FARMAKOLOGIA

Farmakologia - jest to nauka o lekach i ich działaniu na organizm, Farmakon - lek, logos - nauka

Lek - substancja chemiczna reagująca z żywym organizmem i zmieniająca jego czynność

Rodzaje działania leków:

• przyczynowe - usunięcie przyczyny choroby (antybiotyki niszczące przyczynę choroby zakaźnej, drobnoustroje chorobotwórcze lub hamujące ich rozwój, witaminy w witaminozach, sole potasowe w hipokaliemi)

• zastępcze (substytucyjne) - gdy niedobór pewnych substancji jest wynikiem uszkodzenia pewnych narządów, np. uzupełniając niedobór sodu w niedoczynności kory nadnerczy leczymy następstwa choroby a nie usuwamy jej przyczyny

• objawowe - usuniecie objawów chorób lub niedopuszczenie do ich powstania (leki przeciwgorączkowe, zapierające, przeciwkaszlowe, obniżające ciśnienie krwi)

Dwie odmienne metody leczenia objawowego:

• leczenie allopatyczne - stosowanie leków wywołujących zmiany czynności organizmu przeciwnie do objawów danej choroby, np. leki hipotensyjne w nadciśnieniu

• leczenie homeopatyczne - polega na stosowaniu bardzo małych dawek leku, który w większych dawkach wywołuje objawy podobne do objawów chorobowych (np. w biegunce w bardzo małych dawkach podaje się leki wzmagające perystaltykę jelit, w zapaleniach leki drażniące), wpływają na układ immunologiczny, obecnie rzadko stosowane z powodu braku badań klinicznych

Podział leków w zależności od miejsca działania: ośrodkowe, obwodowe, miejscowe

Zależność leku od dawki: brak efektu - po podaniu zbyt małej dawki, dawka minimalna, dawka maksymalna lecznicza, dawka toksyczna, dawka śmiertelna, (uwaga na dzieci i osoby w wieku podeszłym)

Etapy leku w organizmie:

1. Wchłanianie

2. Dystrybucja

3. Biotransformacja (metabolizm)

4. Wydalanie

1. WCHŁANIANIE

Proces uwarunkowany właściwościami fizycznymi i chemicznymi leku (rozpuszczalność w lipidach, stopień jonizacji, budowa chemiczna) oraz zależy od rodzaju i właściwości barier miejsca wchłaniania (struktura morfologiczna, skład chemiczny)

Miejsce wchłaniania: skóra, błona śluzowa, jama ustna, płuca, żołądek, jelita, tkanka podskórna i mięśnie

Wchłanianie przez skórę:

• intensywne i szybkie wchłanianie zależy od stężenia leku

• stan skóry (wilgotność, stopień ukrwienia, stopień wydzielania łoju, uszkodzenia)

Wchłanianie przez płuca:

• olbrzymia wchłanialność oraz przyswajalność leku dzięki obecności naczyń włosowatych

• zależne od wielkości cząsteczek - im mniejsze tym lepsza penetracja

Wchłanianie przez błonę śluzową:

a) jama ustna

• dobra wchłanialność leków dzięki silnemu ukrwieniu

• zależność od podawanej postaci (stała, rozpuszczalna)

b) żołądek

• wchłanialność zależna od stopnia jonizacji leków w środowisku kwaśnym (słabe kwasy, zjonizowane w niewielkim stopniu np. kwas acetylosalicylowy

• stopień wypełnienia żołądka treścią pokarmową

• szybkość opróżniania żołądka

Wchłanianie w jelitach:

• podstawowe miejsce wchłaniania leków podawanych doustnie

• szybkość i intensywność wchłaniania zależna od postaci leku, miejsca podania (doustnie, doodbytniczo)

• skład treści jelitowej

Podstawowe prawa rządzące wchłanianiem jelitowym:

1. Błona śluzowa przewodu pokarmowego działa jako błona lipidowo-sitowa, pozwalająca na pasaż niezjonizowanej rozpuszczalnej w lipidach postaci kwasów i zasad

2. Większość leków wchłania się na drodze dyfuzji biernej, zależność wchłaniania uwarunkowana rozpuszczalnością w tłuszczach

3. Zależność wchłaniania w głównej mierze od pH powierzchni bł. śluzowej (kwasy pH3, zasady pH8)

2. DYSTRYBUCJA LEKU

• stopień związania z białkami osocza (albuminy - większy stopień, globuliny - mniejszy)

• obecność receptorów komórkowych

• ukrwienie tkanek (kości, tk. tłuszczowa)

• rozpuszczalność w lipidach

• przenikalność do płynu mózgowo-rdzeniowego

• tkanka OUN oddzielona od krwi barierą krew-mózg i krew-płyn mózgowo-rdzeniowy, zapewnia względną izolację i autonomię OUN

• przenikanie dzięki dyfuzji prostej (gradient stężeń)

• zależność przenikania uwarunkowana rozpuszczalnością w lipidach

3. BIOTRANSFORMACJA (metabolizm)

• przemiany chemiczne jakim ulega lek w żywym organizmie prowadzące do przekształcania związków rozpuszczalnych w lipidach i apolarnych na rozpuszczalne w wodzie i polarne, które mogą być usunięte z moczem

• głównym miejscem metabolizmu leków jest wątroba

Czynniki wpływające na biotransformację:

• płeć - proces szybszy u mężczyzn z uwagi na większą aktywność enzymów mikrosomalnych w komórkach wątroby indukowany wpływem męskich hormonów płciowych

• hormony CTH, adrenalina, kortykosteroidy - pobudzający wpływ na enzymy mikrosomalne, skracając czas działania leków

• wiek organizmu - im niższy tym gorzej wykształcony ukł. mikrosomalny wątroby

4. WYDALANIE

• droga wydalania zależy od właściwości fizykochemicznych i chemicznych leku

• możliwość wydalania leku kilkoma drogami:

1. przez nerki z moczem

2. przez wątrobę z żółcią

3. przez błonę śluzową jelit z kałem

4. przez gruczoły ślinowe ze śliną

5. przez skórę z potem

6. przez płuca z powietrzem wydychanym

7. przez gruczoły sutkowe z mlekiem

INTERAKCJE LEKÓW:

1. Farmaceutyczne:

Obejmują chemiczne i fizykochemiczne niezgodności recepturowe, czyli reagowanie leków przed ich wchłonięciem do organizmu (np. reakcja po zmieszaniu leków w strzykawce)

2. Farmakodynamiczne:

Zmiana siły i czasu działania jednego leku pod wpływem efektu farmakologicznego drugiego jednocześnie zastosowanego leku:

a) synergizm - zgodne jednokierunkowe działanie leków

• addycyjny - działanie leków podanych razem jest sumą działania poszczególnych składników

• hiperaddycyjny - działanie leków podanych razem jest większe niż suma działania poszczególnych składników

b) antagonizm - przeciwne, różnokierunkowe działanie leków, które mogą hamować lub znosić wzajemnie swoje działanie

• kompetycyjny - dwa leki (antagonista i agonista) mają ten sam punkt uchwytu działania i konkurują o to samo miejsce receptorowe i mogą się wzajemnie z wiązania z tym receptorem wypierać (np. atropina i acetylocholina)

• niekompetycyjny - punkty działania agonistów i antagonistów są różne

• czynnościowy - dwa leki mają przeciwne działanie na różne receptory tego samego narządu

• chemiczny - reagowanie leków ze sobą uniemożliwia reakcję z właściwym receptorem

Zespoły chorobowe będące następstwem interakcji leków:

• stany krwotoczne (aspiryna)

• wstrząs hipoglikemiczny, hipowolemiczny (preparaty obniżające ciśnienie)

• przełomy nadciśnieniowe (np. pacjent z ch. nerek z biegunką, któremu podaje się sól fizjologiczną)

• niemiarowość (zbyt duża dawka potasu)

• choroba wrzodowa ( pochodne NLPZ)

• hepatopatie

• mielopatie

LEKI DZIAŁAJĄCE NA UKŁ. ODDECHOWY

LEKI PRZECIWKASZLOWE

Kaszel - odruch obronny umożliwiający usunięcie zalegającej wydzieliny lub ciała obcego, powstający wskutek podrażnienia punktów kaszlowych znajdujących się głównie w górnych drogach oddechowych lub poprzez bezpośrednie pobudzenie ośrodka kaszlu

• wilgotny - patologiczna wydzielina

• suchy - ostra infekcja wirusowa

Zastosowanie leków przeciwkaszlowych: suchy męczący kaszel, zranienia opłucnej i płuc, nowotwór płuc, gruźlica

Podział:

I. Działające ośrodkowo - hamują ośrodek oddechowy w OUN

1. Leki opioidowe

Kodeina

• pochodna morfiny o słabszym działaniu przeciwbólowym

• działa depresyjnie na OUN

• wywołuje zależność lekową

• po podaniu doustnym wchłania się w 70%

• metabolizowana w wątrobie, wydalana z moczem

• działania niepożądane: senność, zaburzenia oddychania, zawroty i bóle głowy

• preparaty: Thiocodin, syrop Pini, Ascodan

Morfina

• działanie przeciwkaszlowe w dawkach mniejszych, w większych przeciwbólowe

2. Leki nieopioidowe

Butamirat

• działa przeciwkaszlowo 3-krotnie silniej niż kodeina

• nie wywołuje lekozależności

• rozszerza oskrzela i upłynnia wydzielinę oskrzelową

• działania niepożądane: wymioty, biegunka, wysypka skórna

• preparat: Sinecod

II. Działające obwodowo - hamują punkty kaszlowe poprzez działanie osłaniające na błonę śluzową i hamowanie w niej zakończeń czuciowych

a) Śluzy roślinne:

• działanie ochronne na błonę śluzową górnych odcinków dróg oddechowych

• działanie osłaniające na błonę śluzową żołądka

• hamowanie wydzielania śluzu w oskrzelach

• preparaty: Prawoślaz, Podbiał, Dziewanna

LEKI WYKRZTUŚNE

Nie wolno ich stosować przy suchym kaszlu i przed snem

Działanie:

• zwiększają i upłynniają wydzielinę oskrzeli

• wzmagają odruch kaszlowy

Podział:

1. Leki sekretolityczne

Zwiększają wydzielanie płynnej wydzieliny oskrzelowej

Jodek potasu:

• po podaniu doustnym jod gromadzi się w gruczole tarczowym, śliniankach, gruczołach śluzowych oskrzeli,

• wydalany przez gruczoły oskrzeli powoduje uwolnienie śluzu

• działania niepożądane: powiększenie gruczołu tarczowego, wodnisty wyciek z nosa, wypryski skórne, nadczynność tarczycy

• p/wskazania: nadczynność tarczycy, gruźlica

Wodorowęglan sodu:

• zwiększa wydzielanie śluzu, powoduje jego upłynnienie

• preparat: sól Emska

Związki kreozotu:

• podawane doustnie, wydalane przez drogi oddechowe

• działanie drażniące na błonę śluzową oskrzeli i zwiększające wydzielanie gruczołów oskrzelowych

• działanie odkażające

• działania niepożądane: nudności, bóle brzucha

• preparat: syrop Gujazyl

Olejki eteryczne:

• działanie jw.

• preparat: olejek eukaliptusowy, tymiankowy, terpentynowy, miętowy

2. Leki mukolityczne

Zmniejszają lepkość wydzieliny poprzez depolimeryzację kwaśnych łańcuchów polisacharydowych plwociny

Bromheksyna:

• działanie mukolityczne, wykrztuśne

• zwiększa wytwarzanie surfaktantu

• dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego

• wydalana z moczem, kałem

• działania niepożądane: nudności, wymioty, napady kaszlu

• preparat: Flegamina

Ambroksol:

• aktywny metabolit bromheksyny o silniejszym działaniu

• metabolizowany w wątrobie

• preparat: Mucosolvan, Ambrosol

Acetylocysteina:

• silne działanie mukolityczne

• działania niepożądane: skurcz oskrzeli, krwioplucie, nudności, wymioty, zapalenie jamy ustnej

• p/wskazania: astma, niewydolność oddechowa, ciąża

• preparat: ACC, Fluimucil

LEKI STOSOWANE W ASTMIE OSKRZELOWEJ

Astma - ch. alergiczna objawiająca się spastycznym skurczem oskrzeli w wyniku zetknięcia z alergenem

Objawy kliniczne:

• napady duszności

• duszność wydechowa

• świszczący oddech

• męczący kaszel z odpluwaniem lepkiej plwociny

Leki:

1. Przerywające napad astmy:

• rozszerzające oskrzela (β2-adrenergiczne)

• glikokortykosteroidy

• leki cholinolityczne

2. Zapobiegające występowaniu napadów:

• metyloksantyny

• kromoglikan disodowy

Glikokortykosteroidy:

• silne działanie przeciwzapalne związane z nasileniem działania rozszerzającego oskrzeli

• w napadzie astmy podawane dożylnie, w okresach międzynapadowych doustnie lub wziewnie

• preparat: Hydrocortisonum, Encorton, Budesonid, Dexamethason (najsilniejszy)

Leki β-adrenergiczne:

• silnie rozkurczają mm. gładkie

• hamują uwalnianie mediatorów zapalnych

• zmniejszają przepuszczalność naczyń włosowatych

• pobudzają tworzenie surfaktantu

• wzmagają usuwanie wydzieliny z drzewa oskrzelowego

• działają p/obrzękowo

• działania niepożądane: tachykardia, drżenie mięśniowe, częstoskurcze nadkomorowe, spadek RR

• preparat: Salbutamol, Berotec.

• METYLOKSANTYNY

- WYWOŁUJĄ ROZKURCZ OSKRZELI MIĘŚNI GŁADKICH

- SKUTECZNIE NIWELUJE NOCNE NAPADY DUSZNOŚCI

- METABOLIZOWANA W WĄTROBIE, ŁATWO WCHODZI W REAKCJE Z RÓŻNYMI LEKAMI I ZWIĄZKAMI, WYDALANA Z MOCZEM

- DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE: NUDNOŚCI, WYMIOTY, DRŻENIA MIĘŚNIOWE, BÓLE WIEŃCOWE, SPADEK CIŚNIENIA TĘTNICZEGO, DRGAWKI, ZAPAŚĆ

PREPARATY: Theospirex, Aminophyllinum

Leki cholinolityczne:

• rozszerzają oskrzela

• zagęszczają wydzielinę śluzową

• działania niepożądane: suchość w jamie ustnej, zaczerwienienie skóry, częstoskurcz, napad astmy

• preparat: Atrovent, Berodual

Leki przeciwhistaminowe:

• hamują uwalnianie histaminy (mediatora zapalnego) z kom. zapalnych

• hamują skurcze oskrzeli

• stosowane głównie w leczeniu podtrzymującym, alergicznym zapaleniu błony śluzowej nosa i spojówek oczu

• działania niepożądane: senność, przyrost masy ciała, suchość w jamie ustnej

• preparat: Zyrtec, Zaditen, Ketotifen

LEKI STOSOWANE W CHOROBACH UKŁ. POKARMOWEGO

Czynności przewodu pokarmowego zależą od:

1. Regulacji nerwowej (acetylocholina)

2. Regulacji hormonalnej (gastryna, pentagastryna, histamina, cholecystokinina, somatoststyna)

Fazy czynności wydzielniczej żołądka:

1. Głowowa (acetylocholina→ nerw X→ kom. okładzinowe i kom. G

2. Żołądkowa

3. Jelitowa

LEKI POBUDZAJĄCE WYDZIELANIE SOKU ŻOŁĄDKOWEGO

Stosowane w leczeniu niedokwaśności, braku łaknienia, niestrawności

Kwas solny:

• składnik soku żołądkowego

• podawany doustnie pobudza wydzielanie endogennego kw. solnego

• zastosowanie: przy zaniku błony śluzowej żołądka, poprawa łaknienia

• preparat: Citropepsin

Kofeina:

• stosowana w celach diagnostycznych

• preparat: Coffecrorn

LEKI STOSOWANE W NADKWAŚNOŚCI ORAZ CHOROBIE WRZODOWEJ

1. Leki przeciwhistaminowe (blokery receptora H2)

Ranitydyna:

• hamuje wydzielanie kw. solnego

• nie wpływa na enzymy mikrosomalne wątroby

• słabo przenika do OUN

• preparat: Ranigast

2. Inhibitory pompy protonowej:

• hamują transport jonów wodorowych z kom. okładzinowych światła żołądka i wydzielanie kw. solnego

Omeprazol:

• dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego

• silnie blokuje pompę protonową

• zastosowanie: ch. wrzodowa, przepuklina rozworu przełykowego

• preparat: Losec, Controloc

3. Leki zobojętniające:

• nie hamują wydzielania kw. solnego

• zobojętniając kw. solny zmniejszają jego uszkadzające działanie na błonę śluzową żołądka

• działania niepożądane: utrata łaknienia, osłabienie, zakażenia ukł. moczowego

Związki glinu:

• powodują powolne i umiarkowane zobojętnienie treści żołądka

• nie powodują wtórnej nadkwaśności

• działanie ściągające i zapierające

• preparat: Alusal, Alugastrin

Związki magnezu:

• działanie zobojętniające, przeczyszczające

• preparat: Maalox, Rennie

Węglan wapnia:

• działanie zobojętniające kwas solny, ściągające, zapierające

4. Leki osłaniające:

• pokrywając błonę śluzową żołądka izolują od drażniącego działania soku żołądkowego

Cytrynian potasowo-bizmutowy:

• tworzy z wydzieliną nadżerki kompleksy, które w postaci błony chronią nadżerki przed działaniem trawiącym i drażniącym kwasu ułatwiając jej wygojenie

• preparat: Ventrisol

LEKI PRZECIWWYMIOTNE

Metoklopramid:

• działa pobudzająco na perystaltykę żołądka, ułatwiając jego opróżnianie i przejście treści pokarmowej do dalszych odcinków przewodu pokarmowego

• metabolizowany w wątrobie

• nie wpływa na wydzielanie soku żołądkowego

• działa na OUN

• zmniejsza zgagę, pieczenie, bóle

• działania niepożądane: senność, uczucie zmęczenia, u mężczyzn ginekomastia

• preparat: Metoclopramid

Leki przeciwhistaminowe:

• silne działanie przeciwwymiotne

• preparat: Aviomarin

LEKI PRZECZYSZCZAJĄCE

Substancje powodujące wzmożenie czynności motorycznej jelit i ułatwiające wydalanie mas kałowych, stosowane w leczeniu zaparć

1. Osmotyczne środki przeczyszczające:

Sole nieorganiczne, które nie wchłaniają się ze światła pokarmowego, zatrzymują wodę w świetle jelita

Lactuloza:

• syntetyczny dwucukier nie poddający się trawieniu i nie wchłaniający się z przewodu pokarmowego

• zatrzymuje wodę i działa łagodnie przeczyszczająco

• działania uboczne: wzdęcia i bóle brzucha

• preparat: Lactuloza

2. Środki poślizgowe:

Ciekła parafina:

• lepka gęsta ciecz zawierająca mieszaninę wyższych węglowodanów

• rozmiękcza masy kałowe i „oliwi” błonę śluzową jelita cienkiego i grubego

3. Inne środki przeczyszczające:

Bisacodyl:

• stosowany w zaparciach na różnym tle

• nie wchłania się z przewodu pokarmowego

• działa na jelito grube, zwiększa wydzielanie śluzu, przyspiesza ruchy perystaltyczne i wywołuje wypróżnienie

• nie wywołuje przekrwienia narządów miednicy mniejszej

ŚRODKI ZAPIERAJĄCE

Leki przeciwbiegunkowe hamujące nadmierną, wzmożoną perystaltykę jelit i przedłużony czas przebywania treści pokarmowej w jelitach

Środki ściągające:

• powodują denaturację białek i śluzu na powierzchni błony śluzowej jelit co zmniejsza wysięk, przesięk i wydzielanie śluzu

• Tannina - silne działanie ściągające po denaturacji białka

• Smecta - właściwości powlekające w stosunku do błony śluzowej, nie wchłania się z przewodu pokarmowego, zastosowanie w ostrej i przewlekłej biegunce

LEKI MIOLITYCZNE I SPAZMOLITYCZNE

• powodują rozkurczanie mm. gładkich jelit

• znoszą skurcze spastyczne

• zastosowanie: leczenie kolek jelitowych, wątrobowych, nerkowych, w bolesnych skurczach macicy

Drotaweryna:

• działa szybko i silnie spazmolitycznie

• dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego

• preparat: No-spa

Loperamid:

• bardzo silne działanie przeciwbiegunkowe

• nie działa na OUN

• powoduje suchość w jamie ustnej

• preparat: Loperamid

LEKI WPŁYWAJĄCE NA CZYNNOŚĆ WĄTROBY

Podział leków wpływających na czynność wątroby:

1. Żółciotwórcze

2. Żółciopędne (odpowiedzialne za skurcz i opróżnianie pęcherzyka żółciowego)

Zastosowanie:

• stany zapalne dróg żółciowych

• kamica żółciowa (utrudnienie zagęszczanie i krystalizacji żółci)

• dyskinezy pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych

• hiperbilirubinemie

• w celach diagnostycznych

Leki żółciotwórcze:

Kwasy żółciowe

• pobudzają czynność komórek wątrobowych i wydzielanie żółci

• emulgują lipidy i ułatwiają ich trawienie przez lipazy

• ułatwiają wchłanianie składników pokarmowych z jelit, aktywują enzymy trawienne (lipazę)

• działając miejscowo drażniąco pobudzają perystaltykę jelit oraz pobudzają układ przywspółczulny (wzmożenie napięcia mm. jelit, hipotensja)

• działanie bakteriobójcze

• objawy niepożądane: osłabienie, zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego, uszkodzenie nerek

• p/wskazania: stany zapalne przewodu pokarmowego, niewydolność mięśnia sercowego

• preparat: Raphacholin

Cholamid

• pochodna kwasu nikotynowego

• działa żółciotwórczo, żółciopędnie i spazmolitycznie

• wskazania: stany zapalne pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych

• preparaty: Cholamid, Bilamid

Oslamid

• pochodna kwasu salicylowego

• działanie żółciotwórcze silniejsze od kwasów żółciowych

• działanie żółciopędne, spazmolityczne, odkażające, obniżające stężenie cholesterolu

• zastosowanie jw.

• preparat: Bilocol

Leki roślinne

• działanie żółciotwórcze i żółciopędne (olejki eteryczne)

• działanie odkażające na drogi, którymi są wydalane: drogi żółciowe, moczowe, oddechowe

• najważniejsze rośliny, w których zawarte są substancje o powyższym działaniu: ziele dziurawca, liść mięty pieprzowej, liść melisy, korzeń mniszka, ziele krwawnika, liść rozmarynu, olejek jałowcowy

• preparaty: Sylimarol, Raphacholin, Rowachol

Leki żółciopędne:

Powodują wzrost napięcia, skurcz i opróżnianie pęcherzyka żółciowego

Hymekromon

• środek silnie spazmolityczny, ułatwiający odpływ żółci

• p/wskazania: niedrożność dróg żółciowych, ciężkie uszkodzenia wątroby

• preparat: Cholestil

Środki stosowane w uszkodzeniach wątroby:

• uszkodzenie wątroby - następstwo ostrych i przewlekłych stanów zapalnych wątroby lub działania czynników toksycznych

Metionina

• aminokwas zawierający siarkę, usprawniający przemianę lipidową

• działanie hepatotropowe podobne do choliny

• zastosowanie: poalkoholowa marskość wątroby, toksyczne uszkodzenie wątroby, np. przedawkowanie paracetamolu

• preparat: Methiovit

Kolestyramina

• aminożywica o dużym powinowactwie do soli żółciowych, z którymi tworzy kompleksy w jelicie

• zapobiega zwrotnemu wchłanianiu kwasów żółciowych i przyspiesza utlenianie cholesterolu w wątrobie, zmniejszając jego stężenie we krwi

• zastosowanie: leczenie świądu na tle marskości wątroby, żółtaczka

• preparat: Cholestyramina

Sylimaryna

• substancja otrzymywana z owoców ostu

• wywiera działanie ochronne na komórkę wątrobową

• stabilizuje ściany komórkowe i hamuje oksydazę lipidową zmniejszając utlenianie lipidów

• zastosowanie: toksyczno-metaboliczne uszkodzenia wątroby, stany po przebytym WZW

• preparat: Sylimarol

Leki rozpuszczające kamienie żółciowe:

Kwas chenodezoksycholowy

• zmniejsza zawartość cholesterolu w żółci

• hamuje wchłanianie cholesterolu

• hamuje syntezę cholesterolu przez hepatocyty

• p/wskazania: żółtaczka, biegunka, ciąża, ostre stany zapalne dróg żółciowych

• preparat: Chenofalk

LEKI MOCZOPĘDNE

Leki zwiększające ilość wydalanego moczu:

Zastosowanie:

• celem usunięcia obrzęków występujących w przewlekłej niewydolności krążenia

• w przewlekłych chorobach nerek

• w marskości wątroby

• w leczeniu zatruć (tzw. diureza wymuszona)

• leczenie choroby nadciśnieniowej

• leczenie ostrego obrzęku płuc i mózgu (mannitol)

Podział:

• silnie działające - diuretyki pętlowe (Furosemid)

• średnio silnie działające tiazydy (hydrochlorotiazyd) (p/wskazane w cukrzycy)

• słabo działające:

a) metyloksantyny (aminofilina)

b) czynne osmotycznie (mannitol)

c) oszczędzające potas (spironol)

Endogenna regulacja przemiany gospodarki wodno-elektrolitowej

1. Wazopresyna - wydzielana z tylnego płata przysadki (osmolalność osocza, zmniejszenie objętości płynu pozakomórkowego, ból, nudnosci, niedotlenienie)

2. Układ Renina-Angiotensyna-Aldosteron

- Angiotensyna

Pochodne Tiazydowe

• hamują wchłanianie zwrotne jonów sodowych w obrębie występującego odcinka pętli nefronu

• dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego

• wydalają się z moczem w postaci nie zmienionej

• działanie niepożądane: osłabienie siły mięśniowej, nasilenie hiperglikemii, zmniejszenie wydalania kwasu moczowego, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, parestezje

Zastosowanie:

• leczenie obrzęków na tle niewydolności krążenia

• obrzęki w zespole nerczycowym (z. nerczycowy - utrata dużych ilości białka - albumin, brak cholesterolu, pojawiają się obrzęki)

• obrzęki u kobiet w ciąży

• obrzęki w stanach napięcia przedmiesiączkowego

Leki moczopędne o bardzo silnym działaniu:

Furosemid

• działa na ramię wstępujące pętli nefronu

• zahamowanie wchłaniania zwrotnego jonów sodowych powoduje upośledzenie czynności przeciwprądowego zwielokrotniacza stężeń

• dobrze wchłania się z przewodu pokarmowego

• wydalany przez przewód pokarmowy oraz przez nerki

• działania niepożądane (hipokaliemia i hipochloremia, odwodnienie, zaburzenia równowagi wodno-elektrolitowej, działanie diabetogenne, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, uczulenia

• zastosowanie: leczenie choroby nadciśnieniowej, obrzęki różnego pochodzenia, zatrucia lekami np. barbituranami

• preparat: Furosemid

Leki moczopędne oszczędzające potas (hamują wydzielanie potasu)

Spironolaktony

• związki działające antagonistycznie w stosunku do aldosteronu

• zwiększają wydalanie jonów sodowych i chlorkowych a zarazem wody oraz zatrzymanie w organizmie jonów potasowych i amnonowych

• leki mało toksyczne (wyj. w niewydolności nerek)

• dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego

• działania niepożądane: hiperkaliemia i hiponatremia, objawy uczuleniowe, ginekomastia

• preparat: Spironol

Leki moczopędne działające na drodze osmotycznej:

• mechanizm działania: zwiększenie osmolarności moczu kanalikowego - przeciwdziałanie wchłanianiu zwrotnemu wody do naczyń krwionośnych

• zastosowanie: w zatruciach - wymuszenie diurezy, obniżenie ciśnienia śródczaszkowego, wstrząs hipowolemiczny

• preparat: Mannitol

LEKI STOSOWANE W STANACH DRGAWKOWYCH

Drgawki - umiejscowione lub uogólnione zaburzenia neuronów mózgowych

Przyczyny:

• wrodzone uszkodzenie CUN (urazy, niedotlenienie), zakażenia CUN

• zaburzenia metaboliczne, endokrynologiczne

• wysoka temperatura ciała

• reakcje anafilaktyczne, zatrucia

• objaw abstynencyjny u alkoholików

Stan padaczkowy - drgawki toniczno-kloniczne, pojawiające się bardzo często lub trwające bardzo długo (godziny), pomiędzy którymi chory nie odzyskuje przytomności

Najczęstsze przyczyny:

1. Nagłe odstawienie leków p/padaczkowych lub pochodnych Benzodiazepiny, leków nasennych

2. Hipoglikemia, hipokalcemia, hiponatremia

3. Powikłanie udaru lub urazu mózgu

4. Zapalenia mózgu lub opon mózgowia

Farmakoterapia:

Pochodne Benzodiazepiny

1. Działanie:

• silne przeciwlękowo, uspokajająco i nasennie

• przeciwdrgawkowe

• zmniejszają napięcie mm. szkieletowych

• dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego

• łatwo przenikają przez barierę krew-mózg

• ulegają biotransformacji w wątrobie

2. Działania niepożądane:

• senność, zaburzenia uczenia się i pamięci, u niektórych paradoksalnie wywołują silne pobudzenie nerwowe, drażliwość, agresywność i bezsenność

3. Interakcje

• silnie potęgują działanie alkoholu etylowego

• nasilają działanie leków nasennych, p/bólowych, uspokajających, środków zwiotczających m.gładkie

4. Zastosowanie: stany drgawkowe, premedykacja do znieczulenia ogólnego, zaburzenia snu, lęki, napięcia, niepokoje

5. Drogi podawania: dożylna, doustna, doodbytnicza

Fenytoina

1. Pochodna Hydantoiny o silnym i długotrwałym działaniu

2. Drogi podawania:

- doustna (w postaci soli sodowej, wchłania się powoli w ok. 90%, max stężenie po 4 - 12 godz)

- dożylna (działa po 15 min, czas działania utrzymuje się do 12 godz)

3. Przenika do wszystkich tk, największe stężenie osiąga w mózgu, wątrobie, nerkach i tk. tłuszczowej

4. Metabolizowana w wątrobie (cytochrom P-450), sprzęgana z kw. glukuronowym, wydalana z moczem i żółcią

5. Objawy niepożądane: oczopląs, podwójne widzenie, niezborność ruchów, nudności, senność, niedokrwistość

6. P/wskazania: zaburzenia przewodnictwa w m. sercowym, ciężka niewydolność serca, hipotonia

7. Zastosowanie: stan padaczkowy, padaczka (w leczeniu przewlekłym)

8. Preparaty: Phenytoinum, Epanutin

Phenobarbital

1. Pochodna kwasu barbiturowego

2. Działanie w zależności od dawki: znieczulająco, nasennie, uspokajająco, przeciwdrgawkowo

3. Drogi podawania: dożylna, doustna (łatwo wchłania się z żołądka, jelit, łączą się z białkami osocza i rozprowadzane do wszystkich narządów), doodbytnicza

4. Łatwo przenikają przez łożysko i do mleka matki (ryzyko zatrucia!)

5. Metabolizowane w wątrobie, częściowo w nerkach i mózgu

6. Wydalany przez nerki z moczem

7. Interakcje

• przyspieszają metabolizm leków p/krzepliwych

• potęgują działanie leków psychotropowych

• wchodzą w reakcje z alkoholem

8. Zastosowanie:

• padaczka

• krótkotrwałe znieczulenie ogólne

• intensywne leczenie urazów CUN

• wykorzystywanie właściwości indukcji enzymatycznej przez Barbiturany, min. we wrodzonych żółtaczkach związanych, nadmierne wydzielanie estrogenów

9. P/wskazania:

• uczulenie

• uszkodzenie nerek, ciężkie uszkodzenie wątroby

• osoby w wieku podeszłym

10. Zatrucia:

a) ostre

• efekt przedawkowania nasennego, w celach suicydalnych

• objawy: utrata przytomności, zaburzenia oddychania, sinica, hipotermia, częstoskurcz, hipotensja, zwężenie źrenic, zgon (porażenie ośrodka oddechowego i naczynioruchowego)

• leczenie: płukanie żołądka, diureza wymuszona, dializa, respiratoterapia, leczenie objawów wstrząsu

b) przewlekłe

• efekt nadużywania Barbituranów (nerwice, psychopaci)

• objawy: zaburzenia czynności wątroby, nerek, szpiku

• nagłe odstawienie wywołuje objawy abstynencyjne: pobudzenie, stany lękowe, drżenia mięśniowe, nudności, wymioty, bóle brzucha, hipotensja, częstoskurcz, delirium, napady padaczkowe

• brak swoistego leczenia farmakologicznego zatruć przewlekłych

• preparaty: Luminal, Tiopental, Klonazepam, Depakine

LEKI STOSOWANE W NAGŁYMA ZATRZYMANIU KRĄŻENIA

Mechanizmy zatrzymania akcji serca:

1. Migotanie komór - chaotyczna czynność elektryczna komór, która nie zapewnia skutecznej hemodynamicznie czynności mechanicznej

2. Asystolia - brak czynności mechanicznej i elektrycznej serca

3. Czynność elektryczna serca bez tętna - brak skutecznej czynności mechanicznej pomimo zachowania czynności elektrycznej

Adrenalina

1. Wytwarzana przez kom. chromochłonne rdzenia nadnerczy i wydzielana do krwiobiegu pełniąc funkcje hormonu

2. Silnie pobudza receptory β1 i β2 - adrenergiczne:

• przyspiesza czynność serca i zwiększa jego pracę (β1)

• zwiększa ciśnienie skurczowe i obniża rozkurczowe (β1)

• zwiotczenie mięśni i rozszerzenie dróg oddechowych (β2)

• hamuje rozpad komórek tucznych (mastocyty) i uwalnianie przez nie substancji kurczących oskrzela

• w drogach oddechowych kurczy naczynia krwionośne, zmniejsza obrzęk błony śluzowej i wydzielanie śluzu (β2)

• nie przenika do CUN

• działa na nerki i zwiększa uwalnianie reniny (β1)

1. Zastosowanie:

• zatrzymanie czynności serca w mechanizmie asystolii i migotania komór

• wstrząs anafilaktyczny i kardiogenny

• celem tamowania krwawień

4. Drogi podawania: dożylna, dotchawicza, doszpikowa, podskórna

Atropina:

1. Alkaloid występujący w wilczej jagodzie

2. Antagonista receptorów muskarynowych (M1, M2, M3)

3. Łatwo wchłania się z przewodu pokarmowego i przenika przez barierę krew-mózg

4. Powoduje silne pobudzenie CUN

5. Zastosowanie:

zatrzymanie akcji serca w mechanizmie asystolii, zaburzenia rytmu serca (bradykardie)

moczenie nocne

zatrucia, biegunki: hamowanie perystaltyki jelit

choroba lokomocyjna: działanie p/wymiotne w wymiotach pochodzenia błędnikowego wskutek hamowania ośrodków w rdzeniu przedłużonym

premedykacja przedoperacyjna: zmniejszenie napięcia n. X i wydzielania śluzu w drogach oddechowych

diagnostyka okulistyczna: rozszerzenie źrenicy

6. Drogi podawania: podskórna, dożylna, dotchawicza

7. Działania niepożądane:

• zaburzenia akomodacji, suchość błon śluzowych

• wzdęcia, zaparcia, zaleganie gęstego śluzu w drogach oddechowych

• częstoskurcze

• podwyższenie temperatury ciała

• niepokój, pobudzenie psychoruchowe, halucynacje

8. Toksyczność:

• przedawkowanie może prowadzić do maksymalnego rozszerzenia źrenic

• zaburzenia widzenia, światłowstręt

• zaburzenia połykania, wymioty, nudności

• zaczerwienienie twarzy, zatrzymanie oddawania moczu, halucynacje, śpiączka

• preparat w przedawkowaniu: Fizostygmina

9. Preparat: Atropinum sulfuricum

Wodorowęglan sodu:

1. Zastosowanie:

• ciężka kwasica metaboliczna (kwasica utrzymująca się podczas reanimacji, długotrwałe zatrzymanie krążenia, długotrwała intubacja)

• przedawkowanie trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych

• hiperkaliemia

• po podaniu doustnym bardzo silnie zobojętnia kwas solny z wtórnym wydzielaniem dwutlenku węgla eliminując ból

• ułatwia rozpuszczenie zalegających mas śluzowych, oczyszczanie ran

• działa miejscowo p/zapalnie i zmienia odczyn zapalny tkanek

2. Preparat: Wodorowęglan sodu, Wody mineralne (Zuber, Vichy, Ems, Stefan)

LEKI DEFIBRYLUJĄCE

Amiodaron:

• pobudza receptory α i β - adrenergiczne

• pobudza ukrwienie mięśnia sercowego

• zastosowanie: migotanie komór, częstoskurcze komorowe

• objawy uboczne: zaburzenia funkcji tarczycy (nadczynność lub niedoczynność)

• preparat: Opacorden, Cordarone

Lidokaina:

1. Działanie:

- hamujący wpływ na układ przewodzący serca (działanie p/arytmiczne)

- silne miejscowe działanie znieczulające

2. Dobrze rozpuszcza się w tłuszczach

3. Szybko penetruje z krwi do tkanek

4. Metabolizowana w wątrobie, wydalana przez nerki

5. Zastosowanie:

- migotanie komór lub częstoskurcz komorowy, oporny na wyładowania elektryczne

- znieczulenia powierzchniowe i głębokie

6. P/wskazania: bradykardia, nadwrażliwość na lek, nużliwość mięśni

7. Toksyczność i działania niepożądane:

- w wyniku przedawkowania nudności i wymioty

- obniżenie ciśnienia tętniczego

- drżenia mięśniowe, poty

- w ciężkich zatruciach drgawki, zaburzenia widzenia, zapaść, porażenia ośrodka oddechowego (leczenie zatruć: Diazepam)

Bretylium:

1. Działanie:

- przyspiesza aktywację pompy sodowej

- słabo wchłania się z przewodu pokarmowego

2. Zastosowanie:

- zaburzenia rytmu oporne na inne leki (migotanie komór)

- zaburzenia rytmu wywołane hipotermią lub zatruciem glikozydami naparstnicy

3. Działania niepożądane:

- hipotonia ortostatyczna

- nudności, wymioty, zawroty głowy

- osłabienie siły mięśniowej

4. P/wskazania: bradykardia, bloki przedsionkowo-komorowe

Siarczan magnezu:

Wskazania: migotanie komór lub częstoskurcz komorowy oporny na wyładowania elektryczne, przy podejrzeniu hipomagnezemii

Chlorek wapnia:

Wskazania (wyłącznie!): hiperkaliemia, hipokalcemia, przedawkowanie blokerów kanału wapniowego

LEKI STOSOWANE W CHOROBIE NADCIŚNIENIOWEJ

Podział nadciśnienia tętniczego: I okres - nadciśnienie łagodne II okres - nadciśnienie umiarkowane III okres - nadciśnienie ciężkie IV okres - przełom nadciśnieniowy

Podział farmakologiczny leków przeciwciśnieniowych:

1. Leki moczopędne i diuretyki (Furosemid, Tiazydy, Sporonolakton)

2. Leki hamujące aktywność ukł. współczulnego :

1. Leki β-adrenolityczne: Propranolol, Metoprolol, Acebutolol, Bisoprolol

2. Leki hamujące ośrodkowo aktywność ukł. współczulnego: Klonidyna, Metyldopa, Rezerpina, Urapidyl

3. Leki α-adrenolityczne: Prazosyna, Doksazosyna, Terazosyna

3. Inhibitory konwertazy angiotensyny: Kaptopryl, Perindopryl, Enaraplyl, Lizynopryl, Chinazapryl

4. Blokery kanałów wapniowych: Nitrendypina, Werapamil, Diltiazem, Almodypina

5. Leki o bezpośrednim działaniu na naczynia: Dihydralazyna, Diazoksyd

Alkaloidy Rauwolfii - Rezerpina:

• wywołują powolny i długotrwały spadek ciśnienia tętniczego krwi

• równolegle zwalniają akcję serca

• działają ośrodkowo na struktury współczulne podwzgórza oraz twór siatkowaty

• mechanizm działania - upośledza zdolność magazynowania amin katecholowych w tkankach (OUN, ściana naczyń, serce, nadnercza)

• p/wskazania: choroba wrzodowa, psychozy z komponentą depresyjną, niewydolność serca

• preparaty: Normatens, Bipressin

• działania niepożądane:

a) wzmożenie perystaltyki

b) zmęczenie i senność

c) stany depresyjna niekiedy z tendencjami samobójczymi

d) objawy parkinsonizmu

e) długotrwałe leczenie może wywołać raka sutka u kobiet

- wskazania: nadciśnienie tętnicze w II i III okresie

Metyldopa:

• inhibitor dekarboksylazy dopa - enzymu katalizującego przejście w dopaminę (prekursora noradrenaliny)

• zahamowanie syntezy noradrenaliny wywołuje spadek RR i obniżenie progu pobudliwości nerwowej

• działania niepożądane: zaburzenia snu, suchość w jamie ustnej, zaburzenia potencji, depresja

• preparat: Dopegyt

Klonidyna:

• lek o działaniu ośrodkowym, hamuje układ RAA

• nasila zatrzymanie jonów sodowych i wody, upośledzenie sprawności intelektualnej

• senność, zaburzenia potencji

• preparat: Iporel

Leki α - adrenolityczne:

• działa wybiórczo na receptory α1 - adrenolityczne

• działanie miolityczne na ścianę naczyń

• zmniejsza zużycie tlenu przez mięsień sercowy

• p/wskazania: uczulenia, ciąża i okres laktacji, wiek poniżej 12 lat

• preparaty: Polpressin, Minipress, Ebrantil

Leki β - adrenolityczne:

• blokery receptorów β1 w sercu

• zwalniają czynność serca

• zmniejszają kurczliwość serca - zmniejszenie zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen

• poprawiają tolerancję wysiłku

• zmniejszają natężenie i częstość bólu wieńcowego

• skutecznie obniżają ciśnienie tętnicze

• dobrze wchłaniają się z przewodu pokarmowego, metabolizowane w wątrobie

• p/wskazania:

a) objawowa bradykardia (ryzyko nasilenia),

b) objawowa hipotonia,

c) bloki przedsionkowo-komorowe,

d) ciężka nie wyrównana niewydolność serca,

e) astma

• działania niepożądane:

a) bradykardia, nasilenie bloków przedsionkowo-komorowych

b) skurcz tętnic obwodowych i upośledzenie obwodowej perfuzji tkankowej

c) zmęczenie, ból głowy, zaburzenia snu, bezsenność - działanie na OUN

d) nasilenie impotencji i utrata libido

Blokery kanału wapniowego:

• powodują rozszerzenie tętnic nasierdziowych i tętniczek oporowych przez co zwiększają przepływ wieńcowy

• zmniejszają zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen poprzez obniżenie oporu w krążeniu dużym

• niektóre (Diltiazem, Werapamil) zwalniają czynność serca i zmniejszają kurczliwość

• obniżają ciśnienie tętnicze wskutek działania miorelaksacyjnego na mm. gładkie

• wskazania: nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa (nietolerancja β - blokerów)

• p/wskazania:

a) niewydolność serca (nie dotyczy Amlodypiny), bradykardia

b) zaparcia i hipotonia

c) zaczerwienienie twarzy, ból głowy

d) obrzęk stóp i goleni

Pochodne hydrazynoftalazyny:

• zmniejszają opory dla przepływu krwi w tętnicach obwodowych mózgu

• działanie depresyjne na mm. gładkie

• lekkie działanie moczopędne

• działania niepożądane: nudności, brak łaknienia, bóle i zawroty głowy, szumy w uszach

Antagoniści układu Renina-Angiotensyna-Aldosteron:

• hamują syntezę angiotensyny II - najsilniejszego fizjologicznego czynnika zwężającego naczynia

• rozszerzają naczynia i zmniejszają opór naczyniowy

• obniżają ciśnienie tętnicze krwi

• zmniejszają wytwarzanie cholesterolu

• zwiększają stężenie potasu w organizmie

• działanie nefroprotekcyjne - zwolnienie progresji dysfunkcji nerek u chorych na cukrzycę i kłębuszkowe choroby nerek

• p/wskazania: ciąża i okres laktacji, objawowa hipotonia, zwężenie tętnic nerkowych, uporczywy kaszel, reakcje uczuleniowe

• działania niepożądane:

a) hipotonia

b) ostra niewydolność nerek, najczęściej u chorych ze zwężeniem tętnic nerkowych

c) hiperkaliemia, najczęściej u chorych w starszym wieku

d) kaszel

e) neutropenia

f) utrata smaku

Leki moczopędne

ANTYBIOTYKI

Wiadomości wstępne:

1. Związki biogenne o właściwościach hamowania w małych stężeniach rozwoju drobnoustrojów

2. Działanie bakteriostatyczne - hamowanie zdolności podziału komórki bakteryjnej bez upośledzenia innych jej czynności

3. Spektrum antybiotyczne - zakres działania przeciwko określonym drobnoustrojom w stężeniu stosunkowo nieszkodliwym dla komórek organizmu gospodarza

Mechanizm działania

• hamują procesy przemiany materii i upośledzają przyswajanie niektórych substancji niezbędnych dla życia i rozmnażania się drobnoustrojów

Antybiotykooporność

• właściwość drobnoustrojów objawiająca się brakiem wrażliwości drobnoustrojów na cytobójcze lub cytotoksyczne działanie antybiotyków. Wyróżnia się oporność naturalną i oporność nabytą

Podział ze względu na typ działania:

1. Bakteriobójcze

- antybiotyki β- laktamowe (Penicylina, Hiconcil, Zinnat)

- aminoglikozydy (Gentamycyna)

2. Bakteriostatyczne:

- makrolidy (Klacid, Erytromycyna)

- tetracykliny (Doxycyclina)

Zakres działania przeciwbakteryjnego:

1. Wąskie spektrum działania

- działające wyłącznie na bakterie gram - dodatnie: Penicylina, Makrolidy,

- działające głównie na bakterie gram - ujemne: Aminoglikozydy

- działające na prątki, pierwotniaki, grzyby

2. Szerokie spektrum działania: działające na dużą liczbę różnych rodzajów drobnoustrojów:

- Tetracykliny

- złożone Penicyliny (Augmentin, Amoksiklav)

- Kotrimoksazol (Biseptol)

- Cefalosporyny II i III generacji (Zinnat, Fortum)

Losy w organizmie:

Działanie antybiotyków zależy od stężenia w ognisku zakażenia (MIC- minimalne stężenie hamujące) oraz od stężenia we krwi uwarunkowanego dawką antybiotyku, stopniem wchłaniania z miejsca podania, metabolizmu i wydalania leków

Wchłanianie antybiotyków:

1. Nie wchłaniające się z przewodu pokarmowego: Aminoglikozydy, Karbapenemy

2. Słabo wchłaniające się: Ampicylina, Linkomycyna

3. Średnio wchłaniające się: Amoksycylina

4. Dobrze wchłaniające się: Tertracyklina, Doksycyklina

Przenikanie do tkanek i płynów ustrojowych

- cecha o dużym znaczeniu praktycznym

- czynniki odgrywające rolę: lipofilność, stopień wiązania z białkami krwi, ph tkanek i krwi

Wydalanie:

1. Główna droga - nerki z moczem

2. Nieliczne w większym stopniu z żółcią

Działania niepożądane:

- leki o wybiórczej toksyczności - większe w stosunku do komórek drobnoustrojów niż komórek organizmu wyższego

- duży współczynnik terapeutyczny

- grupy działań niepożądanych: bezpośrednie działanie toksyczne, reakcje uczuleniowe, dysbakteriozy

Bezpośrednie działanie toksyczne:

- hepatotoksyczne (uszkadzające wątrobę) - Makrolidy, Tertacykliny

- ototoksyczne (uszkadzające słuch) - Aminoglikozydy

- nefrotoksyczne (uszkadzające nerki) - Cefalosporyny I gen.,

- uszkadzające zawiązki zębów - Tertracykliny (małe dzieci i płody)

Reakcje uczuleniowe: wysypki, zmiany we krwi (leukopenie - spadek poziomu białych ciałek we krwi), wstrząs penicylinowy, uszkodzenie szpiku

Dysbakteriozy:

• efekt działania antybiotyków o szerokim spektrum

• zmiany patologiczne błon śluzowych objawiające się m.in. zapaleniem gardła, języka, żołądka, jelit (biegunki, nudności, wymioty), nadkażeniem drobnoustrojami niewrażliwymi na stosowany antybiotyk (zbyt długi okres podawania leków)

Kojarzenie antybiotyków:

• równoczesne stosowanie 2 lub więcej antybiotyków

• należy uwzględnić działanie synergistyczne oraz zmniejszenie niebezpieczeństwa wytworzenia oporności

• dopuszczalne kojarzenie antybiotyków bakteriobójczych z bakteriobójczymi lub bakteriostatycznych z bakteriostatycznymi

Interakcje

• antybiotyki wykazują działanie neurotropowe - możliwość wzmagania działania leków wpływających na układ nerwowo - mięśniowy

• wpływ na układ krążenia (spadek RR, zapaść) przy równoczesnym stosowaniu leków narkotycznych oraz leków przeciwbólowych

• zaburzenia funkcji obwodowego układu nerwowego (parestezje, pobudzenie psychoruchowe) przy równoczesnym stosowaniu np. Streptomycyny i Zyrtecu

• nasilenie działania kardiotoksycznego leków przeciwpadaczkowych przy równoczesnym stosowaniu Chloramfenikolu

Wskazania do antybiotykoterapii:

1. Bakteriologiczna identyfikacja chorobotwórczego drobnoustroju

2. Kliniczne rozpoznanie (prawdopodobne) patogennego wrażliwego drobnoustroju

3. Ciężki stan kliniczny chorego zakażonego

4. Zagrożenie chorego zakażeniem (?)

Przeciwwskazania:

1. Zakażenie drobnoustrojami niewrażliwymi - bez zagrożenia życia

2. Brak rozpoznania bakteriologicznego

3. Wymagana dawka antybiotyku jest większa niż dawka toksyczna

4. Nietolerancja antybiotyku

Penicyliny

Mechanizm działania:

- działanie uszkadzające na ścianę komórki bakteryjnej

- działają na bakterie gram-dodatnie (wyj. gronkowce) oraz na niektóre gram-ujemne, nieliczne beztlenowce

Losy w organizmie:

- stopień wchłaniania z jelit zróżnicowany wahający się od 5-90%

- szybka wchłanialność po podaniu domięśniowym

- szybka wydalane przez nerki z moczem

- okres półtrwania 46-60min

- różny stopień wiązania z białkami krwi - od 20% (Ampicylina) do 90% (Oxacylina)

Wstrząs anafilaktyczny po penicylinie:

1. Adrenalina 0,5- 1mg podskórnie lub domięśniowo,

2. Hydrokortyzon 100-200mg dożylnie, następnie w powolnym wlewie kroplowym

3. Glukonian wapnia (bardzo ostrożnie!!!) 10ml 10% roztworu

Zastosowanie

• zakażenia paciorkowcowe (płonica,angina,zapalenie ucha środkowego, zapalenie wsierdzia, ropnie,ropowice)

• zakażenia gronkowcowe - stosować jedynie Penicyliny penicylinazooporne (z uwagi na wytwarzanie β- laktamaz przez gronkowce)

• zapalenie pneumokokowe płuc, meningokokowe opon mózgowo - rdzeniowych

• zapalenie dróg żółciowych

• kiła, tężec, błonica

Preparaty: Penicylina krystaliczna, Syntarpen, Ampicilina, Pipril, Hiconcil,

Preparaty złożone: Augmentin (Amoksycylina + Kwas Klawulanowy), Unasyn (Amoksycylina + Sulbaktam)

Cefalosporyny

Losy w organizmie

• większość nie wchłania się z przewodu pokarmowego lub wchłania się niedostatecznie (wyj. Cefalosporyny I i II generacji)

Mechanizm działania:

- hamowanie syntezy ściany komórki bakteryjnej

Zakres działania przeciwbakteryjnego

• cefalosporyny II i III gen. cechuje szeroki zakres działania - działają na drobnoustroje gram-dodatnie i ujemne, tlenowce i beztlenowce

• cefalosporyny I gen. działają głównie na drobnoustroje gram-dodatnie

Penetracja do tkanek (zależnie od generacji)

- dobrze przenikają do większości tkanek i płynów tkankowych (II i III gen)

Droga wydalania: głównie przez nerki z moczem. Krótki okres półtrwania (ok. 1 godz.) Wymagający ich częstego podawania

Działania niepożądane:

• reakcje uczuleniowe (wysypki skórne, gorączka), rzadko wstrząs (reakcja krzyżowa z penicylinami)

• miejscowe działanie drażniące - po podaniu dożylnym możliwość zakrzepowego zapalenia żył

• podawane doustnie mogą wywoływać zaburzenia czynności przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, biegunki)

• zaburzenia czynności wątroby

• upośledzenie czynności krwiotwórczej szpiku (neutropenie, trombocytopenie)

Interakcje

- działają synergistycznie przeciwbakteryjnie w stosunku do Aminoglikozydów

Zastosowanie:

- profilaktyka zakażeń pooperacyjnych

- zakażenia wywołane przez escherichia coli

- posocznice

- zakażenia brzuszne, chirurgiczne

Preparaty: I generacja: Sefril, Keflex, Duracef, II generacja: Ceclor, Zinnat, Zinnacef, III generacja: Biotum, Fortum,

Aminoglikozydy

Wytwarzanie: większość wytwarzana przez promieniowce

Losy w organizmie:

• nie wchłaniają się z przewodu pokarmowego

• łatwo przenikają do mleka, słabo do płynu mózgowo - rdzeniowego (lepsza przenikalność w stanach zapalnych opon)

• nie ulegają biotransformacji

• wydalają się w postaci nie zmienionej głównie z moczem oraz z żółcią (ok. 30%)

Mechanizm działania

- działają bakteriobójczo w wyniku zaburzeń informacji genetycznej m- RNA

- działają głównie na drobnoustroje gram-ujemne

Działania niepożądane:

- ototoksycznie (zaburzenia równowagi i głuchota)

- nefrotoksycznie (zależnie od typu antybiotyku i od dawki)

- kuraropodobne ( nie należy kojarzyć z lekami znieczulania ogólnego

- działanie hepatotoksyczne

- działanie neurotoksyczne (bóle głowy, parestezje, drżenia)

Zastosowanie - leczenie zarezerwowane do ciężkich zakażeń

- gruźlica - Streptomycyna (w skojarzeniu z innymi tuberkulostatykami)

- ciężkie zapalenie opon mózgowo - rdzeniowych

- zapalenie wsierdzia

- zakażenie dróg moczowych

- bakteryjne zakażenie przewodu pokarmowego

Preparaty: Streptomycyna, Gentamycyna, Amikacyna

Tetracykliny

Wytwarzanie

- antybiotyki wytwarzane przez promieniowce, obecnie używane pochodne półsyntetyczne

- słabo rozpuszczają się w wodzie

Losy w organizmie

• wchłaniają się miernie z przewodu pokarmowego

• mleko i produkty mleczne upośledzają wchłanianie

• wiążą się z białkami krwi w 20-60%

• łatwo przenikają do większości tkanek

• odkładają się w kościach, zębach, skórze, wątrobie, tk. zmienionych zapalnie oraz tk. nowotworowych

• długi okres półtrwania 8-18godzin

Mechanizm działania:

- działają bakteriostatycznie, w większych stężeniach również bakteriobójczo

- zmieniają przepuszczalność błony cytoplazmatycznej

- uszkadzają rybosomy w komórce

Zakres działania

- działają na większość bakterii gram-dodatnich i ujemnych, tlenowce i beztlenowce, krętki, pierwotniaki

Działania niepożądane:

- działanie drażniące na błonę śluzową przewodu pokarmowego (nudności, wymioty, bóle brzucha)

- hepatotoksycznie

- nefrotoksycznie

- ototoksycznie

- zaburzenia krzepliwości krwi

- dysbakteriozy

- odkładają się w kościach, zębinie, szkliwie powodując brązowe zabarwienie (skłonność do próchnicy)

Zastosowanie: choroby weneryczne, krztusiec, zapalenia płuc, błonica, tężec, promienica, toksoplazmoza, czerwonka pierwotniakowa

Makrolidy

Budowa chemiczna

- silne zasady tworzące z kwasami źle rozpuszczalne w wodzie kwaso - i zasadoniestabilne sole

Mechanizm działania

- hamują biosyntezę białek

- działają bakteriostatycznie, w większych stężeniach bakteriobójczo

Zakres działania:

- działają na bakterie gram-dodatnie i tylko niektóre gram-ujemne,

- działanie przeciwpełzakowe i przeciwtasiemcowe

Losy w organizmie

- łatwo wchłaniają się z przewodu pokarmowego

- łączą się z białkami w 70-75%

- trudno przenikają do tkanek (CUN)

- metabolizowane głównie przez demetylację w wątrobie, wydalane z żółcią

Działania niepożądane

- mało toksyczne

- dolegliwości żołądkowo - jelitowe

- niekiedy uszkodzenie wątroby (żółtaczka cholestatyczna)

- reakcje uczuleniowe

Zastosowanie:

- zakażenia gronkowcami, paciorkowcami

- atypowe zapalenia płuc

- zakażenia drobnoustrojami gram-dodatnimi i ujemnymi górnych i dolnych dróg oddechowych

- zakażenia dróg żółciowych

- czerwonka pełzakowa

Linkozamidy

Budowa chemiczna, wytwarzanie:

• leki o budowie aminokwasu

• mechanizm działania polega na hamowaniu syntezy białka bakteryjnego

• działają bakteriostatycznie, w większych stężeniach bakteriobójczo

• działają głównie na drobnoustroje gram-dodatnie i ujemne, szczególnie na paciorkowce, gronkowce, maczugowce błonicy, beztlenowce

Losy w organizmie:

- wchłanianie zależnie od leku: Klindamycyna wchłania się dobrze, Linkozamina słabo

- wiążą się z białkami w 90%

- ulegają biotransformacji w wątrobie, wydalane głównie z moczem

- biologiczny okres półtrwania wynosi ok. 3 godz.

Zastosowanie:

zakażenia beztlenowcami

1. Zakażenia brzuszne i ginekologiczne

2. Profilaktyka zakażeń pooperacyjnych

3. Zakażenia układu oddechowego i tkanek miękkich beztlenowcami

Działania niepożądane:

- dobra tolerancja, mała toksyczność

- reakcje uczuleniowe, głównie skórne

- miejscowe działanie drażniące- zakrzepowe zapalenie żył po podaniu dożylnym

- nieznaczne działanie kuraropodobne

LEKI NACZYNIOWE STOSOWANE W CHOROBIE WIEŃCOWEJ

Niewydolność naczyń wieńcowych - dysproporcja pomiędzy zapotrzebowaniem serca a podażą, przy czym najistotniejszy i najwcześniej odczuwalny jest niedobór tlenu.

Istota leczenia to poprawa bilansu tlenowego serca poprzez zastosowanie leków:

1. Rozszerzających naczynia krwionośne

2. Zmniejszających zapotrzebowanie mięśnia serca na tlen poprzez zmniejszenie jego pracy

Leki stosowane w napadzie bólu:

Azotany, których właściwym czynnikiem rozszerzającym naczynia są jony azotynowe (no)

Nitrogliceryna

• po podaniu podjęzykowym działa po 1-5 min., wskutek szybkiego przenikania do sieci naczyń chłonnych błony śluzowej

• działania niepożądane: zaczerwienienie twarzy, zawroty głowy, spadki wartości ciśnienia tętniczego

• preparaty: Nitroglycerinum, Nitromint, Nitrocard

Izosorbit

• mechanizm działania polega na bezpośrednim porażeniu mięśni gładkich

• szybki okres działania po podaniu podjęzykowym

• zmniejszają powrót żylny do serca

• wskazania: bóle wieńcowe o charakterze napadowym i profilaktyce w napadach przewlekłych

• przeciwwskazania: jaskra, niedociśnienie, choroby nerek

Leki stosowane w zapobieganiu bólu:

1. Preparaty izosorbitu o przedłużonym działaniu

• zastosowanie mikrospansulek z izosorbitem o różnym czasie rozpuszczania znosi działania uboczne tj. Bóle i zawroty głowy, omdlenia ortostatyczne

2. Syndoiminy

Molsidomina

• rozszerza naczynia krwionośne zarówno żylne jak i tętnicze

• zmniejsza obciążenie wstępne i następcze, poprawia bilans tlenowy serca

• hamuje agregację płytek krwi

• wchłania się prawie całkowicie po podaniu podjęzykowym lub doustnym

• w około 30-40% ulega efektowi pierwszego przejścia

• wskazania: dusznica bolesna stabilna, zastoinowa niewydolność serca, nadciśnienie tętnicze

• działania niepożądane: bóle głowy, zaczerwienienie twarzy, hipotonia ortostatyczna, nudności, wymioty, biegunka

3. Trimetazydyna

• poprawia bilans energetyczny niedotlenionych komórek dzięki czemu zapobiega zmniejszeniu stężenia atp,

• zmniejsza kwasicę wewnątrzkomórkową

• wykazuje działanie antyoksydacyjne

• wskazania: stabilna dławica piersiowa

• działania niepożądane: nudności i wymioty

Leki „ekonomizujące” czynności mięśnia sercowego:

Leki β- adrenolityczne

Działają inotropowo ujemnie, chronotropowo oraz batmotropowo ujemnie, a więc:

• zmniejszają zapotrzebowanie na tlen, zmniejszają kurczliwość mięśnia sercowego,

• poprawiają tolerancję wysiłku

• zmniejszają natężenie i częstość bólu wieńcowego

Blokery kanału wapniowego

• powodują rozszerzenie tętnic nasierdziowych i tętniczek oporowych

• zmniejszają zapotrzebowanie m. sercowego na tlen wskutek zmniejszenia oporu w krążeniu dużym i obniżenia ciśnienia tętniczego

• zastosowanie: zamiast β - blokerów, lub w skojarzeniu

Podstawowe leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca (stabilnej dławicy piersiowej)

1. Inhibitory enzymu konwertującego (ACE-I)

2. Leki β- adrenolityczne (β - blokery)

3. Statyny - leki stabilizujące blaszkę miażdżycową

4. Kwas acetylosalicylowy (ASA), np. Acard, Polocard, Bestpirin, lub w przypadku nietolerancji pochodne Tienopirydyny (Aclotin, Ticlo, Areplex, Plavix)

LEKI PRZECIWWSTRZĄSOWE

Wstrząs - zespół objawów klinicznych występujących wówczas, gdy homeostatyczne mechanizmy organizmu nie są w stanie zapewnić prawidłowego przepływu krwi przez ważne dla życia narządy.

W zależności od czynnika wywołującego wyróżnia się następujące postacie wstrząsu:

1. Pokrwotoczny, hipowolemiczny, pourazowy wskutek zmniejszenia objętości krwi krążącej

2. Kardiogenny: wywołany zaburzeniami czynności wyrzutowej mięśnia sercowego (ciężkie arytmie, zaburzenia czynności mięśnia)

3. Wstrząs w przebiegu zatoru tętnicy płucnej (zaburzenia przepływu krwi)

4. Wstrząs w przebiegu tamponady serca

5. Septyczny spowodowany zaburzeniami krążenia indukowanymi toksynami lub innymi mediatorami uszkodzenia

6. Anafilaktyczny wywołany zmniejszeniem napięcia ścian naczyń

7. Neurogenny

Obraz kliniczny: blada, zimna, spocona skóra, zaburzenia świadomości, tachykardia, hipotensja, skąpomocz / bezmocz.

Ogólne zasady postępowania:

1. Możliwie szybkie usunięcie przyczyny wstrząsu

2. Usunięcie objawów wstrząsu

3. Diagnostyka różnicowa

4. Leczenie objawowe

5. Wczesna profilaktyka i leczenie zespołu MODS (zespół niewydolności wielonarządowej)

Leczenie zaburzeń wolemii:

1. Roztwory krystaloidów i koloidowe środki osoczozastępcze:

Roztwory krystaloidowe:

• 0,9% nacl

• płyn ringera

• 5% glukoza - pozostaje bardzo krótko w łożysku naczyniowym (nie powinna być używana do zwiększenia objętości płynu śródnaczyniowego!!)

Roztwory koloidalne:

• 6% dekstran

• 6% hes (roztwór średniocząsteczkowej hydroksyetyloskrobii

2. Masa erytrocytarnej (wstrząs pokrwotoczny) celem uzyskania wartości hematokrytu (30-35%) lub hemoglobiny (10-11,5g%)

Leki wazopresyjne i o działaniu inotropowo dodatnim (zwiększające siłę skurczu m. sercowego):

Zastosowanie w zależności od rodzaju wstrząsu:

• pochodne Katecholoamin: Dopamina, Dobutamina, Dopeksamina

• Katecholoaminy: Noradrenalina, Adrenalina

• Inhibitory Fosfodiesterazy : Milrynon, Amrynon

Preparaty:

Dobutamina (Dobuject, Dobutrex)

• pobudza receptory β1-adrenergiczne działając inotropowo dodatnio i zwiększając obj. minutową serca

• bardziej niż dopamina zwiększa ukrwienie mięśnia sercowego

Dopamina - efekt zależny od dawki

• w małej dawce oddziaływuje na receptory dopaminergiczne w nerce i krążeniu trzewnym, powodując zwiększenie ukrwienia i wzrost diurezy; w średniej dawce działa inotropowo( zwiększa siłę skurczu) i chronotropowo dodatnio (przyspiesza czynność serca) poprzez pobudzenie receptorów β1-adrenergicznych oraz obkurczająco na naczynia (stymulacja rec.α)

• w dużej dawce działa naczyniokurcząco na naczynia obwodowe co powoduje wzrost ciśnienia tętniczego oraz wzrost objętości minutowej serca

• działania niepożądane: tachykardia, arytmie (częstoskurcze)

Noradrenalina (Levonor) - najsilniejsza katecholoamina

• działa inotropowo dodatnio poprzez pobudzenie receptorów β1-adrenergicznych

• powoduje wzrost obwodowego oporu naczyniowego (stymulacja receptorów α-adrenergicznych)

• powoduje skurcz naczyń i zwiększenie obciążenia następczego serca

Adrenalina (0,1% roztwór)

• agonista receptora α, β1, β2

• u chorych reanimowanych wykorzystuje się działanie na receptory α powodujące obkurczenie naczyń krwionośnych

• zastosowanie we wstrząsie tylko w przypadku oporności na działanie Dobutaminy, Dopaminy, Noradrenaliny (wyj. wstrząs anafilaktyczny)

• działania niepożądane: arytmie, zaburzenia perfuzji krążenia trzewnego

Inhibitory fosfodiesterazy III (Milrynon,Aamrynon)

• we wstrząsie kardiogennym, szczególnie po zabiegach kardiochirurgicznych

• zwiększają siłę skurczu mięśnia sercowego niezależnie od receptorów β1-adrenergicznych

• rozszerzają naczynia krwionośne

• działanie niepożądane: małopłytkowość, krwotoki.

19

---