johannes Georg Bednorz (1987, za odkrycie nadprzewodnictwa wysokotemperaturowego w tlenkach metali),

Hans Georg Dehmelt (1989, za skonstruowanie pułapek jonowych)

Eduard Buchner (1907, za odkrycie fermentacji zachodzącej bez udziału sił witalnych),

Fritz Haber (1918, za syntezę amoniaku z azotu i wodoru),

Friedrich Bergius (1931, za wynalezienie i rozwój wysokociśnieniowych technologii chemicznych),

Kurt Alder (1950, za odkrycie i badania nad reakcjami skoordynowanymi z udziałem dienów),

Konrad Bloch (1964, za odkrycie przebiegu syntezy cholesterolu w organizmie ludzkim)

Paul Ehrlich (1908, za prace nad immunologią),

Gerhard Domagk (1939, za odkrycie wpływu związków chemicznych na bakterie),

Günter Blobel (1999, za badania nad mechanizmem i identyfikacją wewnętrznych sygnałów kierujących transportem i lokalizacją białek w komórkach)

3. Nauka polska w II RP.

Oświata:

Rozwój badań naukowych:

Poziom nauki polskiej:

4. Architektura na Górnym Śląsku w okresie II RP.

W latach międzywojennych architektura w polskiej części Górnego Śląska rozwijała się głównie w dualistyczny sposób: nurtem awangardowym (często eksperymentalnym, poszukującym nowych rozwiązań), odcinającym się od dotychczasowych kanonów estetycznych, technicznych i przestrzennych, który obejmował skrajną odmianę modernizmu czyli: funkcjonalizm, inaczej zwany stylem międzynarodowym oraz nurtem zachowawczym opierającym się na tradycyjnym pojmowaniu formy, funkcji i technologii. W praktyce istniał jeszcze trzeci: nurt pośredni, licznie reprezentowany, łączący nowe i modne rozwiązania w tradycyjnej jeszcze formie opartej na zasadach przybierania jej w nowy repertuar modernistycznych środków wyrazu, tzw. kostium modernistyczny. Cezurą czasową był dzień 20 czerwca 1922 roku, kiedy to dokonał się faktyczny podział Górnego Śląska. Stolicą polskiej części w postaci autonomicznego województwa śląskiego stały się Katowice, które jako jedno z niewielu miast odegrały pionierską rolę w rozwoju architektury modernistycznej. Powstały tu pierwsze w Polsce przykłady nie tylko awangardowego budownictwa mieszkaniowego (wieżowce, kolonie urzędnicze), ale przede wszystkim sakralnego i muzealnego. Szczególnie w latach trzydziestych XX wieku zrealizowano tutaj wiele obiektów o wysokich walorach formalnoprzestrzennych, dorównujących jedynie warszawskim realizacjom z tego czasu i nie odbiegających poziomem zastosowanych rozwiązań od panujących ówcześnie tendencji w architekturze europejskiej. Na terenie Wielkich Katowic i Chorzowa podjęto pionierskie doświadczenia przy wznoszeniu obiektów mieszkalno-usługowych w formie budynków wysokościowych o szkieletowej konstrukcji stalowej W Katowicach na tej podstawie powstał szlak moderny, który obejmuje:

Początkowo poszukiwania tożsamości regionalnej w budownictwie publicznym odbywały się na drodze zaprzeczania wszystkiemu, co kojarzyło się z formami pruskimi. Widoczna była opozycja wobec neogotyku marchii brandenburskiej i jednocześnie zachwyt nad estetyką klasycyzmu quasi stanisławowskiego. Jednak około 1929 r. następuje przełom i gwałtowny zwrot ku awangardowym ideom stylu międzynarodowego, które całkowicie zdominowały ruch budowlany w autonomicznym województwie śląskim.

5. Malarstwo, film, rzeźba w okresie II RP

Do najwybitniejszych malarzy należeli mieszkające we Francji Józef Pankiewicz i Tadeusz Makowski, w kraju Witkacy, Leon Chwistek i Władysław Strzemiński. W okresie międzywojennym (1918-1939), w wolnej Polsce, malarstwo, uwolnione od tematyki patriotyczno-historycznej, przybierało stopniowo międzynarodowy charakter. W nawiązaniu do zachodnioeuropejskich kierunków: kubizmu, abstrakcjonizmu, futuryzmu, ekspresjonizmu, upraszczano formę i stosowano nowoczesną stylizację. Formiści m.in. Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy), Tytus Czyżewski, Andrzej i Zbigniew Pronaszkowie, skupili uwagę na kompozycji obrazu i jego ekspresji. Kapiści (nazwa grupy wywodzi się od założonego w r. 1923 w Paryżu, przez uczniów Józefa Pankiewicza, m.in. Zygmunta Waliszewskiego, Józefa Czapskiego, Jana Cybisa Komitetu Paryskiego - KP) akcentowali głównie rolę koloru w obrazie, dlatego popularnie zwano ich kolorystami. Malarze zrzeszeni w ugrupowaniu „Rzym”, m.in. Eugeniusz Zak, Ludomir Ślendziński, Własław Skoczylas uprawiali malarstwo wybitnie dekoracyjne, sięgając nierzadko do motywów ludowych, a artyści zdecydowanie awangardowi jak Władysław Strzemiński i Henryk Stażewski zajmowali się malarstwem abstrakcyjnym.

W Polsce w 1921 r. miłośnicy filmu mieli już do dyspozycji co najmniej 400 kin. W Warszawie końca lat 30. przez ponad 60 sal kinowych codziennie przewijało się średnio 32 tys. widzów, którzy ustawiali się w kolejkach. Znawcy mówią krótko: banalne, ale fascynujące. Ich największą zaletą była gra aktorska takich gwiazd jak Eugeniusz Bodo, Adolf Dymsza, Jadwiga Smosarska, Aleksander Żabczyński, Hanka Ordonówna, Mieczysława Ćwiklińska, Michał Znicz. Mimo to polska kinematografia nie zdołała wówczas stworzyć żadnych arcydzieł, co było związane z silnie patriotycznym charakterem i melodramatyczną fabułą produkowanych filmów. Wynikało to z przesycenia kultury narodowej dziedzictwem polskiego romantyzmu. W latach 1919-1922, w związku z konfliktami zbrojnymi Polski, dominowała produkcja filmów propagandowych. W okresie kina niemego sukcesy komercyjne odnosiły takie nieme produkcje jak powstały w rocznicę bitwy warszawskiej Cud nad Wisłą (1921) Ryszarda Bolesławskiego, film przygodowy Mogiła nieznanego żołnierza (1927) Ryszarda Ordyńskiego, oparty na konwencji „żywych obrazów” Pan Tadeusz (1928) tego samego reżysera i nawiązujący do poetyki niemieckiego ekspresjonizmu Mocny człowiek (1929) Henryka Szaro. Jeden z bardziej spektakularnych polskich filmów batalistycznych - wykorzystująca zdjęcia lotnicze Gwiaździsta eskadra (1929) Leonarda Buczkowskiego o wojnie polsko-bolszewickiej - uchodzi za zaginiony.

W latach 30. XX wieku rozpoczęła się dominacja nowo wprowadzonego kina dźwiękowego. Pierwszym polskim filmem dźwiękowym z nagranymi dialogami była Moralność Pani Dulskiej (1930) Bolesława Newolina (udźwiękowienie na płytach gramofonowych nie zachowało się). Natomiast komedia Każdemu wolno kochać (1933) Mieczysława Krawicza, Janusza Warneckiego stanowiła już bezpośrednio udźwiękowiony film. Dominowały również tendencyjne ekranizacje literatury. Spośród ich twórców najbardziej pod względem artystycznym wyróżniał się Józef Lejtes, autor dzieła historycznego Młody las (1934), które jako pierwszy film polski otrzymało nagrodę na festiwalu międzynarodowym (w Moskwie). Oprócz Lejtesa działalność reżyserską podejmowali między innymi Juliusz Gardan (komedia farsowa Czy Lucyna to dziewczyna?, 1934), Leonard Buczkowski (Wierna rzeka, 1936) oraz Michał Waszyński (Znachor, 1937). Na schyłek dwudziestolecia międzywojennego przypada także pojawienie się filmu barwnego. Autorstwo pierwszych filmów polskich zrealizowanych w kolorze - Piękna Księstwa Łowickiego (1937) i Wesela księżackiego w Złakowie Borowym (1938) przypisuje się inżynierowi Tadeuszowi Jankowskiemu. Oba filmy oświatowe były wielokrotnie nagradzane, między innymi na festiwalach filmowych w Paryżu i Budapeszcie.

Polska rzeźba dwudziestolecia to przede wszystkim twórczość Edwarda Wittinga, Henryka Kuny, Augusta Zamoyskiego czy Xawerego Dunikowskiego. Dzieła Wittinga w okresie międzywojennym były utrzymane w konwencji tak zwanego nowego klasycyzmu, którego twórcy skupiali się wokół grupy „Rytm”. Neoklasycyzm charakteryzował się ewolucyjnym podejściem do tradycji, bazując na niej, zawierał elementy nowatorskie. Znane dzieła Wittinga pochodzące z tego czasu to: Pomnik Lotnika w Warszawie, Nagrobek Jana Wojsznar-Opelińskiego na Cmentarzu Powązkowskim, Pomnik Juliusza Słowackiego w Warszawie, Popiersie Gabriela Narutowicza. W podobnej estetyce tworzył Kuna, komponując swoje rzeźby harmonijnie i z gładkich powierzchni. Tworzył dzieła monumentalne, np. „Rytm” w Parku Skaryszewskiego w Warszawie. Odmienny kierunek reprezentował August Zamoyski, który współtworzył grupę Ekspresjonistów Polskich, a następnie Formistów. Z tego okresu pochodzą takie dzieła jak: „Portret Rogera Raczyńskiego”, „Ich dwoje” czy „Portret Antoniego Słonimskiego”. Od 1924 roku Zamoyski tworzył jednak dzieła realistyczne, głównie akty i rzeźby kobiet („Wenus”, „Wierka”, „Rhea czyli Ziemia”). Rzeźby formistyczne były również specjalnością Zbigniewa Pronaszki (np. „Portret Tytusa Czyżewskiego). Międzynarodową sławę zdobyły dzieła krakowskiego artysty Xawerego Dunikowskiego, zwłaszcza cykl „Głowy wawelskie” i Pomnik prezydenta miasta Józefa Dietla. Słynną rzeźbiarką wywodzącą się ze szkoły Dunikowskiego była Maria Jarema (np. „Akt”).

6. Skutki cywilizacyjne powstania warszawskiego.

7. System partyjny i gospodarka polska w II połowie lat 40.

W ramach realizacji postanowień konferencji jałtańskiej w czerwcu 1945 odbyły się w Moskwie rozmowy co do sposobu wyłonienia rządu Polski uznanego zarówno przez ZSRR, jak i Wielką Brytanię i USA - tzw. konferencja moskiewska. W rozmowach uczestniczyli przedstawiciele Rządu Tymczasowego oraz arbitralnie wyznaczeni przez ZSRR i ambasadorów USA i Wielkiej Brytanii w ZSRR działacze polityczni z kraju i emigracji, w tym Stanisław Mikołajczyk, Stanisław Grabski i Zygmunt Żuławski. Najważniejszymi uczestnikami spotkania był Bierut, reprezentant KRN, PPR i RTRP oraz z drugiej strony Mikołajczyk lider PSL. W rezultacie rozmów powołany został Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej. Premierem TRJN został Edward Osóbka-Morawski (dotychczasowy premier Rządu Tymczasowego), a wicepremierami Władysław Gomułka (wicepremier Rządu Tymczasowego i sekretarz generalny PPR) oraz Stanisław Mikołajczyk (do listopada 1944 premier Rządu RP na uchodźstwie). Oprócz tego Mikołajczyk miał zostać ministrem rolnictwa a Gomułka ministrem Ziem Odzyskanych. Trzem stronom rozmów - Rządowi Tymczasowemu, „Polakom z kraju” i „Polakom z emigracji” - formalnie zagwarantowano parytet w składzie rządu, który miał być - i został - uznany przez wszystkie mocarstwa. O ostatecznym kształcie władzy w Polsce miały rozstrzygnąć wolne wybory w ramach pluralistycznego systemu partyjnego, pod nadzorem trzech mocarstw - gwarantów porozumienia. Na 24 ministerstwa TRJN siedem trafiło w ręce PPR, w tym kluczowe Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego, pozostałe były obsadzone przez ugrupowania satelitarne, lub osoby wyznaczone przez PPR i kontrolowane przez PPR na szczeblu wiceministrów, ministerstwa formalnie w rękach PSL były drugorzędne i faktycznie systematycznie pozbawiane władzy. Powstały system polityczny w praktyce zapewniał rzeczywistą władzę aparatu Polskiej Partii Robotniczej (PPR) w państwie wobec zachowania we władzy PPR aparatu przymusu (MBP i wojsko) i w konsekwencji kontrolowanie władz i instytucji państwa, partii politycznych, organizacji społecznych, gospodarki, w warunkach ograniczonej suwerenności Polski. Do 1947 PPR umocniła swoją władzę w kraju, likwidując praktycznie opozycyjne podziemie polityczne i zbrojne oraz wyeliminowała z życia politycznego jedyną legalną siłę opozycyjną - zalegalizowane w lipcu 1945 roku, zgodnie z porozumieniami jałtańskimi Polskie Stronnictwo Ludowe pod przywództwem Stanisława Mikołajczyka. Opozycja skupiła się w mikołajczykowskim PSL[54]. W wyborach 1947 we wspólnej liście wyborczej z PPR i jego satelitami wzięła też udział Polska Partia Socjalistyczna kierowana przez Osóbkę-Morawskiego, która jednak nie była samodzielna, w jej kierownictwie bowiem znalazło się wielu działaczy ulegających PPR[55]. Powojenna PPS (założona w 1944 roku) zasilona była w dużym stopniu byłymi członkami Robotniczej Partii Polskich Socjalistów oraz działaczami przybyłymi z ZSRR. Mimo spychania PPS na boczny tor i prób uzależnienia go od stalinowskich władz działaczom partii udało się odrestaurować przedwojenne organizacje społeczne, takie jak Towarzystwo Uniwersytetu Robotniczego i związki zawodowe[56]. W opozycji do koncesjonowanego PPS w latach 1946-1947 działała niezależna WRN. Wchodziła ona w skład opozycyjnego Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Polski Podziemnej, jednak już w drugiej połowie lat 40. zmarginalizowana partia zakończyła działalność. Wielu członkom WRN udało się przystąpić do PPS, działacze ci byli przeciwni porozumieniom z władzami komunistycznymi. Formalne zwycięstwo blokowi PPR, PPS, SL i SD przyniosły oficjalne (faktycznie sfałszowane) wyniki referendum ludowego (słynne 3 x TAK) w 1946 roku i wyborów do Sejmu Ustawodawczego - polskiej Konstytuanty w 1947. Wyniki sfałszowanych wyborów nie zostały bowiem zakwestionowane przez Wielką Brytanię i USA, gwarantów porozumienia jałtańskiego.

Partie i ich działalność:

- PPS: współtworzyła rząd w latach 1945-1948, a jej przedstawiciele otrzymali wówczas funkcję premiera, wchodzili także w skład Rady Ministrów i KRN; po 1948 przetrwała niezależna PPS na emigracji,

- PPR: w grudniu 1945 r. odbył się I Zjazd PPR. Ówczesna PPR stanowiła konglomerat złożony z komunistów i ludzi mniej lub bardziej obcych komunizmowi, zachęcanych hasłami narodowymi lub społecznymi, programem politycznym lub wizją kariery;

- PZPR: w grudniu 1948 doszło, na tzw. zjeździe zjednoczeniowym, do połączenia liczącej już milion osób PPR ze skupiającą przeszło 500 tysięcy członków PPS w Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą. Od tego momentu nowo powstała PZPR sprawowała niepodzielną władzę w Polsce, kontynuując sowietyzację ustroju, zakończoną utworzeniem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w 1952;

- PSL: centroprawicowa, założona 22.08.1945r., powstała z przemianowania Stronnictwa Ludowego „Roch” - organizacji działającej w podziemiu podczas II wojny światowej; pod koniec 1948 partia liczyła jedynie około 30 tys. członków i współpracowała z prokomunistycznym Stronnictwem Ludowym, z którym połączyła się 27 listopada 1949, tworząc nową partię - Zjednoczone Stronnictwo Ludowe. Ugrupowanie to stało się satelicką partią PZPR, a jego pierwszym prezesem został Niećko;

- PSL "NW": partia chłopska założona 9.06.1946r. w Warszawie z inspiracji polityków PPR przez grupę rozłamową polityków PSL, opozycyjną wobec linii Stanisława Mikołajczyka; już jednak w listopadzie 1947 roku partia zjednoczyła się ze Stronnictwem Ludowym (lubelskim);

- SP: Wobec infiltrowania przez agentów UB Zarząd Główny Stronnictwa Pracy 18.07.1946r. postanowił zawiesić działalność partii, jednak część SP uległa wobec komunistów działała w Polsce do 1950, gdy niewielka grupa jej członków wraz z prezesem Tadeuszem Michejdą wstąpiła do Stronnictwa Demokratycznego.

Przyłączenie w 1945 roku ziem zachodnich i północnych do Polski zwiększyło potencjał przemysłowy, którego wykorzystanie wymagało nie tylko odbudowy, ale i przesiedlenia na te tereny ok. 5 mln ludzi. W gospodarce wprowadzony został system nakazowo-rozdzielczy, wyeliminowano sektor prywatny (m.in. poprzez bitwę o handel), podejmowano próby kolektywizacji rolnictwa, forsowano rozbudowę przemysłu ciężkiego, wielkie nakłady przeznaczano na wojsko oraz przemysł zbrojeniowy. Przynależność Polski do bloku państw demokracji ludowej zdominowanych przez ZSRR utrwalona została od 1949 r. poprzez członkostwo w strukturach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG). W latach 1944-1945 dokonany został na podstawie dekretu PKWN z 6 września 1944 o przeprowadzeniu reformy rolnej podział majątków ziemskich powyżej 50 ha. Ziemia została częściowo podzielona między chłopów, częściowo przejęta przez państwo. Postanowienia dekretu interpretowano rozszerzająco, wysiedlając dotychczasowych właścicieli z ich domów, pozbawiając dobytku, w tym dóbr kultury. Warstwa ziemiaństwa została w ten sposób zlikwidowana, a byłym ziemianom zakazano pobytu i zamieszkania w powiecie, gdzie dotychczas znajdował się ich majątek ziemski. W styczniu 1946 roku dokonano upaństwowienia najważniejszych elementów gałęzi, największych zakładów, banków, kopalń, przedsiębiorstw ubezpieczeniowych czy komunikacyjnych. Właściciele zakładów teoretycznie mogli liczyć na odszkodowania, w praktyce jednak otrzymali je wyłącznie właściciele zagraniczni (obywatele i przedsiębiorstwa z USA, Wielkiej Brytanii, Francji, Szwecji itd.), na podstawie umów międzypaństwowych. Jednym z problemów polskiej gospodarki był brak zasobów. Produktem eksportowym stał się węgiel kopalny, który wymieniano na szwedzką rudę żelaza, bawełnę z ZSRR i inne surowce z krajów europejskich. Na skutek działań wojennych spadła produkcja, rok po wojnie udało się jednak zwiększyć produkcję węgla. W 1947 roku zapoczątkowano plan trzyletni, był on opracowany w głównej mierze przez działaczy wywodzących się z przedwojennych środowisk socjalistycznych, a nie komunistycznych, tym samym przypominał on bardziej plany realizowane na Zachodzie niż w ZSRR, w przeciwieństwie do późniejszego planu sześcioletniego. Plan opracował Centralny Urząd Planowania pod kierownictwem Czesława Bobrowskiego, a duża część jego pracowników wywodziła się z PPS i edukowała się w krajach zachodnich.

8. Teatr, rzeźba, malarstwo, film polski w latach 1945 - 1989.

Odrodzenie życia teatralnego następowało nadzwyczaj szybko; już 1944-45 zaczęły działać teatry we wszystkich większych miastach; 1949 zakończono upaństwawianie polskich scen. Czołowym ośrodkiem teatralnym tuż po wyzwoleniu była Łódź; działał tam Teatr Wojska Polskiego i jego Scena Poetycka, powstały: Teatr Kameralny, teatr rozrywki Syrena. Odbywały się premiery będące wielkimi osiągnięciami w dorobku teatralnym pierwszych powojennych lat; należały do nich inscenizacje Schillera, Wiercińskiego, debiuty reżyserskie Axera i Korzeniewskiego. Licznym środowiskiem artystycznym dysponował Kraków. W Gdyni powstał 1946 Teatr Wybrzeże (założony przez I. Galla). W Warszawie najwcześniej wznowił działalność teatr na Pradze; po przejściu gruntownej renowacji ze zniszczeń wojennych zaczął grać 1946 Teatr Polski, dając premierę Lilli Wenedy Słowackiego, w reżyserii Osterwy. Począwszy od sezonu 1947/48 radykalnie zmieniono zasady kształtowania repertuaru teatrów, zwiększając przede wszystkim liczbę sztuk rosyjskich. Na pierwszej krajowej naradzie dramatopisarzy, artystów i krytyków teatralnych, zwołanej 1949 w Oborach koło Warszawy z inicjatywy Ministerstwa Kultury i Sztuki, zadecydowano o podporządkowaniu scen polskich zasadom realizmu socjalistycznego. Z repertuaru usuwano dramaty Mickiewicza, Krasińskiego, Wyspiańskiego, częściowo Słowackiego (1947 zakaz wystawiania Kordiana), nadmiernie eksponowano sztuki współczesne, zwłaszcza tzw. produkcyjne. Scenografia była z reguły werystyczna (umieszczano np. na scenie autentyczne narzędzia pracy). Gra aktorska również musiała być realistyczna, oparta na obowiązującej wersji tzw. systemu Stanisławskiego; aktorom zalecano kontakty z robotnikami i chłopami, w celu zwiększenia naturalności zachowań artystów na scenie. Propagatorem nowej rzeczywistości i nowej estetyki obwołał się Teatr Nowy w Łodzi. W 1949-50 upaństwowiono wszystkie sceny, nadając im strukturę przedsiębiorstw państwowych, pozostających na rozrachunku gospodarczym; zarządzał nimi odtąd wydzielony departament MKiS, stosując plan finansowy i usługowy oraz zestaw repertuarowy polecany teatrom; w repertuarze danego teatru należało utrzymać odpowiednie proporcje procentowe między sztukami rosyjskimi, współczesnymi sztukami polskimi, klasyką polską i obcą (repertuar z Zachodu miał być zastąpiony przez sztuki rosyjskie i krajów socjalistycznych). Nastąpił kres modelu teatru, którego preferencje literackie i estetyczne kształtował dyrektor artystyczny. Wybitni reżyserzy okresu międzywojennego, którzy po wojnie objęli dyrekcje teatrów, byli zwalniani. W 1955 odbyła się pierwsza po wojnie premiera Dziadów w warszawskim Teatrze Polskim, w reżyserii A. Bardiniego; nastąpiła modernizacja repertuaru współczesnego. W latach 60. Stary Teatr w Krakowie pod dyrekcją Z. Hübnera stał się zespołem reżyserów, których nowatorskie inscenizacje określiły na długo jego pozycję w kraju. Również współpracownik warszawskiego Teatru Dramatycznego A. Wajda. Odrębną pozycję w polskim życiu teatralnym i rozgłos w świecie zyskali: J. Grotowski, założyciel i kierownik eksperymentalnego Teatru Laboratorium, od 1983 pracujący za granicą; T. Kantor (zm. 1990), twórca teatru Cricot 2; J. Szajna, założyciel i dyrektor (1971-82) warszawskiego Teatru Studio, twórca spektakli autorskich, zdominowanych metaforą plastyczną; H. Tomaszewski, twórca Wrocławskiego Teatru Pantomimy; Stowarzyszenie Teatralne „Gardzienice”. Ośrodek Praktyk Teatralnych poprzez działania teatralne wypracowuje niekonwencjonalne formy artystyczne. Wśród inscenizacji o historycznym znaczeniu dla powojennego teatru zwracają uwagę prace artystów już nieżyjących: poza Swinarskim, Bardiniego, Jerzego Kreczmara, L. Zamkow, S. Hebanowskiego, Korzeniewskiego, B. Dąbrowskiego. Na początku lat 80. wielu artystów teatru (głównie członkowie NSZZ „Solidarność”) żywo zareagowało na nowe uwarunkowania polityczne i społeczne; po wprowadzeniu stanu wojennego na kilka tygodni zamknięto wszystkie teatry, rozwiązano ZASP, wielu aktorów, zachowując pracę w swych macierzystych teatrach, podjęło, na znak protestu przeciw oficjalnej polityce, spektakularną akcję bojkotowania występów w telewizji, radiu i artystycznych imprezach propagandowych; na ich indywidualne i spontaniczne decyzje władze odpowiedziały restrykcjami (skreślanie nazwisk z publikacji, zwolnienia ze stanowisk dyrektorskich, np. Holoubka z warszawskiego Teatru Dramatycznego, Brauna z wrocławskiego Teatru Współczesnego). Publiczność poparła bojkot, nie uczęszczała do niektórych teatrów, jej zdaniem podporządkowanych władzom; na widowni okazywała oklaskami poparcie lub dezaprobatę postawom aktorów. Tworzące się ówcześnie Duszpasterstwa Środowisk Twórczych sprawowały mecenat nad rozmaitymi imprezami artystycznymi (z udziałem artystów popierających bojkot) organizowanymi w kościołach, salach parafialnych i w Muzeum Archidiecezji Warszawskiej. Ludzie teatru także sami podejmowali inicjatywy artystyczne, np. działalność (od 1981) Teatru Domowego, którego występy w prywatnych mieszkaniach oglądała zaprzyjaźniona z artystami publiczność.

Zjawiskiem typowym dla PRL była wielka liczba wznoszonych pomników o bardzo różnym wyrazie stylowym i poziomie artystycznym — od konwencji figuralno-symbolicznej (M. Konieczny) przez ekspresyjne, aluzyjne formy (G. Zemła) po związane z krajobrazem układy przestrzenne (pomnik ofiar obozu w Treblince — F. Duszenko, A. Haupt, F. Strynkiewicz, pomnik ofiar obozu w Oświęcimiu — J. Jarnuszkiewicz, O. Hansen). Twórczość rzeźbiarska cechuje zróżnicowanie wynikające z tradycji warsztatowych (np. rzeźba w drewnie wychowanków zakopiańskiego Państwowego Liceum Technik Plastycznych pod dyrekcją A. Kenara), stosowanych materiałów i technik (rzeźba w metalu — J. Jarnuszkiewicz, M. Więcek), odrzucenia konwencji technologicznych na rzecz asamblażu przypadkowych przedmiotów (W. Hasior). Także i w tej dziedzinie obserwuje się zacieranie granic gatunkowych, charakterystyczne zwłaszcza dla poszukiwań konceptualnych (J. Berdyszak, G. Kowalski), działań parateatralnych (J. Kalina, J. Bereś), czy instalacji (M. Bałka).

W malarstwie lat bezpośrednio powojennych odtworzenia zniszczonych przez okupację instytucji artystycznych dokonali głównie artyści związani z nurtem kolorystycznym, którzy zachowali potem długo dominującą pozycję w szkolnictwie artystycznym; kontynuację tradycji awangardowej, podjętą przez nowe pokolenie, przerwał forsowany 1949-54 przez państwo program realizmu socjalistycznego, którego pełną manifestacją były kolejne Ogólnopolskie Wystawy Plastyki. Dla ożywającej wraz z polityczną odwilżą działalności ugrupowań niezależnych przełomowym wydarzeniem była 1955 wystawa potocznie określana jako Arsenał. Na przełomie lat 50. i 60. nastąpił powszechny zwrot ku będącemu synonimem nowoczesności abstrakcjonizmowi, zwłaszcza typu informel (T. Kantor, A. Kobzdej), a także do aluzyjnego malarstwa bezprzedmiotowego (M. Jarema, J. Lebenstein, J. Tchórzewski) oraz abstrakcji wywodzącej się z tradycji kolorystycznej (P. Potworowski, T. Dominik). Reakcją na te zjawiska była w połowie lat 60. tzw. nowa figuracja z tendencją do ekspresyjnej deformacji (grupa Wprost). Zarówno różne odmiany sztuki abstrakcyjnej, jak i nowej figuracji, okazały wielką żywotność i są kontynuowane do chwili obecnej. Lata 70. przyniosły zacieranie się tradycyjnych podziałów gatunkowych (np. między rzeźbą i malarstwem) i pojawienie się całkowicie nowych form wypowiedzi artystycznej (happening, environement, performance, akcje, instalacje, do których później dołączyły nowe techniki — wideo, komputerowa — i działania multimedialne). Liberalna polityka kulturalna władz sprzyjała licznym imprezom artystycznym (festiwale, sympozja, plenery); jednocześnie ożywiła się działalność częściowo niezależnych galerii autorskich, popierających najczęściej tendencje konceptualistyczne (Galeria Foksal w Warszawie, Akumulatory w Poznaniu) lub różne formy kontrkultury (Galeria Repassage w Warszawie). Podjęty w latach 80. po wprowadzeniu stanu wojennego społeczny bojkot oficjalnych instytucji zrodził specyficzne zjawisko organizowanych pod patronatem Kościoła (działalność kościoła przy ul. Żytniej w Warszawie) wystaw i wydarzeń artystycznych, czasem o znacznym zasięgu i dużej publiczności, które angażowały większość wybitnych artystów, o bardzo różnych nieraz orientacjach twórczych. Na tle podlegającej częstym fluktuacjom, obfitej i bardzo zróżnicowanej działalności artystycznej rysują się indywidualności artystów konsekwentnie realizujących własną koncepcję twórczości jak: T. Brzozowski, J. Nowosielski, S. Gierowski, J. Sempoliński; międzynarodową pozycję zdobyli: T. Kantor i jego teatr Cricot 2, konceptualista R. Opałka, rzeźbiarki A. Szapocznikow i M. Abakanowicz.

W 1945 na mocy dekretu KRN o nacjonalizacji kinematografii (z 13 XI) wprowadzono państw. monopol kinematograficzny, głosząc potrzebę filmu społecznie użytecznego, i powołano do życia przedsiębiorstwo Film Polski. Powstawały filmy dokumentalne i oświatowe. Upaństwowienie kin i produkcji film. służyło sprawowaniu kontroli ideologicznej nad filmem i wykorzystywaniu go do propagowania nowych zasad ustrojowych. Treści propagandowe zawierały nawet filmy fabularne uznane za wybitne, m.in. pierwszy na świecie film o masowym ludobójstwie — Ostatni etap (1948) Jakubowskiej i Ulica Graniczna (1949) Forda — o tragedii warsz. getta. Popularnością u widzów cieszyły się Zakazane piosenki (1947) i komedia Skarb (1949) Buczkowskiego. W 1949 Zjazd Filmowy w Wiśle ogłosił zasady realizmu socjalistycznego; wzrosła rola scenariusza jako podstawy ideologicznego sukcesu filmu, pomnożono też liczbę komisji i instytucji opiniujących projekty filmów i postulujących przeróbki już gotowych dzieł. Spadła liczba produkowanych filmów (1950-53 powstało zaledwie 13); podejmowano gł. tematy współcz., ale obrazy ekranowe raziły schematyzmem, natrętnym dydaktyzmem i ładunkiem treści propagandowo-polit.; czasy wojny jako temat zniknęły z ekranów na okres ok. 4 lat; walorami artyst. wyróżniały się jedynie: Forda Młodość Chopina (1952), J. Kawalerowicza Celuloza (1954) wg I. Newerly'ego i A. Wajdy Pokolenie (1955) wg B. Czeszki. Mimo niskiej produkcji rosła baza techn. kinematografii; prócz Wytwórni Filmów Dokumentalnych w Warszawie powstały wytwórnie film. w Łodzi i we Wrocławiu; liczba kin w miastach osiągnęła poziom przedwojenny, pojawiły się ruchome kina na wsi. Przedstawiciele nowego pokolenia filmowców, gł. absolwenci łódzkiej szkoły filmowej, najpierw w filmach krótkich, a później fabularnych przeciwstawili się formułom realizmu socjalistycznego (w ogólnej atmosferze październikowego przesilenia polit. 1956). W filmie dokumentalnym pojawiła się tzw. czarna seria, jej twórcy zerwali z propagandowym optymizmem. W filmie animowanym nowe przesłanie intelektualne i oryginalne w skali światowej formy wyrazu zaprezentowali artyści plastycy (m.in. W. Borowczyk, W. Giersz). Nowy nurt w kinie fabularnym zapoczątkowały 1957-58: Zimowy zmierzch S. Lenartowicza, Pętla W.J. Hasa i Kanał Wajdy — filmy nacechowane tragizmem, ekspresyjne w sposobie obrazowania. W nurcie toczącej się pokoleniowej, estetycznej i ideowej polemiki z realizmem socjalistycznym formowała się szkoła polska w filmie; głównym tematem dla twórców filmowych stały się doświadczenia wojenne; mimo różnic temperamentów twórców i stylów autorskich nowy film łączył klimat gloryfikacji lub krytyki charakteru narodowego, poczucie irracjonalności buntu i absurdalności losu ludzkiego w zderzeniu z mechanizmami historii, atmosferę heroizmu i romantycznego gestu (Wajda), często z domieszką sarkazmu i ironii (A. Munk); gł. dzieła tego okresu to m.in.: Popiół i diament (1958) oraz Lotna (1959) Wajdy, Eroica (1958) i Zezowate szczęście (1959) Munka. ; nurt psychologiczny reprezentował Kawalerowicz (Prawdziwy koniec wielkiej wojny 1957, Pociąg 1959, Matka Joanna od Aniołów 1961); bliskie obserwacjom codzienności wojennej były filmy: K. Kutza, S. Różewicza i Buczkowskiego, T. Konwickiego i J. Laskowskiego, Cz. Petelskiego, J. Passendorfera, Lesiewicza; najostrzejszym politycznym rozrachunkiem z czasami stalinowskimi był Człowiek na torze (1957) Munka. W latach zw. czasami małej stabilizacji (okresem gomułkowskim), temat wojny pozostał obecny w filmach, a także w podejmujących motyw trudnych wyborów moralnych dramatach oraz w rekonstruujących autentyczne wydarzenia obrazach filmach Różewicza, a także H. Kluby. Filmami o oryginalnej poetyce debiutowali R. Polański (Nóż w wodzie 1961), J. Skolimowski (Rysopis 1964), K. Zanussi (Struktura kryształu 1969). Formalno-treściowe poszukiwania Kutza zostały uwieńczone filmem Sól ziemi czarnej (1970), inspirowanym śląską kulturą plebejską. Formą samoobrony kina przed inwazją telewizji były widowiskowe adaptacje film. dzieł lit. — o głębszych ambicjach artystycznych; rozwinął się film obyczajowy, nawiązujący do europejskiej nowej fali oraz utrzymany w tonie realizmu poetyckiego, a także moralitetu lub tzw. małego realizmu. Film dokumentalny odnosił w tym czasie liczne sukcesy w kraju i za granicą, porównywane z sukcesami szkoły polskiej; od 1961 w Krakowie odbywał się Festiwal Polskich Filmów Dokumentalnych, Oświatowych i Animowanych, który w latach 80. uzyskał status międzynarodowego. Powstawało coraz więcej filmów we współprodukcji z telewizją oraz filmów telewizyjnych; rozwijał się film animowany, rozwijała się produkcja seriali dziecięcych dla telewizji. Ekranową popularność zdobywali aktorzy (B. Tyszkiewicz, P. Raksa, E. Czyżewska, B. Brylska oraz T. Fijewski, W. Gołas, A. Łapicki, Z. Maklakiewicz, S. Mikulski, J. Nowicki, D. Olbrychski, B. Pawlik, J. Zelnik). W latach 70. kino polskie starało się odzwierciedlać niepokoje, nadzieje i stan świadomości społeczeństwa oraz władzy; w filmie dokumentalnym doszło do głosu pokolenie twórców dostrzegających brak perspektyw życiowych, groteskowość losu Polaka żyjącego w pozornym dostatku gierkowskiej dekady; do najciekawszych należą m.in. filmy: Piwowskiego, K. Gradowskiego, Królikiewicza, K. Kieślowskiego, T. Zygadły. Pokolenie dokumentalistów narzuciło ton polskiemu kinu fabularnemu w następnych latach; dawni mistrzowie realizowali głównie uniwersalne w wymowie dzieła wzorowane na literaturze, młodzi zaś twórcy reprezentowali nurt bliższy życiu, polemiczny wobec zastanej rzeczywistości; powstała cała seria półgodzinnych filmów telewizyjnych, obnażających oblicze polskiego stalinizmu i przeważnie wówczas nie emitowanych (m.in. Rekord świata i Wahadełko 1981 F. Bajona); nurt ten zyskał miano kina moralnego niepokoju (termin Kijowskiego), drugiej po szkole polskiej wyrazistej formacji pokoleniowo-artystycznej w filmie polskim, nagradzanej często na międzynarodowych festiwalach; cechami wspólnymi dzieł tej formacji były m.in.: niezgoda na rzeczywistość degradującą człowieka, ubezwłasnowalniającą go, ukazywanie dewiacji systemu politycznego, skutki propagandowej indoktrynacji. Wajda, który wokół swego Zespołu „X” zgromadził wielu debiutantów, po znakomitych adaptacjach filmowych dzieł literackich (Wesela 1973 wg S. Wyspiańskiego, Ziemi obiecanej 1975 wg W. Reymonta) zrealizował serię filmów politycznych, atakujących system: Człowiek z marmuru (1977), Bez znieczulenia (1978 wg scenariusza Holland), Człowiek z żelaza (1981); większość filmów Zanussiego (m.in. Iluminacja 1973, Barwy ochronne 1977, Spirala 1978, Kontrakt 1980) oraz Żebrowskiego (m.in. Ocalenie 1972, Szpital Przemienienia 1978) podejmowała ogólnoludzką problematykę moralną w kontekście współczesnej rzeczywistości politycznej kraju; także filmy historyczne (m.in. Gorączka Holland i W biały dzień Żebrowskiego — oba 1981) w oczywisty sposób odzwierciedlały nastroje dojrzewającej konfrontacji opozycji demokr. z komunist. władzą. Pojawiło się nowe pokolenie aktorów (m.in. J. Stuhr, K. Janda, E. Dałkowska, J. Radziwiłowicz, K. Kolberger, M. Kondrat), dokumentalistów, m.in. Z. Rybczyński (Nowa książka 1975, Tango 1980, nagrodzony Oscarem 1983), A. Chodakowski, S. Zajączkowski, T. Pałka; w filmie animowanym międzynarodowy rozgłos zyskali m.in. R. Antoniszczak, A. Czeczot, R. Czekała, J. Kucia, A. Warchoł. W latach 80. powstał Komitet Kinematografii, nasiliły się tendencje decentralizacyjne związane z ideą samofinansowania produkcji i dystrybucji; ratując frekwencję w kinach dystrybutorzy masowo sprowadzali atrakcyjne filmy zagraniczne; repertuar polski znalazł się w sytuacji istnienia silnej konkurencji; po 13 XII 1981 zaczęła rozwijać się produkcja niezależna, początkowo nielegalna (firma Video-Gdańsk, filmy P. Bikonta i J. Drążewskiego), część młodych twórców pozostała za granicą (m.in. Holland, R. Bugajski, Kijowski, Marczewski, P. Andrejew); cenzura na całe lata odkładała na półki najciekawsze kontynuacje kina moralnego niepokoju (m.in. J. Zaorskiego Matkę Królów 1982, wyświetlany 1987, Kieślowskiego Przypadek 1981, wyświetlany 1987, J. Domaradzkiego Wielki bieg 1981, wyświetlany 1987, R. Bugajskiego Przesłuchanie 1981, wyświetlany 1989); na ekranach pojawiła się pol. produkcja rozrywkowa jako konkurencja dla repertuaru zagranicznych (m.in. Vabank I 1982 i Vabank II 1985 J. Machulskiego, Znachor 1982 Hoffmana, Wielki Szu 1983 Chęcińskiego, Lata dwudzieste... lata trzydzieste 1984 J. Rzeszewskiego, C.K. dezerterzy 1986 J. Majewskiego); silnie eksponowano wątki erotyczne (m.in. Seksmisja Machulskiego, Thais R. Bera, Widziadło M. Nowickiego); pojawiły się godne uwagi debiuty, m.in. B. Sass (Debiutantka 1982, Krzyk 1983), W. Dzikiego (Kartka z podróży 1984), W. Saniewskiego (Nadzór 1985), W. Krzystka (W zawieszeniu 1987), M. Koterskiego (Dom wariatów 1985 i Życie wewnętrzne 1987) oraz ostre w wymowie kolejne filmy R. Piwowarskiego (m.in. Kochankowie mojej mamy 1986); futurystyczną serię kontynuował P. Szulkin (Ga ga, chwała bohaterom 1986), a A. Barański zdobył najwyższe nagrody w Gdańsku za filmy Niech cię odleci mara (1983) i Kobieta z prowincji (1985); generalny odwrót od doraźnej tematyki rozrachunkowo-polit. uwidocznił Kieślowski w zrealizowanym dla telewizji cyklu wg Dekalogu (m.in. Krótki film o miłości i Krótki film o zabijaniu 1987) — zyskał on międzynarodowe uznanie i liczne nagrody.

9. Skutki sierpnia 1980 roku.

- porozumienia z korzystnymi postulatami,

- powstanie pierwszych związków zawodowych,

- NSZZ "Solidarność" została zarejestrowana (czyli legalna),

- przemiany systemowe,

- korzystne ustawy i zmiany w rządzie

- upadek PRL,

- wpływ na efekt domina w demoludach (konsekwencje pieriestrojki),

- kartki na mięso,

- zniesienie cen komercyjnych (rynkowych),

- wypłata za strajki jak za czas pracy,

- większa destabilizacja gospodarki.

10. Skutki okrągłego stołu.

W zawartym porozumieniu przyjęto ewolucyjny tryb zmian ustroju politycznego i systemu gospodarczego Polski oraz podstawowe zasady i warunki realizacji nowych rozwiązań: pluralizm polityczny i związkowy, wolność słowa, demokratyczny sposób wyłaniania władz państwowych, niezawisłość sądów i nieusuwalność sędziów, silny samorząd terytorialny i pracowniczy, trójpodział władz, likwidacja nomenklatury, równość wszystkich form własności i rozwój wolnego rynku, walka z inflacją, zachowanie polityki pełnego zatrudnienia i ochrona społeczeństwa przed skutkami kryzysu gospodarczego (indeksacja płac i waloryzacja rent i emerytur); ustalono: powołanie nowych organów władz państwowych (senat, prezydent), przeprowadzenie częściowo wolnych wyborów parlamentarnych i legalizacji NSZZ „Solidarność”. Po wygraniu wyborów parlamentarnych (4 VI) przez Komitet Obywatelski przy przewodniczącym NSZZ „Solidarność” i utworzeniu koalicji z ZSL i SD dotychczasowa opozycja w pokojowy sposób przejęła władzę państwową (rząd premiera T. Mazowieckiego).


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
6298
6298
6298
6298
6298
6298
6298

więcej podobnych podstron