ZESTAW I

1. Zabawa orientacyjno-porządkowa: Słonko świeci— deszcz pada. Na zapowiedź:,, Słonko świeci l" — dzieci cho­dzą w różnych kierunkach, a na zawołanie: „Deszcz pa­da!" — biegną pod ścianę i stają prosto (całym ciałem przy­legają do powierzchni ściany).

2. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych; Kwiaty rosną, kwiaty więdną. Rozsypka. Dzieci w przysiadzie podpar­tym — kwiaty zwiędły; powolny wyprost do stania — kwia­ty rosną po deszczu.

3. Ćwiczenie równowagi: Bo-. dań brodzi po łące. Marsz z wy­sokim unoszeniem kolan, stanie jednonóż i naśladowanie klekotu boćka: ,,Kle-kle-kle-". Ćwiczyć na zmianę chód i stanie jednonóż na prawej i lewej nodze.

4. Bieg: Koniki. Bieg i chód w różnych kierunkach — koniki biegną kłusem i idą stępa.

5. Ćwiczenie uspokajające: Marsz — jedno dziecko za dru­gim — po obwodzie koła, w rytm tamburyna.

ZESTAW II

1. Ćwiczenie orientacyjno-porządkowe: Marsz i bieg w różnych kierunkach, a na mocne uderzenie w bębenek zatrzymać się w miejscu.

2. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych: Sufit — podło­ga. Rozsypka. Na zapowiedź: ,,Sufit!" — dzieci stając podnoszą ręce w górę; na zapowiedź; ,,Podłoga!" — wy­konują przysiad podparty.

3. Czworakowanie: Kotki. Czworakowanie w różnych kierunkach, następnie kotki przeciągają się, robią koci grzbiet, miauczą i idą dalej na czworakach.

4. Podskoki: Ptaszki skaczą. Podskoki obunóż w miej­scu i po całej sali. Dla odpoczynku ptaki przysiadają i zbie­rają ziarenka (przysiad i pukanie zgiętym palcem wskazu­jącym o podłogę).

5. Ćwiczenie uspokajające: Marsz przy śpiewie wycho­wawczyni.

ZESTAW III

l. Zabawa orientacyjno-porządkowa: Kot jest, kota nie ma. Na zapowiedź: „Kot jest l" — myszki przysiadają obej­mując kolana, głowa nisko opuszczona; na hasło; „Kota nie ma!" — myszki biegną swobodnie w różnych kierun­kach, omijając się zręcznie.

2. Ćwiczenie wyprostne: Koty biegają na czworakach w różnych kierunkach, następnie zatrzymują się i prostują wyciągając ręce aż do zupełnego wyprostu (jeśli jest wolna ściana, mogą się po niej Wspinać).

3. Bieg i ćwiczenie równowagi: Dzieci ustawione w luź­ną gromadkę na jednym końcu sali naprzeciwko wychowaw­czyni. Na sygnał biegną do przodu, na klaśnięcie lub ude­rzenie w. bębenek zatrzymują się natychmiast. ;

4. Ćwiczenie uspokajające: Formowanie rzędu i marsz do rytmu podanego tamburinem. Po uspokojeniu można wprowadzić krótką piosenkę, znaną dzieciom.

ZESTAW IV

l. Zabawa bieżna i orientacyjno-porządkowa: Jastrząb, kwoka i pisklęta. Część sali wyznaczona na kurnik, dla pi­skląt, z boku znajduje się gniazdo dla jastrzębia. Kwoka wywołuje pisklęta na pole, które biegają, zbierają pożywie­nie, piją wodę (wg poleceń i pokazu wychowawczyni). Na zawołanie: ,,Jastrząb leci!" —jastrząb wybiega z gniazda, pisklęta uciekają do kurnika a kwoka zasiania je skrzydłami (rozłożonymi w bok rękoma).

2. Ćwiczenie tułowia: Skręty. Dzieci naśladują zbiera­nie kasztanów oraz rzuty prawą i lewą ręką na zmianę. Prze­ćwiczyć rzut 3 razy lewą i 3 razy prawą ręką.

3. Podskoki: Wróble. Podskoki obunóż w miejscu i po całej sali.

4. Ćwiczenie uspokajające: Marsz zwykły i na palcach.

5. Marsz z piosenką: Ćwierkają wróbelki.

ZESTAW V

Miejsce ćwiczeń: Ogródek przedszkolny. Uwaga: Ćwiczenia te będą opisane w formie bezpośred­niego zwracania się do dzieci z poleceniem.

1. Przywitanie: ,,Dzień dobry, dzieci! Podnieście ręce w przód, popatrzcie, czy są czyste". Wychowawczyni wy­konuje jednocześnie ruch, podnosi lekko ugięte ramiona w przód z dłońmi zwróconymi w górę.

2. Ćwiczenie tułowia; Skłon w dół. ,,Teraz ukłońmy się, sięgając rękami w dół do samej ziemi. Stańcie prosto".

3. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych: ,,Pokażcie mi obydwiema rękami stopy, głowę, kolana, barki, ziemię, chmury itp.".

4. Zabawa orientacyjno-porządkowa i bieżna: ,,Poszu­kajcie teraz kamyka albo patyczka, narysujcie na ziemi kó­łeczko, to będzie wasze mieszkanie: ,,Wszystkie dzieci do mieszkań. Na sygnał, dzieci wybiegają z mieszkań w róż­nych kierunkach, a na zawołanie: ,,Do domu!" — szybko wracają, każde do swojego domku.

5. Ćwiczenie równowagi: ,,Kto potrafi włożyć buciki nie siadając na ziemi?". Dzieci naśladują wkładanie bu­cików stojąc na jednej nodze, prawej i lewej na zmianę.

6. Podskoki: ,,Kto podskoczy jak naj­wyżej i zaklaszcze w ręce?" Podskoki obunóż w miejscu, z klaśnięciem nad głową.

7. Ćwiczenie uspokajające: ,,Teraz u-stawimy się ładnie i pomaszerujemy do przedszkola". Po chwili wychowawczyni zaczyna śpiewać znaną piosenkę, .którą również podchwytują dzieci.

ZESTAW VI

1. Ustawienie w luźnej gromadce: Za­toczenie wiatraczków i sprawdzenie, czy każde dziecko ma miejsce do ćwiczeń.

2. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych: Przygotowanie ogródka do sadzenia kwiatów. Łopatę wbić w ziemie, popchnąć nogą, odwrócić wraz z ziemią (skłon tułowia z ruchem ramion, naśladującym kopanie i odkładanie ziemi, akcen­tować przytupnięciem).

3. Ćwiczenie regulujące odcinek lędźwiowy: Sadzenie kwiatów. Chód i przysiady z naśladowaniem sadzenia kwiatów. . '

4. Ćwiczenie tułowia — skręty: Podlewamy kwiaty. Rę­ce lekko przed sobą ugięte i złączone. Dzieci wykonują' wymachy ramion w lewo i w prawo, zataczając szeroki łuk, jakby podlewały kwiaty konewką.

5. Podskoki: Cieszymy się, że kwiaty rosną. Bieg i pod­skoki zmienne.

6. Ćwiczenie uspokajające: W naszym ogródeczku. Marsz parami z piosenką.

ZESTAW VII

1. Ćwiczenie orientacyjno-porządkowe: Idziemy do lasu. Marsz parami.

2. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych: Zbieranie ja­gód. Marsz w luźnym skłonie w dół — dzieci zbierają ja­gody. Na polecenie wychowawczyni prostują się, spaceru­ją, rozglądają się po lesie.

3. Czworakowanie; Marsz na czworakach między gę­stymi zaroślami. Od czasu do czasu dzieci prostują się i idą kilka kroków do przodu.

4. Ćwiczenie tułowia — skręty: Dzieci naśladują zbie­ranie szyszek i rzuty nimi prawą i lewą ręką. Ruch rzutu wykonać 3 razy prawą i 3 razy lewą ręką.

5. Bieg; Lekki, sprężysty bieg ,,jak sarenki po lesie".

6. Ćwiczenie uspokajające: Marsz parami przy piosence Ruda wiewióreczka.

ZESTAW VIII

1. Ćwiczenie, orientacyjno-porządkowe: Marsz i bieg w różnych kierunkach: Na mocne uderzenie w tamburino dzieci wykonują przysiad podparty.

2. Ćwiczenie tułowia. Skręty: Nakręcanie bąka. Roz­sypka. Dzieci stoją w rozkroku, ręce złożone na biodrach. Skręty tułowia w lewo w tył i w prawo w tył (stopy przy­warte do podłoża). Po kilku skrętach bieg na palcach w ko­ło, w lewą i w prawą stronę.

3. Ćwiczenie równowagi: Koń grzebie nogą. Stoi na jednej nodze i uderza o podłoże palcami stopy lewej i pra­wej na zmianę.

4. Bieg zaprzęgów: Dzieci dobierają się parami, stają jedno za drugim i podają sobie ręce, tworząc w ten sposób zaprzęgi (konie i wózki). Zaprzęgi jeżdżą w różnych kie­runkach, w rytmie podanym bębenkiem przez, wychowaw­czynie.

5. Ćwiczenie uspokajające: Marsz parami, krokiem zwy­kłym i we wspięciu. . .

ZESTAW IX

1. Ćwiczenie porządkowe: Zbiórka w gromadce przed wychowawczynią, która przypomina dzieciom sposób mar­szu wielkoludów i krasnoludków.

2. Ćwiczenie orientacyjno-porządkowe: Wielkoludy i krasnoludki. Wychowawczyni wystukuje na bębenku ćwierćnuty. Dzieci chodzą w wysokim wspięciu na pal­cach — to maszerują wielkoludy, a przy wystukiwaniu ósemek cichutko biegają krasnoludki.

3. Ćwiczenie wyprostne: Słonko wstaje. Sionko scho­wało się — dzieci skulone w przysiadzie; słonko powoli wsta­je, wychodzi na niebo coraz wyżej, wyżej, wreszcie jest bardzo duże — dzieci prostują się powoli, aż do stania z ramionami w górze, którymi zataczają duże koło.

4. Podskoki: Piłeczki. Podskoki obunóż w miejscu. Dla odpoczynku dzieci naśladują ruchem ręki odbijanie pi­łeczki od podłogi,

5. Ćwiczenie uspokajające: Marsz — 4 kroki zwykłe, 4 kroki z tupnięciem.

ZESTAW X

1. Ćwiczenie orientacyjno-porządkowe i ożywiające;

Marsz, bieg, podskoki, przysiady. Dzieci naśladują bieg za motylem, chwytanie przy ziemi i w górze.

2. Ćwiczenie dużych- grup mięśniowych: Zbieranie kwiatów. Marsz ze skłonem w dół, naśladowanie zrywania kwiatów i układania w bukieciki. Od czasu do czasu dzieci prostują się i pokazują wychowawczyni, ile zerwały kwia­tów,

3. Ćwiczenie równowagi: Marsz z wysokim unoszeniem kolan (idziemy po wysokiej trawie).

4. Żabki skaczą po łące: Dzieci naśladują skoki żabie.

5. Ćwiczenie uspokajające: Marsz parami przy piosence Patrz, słonko się śmieje.

ZESTAW XI

1. Zabawa orientacyjno-porządkowa: Pająk i muchy, Wychowawczyni objaśnia, że pająk poluje tylko na żywe muchy. Dzieci w rozsypce biegają z brzęczeniem, bzyka­niem w różnych kierunkach, a na hasło: ,, Pająk idzie!" — zastygają momentalnie w bezruchu. Pająk wychodzi na Iowy (jest nim początkowo wychowawczyni), obserwuje bacznie, obchodzi .muchy, a jeśli któraś drgnie, zabiera ją do swej sieci (na chwilę odsuwa dziecko od zabawy).

2. Huśtawka: Dzieci stoją swobodnie, ręce w dole, dłonie zwinięte w pięść. Wymachy ramion w przód i w tył, z lekkim zginaniem kolan (jak na huśtawce).

3. Ćwiczenie wyprostne: Kwiaty zwiędłe i podlane. Siad skrzyżny, ręce na kolanach, luźny skłon głowy i tu­łowia — kwiat zwiędnięty; stopniowy wyprosi kręgosłupa z wysokim ustawieniem głowy — kwiat podlany.

4. Ćwiczenie głowy i szyi: Potakiwanie i przeczenie. Siad skrzyżny. Wolne skręty głowy w lewo i w prawo — dzieci wymawiają „nie, nie, nie"; wolne skłony głowy w przód i w tył — dzieci wymawiają „tak, tak, tak".

5. Podskoki: Małe piłeczki. Stopy zwarte, wspięcie na palce. Podskoki obunóż w miejscu i do przodu.

6. Marsz rytmiczny przy dźwiękach tamburina lub śpiewie wychowawczyni.

ZESTAW XII

1. Zabawa bieżna: Jastrząb i kury. Wyznaczone z boku boiska (sali) małe koło (obręcz), a w nim jastrząb oznaczo­ny szarfą. Kury swobodnie poruszają się w różnych kie­runkach (dzieci biegają). Na sygnał, jastrząb wylatuje z koła i łapie uciekające kury. Kura, która przysiadzie, jest bez­pieczna, jastrząb nie może jej dotknąć.

2. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych: Wbijanie kołka w ziemię. Stanie w małym rozkroku: ręce naśladują trzy­manie młotka. Skłon w dół z zamachem ramion i wbijanie kołka.

3. Ćwiczenie równowagi: Marsz z wysokim unoszeniem kolan. Na polecenie wychowawczyni zatrzymać się, stanąć na jednej nodze i oprzeć stopę nogi wolnej o kolano nogi postawnej.

4. Zabawa na czworakach: Koty i myszka. Z boku boiska (sali) rozłożyć długą linkę lub zatknąć 3—5 chorą­giewek (będzie to meta). Na sali narysować linię. Naprze­ciw, w odległości paru metrów, wyznaczyć norkę mysią, w której stoi myszka (najlepiej wychowawczyni). Koty są wszystkie poza metą. Myszka zasłania oczy rękami, wtedy koty biegną na czworakach, aby ją złapać. Gdy myszka odsłania oczy, wszystkie koty zatrzymują się w bezruchu. Wskazany przez myszkę kot, który się poruszył, wraca za metę.

5. Marsz w rytmie 4/4. Na początek taktu lekkie klaśnięcie (na raz). Rozpocząć marsz w miejscu, a później po obwodzie koła.

ZESTAW XIII

l. Ćwiczenie nóg: Mamusia przyprowadza dziecko do przedszkola. Dzieci dobierają się parami. Jedno z nich przysiada — jest dzieckiem, podaje rękę mamusi, z którą idzie do przedszkola. Po kilku krokach dzieci zamieniają się rolami. W czasie ćwiczenia należy zwrócić uwagę, żeby dzieci idące w przysiadzie miały proste plecy. Przy zmianie ról zmieniać również w chwycie i ręce.

2. Ćwiczenie tułowia — skłony w przód: Podaj mi ręce. Ustawienie parami tyłem do siebie w rozkroku w małej odległości od siebie. Dzieci skłaniają się do przodu i podają ręce współćwiczącemu przez okienko utworzone przez rozkrok. Następnie prostują się i klaszczą w ręce na wyso­kości oczu (ryć. na str. 131).

3. Ćwiczenia zręczności: Przejdź ostrożnie. Dziecię po­dzielone na dwie grupy. Jedna z nich dobiera się parami i ustawia w wąską uliczkę. Dzieci te odwracają się twarzą do siebie, siadają na piętach i podają wyciągnięte ręce, tworząc w ten sposób drabinę. Dzieci z grupy drugiej stają w kolejce przed drabiną. Na polecenie idą ostrożnie — podnoszą wysoko nogi wkładając je w oczka drabiny.

4. Czworakowanie: Tunel. Ustawiamy dzieci jak w poprzednim ćwiczeniu. Marsz na czworakach tunelem (marsz pod podanymi rękami kolegów). Uwaga! Ćwiczenie 3 i 4 połączyć. Jedna grupa wykona ćwiczenie zręczności i czworakowanie i dopiero wtedy należy odwrócić role w grupach..

5. Marsz parami do tekstu piosenki.

ZESTAW XIV

l. Dzieci wiążą koło i rytmicznie maszerują w lewo i w prawo, a na hasło: ,,Hop'.'' — dobierają się parami.

2. Ćwiczenie nóg: Huśtawka. Dzieci stoją parami w roz­sypce, twarzami do siebie, i podają sobie ręce wyprosto­wane w łokciach. Jedno dziecko wykonuje przysiad, drugie wspięcie na palce. Potem następuje zmianą.

3. Ćwiczenie tułowia — skręty: Celowanie w ręce kolegi. Ustawienie parami tyłem do siebie w rozkroku. Skręt tułowia w jednym kierunku i celowanie otwartymi dłońmi w dłonie kolegi — to samo w stronę przeciwną (w czasie ćwiczenia stopy przywarte do podłoża). • . . ., .

4. Czworakowanie: Jedno dziecko z pary w siadzie skrzyżnym, drugie obchodzi je na czworakach wokoło w jedną i w drugą stronę. Zmiana ról i zabawa trwa dalej.

5. Ćwiczenie nóg: Szycie na maszynie. Stanie przy sto­pach zwartych. Przeniesienie ciężaru ciała na jedną nogę, druga stopa na palcach i zmiana.

6. Podskoki: Szycie ściegiem za igłą. Lekkie, ciche pod­skoki obunóż w przód.

7. Swobodny marsz zmęczonego dziecka i sprężysty, energiczny wypoczętego.

ZESTAW XV

1. Chód i bieg: Wielkoludy i krasnoludki. Marsz we wspięciu dużymi krokami (ćwierćnutami) i cichy, lekki bieg (ósemkami). Wychowawczyni wystukuje rytm na bębenku lub tamburynie.

2. Ćwiczenie ramion: Kto najwyżej klaśnie. Siad skrzyżny, ręce wzdłuż tułowia. Przenieść ramiona bokiem w górę, klasnąć jak najwyżej nad głową i opuścić ramiona bokiem w dół (przy klaskaniu patrz w górę na ręce).

3. Ćwiczenie tułowia i równowagi: Przejdź przez okienko. Stojąc, spleść ręce przed sobą, przełożyć nogę przez splecione ręce i wyjąć ją z powro­tem. (Przekładamy przez okienko na zmianę lewą i prawą nogę).

4. Czworakowanie: Misie. Powolny, rytmiczny marsz na czworakach w różnych kierunkach. Na zawołanie: ,, Misiu, po­proś!" — siad skrzyżny i naśladowanie ru­chu proszenia (machanie wzniesionymi rę­koma od góry w dół).

5. Pajac skacze: Podskokiem rozkrok i zeskok do postawy. Sprawniejsze dzieci mogą dołączyć pracę ramion. Przy rozkro­ku ramiona-w bok, przy doskoku — ramiona w dół.

6. Marsz po obwodzie koła: Kilka kroków we wspięciu i marsz zwykły na całych stopach.

ZESTAW XVI

1. Zabawa bieżna: Konie na łące. Marsz, bieg i podsko­ki w różnych kierunkach — konie. idą stępa, biegną kłu­sem i galopują.

2. Ćwiczenie głowy i szyi: Koń kiwa głową. Siad skrzyżny, ręce na kolanach, skłony głowy w przód i w tył, z wy­dłużeniem szyi i lekkim przyciąganiem brody.

3. Ćwiczenie zręczności: Koń na biegunach. Siad skrzyżny, chwyt za stopy od zewnętrznej strony, plecy okrągłe jak bieguny konia. Lekkie huśtanie się w tył na plecy i w przód do siadu.

4. Ćwiczenie równowagi: Koń grzebie nogą. Marsz z wysokim unoszeniem kolan. Konie zatrzymują się, rżą, grzebią nogą (lekkie uderzenia o podłogę palcami lewej i prawej stopy na zmianę).

5. Konie i wózki: Dzieci ustawione dwójkami, jedno za drugim, tworzą wózki i konie. Pierwsze podaje ręce w tył drugiemu. Bieg w różnym tempie przeplatany mar­szem. Po pewnym czasie należy zmienić miejsce w parach i powtórzyć zabawę.

6. Marsz parami: Po chwili dzieci wraz z wychowawczy­nią śpiewają znaną piosenkę w rytmie marszowym.

ZESTAW XVII

1. Zabawa orientacyjno-porządkowa: Mijanie. Dzieci podzielone na dwie grupy, ustawione w gromadkach w dwóch przeciwległych rogach sali (boiska). Wychowaw­czyni stoi w środku między grupami. Na sygnał, dzieci. biegną na wprost siebie, zamieniając się na miejsca (mi­jają się prawą stroną).

2. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych: Rozsypka. Które dziecko najwyższe — wspięcie, ręce w górze; które najniższe — przysiad, ręce wsparte na podłodze; które najgrubsze — rozkrok, ręce w bok i lekki półskłon w przód. Wytrzymać postawy krótko, szybko zmieniać ruch.

3. Ćwiczenie tułowia — skręty: Pokaz sufit.- Klęk podparty. Wznos lewej ręki w górę nad głowę i wskaza­nie ręką sufitu (wzrok kie­rować za ręką), a następnie powrót do klęku podpartego. Skręty tułowia wykonywać za lewą i prawą ręką.

4. Ćwiczenie równowagi: Czoło pozdrawia kolano. W staniu jednonóż chwyt rękami kolana nogi prawej i dotknięcie go czołem, Powtórzyć ćwiczenie dotykając czołem kolana nogi lewej.

5. Podskoki:- Spłoszone wróble. Gromadka wróbli ska­czę w miejscu — podskoki obunóż. Spłoszone przez miauknięcie kota (głosem naśladuje wychowawczyni) prze­latują w inne miejsce — bieg z ramionami w bok. Gdy kota już nie słychać, wróbelki skaczą dalej.

6. Marsz: Kilka kroków we wspięciu, a potem marsz zwykły.

ZESTAW XVIII

1. Zabawa orientacyjno-porządkowa: Powódź: Dzieci biegają w rozsypce, a na zawołanie: ,,Powódź!" — biegną pod ściany i stają prosto. Na zapowiedź: Powódź minęła!" dzieci biegają swobodnie.

2. Ćwiczenie ramion: Siad skrzyżny, ramiona w bok. Dwa lekkie uderzenia palcami rąk o podłogę, dwa klaśnięcia w górze nad głową (wzrok kierować za rękami).

3. Ćwiczenie tułowia — skłony w przód: Siad klęczny, skłon tułowia w dół i dotknięcie czołem kolan. Powoli wyprost i ustawienie głowy prosto.

4. Czworakowanie: Marsz na czworakach w różnych kierunkach. Na sygnał — zrobić koci grzbiet (wyprost nóg i rąk z uniesieniem bioder). .

5. Ćwiczenia równowagi: Dzieci stoją na jednej nodze' i pokazują wolną nogą ścianę przed sobą, za sobą i z boku (nie zapomnieć o zmianie nogi).

6. Podskoki rozkroczno-zwarte: Pajac skacze. Marsz przy śpiewie wychowawczyni.

ZESTAW XIX

1. Zabawa orientacyjno-porządkowa: Rozrzucone 20-lędzie. Dzieci zebrane w gromadkę przed wychowawczy­nią, która stoi z rękami wzniesionymi do góry — dłonie zaciśnięte w pięści (jakby trzymała w nich żołędzie). Wychowawczyni woła: ,,Rzucam żołędzie! — i jedno­cześnie naśladuje ruch rzutu. Dzieci rozbiegają się w róż­nych kierunkach, a kiedy usłyszą wołanie: ,, Żołędzie spadły i" — wykonują przysiad podparty. Dzieci podchodzą do wychowawczyni na umówiony znak i zabawa toczy się od początku.

2. Ćwiczenie tułowia — skłony boczne: Waga dwuramienna. Siad skrzyżny, ramiona w bok. Rytmiczne skłony tułowia w lewo i w prawo. Po kilku skłonach złożyć ręce na kolanach i odpocząć (zwrócić uwagę na proste plecy).

3. Ćwiczenie tułowia — skłon w przód. Rozkrok, ręce luźno wzdłuż tułowia. Skłon w dół, dotknięcie dłońmi podłogi i wyprost.

4. Zabawa na czworakach: Kulawy lis. Przysiad podparty, prawa noga wzniesiona w tył i zgięta w kolanie. Posu­wanie się podskokami na rękach i lewej nodze (rodzaj skoku zajęczego). Po kilku podskokach wyprost i krótki odpoczynek. Następnie ugiąć nogę przeciwną (prawą) i powtórzyć zabawę.

5. Marsz w związanym kole z piosenką. Śpiew zaczyna wychowawczyni, a po chwili śpiewają również dzieci.

ZESTAW XX

1. Ćwiczenie orientacyjno-porządkowe i równowagi:

Marsz w różnych kierunkach; na sygnał stanąć na jednej nodze, druga noga wzniesiona i zgięta w tył (ćwiczyć sta­nie na nodze lewej i prawej na zmianę). ''

2. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych: Kto wyżej sięgnie. Wspięcie na palcach, ręce wzniesione w górę. Sięganie rękoma jak najwyżej, następnie przysiad, ręce obejmują kolana, głowa nisko.

3. Ćwiczenie tułowia — skręty: Budzik, Siad skrzyżny, ramiona lekko ugięte z boków ciała, palce dotykają barków. Nakręcanie budzika — skręty tułowia w lewo w tył i w pra­wo w tył; budzik chodzi — dzieci kolejno podnoszą i opuszczają łokcie ugiętych ramion wyma­wiając: ,,Tik-tak".

4. Zabawa bieżna: Dobierz so­bie parę. Dzieci rozbiegają się w dowolnych kierunkach. Na za­wołanie: ,,Znajdź sobie parę!" — każde dziecko szybko dobiera sobie parę i zaczyna maszerować po obwodzie koła.

5. Marsz parami z piosenką.

ZESTAW XXI

1. Ćwiczenie orientacyjno-porządkowe: Dwa koła. Marsz w różnych kierunkach. Na dany znak, dzieci tworzą na wyznaczonych miejscach dwa koła (oddzielnie koło chłopców i dziewcząt). Powtarzając zabawę dzieci two­rzą dwa współśrodkowe koła. Jeśli dziewcząt jest mniej, to tworzą koło środkowe, jeśli więcej — to koło ze­wnętrzne. Koła poruszają się w lewo i w prawo, na zmia­nę, w rytmie podanym przez wychowawczynię tamburinem lub bębenkiem.

2. Ćwiczenie wyprostne mięśni grzbietu: Laleczka na sprężynie. Rozsypka. Siad klęczny (na piętach), dłonie przy kolanach, głowa oparta na rękach — to pudełko, w którym jest zamknięta lalka na sprężynie. Na klaśnięcie, wieczko skrzyneczki odskakuje i laleczka szybko prostuje się do klęku, rozkładając ręce w bok. Wieczko zamyka się — dzieci siadają na piętach, dłonie opierają na podłodze i głowę kładą na dłoniach.

3. Ćwiczenie tułowia — skręty: Zajrzyj w okienko. Dzieci stoją w rozsypce parami, w rozkroku. Podają we­wnętrzne ręce i podnoszą je w górę, tworząc w ten Sposób bramki. Kolejno skręt w stronę podniesionych rąk i powrót do postawy wyjściowej. Ćwiczyć skręty tułowia kilka razy w jedną stronę, następnie obrót w tył, podanie przeciw­nych rąk i powtórzenie ćwiczenia w stronę przeciwną. (W czasie ćwiczenia stopy cały czas są przywarte do podło­ża).

4. Podskoki jednonóż: Kilka podskoków na ' lewej i (na 2mianę) na prawej nodze. .

5. Marsz: 4 kroki marszu bez klaskania i 4 kroki z kla­skaniem

ZESTAW XXII

1. Zabawa orientacyjno-porządkowa: Figurka. Marsz i bieg w różnych kierunkach; na umówiony sygnał za­trzymać się i przyjąć dowolną pozycję (figurka), stanąć, jak kto potrafi najładniej.

2. Ćwiczenie tułowia — skłony boczne: Dzwon. Roz­krok, ramiona wzdłuż tułowia. Rytmiczne skłony tułowia w lewo i w prawo. Dzieci mówią: ,,Bim, bam!" (nie odry­wać stóp od podłoża).

3. Ćwiczenie nóg: Sprężynka. Rytmiczne przysiady i wspięcia. Wychowawczyni reguluje tempo ćwiczenia wydając polecenia: ,,Przysiad-wspięcie".

4. Ćwiczenie tułowia — skręty: Bąk. Siad kleczny, ra­miona luźno wzdłuż tułowia. Nakręcanie bąka — skręty tułowia w jedną i w drugą stronę. Dzieci naśladują głosem nakręcanie sprężyny: ,,Tr... tr... tr..."; po kilku skrętach wstają i obracają się na palcach dookoła swojej osi. Ćwicze­nie powtarzamy kilka razy, zwracając uwagę, ażeby dzieci wykonywały obroty na zmianę za lewym i prawym ramie­niem.

5. Marsz z piosenką po obwodzie koła.

ZESTAW XXIII

1. Ćwiczenie orientacyjno-porządkowe: Zapamiętaj swo­ja parę. Ustawienie parami. Zapamiętać, kto z kim stoi. Na podniesienie przez wychowawczynię w górę chorągiew­ki dzieci biegają swobodnie, na uderzenie w bębenek chwy­tają swoją parę i maszerują kilka kroków.

2. Ćwiczenie wyprostne: Sionko wstaje. Dzieci w roz­sypce w przysiadzie podpartym. Dzieci prostują się powoli, aż do stania z ramionami w górze, i zataczają duże koło, to słonko wstaje, wychodzi na niebo coraz wyżej, wyżej i wreszcie jest bardzo wysoko.

3. Ćwiczenie tułowia — skręty: Piłowanie drzewa. Siad skrzyżny albo stanie w rozkroku parami, twarzą do siebie. Dzieci oddalone od siebie na długość wyprosto­wanych, podanych rąk. Kolejno uginanie raz prawego, raz lewego ramienia powoduje skręty tułowia. Dzieci naśladu­ją głosem zgrzyt piły.

4. Bieg cwałem: Drobna kaszka. Dzieci stoją parami jak w poprzednim ćwiczeniu, podają sobie ręce skrzyżnie i wirują w kole w lewo i w prawo. Należy często zmie­niać kierunek wirowania.

5. Marsz parami — luźny, niedbały i marsz poprawny (człowiek zmęczony i człowiek wypoczęty).

ZESTAW XXIV

"l. Zabawa orientacyjno-porządkowa: Kot jest — kota nie ma. Dzieci stoją w rozsypce. Na zawołanie: ,,Kot jest" — wszystkie dziecI MYSZKI przysiadają, obejmują kolana, głowa na kolanach. Na zapowiedź: „Kota nie ma" — myszki wyskakują w górę i cicho biegają w różnych kie­runkach.

2. Czworakowanie: Kot wspina się po drabinie. Marsz na czworakach w różnych kierunkach. Na polecenie, dzieci zatrzymują się w przysiadzie podpartym i powoli prostują do stania, przebierając rękoma (kot wspina się po drabinie)

3. Ćwiczenie równowagi: Myszka skrobie dziurkę w wor­ku. Dzieci stoją na jednej nodze i wykonują ruchy palcami rąk i stopą — wolną (mysz skrobie pazurkami). Podnosić lewą i prawą nogę na zmianę.

4. Zabawa bieżna: Pułapka na myszy. Dzieci podzielo­ne są na dwie grupy. Jedna grupa wiąże koło — pułapka na myszy, druga wewnątrz koła — to myszki, które biegają w różnych kierunkach pod bramkami utworzonymi z po­danych rąk. Na zawołanie wychowawczyni: ,,Klap!” pułapka zamyka się (dzieci tworzące koło przysiadają). Myszki, które znalazły się w środku, są złapane. Zabawę powtarzamy kilka razy dla każdej grupy.

5. Marsz .z piosenką po obwodzie koła.

ZESTAW XXV

1. Ćwiczenie orientacyjno-porządkowe: Wszystkie dzie­ci swobodnie biegają wymijając się zręcznie. Na uderzenie w bębenek, wolno obracają się w kółko z ramionami wzniesionymi w bok. Gdy bębenek milknie, znowu zaczy­nają bieg.

2. Ćwiczenie rąk i nóg: Sufit-podłoga. Rozsypka. Na zapowiedź wychowawczyni: ,,Podłoga!" —dzieci wyko­nują przysiad podparty, na zapowiedź: ,,Sufit l" — pod­skakują z wymachem ramion.

3. Ćwiczenie tułowia — skręty: Szycie ubrania. Siad skrzyżny. Dzieci-femwcy nawlekają igłę, przytrzymują lewą ręką materiał na prawym kolanie i wyciągając długą nitkę skręcają tułów w prawo (skręt za prawą ręką wznie­sioną w górę w skos). Po kilku ruchach powtórzyć ćwi­czenie lewą ręką, skręcając się w lewo.

4. Podskoki: Lekkie podskoki obunóż w miejscu. Na sygnał, wyskok w górę i klaśnięcie: Kto najwyżej klasnie.

5. Marsz parami przy akompaniamencie tamburina.

ZESTAW XXVI

1. Ćwiczenie orientacyjno-porządkowe. W rozsypce dzieci biegają w dowolnych kierunkach, naśladując rowery, auta, konie. Kiedy wychowawczyni podniesie rękę w górę, • wszystkie pojazdy zatrzymują się.

2. Ćwiczenie ramion: Wahadło zegara. Rozsypka, klęk obunóż. Dzieci wykonują rytmiczne wymachy ramion w przód i w tył. Ręce — to wahadło zegara.

3. Ćwiczenie wyprostne: Gumowa zabawka do napeł­niania powietrzem. Dzieci stoją w rozsypce i naśladują świst wychodzącego z zabawki powietrza (stopniowo przechodzą do przysiadu podpartego z głową opuszczoną). Potem napełnienie gumowej zabawki powietrzem (powolny wyprost do pozycji stojącej).

4. Zabawa z elementem czworakowania: Myśliwy i za­jące. Zające skaczą po łące. Co chwila zatrzymują się, staja słupka (przysiad, palce wskazujące przy uszach) nasłuchując odgłosów. Na zawołanie wychowawczyni: ,,My­śliwy idzie!" — skokami zajęczymi uciekają wszystkie do norek (za linię uprzednio wyznaczoną pod ścianą). W tym czasie myśliwy (wychowawczyni) rzuca woreczkiem w uciekających. Przy powtórzeniu zabawy trafione dziecko może być myśliwym wraz z wychowawczynią.

5. Marsz zwykły i we wspięciu.

ZESTAW XXVII

l. Zabawa orientacyjno-porządkowa: Wiatraki i wiatr. Dzieci dobrane czwórkami. Przez podanie prawych rąk tworzą wiatraki. Jedno dziecko oznaczone szarfą (począt­kowo wychowawczyni) — to wiatr. Wiatraki obracają się tak szybko wokół swojej osi, jak biega wiatr. Gdy wiatr przestaje wiać (dziecko przysiada), wiatraki zatrzymują się. Zwrócić uwagę, aby wiatraki obracały się w obu kie­runkach. Szum wiatru można również naśladować po­trząsając rytmicznie tamburinem.

2. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych: Puste worki — pełne worki. Rozsypka. Siad skrzyżny, ręce na kolanach, głowa opuszczona — puste worki; wyprost, ustawienie gło­wy prosto, ręce w bok — pękate worki.

3. Ćwiczenie tułowia — skłony boczne: 'Ważymy mąkę. Siad skrzyżny, ramiona w bok. Rytmiczne skłony tułowia w jedną i w drugą stronę.

4. Ćwiczenie siłowe ramion: Ciągnij worek. Dzieci stają pa­rami jedno za drugim; pierw­sze podaje ręce w tył drugie­mu, które jest w przysiadzie na całych stopach. Dziecko idąc przodem ciągnie worek. Po pewnym czasie następuje zmia­na ról i powtórzenie ćwiczenia.

5. Marsz parami z piosenką o młynie. Zaczyna śpiewać wy­chowawczyni, potem dołączają dzieci.

ZESTAW XXVIII

1. Chód i bieg w różnych kierunkach; na sygnał podany gwizdkiem zatrzymać się twarzą do wychowawczyni.

2. Ćwiczenie ramion: Chwianie się gałęzi drzew podczas wiatru. Siad skrzyżny, wzniesienie ramion prostych w bok i opuszczenie w dół z ruchem dłoni i palców.

3. Ćwiczenia wyprostne: Dziecko zmęczone i wypoczęte. Siad skrzyżny, ręce na kolanach; Na zapowiedź: ,,Dziecko zmęczone!" — luźny skłon tułowia w przód; ,,Dziecko wypoczęte!" — wyprost tułowia z głową ustawioną prosto.

4. Ćwiczenie równowagi: Rysujemy nogą. Dzieci stoją na jednej nodze, a drugą nogą wolną rysują w powietrzu małe kółeczka. Rysować lewą i prawą nogą na zmianę.

5. Podskoki: Froterowanie podłogi. Wykroki podskokami lewą i prawą nogą w przód na zmianę.

6. Marsz rytmiczny w rytmie 4/4, z klaśnięciem na raz.

ZESTAW XXIX

1. Bieg: Jadą rowery. Krótki bieg w różnych kierunkach z wysokim unoszeniem kolan; ręce naśladują trzymanie kierownicy.

2. Ćwiczenie ramion: Jak się kręcą koła roweru. Rozkrok, zataczanie rękami kół. Ręce idą w przód i w górę, w dół i w tył.

3. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych: Pompujemy dętkę roweru. Rozkrok, lewą ręką chwyt za lewą stopę. Prawa ręka pompuje, naśladując ruch wciskania i wysuwa­nia tłoka. Po kilku ruchach zmienić rękę pompującą.

4. Ćwiczenie równowagi: Próbujemy, jak chodzą pedały. Kilka ruchów nogą naśladujących pedałowanie (stanie na jednej nodze,' druga noga zatacza stopą i kolanem kó­łeczka). Pedałujemy lewą i prawą nogą na zmianę.

5. Bieg: Wycieczka rowerami. Bieg z wysokim unosze­niem kolan (jedno dziecko za drugim oraz w luźnej gro­madce).

6. Marsz parami przy śpiewie wychowawczyni lub akompaniamencie muzycznym.

ZESTAW XXX

1. Zabawa orientacyjno-porządkowa: Samoloty. Dzieci stoją w rozsypce. Na zapowiedź wychowawczyni: ,,Za­puszczamy motory!" — ćwiczący zataczają pełne koła rękoma, krzyżując je przed sobą, a następnie biegają z rozłożonymi ramionami w bok, mijając się zręcznie, aby nie zderzyć się w locie.

2. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych: Samolot wzno­si się t ładuje. Na zapowiedź: ,,Samolot wznosi się!" — wspięcie na palce, ramiona w. bok. Przysiad podparty na zapowiedź: ,,Samolot ląduje!" (połączyć lot samolotów z ich wznoszeniem się i ładowaniem, a więc ćwiczenie l i 2 na zmianę).

3. Ćwiczenie tułowia — skręty: Wypatrywanie lecącego samolotu. Siad skrzyźny, lewa ręka na kolanach, prawa na czole tworzy daszek. Skręt tułowia i głowy w prawo — patrzenie pod słońce i wypatrywanie samolotu. Zmiana rąk, ćwiczenie w stronę lewą (w czasie ćwiczenia nie poruszać się z miejsca). -

4. Czworakowanie: Marsz lotników do kabiny. Naślado­wanie chodu po drabinie za pomocą rąk i nóg — prawidło­we czworakowanie w różnych kierunkach.

5. Bieg: Defilada samolotów. Dzieci dobierają się parami i naśladują lot samolotów (ramiona w bok). Samoloty lecą równo, nikt nie wyprzedza swojej pary. Wychowawczy­ni wyróżnia lotników najlepiej prowadzących samoloty. . '

6. Marsz z piosenką: Kiedy ja urosnę, zostanę pilotem...

ZESTAW XXXI

1. Ćwiczenie orientacyjno-porządkowe: Wymijanie. -Dzieci tworzą szeroką i długą uliczkę, stojąc w parach twarzami do siebie. Na sygnał, zamieniają się ze sobą na miejsca. Mijanie przeprowadzić początkowo marszem z ręką prawą wzniesioną w górę, potem biegiem.

2. Ćwiczenie ramion: Wskazywanie okien, ścian, sufitu itp. Rozsypka, siad skrzyźny. Wskazywanie lewą i prawą' ręką (na zmianę) sufitu, okna, ściany przed sobą i za sobą, . z prawej i z lewej strony. Dzieci ćwiczą według zapowiedzi wychowawczyni.

3. Ćwiczenie nóg: Chód po schodach. Marsz w miejscu z wysokim unoszeniem kolan.

4. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych: Rąbanie drze­wa. Rozkrok, ręce na wysokości głowy naśladują chwyt siekiery. Skłony w dół z zamachem ramion i wyprost do pozycji wyjściowej.

5. Bieg i ćwiczenie równowagi. Dzieci ustawione w luźną gromadkę na jednym końcu sali, naprzeciwko wychowawczyni. Na sygnał biegną do przodu; na klaśnięcie zatrzy­mują się natychmiast. Dla grupy sprawnej można zasto­sować zatrzymanie się we wspięciu lub na jednej nodze.

6. Ćwiczenie uspokajające; Kolejne formowanie rzędu i marsz do rytmu podawanego bębenkiem lub klaskaniem.

ZESTAW XXXII

1. Zabawą orientacyjno-porządkowa: Wiatraczki. Dzieci stoją w rozsypce. Kiedy wychowawczyni potrząsa tamburinem, wiatraczki kręcą się (dzieci podnoszą ramiona w bok i obracają się dookoła siebie). Gdy już nie słychać tamburina, wiatraczki przestają się kręcić.

2. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych: Które dziecko potrafi wysoko sięgnąć rękoma w górę? (Wspięcie na pal­cach, ręce w górę). Które dziecko szybko położy głowę na kolanach? (przysiad, ręce obejmują kolana, głowa na ko­lanach).

3. ćwiczenie równowagi: Szewc reperuje buty. Stanie na jednej nodze, druga stopa oparta o kolano. Naśladowa­nie wbijania gwoździa w obcas (uderzanie pięścią w pięść ustawioną pionowo na kolanie).

4. Ćwiczenie -tułowia — skręty: Zajrzyj w okienko. Ustawienie w rozsypce parami, utworzenie bramki przez podanie wewnętrznych rąk. Kolejno skręt w stronę pod­niesionych rąk, następnie obrót w tył, podanie drugich rąk, powtórzenie skrętu w drugą stronę.

5. Ćwiczenie ożywiające — bieg, podskoki: Bieg ko­ników kłusem — z wysokim podnoszeniem kolan, galopem — z kolejnym odbijaniem się lewą i prawą nogą, chód stępa — • marsz z cichym stawianiem stóp.

6. Ćwiczenie uspokajające: Marsz zwykły i we wspięciu.

ZESTAW XXXIII

l. Ćwiczenie orientacyjno-porządkowe: Marsz w róż­nych kierunkach i reagowanie na sygnały' świetlne. Zielony kolor; ,,Idź!" czerwony: „Stój". (Wychowawczyni podnosi w górę chorągiewki lub krążki).

2. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych: Gumowe zwie­rzątko do napełniania powietrzem. Stanie i naśladowanie świstu wychodzącego powietrza (stopniowe przejście do przysiadu podpartego z głową opuszczoną). Potem powolny wyprosi do pozycji stojącej, tzn. napełnianie gumowego zwierzątka powietrzem (dzieci nabierają dużo powietrza — dmuchają).

3. Ćwiczenie tułowia — skręty i ćwiczenie równowagi:

Nakręcanie bąka. Siad skrzyźny, łokcie lekko podniesione w bok. Skręty tułowia w jedną i w drugą stronę z naślado­waniem zgrzytu nakręcanej sprężyny: ,,Tr... tr... tr...". Dzieci wstają i drepcąc na palcach zataczają kółeczko, wreszcie zatrzymują się na jednej nodze, druga zgięta w tył.

4. Ćwiczenie tułowia — skłony boczne: Kauczukowe kaczki. Siad skrzyźny, ramiona ugięte lekko w bok (skrzy­dełka). Kaczuszki kołyszą się na wodzie (skłony w bok z jed­nej strony na drugą).

5. Podskoki: Piłeczki. Podskoki obunóż w miejscu w przód, w tył i w bok. Dla odpoczynku dzieci naśladują ruchem ręki odbijanie piłki od podłogi.

6. Ćwiczenie uspokajające: Marsz przy śpiewie wycho­wawczyni Kolorową piłkę mam...

ZESTAW XXXIV

1. Ćwiczenie orientacyjno-porządkowe: Marsz w róż­nych kierunkach. Na polecenie, dzieci zatrzymują się twarzą do wychowawczyni.

2. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych: Wbijanie pali. Rozsypka, dzieci stoją w rozkroku. Wzniesione ramiona naśladują trzymanie ciężkiego młota. Skłon w dół, z jednoczesnym zamachem ramion i lekkim uginaniem nóg w kolanach.

3. Ćwiczenie tułowia — skręty: Przerzynanie piłką de- . sęk. Dzieci stoją w rozkroku, parami naprzeciwko siebie. Chwyt rąk na wysokości ramion i naśladowanie przerzy­nania pni (uginanie na przemian ramion z naśladowaniem zgrzytu piły: ,,Drz... drz... drz...").

4. Ćwiczenie wyprostne: Huśtanie się na desce. Ustawie­nie jak w ćwiczeniu poprzednim (w parach, twarzą do siebie z podaniem rąk). Jedno dziecko wykonuje przy­siad, drugie wspięcie na palce — i zmiana.

5. Ćwiczenie ożywiające: Jada taczki. Ustawienie pa­rami, jedno dziecko z przodu, drugie za nim; ręce podane równolegle. Na polecenie: ,,Jadą taczki!" — dzieci rozpo­czynają marsz i bieg w różnym tempie (nie zapominać o zmianie ról w parach).

6. Ćwiczenie uspokajające: Marsz z piosenką o budo­wie.

ZESTAW XXXV

1. Ćwiczenie orientacyjno-porządkowe: Marsz parami po obwodzie koła i reagowanie na sygnały świetlne (zie­lony i czerwony kolor tarczy).

2. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych: Rozsypka. Paw nasrożył się i rozłożył szeroko ogon (dzieci stoją we' wspięciu, ręce wzniesione w bok). Paw opuścił ogon (dzieci wykonują przysiad, obejmują kolana, nisko opuszczają głowę).

3. Czworakowanie: Misie. Powolne, rytmiczne czworakowanie. Na zawołanie: ,,Misiu, poproś!" — dzieci siadają skrzyżnie i naśladują ruch proszenia (machanie wzniesio­nymi rękami od góry w dół).

4. Ćwiczenie równowagi: Stanie jednonóż jak bocian, przeplatane chodem z wysokim unoszeniem "kolan.

5. Lekki, cichy bieg w różnych kierunkach: Sarenki biegają w zagrodzie.

6. Ćwiczenie uspokajające: Marsz parami.

ZESTAW XXXVI

1. Ćwiczenie orientacyjno-porządkowe: Marsz w róż­nych kierunkach z wymijaniem. Na podniesienie przez wychowawczynię chorągiewki — dzieci zatrzymują-się.

2. Czworakowanie: Misie szukają miodu. Marsz na czwo­rakach w różnych kierunkach. Na sygnał, dzieci-misie zatrzymują się w przysiadzie podpartym i powoli prostują do stania przebierając rękami (misie wspinają się do dziupli z miodem).

3. Ćwiczenie mięśni brzucha: Misie bawią się łapkami.-Leżenie tyłem i przebieranie rękami i nogami w powietrzu.

4. Ćwiczenie tułowia — skręty: Misie oglądają się za siebie. Siad klęczny (na piętach), dłonie oparte na ziemi-. przy kolanach. Przesuwanie kolejno rąk w lewo, przy ~ jednoczesnym skręcaniu się aż do pięt. Potem, w ten. -j sam sposób, przełożenie rąk w prawo.

5. Bieg: Lot pszczół. Pszczoły spostrzegły niedźwiadki, latają wszędzie, brzęczą i w ten sposób odpędzają misie od dziupli z miodem (dzieci biegają swobodnie w różnych kierunkach, z ramionami wzniesionymi w bok).

6. Ćwiczenie uspokajające: Marsz z piosenką Misie.

ZESTAW XXXVII

1. Zabawa orientacyjno-porządkowa: Lot ptaków. Na • sygnał, ptaki krążą w różnych kierunkach z rozłożonymi skrzydłami (dzieci rozkładają ręce w bok i biegają omija­jąc się zręcznie).

2. Ćwiczenie dużych grup mięśniowych: Ptaszek zbiera pożywienie i pije wodę. W przysiadzie podpartym dzieci pukają palcem wskazującym o podłogę (ptaszki zbierają pożywienie), następnie wykonują skłon głowy w przód (ptaszki nabierają wody), potem następuje skłon głowy w tył z równoczesnym cofnięciem brody (ptaszki połykają wodę),

11

---