Kurs przygotowawczy do egzaminu maturalnego z chemii

MODUŁ 8P

Węglowodory

poziom podstawowy

Liceum Ogólnokształcące i Liceum Profilowane w Resku

PRZERÓBKA ROPY NAFTOWEJ

1. Stale rozwijająca się motoryzacja potrzebuje coraz większych ilości paliw do silników samochodowych. Zwiększeniu ilości produkowanej benzyny służy proces zwany krakingem, polegający na rozrywaniu długich łańcuchów węglowodorów - wchodzących w skład olejów - na łańcuchy krótsze, odpowiadające długością węglowodorom będącym składnikami benzyny.

2. Inny proces, mający na celu osiągnięcie określonego składy benzyny, nosi nazwę reformingu. Polega on na przemianie związków o prostych łańcuchach w związki
   o łańcuchach rozgałęzionych i zamkniętych. Te pierwsze mają niskie liczby oktanowe,
   a drugie odznaczają się wysokimi liczbami oktanowymi.

3. Liczba oktanowa paliwa informuje nas o jego odporności na detonacyjne spalania, objawiające się stukaniem silnika. Paliwo o wysokiej liczbie oktanowej spala się równomiernie i bez detonacji, co nie niszczy silnika.

Liczba oktanowa paliwa wynosząca X oznacza, że paliwo spala się tak jak mieszanina zawierająca X% 2,2,4-trometylopentanu o liczbie oktanowej równej 100 i (100 - X)%
n - heksanu o liczbie oktanowej równej zero.

Zadania

1. Wskaż, która z reakcji, opisanych podanymi równaniami, zachodzi podczas krakingu, a która podczas reformingu:

1. C₁₈H₃₈
   C₂H₆ + C₄H₆ + C₆H₁₄ + C₆H₁₂

CH₃ CH₃

I I

2. CH₃ - (CH₂)₅ - CH₃
   CH₃ - C - CH - CH₃

I

CH₃

2. Oblicz, jaki procent undekanu C₁₁H₂₄ rozpada się na węglowodory nienasycone podczas krakingu:

C₁₁H₂₄
C₆H₁₄ + C₃H₆ + CH₄ + C

3. Zaproponuj wzory chemiczne związków, jakie można otrzymać, poddając heksan, z frakcji benzynowej, procesowi reformingu.

4. Wyjaśnij, co oznacza napis na dystrybutorze stacji benzynowej: etylina - 94.

5. Podaj, jaką liczbę oktanową ma benzyna, której właściwości przeciwstukowe i szybkość spalania są takie same, jak mieszaniny 14% n - heptanu i 86% 2,2,4 - trimetylopentanu. Podaj wzory półstrukturalne składników tej mieszaniny.

OBLICZENIA ZWIĄZANE Z WYPROWADZANIEM WZORÓW ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH NA PODSTAWIE ILOŚCI PRODUKTÓW ICH SPALANIA

• Całkowite spalenie węglowodoru prowadzi do powstania dwutlenku węgla i pary wodnej. Z ilości tych produktów można obliczyć liczbę moli węgla i wodoru zawartych w spalanym węglowodorze i tym samum ustalić jego wzór elementarny (zwany też wzorem empirycznym).

- masa CO₂, [g]

- masa molowa CO₂, [g/mol]
= 44 g/mol

- masa wody, [g]

- masa molowa wody [g/mol]
= 18 g/mol

• Obliczone ilości moli węgla i wodoru przedstawia się w postaci proporcji (stosunku liczb), tak aby uzyskać liczby całkowite:

n_C : n_H = x : y

• Otrzymujemy w ten sposób wzór elementarny (empiryczny): C_xH_y

• Wzór elementarny często trzeba zwielokrotnić, aby uzyskać zgodność z masą molową węglowodoru lub innego związku organicznego:

C_xH_y - wzór elementarny (empiryczny)

(C_xH_y)_z - wzór rzeczywisty związku organicznego

Wówczas liczbę Z wyznaczamy dzieląc masę molową związku przez masę molową wynikającą z wzoru elementarnego:

Przykład:

W wyniku spalenia próbki węglowodoru otrzymano 0,66 g CO₂ i 0,27 g H₂O.

Ustal: wzór elementarny i wzór rzeczywisty tego węglowodoru zakładając, że jego masa molowa wynosi 28 g/ml.

n_C : n_H = x : y = 0,015 : 0,03 = 15 : 30 = 1 : 2, z czego wynika wzór elementarny CH₂

Z zależności
wynika, że
.

Wzór rzeczywisty to (CH₂)₂, czyli C₂H₄.

Odpowiedź: Wzór elementarny węglowodoru to CH₂, a wzór rzeczywisty to C₂H₄.

Zadania:

1. W wyniku spalenia próbki węglowodoru o masie molowej 68 g/mol otrzymano 2,2 g CO₂ I 0,72 g H₂O. Ustal wzór rzeczywisty tego węglowodoru.

2. Po spaleniu próbki o masie 0,56 g węglowodoru o masie molowej 68 g/mol, otrzymano 1,76 g tlenku węgla(IV) I parę wodną. Ustal wzór tego węglowodoru.

OBLICZENIA ZWIĄZANE Z WYPROWADZANIEM WZORÓW ZWIĄZKÓW ORGANICZNYCH NA PODSTAWIE ZNAJOMOŚCI ICH WZORU OGÓLNEGO

• Znajomość wzoru ogólnego dla danej grupy związków organicznych może być wykorzystana do ustalenia wzoru konkretnego związku należącego do tej grupy, jeśli znana jest także masa molowa tego związku.

• Przykładowo, dla nasyconych alkoholi monohydroksykowych o wzorze
  masa molowa wynosi:
  ,

Znając wartość masy molowej M, można obliczyć n, a tym samym wyprowadzić wzór chemiczny tego alkoholu.

Przykład :

Ustal wzór chemiczny nasyconego kwasu monokarboksylowego, jeśli 1,56 g tego kwasu w reakcji z metalicznym sodem spowodowało wydzielenie 224 cm³ wodoru.

1. Obliczamy masę molową kwasu:

1,56 g 0,224 dm³

2 ROH + 2 Na → 2 RCOONa + H₂

2 M 22,4 dm³

2. Wyznaczamy wzór chemiczny kwasu:

14n + 46 = 88 14n = 42 n = 3

Z tego wynika, że wzór kwasu to C₃H₇COOH. Jest to kwas masłowy (butanowy).

Zadania:

1. Ustal wzór chemiczny alkinu o masie molowej 54 g/mol.

2. Ustal wzór chemiczny alkanalu, którego masa molowa wynosi 72 g/mol.

3. Ustal wzór chemiczny jednonienasyconego kwasu organicznego monokarboksylowego, wiedząc, że jego masa molowa wunosi 100 g/mol.

ZADANIA MATURALNE

Informacja do zadania 1.

Dane są równania reakcji:

1. CH₂ - CH - CH₃ + Zn → CH₂= CH - CH₃ + ZnCl₂,

I I

Cl Cl

2. CH₃COOH + C₂H₅OH
   CH₃COOC₂H₅ + H₂O

3. 
   

Zadanie 1. (2 pkt)

Z podanych równań reakcji A, B, C wybierz te, które przedstawiają reakcję substytucji
i reakcję eliminacji.

Zadanie 2. (3 pkt)

Jakie węglowodory powstają w wyniku reakcji metalicznego sodu z bromometanem oraz mieszaniną bromometanu i bromoetanu? Napisz równania zachodzących reakcji.

Zadanie 3. (1 pkt)

Wskaż poprawną nazwę poniższego związku:

CH₃ - CBr - CH - C ≡ CH

I I

CH­₂ CH₃

I

CH₃

A. 3-bromo-3,4-dimetyloheks-5-yn B. 4-bromo-4-etylo-3-metylopent-1-yn

C. 4-bromo-3,4-dimetyloheks-1-yn D. 2-etylo-2-bromo-3-metylopent-4-yn

Zadanie 4. (2 pkt)

Metylobenzen (toluen) może reagować z bromem, tworząc w zależności od warunków różne produkty. Analizując równania reakcji zapisane poniżej, określ warunki (A) reakcji I i podaj wzór jednego z możliwych produktów (B) reakcji II.

Zadanie 5. (2 pkt)

Napisz wzory półstrukturalne (grupowe) dwóch alkanów zawierających 5 atomów węgla w cząsteczce.

Zadanie 6. (3 pkt)

W poniższej tabeli zestawiono temperatury topnienia n - alkanów pod ciśnieniem 1013 hPa.

Liczba atomów węgla w cząsteczce alkanu	Temperatura topnienia [^0C]
10	- 30
15	10
20	36

Sporządź wykres zależności temperatury topnienia od liczby atomów węgla w cząsteczce. Na podstawie wykresu określ przybliżoną temperaturę topnienia n - alkanu o 12 atomach węgla w cząsteczce.

Zadanie 7. (4 pkt)

Zapisz równanie reakcji całkowitego spalania etanu i oblicz, ile dm³ tlenu, odmierzonych w warunkach normalnych, potrzeba do całkowitego spalenia jednego mola tego weglowodoru.

Zadanie 8. (1 pkt)

Wskaż poprawną nazwę węglowodoru o wzorze:

A. 2-etylo-4-metylopentan B. 2-metylo-4-etylopentan

C. 2,4-dimetyloheksan D. 3,5-dimetyloheksan

Informacja do zadań 9. i 10.

Dany jest ciąg reakcji opisany schematem:

CaC₂
A
B
C

Zadanie 9. (3 pkt)

Napisz wzory sumaryczne i nazwy systematyczne substancji A, B i C.

Zadanie 10. (3 pkt)

Napisz równania reakcji 1., 2. i 3. z powyższego schematu.

Zadanie 11. (1 pkt)

Napisz równanie reakcji powstawania CH₃Cl z metanu i chloru.

Zadanie 12. (1 pkt.)

Reakcja chlorowania może być traktowana jako przykład reakcji redoks. Wskaż utleniacz w podanej reakcji substytucji: CH₄ + Cl₂ → CH₃Cl + HCl

Zadanie 13. (3 pkt.)

W dwóch zbiornikach znajdują się: etan i eten. Zaprojektuj doświadczenie pozwalające na ich odróżnienie. W odpowiedzi podaj:

• słowny opis przeprowadzonego doświadczenia,

• obserwacje pozwalające na odróżnienie badanych substancji,

• równanie wykorzystanych reakcji.

Zadanie 14. (2 pkt.)

W kopalniach węgla często dochodzi do wybuchu metanu.

• Podaj właściwość chemiczną, która jest przyczyną tych wybuchów,

• Wymień jedną właściwość fizyczną, która powoduje, że tak trudno jest wykryć ulatniający się metan.

Zadanie 15. (1 pkt)

Typowym przedstawicielem alkenów jest but-1-en. Napisz równanie reakcji addycji bromowodoru do but-1-enu (dla związków organicznych stosuj wzory półstrukturalne)

Zadanie 16. (3 pkt)

Dla równań chemicznych podanych w kolumnie A wybierz odpowiednia nazwę typu reakcji z kolumny B.

A		B
1.	CH3-CH­2­OH → CH2=CH2 + H2O	a.	substytucja
2.	CH3-CH3 + Cl2 → CH3-CH2Cl + HCl	b.	polimeryzacja
3.	n CH2=CH2 → -[-CH2-CH­­2-]-n	c.	kondensacja
-------------------------------------------------------		d.	eliminacja

Zad. 17. Zadanie 24. (1 pkt)

Wskaż poprawną nazwę związku o wzorze:

Cl CH₃

I I

CH₃ - CH = C - CH - CH₃

I

CH₂

I

CH₃

1. 4-chloro-5-etylo-3-metyloheks-2-en, B. 4-chloro-3,5-dimetylohept-5-en,

C. 3-chloro-4,4-dimetyloheks-2-en, D. 3-chloro-2-etylo-4-metyloheks-4-en.

Informacja do zadań 25. i 26.

Mieszaninę gazów o objętości 900 cm³ składającą się z etanu i propenu przepuszczono przez płuczkę zawierającą wodny roztwór bromu. Po przejściu przez płuczkę objętość gazu zmniejszyła się i wynosiła 270 cm³.

Zadanie 18. (2 pkt)

Wyjaśnij, dlaczego objętość gazu uległa zmniejszeniu po przejściu przez płuczkę z wodą bromową. Odpowiedź uzasadnij, zapisując odpowiednie równanie reakcji chemicznej.

Zadanie 19. (3 pkt)

Oblicz, ile dm³ propenu i ile gramów etanu zawierała mieszanina gazów w warunkach normalnych.

Zadanie 20. (1 pkt)

Które z przedstawionych równań reakcji ilustrują reakcję addycji (przyłącania)?

1. CH₃ - CH₂ - CH₃ + Cl₂
   CH₂Cl - CH₂ - CH₃ + HCl

2. CH₂ = CH₂ + H₂
   CH₃ - CH₃

3. C₂H₅Cl + NaOH
   CH₂ = CH₂ + NaCl + H₂O

4. C₆H₆ + 3 H₂
   C₆H₁₂

Zadanie 21. (2 pkt)

Oblicz, ile dm³ tlenu odmierzonego w warunkach normalnych należy użyć do spalenia węglowodoru C₄H₈ (zgodnie z równaniem reakcji podanej w informacji wstępnej), aby otrzymać 10 moli CO₂.

Zadanie 22. (2 pkt)

Narysuj wzór półstrukturalny (grupowy) jednego izomeru węglowodoru o wzorze sumarycznym C₄H₈ i podaj jego nazwę systematyczną.

Zadanie 23. (1 pkt)

Tabela przedstawia wzory czterech homologów węglowodorów nasyconych
n-alkanów oraz ich temperatury wrzenia.

wzór sumaryczny	CH4	C2H6	C3H8	C4H10
temperatura wrzenia	- 162 ^0C	- 89 ^0C	- 42 ^0C	- 0,5 ^0C

Na podstawie danych zawartych w tabeli napisz ogólną zależność pomiędzy długością łańcucha alkanów a temperaturą wrzenia.

Zadanie 24. (4 pkt)

Poniżej podano dwa określenia używane w chemii organicznej:

1. Związki o tym samym wzorze ogólnym, podobnej budowie i właściwościach, których kolejne cząsteczki różnią się o grupę metylenową.

2. Związki o tym samym składzie jakościowym i ilościowym, ale różnej budowy cząsteczek.

1. Napisz, co definiują określenia,

2. Na podstawie ogólnego wzoru węglowodorów nienasyconych C_nH_2n podaj po jednym przykładzie związków dla definicji I i II (napisz ich wzory półstrukturalne i nazwy systematyczne).

Zadanie 25. (1 pkt)

Węglowodór o nazwie 3-metylobut-1-en poddano reakcji z bromowodorem. Podaj wzór półstrukturalny i nazwę produktu głównego.

Zadanie 26. (3 pkt)

Połącz w pary słowny opis reakcji (oznaczony cyfrą) z typem procesu (oznaczonym literą).

1.	Reakcja etenu z chlorem	A.	substytucja
2.	Reakcja benzenu z mieszaniną nitrującą	B.	eliminacja
3.	Reakcja wielu cząsteczek etenu przeprowadzona w optymalnych warunkach ciśnienia i temperatury	C.	addycja
				D.	polimeryzacja
4.	Reakcja dwóch cząsteczek glicyny	E.	kondensacja

Zadanie 27. (2 pkt.)

Połącz w pary równanie reakcji (oznaczone cyfrą) z odpowiednim typem procesu (oznaczonym literą)

typ procesu		równanie reakcji
A.	substytucja	1.	CH3-CH2-OH C2H4 + H2O
B.	kondensacja	2.	C2H4 + Cl2 C2H4Cl2
C.	addycja	3.	C2H6 + Br2 C2H5Br + HBr
D.	eliminacja

Zadanie 28. (1 pkt.)

Przedstawione równanie reakcji: n CH₂=CH₂
(-CH₂-CH₂-)_n

przedstawia proces, który nazywamy :

1. substytucją,

2. polimeryzacją,

3. eliminacją,

4. polikondensacją.

Zadanie 29. (3 pkt.)

W dwóch nieoznakowanych cylindrach znajdują się etan i eten. Zaprojektuj doświadczenie pozwalające na rozróżnienie tych węglowodorów. Napisz wzór odczynnika, którego użyjesz do identyfikacji, przewidywane obserwacje oraz sformułuj wniosek.

Zadanie 30. (1 pkt.)

Wskaż wzór związku, który nie jest homologiem benzenu:

A. B. C. D.

Zadanie 31. (1 pkt.)

Wskaż poprawny wzór 3,3-dimetylobut-1-ynu.

CH₃ CH₃

l l

A. HC≡C-CH-CH₃ B. HC≡C-C-CH₃ C. CH₃-C≡C-CH-CH₃ D. C≡C-CH-CH₃

l l l

CH₃ CH₃ CH₃

Zadanie 32. (1 pkt.)

Wiedząc, że ropa naftowa jest mieszaniną węglowodorów mających różne temperatury wrzenia, zaproponuj metodę, którą zastosujesz do rozdzielenia tej mieszaniny.

Zadanie 33. (1 pkt.)

Wskaż, które równanie przedstawia reakcję addycji:

1. C₂H₅Cl → C₂H₄+ HCl

2. C₂H₄ + Cl₂ → C₂H₄Cl₂

3. C₂H₆ + Br₂
   C₂H₅Br + HBr

4. C₂H₅Br + Br₂
   C₂H₄Br₂ + HBr

Zadanie 34. (2 pkt.)

Napisz wzory półstrukturalne (grupowe) dwóch alkenów zawierających 4 atomy węgla w cząsteczce oraz podaj ich nazwy systematyczne.

Zadanie 35. (3 pkt.)

Napisz wzory półstrukturalne (grupowe) trzech alkinów zawierających 5 atomów węgla
w cząsteczce oraz podaj ich nazwy systematyczne.

Zadanie 36. (3 pkt.)

Stosując wzory półstrukturalne, napisz równania reakcji opisanych poniżej przemian:

1. całkowitego spalania metanu,

2. etenu z bromem,

3. benzenu z chlorem w obecności katalizatora.

Zadanie 37. (3 pkt)

Napisz równanie reakcji całkowitego spalania propanu i oblicz, ile dm³ tlenu odmierzonego w warunkach normalnych potrzeba do całkowitego spalenia 3 moli tego węglowodoru.

Zadanie 38. (1 pkt)

W wyniku addycji z chlorem pewnego węglowodoru otrzymano 1,1,2,2-tetrachloroetan. Węglowodorem tym był:

1. etan, B. eten, C. acetylem, D. etylen.

Zadanie 39. (4 pkt)

Acetylen jest ważnym surowcem w syntezie organicznej.

1. Wykonaj rysunek przedstawiający sposób laboratoryjnego otrzymywania acetylenu. Zaznacz wzory reagentów.

2. Zapisz równanie zachodzącej reakcji.

3. Podaj wzór elektronowy cząsteczki acetylenu.

Zadanie 40. (1 pkt)

Wskaż produkt uwodornienia but-2-enu:

1. n-butan,

2. cis-2-but-2-en,

3. but-2-yn,

4. cyklobutan.

Zadanie 41. (1 pkt)

Wskaż substancję, która nie jest związkiem aromatycznym:

1. ksylen,

2. etylobenzen,

3. metylocykloheksan,

4. anilina.

Zadanie 42. (1 pkt)

Wskaż grupę związków, w której występują tylko węglowodory nienasycone:

1. C₂H₂, CH₄, C₃H₈,

2. C₃H₈, C₄H₈, C₃H₆,

3. C₂H₂, C₂H₄, C₃H₆,

4. C₃H₈, C₂H₂, C₄H_8.

Zadanie 43. (4 pkt)

Ropa naftowa jest mieszaniną ciekłych, gazowych i stałych węglowodorów. Stanowi ona nie tylko źródło energii, ale także surowiec do otrzymywania wielu cennych produktów mających zastosowanie w syntezie organicznej. Zdefiniuj następujące pojęcia:

1. destylacja frakcyjna ropy naftowej,

2. kraking katalityczny,

3. reforming katalityczny,

4. liczba oktanowa.

Zadanie 44. (1 pkt)

Wskaż związek, którego użyjesz, aby otrzymać propen.

A. Na₂CO₃ B. C₃H₇OH C. CaC₂ D Al₄C₃ E. E. PVC

Zadanie 45. (4 pkt)

Gazowy węglowodór o gęstości 2,59 g/dm³ (warunki normalne) zawiera 82,76% węgla. Podaj jego wzór rzeczywisty, a także wzory półstrukturalne i nazwy systematyczne jego izomerów.

Zadanie 46. (1 pkt)

Reakcja toluenu z chlorem przebiega zgodnie z równaniem:

C₆H₅CH₃ + Cl₂
C₆H₅CH₂Cl + HCl

jest reakcją:

A. podstawienia elektrofilowgo B. addycji C. substytucji D. estryfikacji

Zadanie 47. (4 pkt) [zadanie 2. i 3. z zakresu następnego modułu]

Dokończ równania reakcji i podaj nazwy systematyczne produktów.

1. CH₃-C=CH₂ + Br₂ →

I

CH₃

2. CH₃-CH-CH₃
   

I

OH

3. CH₃-C=O
   

I

H

4. CH₂=CH₂ + H₂O
   

Zadanie 48. (2 pkt)

Oblicz wzór elementarny węglowodoru, który spalony w tlenie tworzy CO₂ i H₂O,
a masowa zawartość CO₂ w mieszaninie poreakcyjnej jest równa 61,97%. Załóż, że reagenty zmieszano w stosunku stechiometrycznym.

Zadanie 49. (2 pkt)

Przyporządkuj pojęciom z kolumny I odpowiednio wybrane pojęcia z kolumny II:

kolumna I		kolumna II
1.	izomery konstytucyjne	a	Związki, które mają ten sam wzór sumaryczny, a różnią się budową cząsteczek
2.	izomery	b	To grupa związków o podobnej budowie i właściwościach, których cząsteczki różnią się o jedną lub więcej grup -CH2-
3.	szereg homologiczny	c	Różnią się kolejnością i sposobem powiązania atomów w cząsteczce
				d	To liczba atomów węgla związana z rozpatrywanym atomem węgla
				e	To substancje, których cząsteczki mają budowę pierścieniową i zawierają wiązania zdelokalizowane

Zadanie 50. (3 pkt)

Określ rodzaj każdej z poniższych reakcji:

1. reakcja chlorowodoru z etenem,

2. otrzymywanie etenu z etanolu,

3. reakcja bromu z benzenem.

Węglowodory - poziom podstawowy - rozwiązania

Zad. 1. Reakcja substytucji: C lub B lub C i B

Reakcja eliminacji: A.

Zad. 2. CH₃Br + CH₃Br + 2 Na → CH­₃ - CH₃ + 2 NaBr

CH₃Br + CH₃ - CH₂Br + 2 Na → CH₃ - CH₂ - CH₃ + 2 NaBr

Poprawny zapis współczynników w obu równaniach

Zad. 3. D (lub A)

Zad. 4. - za wskazanie warunku A reakcji: światło i ciepło lub światło lub ciepło lub temperatura lub hv(światło)

- za pdanie wzoru produktu B:

oprócz wzorów grupowych (półstrukturalnych) dopuszcza się również wzór z zaznaczonym zdelokalizowanym sekstetem elektronowym lub zapis C₆H₄CH₃Br

Zad. 5. Za każdy wzór - 1 pkt

Zad. 6. Za sporządzenie wykresu - pkt, za odczytanie temperatury topnienia - około - 10⁰C. Wynik powinien być zgodny z wykonanym wykresem.

Zad. 7. 2 C₂H₆ + 7 O₂ → 4 CO₂ + 6 H₂O. Za równanie - 1 pkt, za współczynniki - 1 pkt

Za obliczenie objętości tlenu (78,4 dm³). Dowolną prawidłową metodą

Zad. 8. C

Zad. 9. substancja A: C₂H₂ etyn (lub acetylen)

substancja B: C₂H₄ eten (lub etylen) lub C₂H₆ etan

substancja C: C₂H₅Cl chloroetan

Zad. 10. reakcja 1: CaC₂ + 2H₂O → C₂H₂ + Ca(OH)₂

reakcja 2: C₂H₂ + H₂ → C₂H₄ lub C₂H₂ + 2H₂ → C₂H₆

reakcja 3: C₂H₄ + HCl → C₂H₅Cl

Zad. 11. CH₄ + Cl₂ → CH₃Cl + HCl

Zad. 12. chlor lub Cl₂ (zapis Cl należy uznać za błędny)

Zad. 13. opis, np.: przez naczynie zawierające wodę bromową lub roztwór manganianu(VII) potasu przepuszczamy badane gazy

obserwacje, np.: zachodzi odbarwienie wody bromowej lub zmiana zabarwienie KMnO₄/ wytrąca się brunatny osad

reakcja: CH₂ = CH₂ + Br₂ → CH₂Br - CH₂Br

Zad. 14. właściwość chemiczna: łatwopalny, z powietrzem tworzy mieszaninę wybuchową

właściwość fizyczna: bezbarwny, bezwonny, bez zapachu

Zad. 15. CH₃-CH₂-CH=CH₂ + HBr → CH₃-CH₂-CHBr-CH₃

Zad. 16. 1 -d, 2 - a, 3 - b.

Zad. 17. C

Zad. 18. np.: zmniejszenie objętości mieszaniny gazów spowodowane było reakcją propenu (alkenu, węglowodoru nienasyconego) z bromem

CH₂=CH-CH₃ + Br₂ → CH₂Br-CHBr-CH₃

Zad. 19. objętość propenu: V = 0,63 dm³

masa molowa etanu: M = 30 g/mol

masa etanu: m = 0,36 g

Zad. 20. B i D

Zad. 21. Np.: 6 · 22,4 dm³ tlenu utworzy 4 mole CO₂

V dm³ tlenu utworzy 10 moli CO₂ V = 336 dm³

Zad. 22. , np.: but-2-en, CH₃-CH=CH-CH₃

Zad. 23. ze wzrostem długości łańcucha rośnie temperatura wrzenia n-alkanów

Zad. 24. a) I - definicja szeregu homologicznego, II - definicja izomerów

b) np.: CH₂=CH₂ eten i CH₂=CH-CH₃ propen to homologi

np.: CH₂=CH-CH₂-CH₃ but-1-en, CH₃-CH=CH-CH₃ but-2-en to izomery

Zad. 25. Produkt główny: CH₃-CH-CH-CH₃

I I

Br CH₃

2-bromo-3-metylobutan

Zad. 26. 1 - C, 2 - A, 3 - D, 4 - E

Zad. 27. 1 - D, 2 - C, 3 - A.

Zad. 28. B

Zad. 29. wzór odczynnika, np.: Br_2(aq) ;

obserwacja, np.:w jednym cylindrze intensywna barwa wody bromowej zniknęła, w drugim nie zaobserwowano odbarwienia (lub nie zaobserwowano żadnych zmian);

wniosek, np.: w cylindrze, w którym nastąpiło odbarwienie wody bromowej, znajduje się eten, a w cylindrze, w którym nie zaobserwowano zmian - etan.

Zad. 30. D

Zad. 31. B

Zad. 32. metoda destylacji

Zad. 33. B

Zad. 34. np.: CH₂=CH-CH₂-CH₃ but-1-en, CH₃-CH=CH-CH₃ but-2-en

Zad. 35. np.: CH≡C-CH₂-CH₂-CH₃ pent-1-yn, CH₃-C≡C-CH₂-CH₃ pent-2-yn,

CH≡C-CH-CH₃ 3-metylobut-1-yn

I

CH₃

Zad. 36. 1) CH₄ + 2 O₂ → CO₂ + 2 H₂O, 2) CH₂=CH₂ + Br₂ → CH₂Br-CH₂Br

3) .
+ Cl₂ →
+ HCl

Zad. 37.

3 mole V

C₃H₈ + 5 O₂ → 3 CO₂ + 4 H₂O

1 mol 5·22,4 dm³

Zad. 38. C

Zad. 39. schemat doświadczenia

reakcja CaC₂ + 2 H₂O → Ca(OH)₂ + C₂H₂

wzór elektronowy: H··
··H lub H-C≡C-H

Zad. 40. A

Zad. 41. C

Zad. 42. C

Zad. 43. a) rozdzielenie ropy naftowej na grupy składników (frakcje) z wykorzysta-niem różnic temperatur wrzenia.

b) proces polegający na katalitycznym rozpadzie długich łańcuchów węglowych na krótsze fragmenty.

c) izomeryzacja łańcuchów prostych do rozgałęzionych oraz odwodornienie prowadzące do cyklizacji i aromatyzacji.

d) miara odporności benzyny na tzw. spalanie detonacyjne. Im wyższa liczba oktanowa, tym mieszanka paliwowa spala się bardziej równomiernie.

Zad. 44. B

Zad. 45. Za obliczenie masy molowej związku:

2,59g zajmuje objętość 1 dm³

M g zajmuje objętość 22,4 dm³ M = 58 g/mol

Za obliczenie masy węgla i wodoru:

m_C = 82,76% · 58 g = 48 g - stanowi to 4 mole węgla,

m_H = 58 g - 48 g = 10 g - stanowi to 10 moli wodoru wzór: : C₄H₁₀

Zad. 46. C

Zad. 47. 1) 1,2-dibromo-2-metylopropan, 2) propan-2-on, 3) kwas etanowy, 4) etanol

Zad. 48. CH₄

Zad. 49. 1 - c, 2 - a, 3 - b. Za dwie odpowiedzi - 1 pkt, za trzy - 2 pkt.

Zad. 50. I - addycja, II - eliminacja, III - substytucja

Zad. 51. a) CH₂=CH-CH₂-CH₃ + H₂O → CH₃-CH(OH)-CH₂-CH₃

b) ) CH₃-C=CH₃ + HCl → CH₃-CCl-CH₂-CH₃

I I

CH₃ CH₃

8

---