ETYKA ZAWODOWA

ETYKA- słowo pochodzi od j. greckiego Ethos które ma 2 znaczenia:

1. Miejsce zamieszkania - jakaś przestrzeń życiowa, kiedy ktoś może się czuć sobą czyli jako domostwo.

2. Zwyczaj, obyczaj, przyzwyczajenie - pewien system, sposób postępowania

ETHOS - ma wydźwięk pozytywny.

Etyka może być nauka o moralności.

MORALNOŚĆ - sposób postępowania danej osoby lub społ., które są poddane ocenie.

ETYKA w sensie ścisłym to nauka filozoficzna która ustala moralne postawy i reguły ludzkiego działania przy pomocy wrodzonych człowiekowi zdolności poznawczych (np. zmysły)

TEOLOGIA MORALNA - moralność odwołująca się do wiary.

ETYKA DZIELI SIĘ NA:

1. Ogólną - dotyczy ogólnych norm

2. Szczegółową - dzieli się na:

1. Indywidualną - zajmuje się normami jednostkowymi dziedzinami życia ludzkiego

2. Społeczną - normy dotyczą społecznej dziedziny życia ludzkiego

ŹRÓDŁA ETYKI:

1. Empiryczna - oparta na doświadczeniu

2. Racjonalistyczna - oparta na rozumie

3. Intuicjonistyczna- oparta na intuicji

4. Tomistyczna - bierze się pod uwagę rozum i doświadczenie

SUBDYSCYPLINY W ETYCE

1. Eudajmonologia - nauka o szczęściu

2. Ar etologia - nauka o cnotach (dyspozycja, sprawność, różne umiejętności)

3. Deontologia - nauka o powinnościach

4. Synydezjologia - nauka o sumieniu

5. Aksjologia - nauka o wartościach

DYSCYPILNĄ ETYKI jest:

1. TELEOLOGIA - nauka o celach

HISTORYCZNY ROZWÓJ MORALNOŚCI:

HEZIOD Z ASKRY (VIII w. p.n.e.)

• bardzo ważny jest porządek i ład na świecie. Wychodził z założenia że ten ład może zapewnić moralność.

• moralności świadczy siła. Prawo silniejszego.

• Dla Hezioda ideałem człowieka jest człowiek prawy i pracowity.

SIEDMIU MĘDRCÓW

• wpływali na reformy publiczne.

• Poddawane były reguły życia np. szukaj chwili stosownej; umiar jest najlepszy; jak ty rodzicom tak twoje dzieci tobie; od młodości nie gardź mądrościom; bogaci o pieniądzach nie mówią

DEMOKRYT

• oddzielił czyny moralne od tych które są spełniane pod przymusem. Mówił że:

• Nie z bojaźni lecz z obowiązku należy wystrzegać się błędów

• Człowiek powinien szukać zawsze zadowolenia. Uważał że do pozyskania zadowolenia potrzeby jest rozum.

• Twierdził że stan harmonii osiąga się przez umiar. Nawet rozkosze nadmierne obracają się przeciwko rozkoszy.

• Demokryt reprezentuje etykę EUDAJMONISTYCZNĄ szczęściodajnej.

SOFIŚCI

• SOFOISTA to nauczyciel wychowujący dobrego obywatela

• LERATYWIZM MORLANY. Sofiści dopuszczali względność, co jest prawdziwe a co fałszywe.

• Należy dawać pierwszeństwo prawom życiowym dogodnym. To co wygodne należy preferować.

• Zawsze należy brać praktyczny punkt widzenia. Punkt widzenia prowadzi do etyki SYTUACYJNEJ.

• Ocena realna zależy od danej sytuacji.

• Mówili że istnieje prawo silniejszego.

• Etyka sofistów ma charakter ANTROPOCENTRYCZNY.

SOKRATES (469 - 399 V w.)

• Nazywany był OJCEM ETYKI.

• Stworzył teorię definiowania pojęć moralnych.

• Głównym założeniem jest: POZNAJ SAMEGO SIEBIE.

• Afirmacja człowieka jako człowieka stanowi istotę działania moralnie dobrego.

• Najbardziej kontrowersyjna teoria to: Wiedza = Cnota (wystarczy wiedzieć aby postępować dobrze) i jest to intelektualizm etyczny. Teoria to:

• Cnota „zaleta” traktowana jest jako dobro bezwzględne

• Cnota jest najważniejsza, ważniejsza niż zdrowie, sława i bogactwo

• Cnota wiąże się ze stanem szczęścia człowieka

• Ludzie błądzą dlatego że nie wiedzą co im służy

• Prawda jest wartością ludzką

Uczniowie Sokratesa przechodzili od intelektualizmu etycznego do eudajmonizmu.

ZWOLENNICY EUDAJMONIZMU:

ARYSTYP Z CYRENY

• nurt cyrenaicy mówili że istotą szczęścia jest doznawanie przyjemności zmysłowej.

• Otworzył drzwi dla hedonzimów (Hedonizm - przyjemność)

ANTYSTENYS

• przedstawiciel cyników

• Szczęśliwy człowiek jest wtedy kiedy jest niezależny

• Cynik zrywał wszystkie konwenanse; zrywanie ze wszelkimi tradycjami

• Cynicy potępiali społeczne prawa (nie uznawali granic)

PLATON (427-347 p.n.e )

• żył prawie 80 lat

• To przydomek i oznacza szerokie bary

• kochał politykę, a polityka powinna kształtować świat wg idei dobra

• wypracował doktrynę o 4 cnotach kardynalnych na których można budować swoje życie, są to cnoty:

1. męstwo

2. sprawiedliwość

3. opanowanie

4. roztropność

• teoria etyczna Platona składała sie z 3 tez:

1. dobra usytuowane są wg hierarchii, a zatem należy je miłować hierarchicznie

2. szczytem hierarchii nie jest żadne z dóbr realnych

3. dobra realne są jednak początkiem i koniecznym środkiem w drodze na szczyt ideału

• miłość jest początkiem twórczości jeśli kochasz to tworzysz

ARYSTOTELES (384-322p.n.e)

• pochodził z rodziny lekarskiej

• uczęszczał do akademii platońskiej.

• Zawdzięczamy mu ETYKĘ

• POWIEDZIAŁ : moralną powinność postępowania wyznacza ludzki stosunek do najwyższego dobra.

• moralna powinność prowadzi do realizowania celu ostatecznego człowieka

• celem ostatecznym człowieka jest samo urzeczywistnienie ( robie coś po to by sie coraz bardziej spełniać)

• jeśli spełniasz swoje najwyższe możliwości, wtedy sie sam urzeczywistniasz ( możliwości poznawcze i wolitywne)

• Poznawcze (intelektualne) - człowiek odnosi się do prawdy i aktu czystego ( bóstwo )

• Wolitywne (wola) - doskonalenie się sfery ludzkiej wolności.

• mówił że człowiek jest istota społeczną.

EPIKUR - EPIKUREIZM ( 342 - ??? p.n.e. )

• Epikurejczycy są twórcami konsumpcjonizmu

• głównym przesłaniem było: 1- trzeba żyć w jak największej wygodzie

• celem człowieka na ziemi jest eudajmonia ( szczęśliwość )

• za najwyższe dobro człowiek uważał własną szczęśliwość

• brak cierpienia i przyjemność to najwyższe dobra człowieka - jego ostateczny cel

• ten stan można osiągnąć poprzez największą konsumpcje

SZKOŁA STOIKÓW ( STOICY ) ( 300 p.n.e. )

• zapoczątkował ten ruch Zenon

• Najsłynniejszymi stoikami byli: Cycer i Seneka mówili że: Życie moralne jest żywiołowe ponieważ jest wynikiem wrodzonych skłonności i trzeba go opanowywać, a do tego jest potrzebna mądrość, cnota, niezależność ducha oraz harmonia szczęścia

• dla Stoików ważne było to żeby żyć zgodnie z natura ludzka ( żyć w wolności, w cnocie, żyć rozumnie )

• ideałem dla Stoików był mędrzec

• Stoikom zawdzięczamy: moralne znaczenie intencji

• Mówili, że czyn jest dobry jeśli posiada uprzednią dobrą intencje.

ETYKA CHRZEŚCIJAŃSKA ( 354-430 n.e.) np. Karol Wojtyła, Jan Paweł II

1 - ŚW AUGUSTYN - AUGYSTYN Z HIPPONY

• jego najsłynniejsze dzieło to: "wyznania św. Augustyna"

• wychowany w chrześcijaństwie przez rodziców

• prowadził hulaszczy tryb życia

• 4 kluczowe problemy:

1. Rozum a wiara ( stosunek wiary do rozumu ) - "Wierz byś mógł zrozumieć ale zrozum byś mógł wierzyć" - wiara i rozum musza działać razem jeśli chodzi o moralność.

2. Bóg i człowiek - człowieka jest obrazem Boga, jego czyny moralne maja go jeszcze bardziej upodobnić do Boga.

Augustyn zajmował sie również miejscem Boga w człowieku. Gdzie człowiek zmierza? Kim jest? Nie spokojne jest serce człowieka póki nie spocznie w Bogu ( człowiek kiedy idzie do Boga realizuje się )

3. Wolność i łaska - wolność jest fundamentem moralności, ta wolność jest wspomagana łaską czyli pomocą Boga

4. Zasada cnót - porządek moralny jest oparty o cnoty ( uduchowienie, umiejętności, sprawiedliwość, spokój, cisza, męstwo, wiedza, mądrość)

• szczególne miejsce w etyce moralności stanowi miłość

• Miłość wg Augustyna to wymaganie " Kochaj i czyn co chcesz, ale jeśli kochasz nie możesz postępować źle ponieważ miłość to wymaganie"

2 - ŚW TOMASZ Z AKWINU ( 1225 - 1274 )

• Był dominikaninem (mnich)

• stworzył Tomizm - "SUMA TEOLOGICZNA"; "TRAKTAT O CZŁOWIEKU"

• etyka św. Tomasza jest etyką teocentryczną - Bóg jest w centrum tej etyki

• św. Tomasz podkreślał integralność osoby ludzkiej, ważny w człowieku jest i dusza i ciało, a Platon mówił że tylko dusza

• Człowiek jest koroną wszechrzeczy stworzonych czyli jest największy, najważniejszy i jest zobowiązany do tego aby się tak zachowywać

• Św. Tomasz stworzył hierarchie dóbr - każde dobro ma swoje miejsce (w centrum jest człowiek a na szczycie Bóg)

• Odpowiedzialność moralna w działaniu moralnym odgrywają bardzo ważną role rozum i wola, a św. Tomasz mówi: najpierw jest rozum a później wola - najpierw pomyśl a potem rób

• ostatecznym celem czynów ludzkich jest dobro, a dobro to szczęście człowieka, ono jest możliwe tylko w wieczności - finalizm etyczny)

• stworzył etykę teonomiczną - najwyższą wartością moralną jest Bóg

• podał 4 kryteria moralne czynu:

1. Sam przedmiot danego czynu

2. cel

3. okoliczność - warunki zew., wew. towarzyszące danemu czynowi np. cos pod przymusem

4. Prawo moralne: miarą postępowania człowieka moralnego jest prawo - nakaz mający na celu dobro osoby i dobro wspólne

• 4 rodzaje prawa

1. prawo wieczne - boska mądrość obowiązująca w świecie

2. prawo naturalne - zasady i normy które tkwią w naturze ludzkiej

3. prawo Boże (pozytywne) np. dekalog

4. prawo ludzkie - ustanowione przez ludzi

POZACHRZEŚCIJAŃSKIE POSZUKIWANIA

FRYDERYK NIETZSCHE [nicze] ( 1844 - 1900 )

• przedstawiciel ateizmu egzystencjalnego

• powiedział że Bóg umarł, że go nie ma i nie ma co się odnosić do Boga

• Każdy ma taką moralność jaką ma naturę

• mówił ze istnieje moralność panów i moralność niewolników

• moralność panów - ludzie bezwzględni, sprawni, pewni w działaniu

• moralność niewolników - żyją z miłości, mają miękkość serca

• absolutnie trzeba wyrzucić z moralności takie pojęcia jak: Bóg, grzech, miłość, wolność

• Nietzsche powiedział: wszelkie ograniczenia są ascezą, a asceza jest niedopuszczalna

• wprowadził pojecie: Siła woli

EMANUEL KANT (1724-1804)

• urodził się w Królewcu

• był przedstawicielem etyków którzy potępili hedonizm i utylitaryzm

• wprowadził pojęcie: imperatyw np. postępuj tak żeby maksyma twej woli zawsze mogła być uważana zarazem za zasadę powszechnego ustawodawstwa.

MAKS SCHELER [Szeler]

• zmarł w 1920r.

• twórca etyki sympatii

• etyka powinna być oparta o doświadczenie

• etyka jest nauką o wartościach

• wyróżniał kilka rodzajów wartości:

1. wartości hedoniczne np. przyjemność, nieprzyjemność

2. wartości witalne - np. szlachetność, zwyczajność, naturalność

3. wartości Ducha (ludzkie)

4. wartości estetyczne np. piękna, brzydoty

5. wartości religijne

• wartości tworzą etos człowieka

• człowiek żyje wg pewnych wartości przy pomocy pewnych wartości

• Nie powinność lecz sama wartość winna decydować o życiu moralnym człowieka, dlatego też nazywa się Schelera etykiem wartości

ETYCZNY WYMNIAR PRACY WYCHOWAWCÓW

3 dziedziny etyki zawodowej:

1-normy spisane które odpowiadają na podstawowe pytania:

Jak przedstawiciele danego zawodu powinni, a nie powinni postępować?

2-przekonanie moralne przedstawicieli danego zawodu np. jestem przekonany, że nie można przepuścić tego dziecka do następnej klasy jeżeli sobie nie da rady

3-postępowanie przedstawicieli danego zawodu - ocenianie wg kryteriów moralnych

3 warstwy w etyce zawodowej:

1-normatywna - składa się z kodeksów, ślubowań i spisanych postulatów najczęściej sprowadzana do tej warstwy

2-świadomościowa (psychom oralna) - obejmuje przekonania moralne

3-zachowań moralnych

ETYKA ZAWODOWA - to zespół norm i dyrektyw wynikających z tradycji zawodu "ducha" kultury narodowej, z podstawowych wskazań etycznych przyjętych w danym społeczeństwie, a zastosowanych do wykonywania danego zawodu.

ETYKA ZAWODOWA A ETOS

ETOS - to całokształt znamiennych postaw, zachowań, sposobu myślenia, które charakteryzują określoną grupę afirmacjom (akceptowanie, potwierdzenie) i akcentowaniem określonych wartości oraz specyficzną skalą wartości.

Etos zawodu - sposób postępowania, myślenia osoby która utożsamia się z konkretnym zawodem ???

MORALNOŚĆ ZAWODOWA - zespół wskazań jak powinno być

ETYKA ZAWODOWA A OGÓLNA

1. etyka zawodowa jest uszczegółowieniem etyki ogólnej - jest konkretyzacją

2. etyka zawodowa nie jest uszczegółowieniem etyki ogólnej ( etyka ogólna jest wyznaczana przez dominującą w danym społeczeństwie etykę zawodową

3. stanowisko pośrednie etyka zawodowa czerpie z ogólnej i odwrotnie.

ETYKA ZAWODOWA NAUCZYCIELSKA - (to cześć filozofii wychowania). Teoretyczny model określonych wartości ich preferencji, wzorów, zachowań i działań, kryteriów oceny i samooceny które w procesie pedagogicznym ulegają konkretyzacji. Etyka jest zespołem poglądów, przekonań, ideałów, zasad, norm, motywów i ocen przedmiotem których są wzajemne stosunki między nauczycielami a uczniami, samymi nauczycielami oraz miedzy nauczycielami a rodzicami i środowiskiem społecznym wychowanków.

Czynniki decydujące o treści etyki :

• tradycje zawodowe

• warunki zewnętrzne (np. ideowo polityczne, społeczne- niechęć do jakiegoś typu człowieka, ekonomiczne)

• struktura wewnętrzna zawodu (np. zależność w pracy)

• charakter pracy i zadań

• uprawnienia i kwalifikacje zawodowe

NJAWAŻNIEJSZA WARTOŚĆ w etyce zawodowej nauczyciela jest DOBRO 2 CZŁOWIEKA

3 struktury w etyce nauczycielskiej:

1-aksjologiczna (nauka o wartościach) - pokazane pewne wartości którymi należy sie kierować w etyce

2-deontologiczna (nauka o powinności) - jak powinni postępować nauczyciele

3-aretologiczna (nauka o cnotach) - jaki nauczyciel powinien być

Nurty w myśli etyczno pedeutologicznej

1 idealizacyjny - koncentruje wokół zagadnień związanych z ideałem osobowościowym nauczyciela. Preferowane cechy w tym nurcie: poczucie odpowiedzialności obowiązkowość, systematyczność, dokładność, cierpliwość, talent pedagogiczny, elastyczność postawy, humanitaryzm, tolerancja

2 faktyczny - polega na badaniu etycznych zachowań nauczycieli czyli empiryczne podejście do tych zachowań

3 regulacyjny - polega na pisaniu książek, tworzeniu różnych propozycji, koncepcji etycznych

4 kodyfikacyjny - chodzi tu o podanie konkretnych norm etycznych

AKSJOLOGICZNE (NAUKA O WARTOŚCIACH) ASPEKTY WYCHOWANIA

Etyka zawodowa powinna nawiązywać do następujących zasad:

1) z. normatywne o charakterze uniwersalnym np. cześć na życia i godności wolności człowieka

2) z. odpowiedzialności jako uzasadnienie dokonywanych wyborów np. biorę odpowiedzialność za swoje decyzje

3) z. odpowiedzialność za konsekwencje dokonywanych wyborów np. musze przewidzieć co konkretny wybór może spowodować

4) z. odpowiedzialność za sposoby samorozumienia człowieka i jego bytowania w świetle implikującej [etos refleksyjnego nastawienia] [umiejętność pochylenia się nad swoimi wyborami]do życia i odpowiedzialności za „projekty dróg życiowych” (kim człowiek jest, co powinien zrobić w życiu; nie można kogoś skrzywdzić w wychowaniu. Jestem odpowiedzialny jako wychowawca abyś umiał iść, żebyś miał jakiś plan i pomysł na siebie )

5) z. egzystencjalnej autentyczności - chodzi o potoczne wyobrażenia / oczekiwania które fałszują rzeczywistość np. wychowawca nie może być dwulicowy

6) z. dialogu - podstawowa relacja międzyludzka; rozmowa 2 osób (musi zaistnieć np. słuchanie, porozumienie) [Człowiek z natury jest dialogiczny]

Ta zasada dialogu implikuje:

# etos godności czyli cię szanuję

# etos wolności czyli nie zmuszę cię

# etos niepowtarzalności 2 człowieka czyli jesteś inna osoba - inny charakter

DENTOLOGICZNE (NAUKA O POWINNOŚCIACH) ASPEKTY WYCHOWANIA [co powinien wychowawca / ped. czynić]

1) z. prawdy - to co ped. / wychowawca czyni, jego postawa życiowa wyrażała się prawdą a zatem zgodność z rzeczywistością

2) z. dobra wychowanka - interes korzyści, dobro, bezpieczeństwo i wszechstronny rozwój dziecka jest głównym i bezwarunkowym motywem działania wychowawcy

3) z. przykładu - wartości i umiejętności trzeba samemu posiadać by je przekazywać

4) z. projekcji ped.- konieczność uwzględnienia perspektywy ucznia w procesie edukacji musze wiedzieć do czego wychowanie; co chce ci przekazać

5) z. więzi emocjonalnej z wychowankiem - nie da się bez zaangażowania

6) z. poszanowania osobowości wychowanka - akceptuje ciebie

7) z. profesjonalności

WARTOŚCI W WYCHOWANIU

WARTOŚĆ wg Tatarkiewicza to wszystko co uchodzi za ważne i cenne dla jednostki społ. oraz jest godne pożądania co łączy się z pozytywnymi przeżyciami i stanowi jednocześnie cel dążeń ludzkich

3 RODZAJE WARTOŚCI:

1) psychologiczne - jako zjawisko indywidualne

2) socjologiczne - mają wymiar społ.

3) kulturowe - dominujące w danym społ. pewne wartości

FUNKCJE WARTOŚCI

1) integrujące motywacje i kierunki aktywności - porządkuje działania

2) orientacyjna - porządkująca kryterium ocen i orientacji

3) metadecyzyjna - umożliwia podejmowanie decyzji w obliczu konfliktów, motywów [meta- coś przed]

4) socjalizująca - włącza jednostkę w motywacyjne życie grupy np. wartością jest radość

5) gratyfikacyjna - umożliwia zachowanie równowagi psychicznej np. humor jest wartością

SYNDROM ZAGUBIENIA AKSCJOLOGICZNEGO - jak można nie etycznie postępować w wychowaniu

1) konformizm - dostosowanie do ogółu- nie ma swojego zdania bezkrytyczne dostosowanie się do norm danej kultury

2) półprawda - kreuje się zasadę co wygodne to pożyteczne

3) pernisywizm wychowania- zbytnia tolerancja i pobłażliwość wobec czegoś

4) indyferencja - forma obojętności

5) bezkrytyczna introcepcja - przyjmowanie za własne celów, norm i zasad nie wytworzonych przez siebie, lecz uznawanych przez otoczenie

6) deformacja etosu wychowawców - bardziej staje się rzemieślnikiem niż mistrzem

---