ANGIOGRAFIA NERKOWA Badanie nazywane jest również: ARTERIOGRAFIA NERKOWA, BADANIE NACZYNIOWE NEREK TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA Angiografia nerkowa jest to obrazowa metoda badania unaczynienia nerek oraz otaczających je narządów z użyciem promieni rentgenowskich. Obraz naczyń i unerwionych przez nie narządów uzyskuje się poprzez podanie przez specjalny cewnik środka cieniującego (pochłaniającego silnie promieniowanie rentgenowskie) do aorty brzusznej w okolicę odejścia tętnic nerkowych lub w sposób bezpośredni do jednej z tętnic nerkowych (angiografia celowana). Szczegółowe informacje dotyczące zasady badania zostały opisane w rozdziale "Badania obrazowe wielonarządowe". Środek kontrastowy podany do układu tętniczego ulega stopniowemu wydalaniu do dróg moczowych i dzięki temu, w końcowej części badania, można przejść do fazy urograficznej (patrz urografia). CZEMU SŁUŻY BADANIE? Badanie to umożliwia ocenę stanu unaczynienia nerek. Dotyczy to zarówno głównych pni tętnicy nerkowej, jak też naczyń wewnątrznerkowych. W przypadku stwierdzenia zwężenia tętnicy nerkowej, angiografia pozwala ocenić poziom oraz stopień przewężenia światła naczynia lub naczyń. Przy jej pomocy można także wykryć obecność unaczynionych tworów wewnątrz nerki lub też w jej bezpośrednim sąsiedztwie (np. guzów), bądź obszarów pozbawionych unaczynienia (np. zawał nerki). Niekiedy w trakcie przeprowadzania badania angiograficznego przez założony cewnik można pobierać próbki krwi do badania (np. dla oznaczenia aktywności substancji hormonalnej produkowanej w nerkach - reniny). Jak wspomniano powyżej, angiografia może dotyczyć unaczynienia obu nerek lub może być badaniem wybiórczym, bezpośrednim (angiografia celowana). WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA  Nadciśnienie tętnicze.  Zwężenie tętnicy nerkowej.  Anomalie naczyniowe dotyczące układu moczowego (naczyniaki i naczynia dodatkowe).  Guzy nerki i nadnerczy.  Gruźlica nerki.  Zator tętnicy nerkowej.  Urazy nerek.  Ocena unaczynienia nerki przeszczepionej.  Inne (np. krwiomocz nieznanego pochodzenia). Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA Wieczorem w dniu poprzedzającym badanie powinno się doprowadzić do wypróżnienia (jeśli to konieczne to przy pomocy lewatywy). Badanie powinno być wykonane u pacjentów pozostających na czczo. Są to niezbędne warunki dla uzyskania lepszego obrazu ponieważ w innym przypadku nerki i drogi moczowe mogą być przesłonięte przez gazy lub kał zalegający w jelitach. U pacjentów odwodnionych podaje się dodatkowe ilości płynów w postaci wlewów dożylnych w przeddzień lub w dniu badania. U osób wykazujących skłonności do uczuleń badanie wykonuje się pod osłoną leków przeciwuczuleniowych oraz często w obecności anestezjologa. Przed przystąpieniem do wykonania badania konieczne jest także wygolenie pachwiny. Patrz dodatkowo "Sposób przygotowania do znieczulenia" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania". Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Przy badaniu dzieci może zaistnieć konieczność znieczulenia ogólnego BADANIA POPRZEDZAJĄCE Lekarz prowadzący określa zakres koniecznych badań dodatkowych zwłaszcza oceniających wydolność krążenia oraz funkcje nerek. Konieczne jest wykonanie badania stężenia kreatyniny w surowicy. Ze względu na możliwość krwawienia w trakcie lub po badaniu celowe jest także wykonanie podstawowych wskaźników układu krzepnięcia. Wyniki tych badań powinny być przedstawione lekarzowi wykonującemu badanie. OPIS BADANIA Pacjent do badania układa się w pozycji na wznak. Skóra w okolicy pachwiny okładana jest jałowymi serwetami, a następnie odkażana. Miejsce wprowadzenia cewnika jest nakłuwane kilkakrotnie w celu wprowadzenia środka do znieczulenia miejscowego (np. lignokaina). Po zlokalizowaniu tętnicy udowej jest ona nakłuwana specjalną igłą, przez którą wprowadzony jest cewnik naczyniowy wykonany ze specjalnego materiału dającego możliwość prześledzenia jego położenia na monitorze aparatu (tzw. metoda Seldingera). Cewnik wprowadzony zostaje do aorty brzusznej w okolicę odejścia tętnic nerkowych lub też bezpośrednio do jednej z tętnic. Następnie cewnik zostaje połączony z przewodem prowadzącym do automatycznej strzykawki wypełnionej środkiem kontrastującym (np. uropolina). Lekarz wykonujący badanie po upewnieniu się o prawidłowym położeniu cewnika podaje ze strzykawki automatycznej odpowiednią ilość kontrastu. Po zakończeniu badania lekarz usuwa cewnik z tętnicy i zakłada opatrunek uciskowy na miejsce wkłucia. Patrz dodatkowo "Opis metod znieczulenia" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania". Wynik badania przekazywany jest w formie opisu z dołączonymi niekiedy kliszami rentgenowskimi. CZAS Badanie trwa zwykle kilkadziesiąt minut INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE Przed badaniem  Nadwrażliwość na leki używane do znieczulenia miejscowego lub środki kontrastowe.  Skłonność do uczuleń.  Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).  Aktualnie przyjmowane leki.  Ciąża. W czasie badania  Wszelkie nagłe dolegliwości (np. duszność, świąd skóry). JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU? Zgodnie z zaleceniami podanymi przez lekarza. Nie należy wstawać, bądź zdejmować opatrunku uciskowego bez porozumienia z lekarzem prowadzącym. Patrz dodatkowo "Jak należy zachowywać się po znieczuleniu?" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania". MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU Wystąpienie krwiaka w miejscu wprowadzenia cewnika. Odczyn uczuleniowy po środkach kontrastowych. Patrz dodatkowo "Możliwe powikłania po znieczuleniu" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania". Jeśli istnieje taka potrzeba, badanie może być powtarzane. Wykonywane jest u pacjenta w każdym wieku. Nie może być wykonywane u kobiet będących w ciąży. Należy unikać wykonywania badania u kobiet w II połowie cyklu miesięcznego, u których zaistniała możliwość zapłodnienia.

BADANIE URODYNAMICZNE Z POMIAREM PRZEPŁYWU MOCZU Badanie nazywane jest również: UROFLOWMETRIA TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA Badanie urodynamiczne polega na pomiarze czynności tych części składowych dolnego odcinka dróg moczowych (mięsień wypierasz pęcherza, szyjka pęcherza i zwieracz zewnętrzny cewki moczowej) od których zależy prawidłowe opróżnianie pęcherza moczowego podczas oddawania moczu (mikcji). W tym celu stosuje się m.in. elektomiograf do zapisu czynności elektrycznej badanych mięśni i manometr do pomiaru ciśnienia w pęcherzu moczowym. Coraz częściej aparatura do wykonywania badania jest sprzężona z komputerem, który dokonuje analizy danych. Badanie urodynamiczne jest zawsze poprzedzone pomiarem przepływu (strumienia) moczu w jednostce czasu podczas mikcji, a następnie pomiarem objętości moczu zalegającego w pęcherzu moczowym. CZEMU SŁUŻY BADANIE? Badanie urodynamiczne pozwala dokładnie określić rodzaj zaburzeń prowadzących do nieprawidłowości w opróżnianiu pęcherza moczowego. Jednocześnie służy ono ustaleniu pojemności pęcherza moczowego oraz tzw. czasu pęcherzowego, czyli czasu subiektywnego odczuwania jego wypełnienia. W badaniu urodynamicznym można określić nie tylko sprawność mięśni biorących udział w opróżnianiu pęcherza moczowego, ale także prawidłowość koordynacji pomiędzy wypieraczem pęcherza a zwieraczem cewki moczowej. WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA  Zaburzenia mikcji, takie jak: częstomocz dzienny lub nocny, parcia naglące, oddawanie moczu w kilku porcjach, osłabienie strumienia moczu, zatrzymanie oddawania moczu.  Znaczne zaleganie moczu po mikcji.  Nietrzymanie moczu.  Odpływy moczu wsteczne pęcherzowo-moczowodowe.  Uchyłki pęcherza moczowego. Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA Pacjent powinien zgłosić się na badanie z dobrze wypełnionym pęcherzem ponieważ badanie rozpoczyna się od pomiaru strumienia moczu podczas swobodnej mikcji. Wieczorem w dniu poprzedzającym badanie należy doprowadzić do wypróżnienia (badanie wykonuje się zwykle rano). W tym celu można kilka godzin wcześniej zastosować łagodne środki przeczyszczające lub jeśli to konieczne - lewatywę. Obecność zalegającego w odbytnicy stolca może bowiem uniemożliwić prawidłowe pomiary ciśnienia śródbrzusznego. Badania nie wykonuje się u osób z aktualnie istniejącą infekcją układu moczowego. Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym BADANIA POPRZEDZAJĄCE Badania oceniające funkcję nerek. Konieczne jest badanie ogólne moczu i określenie stężenia kreatyniny w surowicy. Wymagane jest również badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej. Należy wykluczyć obecność czynnej infekcji układu moczowego (badanie posiewu moczu). U niektórych pacjentów (zwłaszcza u dzieci) istnieje potrzeba wcześniejszego wykonania badań mogących stwierdzić istnienie trwałych a nie czynnościowych zmian układu moczowego takich jak urografia lub cystoureterografia mikcyjna. OPIS BADANIA Badanie rozpoczyna się od pomiaru przepływu moczu. W tym celu pacjentowi poleca się oddać mocz do kalibrowanego naczynia, badający mierzy jednocześnie czas trwania mikcji. Następnie pacjentowi poleca się przyjąć pozycję na wznak z lekko rozchylonymi nogami (zwykle na fotelu urologiczno-ginekologicznym). Pacjent jest rozebrany do połowy (dolna połowa ciała). Badający podaje środek znieczulający miejscowo w postaci żelu. Następnie poprzez cewkę moczową zakłada pacjentowi cewnik do pęcherza moczowego (podobnie jak w cystoureterografii mikcyjnej, ryc. 3-4) i dokonuje pomiaru objętości wypływającego moczu. Jest to objętość moczu zalegającego w pęcherzu po mikcji. (Niekiedy badanie wykonuje się poprzez wprowadzony drogą nakłucia nadłonowego specjalny cewnik, zwany cystofixem). Drugi, podobny cewnik badający zakłada pacjentowi do odbytnicy. Obydwa cewniki łączy się odpowiednimi przewodami z przetwornikami ciśnienia, co umożliwia śledzenie profilu zmian ciśnienia w pęcherzu moczowym, jamie brzusznej oraz pośrednio ocenę siły skurczu mięśnia wypieracza pęcherza. Czynność mięśni zwieraczy cewki moczowej ocenia się poprzez wykonywanie jednocześnie badania elektromiograficznego za pomocą wprowadzonej do odbytu pacjenta elektrody gąbkowej. Pierwsza faza badania urodynamicznego, zwana cystometrią, polega na powolnym wypełnianiu pęcherza moczowego roztworem wodnym 0,9% chlorku sodu poprzez założony cewnik, aż do momentu odczuwania przez pacjenta uczucia parcia na mocz. Druga faza badania (analiza ciśnienia - przepływu) polega na ocenie profilu zmian ciśnień i pomiaru strumienia moczu po zejściu pacjenta z fotela urologiczno-ginekologicznego. W czasie całego badania prowadzi się rejestrację ciśnień oraz zapis elektromiograficzny (zmian czynności elektrycznej badanych mięśni) na taśmie papierowej, co umożliwia szczegółową analizę danych. Po zakończeniu pomiarów badający kolejno usuwa pacjentowi założone uprzednio cewniki i elektrodę. Wynik badania przekazywany jest w formie opisu, niekiedy z dołączonymi wydrukami (zapisy zmian mierzonych ciśnień i zmian elektromiograficznych). CZAS Badanie trwa zwykle od 60 do 90 minut INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE Przed badaniem  Wszelkie dolegliwości związane z układem moczowym (zwłaszcza pojawiające się podczasmikcji).  Aktualnie przyjmowane leki. W czasie badania  Wszelkie nagłe dolegliwości (np. ból). JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU? Nie ma specjalnych zaleceń. Niekiedy lekarz prowadzący może zalecić przyjmowanie przez kilka dni antybiotyku celem zapobieżenia infekcji dróg moczowych. MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU Przejściowe uczucie pieczenia i dyskomfortu przy oddawaniu moczu. Niekiedy może wystąpić infekcja dolnych dróg moczowych. Wyjątkowo rzadko może dojść do uszkodzenia cewki moczowej lub perforacji (przedziurawienia) pęcherza moczowego. Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku, także u kobiet ciężarnych.

BIOPSJA NERKI

Badanie nazywane jest również: BADANIE MIKROSKOPOWE NERKI
Nazwa zwyczajowa: Biopsja

TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA

Biopsja nerki jest badaniem pozwalającym na mikroskopową ocenę miąższu nerki. Obraz ten uzyskuje się poprzez pobranie wycinka nerki, sporządzenie z niego preparatów mikroskopowych, a następnie poddanie ich procesom barwienia umożliwiającym pod mikroskopem świetlnym uwidocznienie poszczególnych struktur nerki. Dodatkowo, po poddaniu części preparatów specjalnej procedurze, można wykonać ocenę obecności w strukturach nerki (głównie w kłębuszkach nerkowych) immunoglobulin lub innych zmian świadczących o rodzaju oraz aktywności odczynu immunologicznego toczącego się w nerkach. Tą część badania wykonuje się przy pomocy mikroskopu immunofluorescencyjnego. W ośrodkach medycznych posiadających taką możliwość dokonuje się także oceny części pobranego wycinka w mikroskopie elektronowym.

CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Badanie to umożliwia określenie prawidłowości budowy miąższu nerkowego. Jednocześnie, pozwala ono na ocenę (jakościową oraz w przybliżony sposób ilościową) procesów toczących się w poszczególnych strukturach nerki, głównie kłębuszkach nerkowych oraz sródmiąższu nerek. Dodatkowo, łączne porównywanie obrazów uzyskiwanych w opisanych powyżej metodach daje wgląd w rozległość zmian, aktywność oraz stopień zaawansowania procesu chorobowego. W wielu przypadkach biopsja nerki pozwala na ocenę zniszczeń dokonanych w nerce w trakcie choroby. Wnioski wyciągnięte z konfrontacji stanu klinicznego z obrazem biopsyjnym służą do prognozowania co do dalszego postępu choroby oraz stanowią podstawę do podjęcia decyzji o rodzaju niezbędnego u danego pacjenta leczenia.

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

 Pierwotne kłębuszkowe zapalenie nerek.

 Wtórne kłębuszkowe zapalenie nerek.

 Ostre śródmiąższowe zapalenia nerek.

 Izolowany białkomocz nieznanego pochodzenia.

 Izolowany krwiomocz nieznanego pochodzenia.

 Ocena nerki przeszczepionej.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA

W dniu poprzedzającym przeprowadzenie biopsji nerki wykonuje się scyntygrafię nerek (patrz: "Scyntygrafia nerek"). Podczas tego badania lekarz który będzie wykonywał biopsję wyznacza punkt na skórze odpowiadający miejscu wkłucia igły biopsyjnej. Punkt ten określany jest na podstawie obrazu scyntygraficznego nerki oraz rzutu ostatniego żebra i linii wyznaczanej przez wyrostki ościste kręgosłupa (Ryc.3-3).

Ryc.3-3 Wyznacznie punktów nakłucia nerki w trakcie wykonywania scyntygrafii nerek (wyznaczniki stanowią żebro i wyrostki ościste kręgosłupa

Patrz dodatkowo "Sposób przygotowania do znieczulenia" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".
Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym.U dzieci badanie wykonuje się w znieczuleniu ogólnym

BADANIA POPRZEDZAJĄCE

Lekarz prowadzący określa zakres koniecznych badań dodatkowych zwłaszcza oceniających wydolność krążenia oraz funkcję nerek. Konieczne jest określenie stężenia kreatyniny w surowicy. Przed podjęciem decyzji o wykonaniu biopsji nerki wykonuje się jedno z badań obrazowych (najczęściej badanie ultrasonograficzne) które pozwala ocenić wielkość oraz położenie nerki. Biopsji nie wykonuje się bowiem u osób posiadających jedną nerkę lub obie ale małe nerki. Ze względu na ewentualność krwawienia w trakcie lub po badaniu przed ostateczną kwalifikacją do biopsji niezbędna jest ocena wskaźników krzepnięcia krwi. Wyniki tych badań muszą być przedstawione lekarzowi przed przystąpieniem do wykonywania badania.

OPIS BADANIA

Pacjent do badania układa się w pozycji na brzuchu. Dodatkowo, dla zapobieżenia nadmiernej ruchomości nerek w czasie badania, pod brzuch podkłada się worek wypełniony piaskiem. Pole wokół miejsca do biopsji okrywane jest jałową serwetą z otworem o średnicy około 10 cm. W centrum tego otworu powinien znajdować się wyznaczony punkt. Miejsce to nakłuwane jest kilkakrotnie w celu wprowadzenia środka do znieczulenia miejscowego (np. lignokaina). Następnie przy pomocy sondy (długa igła do iniekcji z przesuwalnym ogranicznikiem) określana jest głębokość położenia nerki. O obecności sondy w nerce świadczy opór przy przechodzeniu przez torebkę nerki do jej miąższu oraz obecność ruchów sondy zależna od ruchomości oddechowej nerki. Po wyznaczeniu w ten sposób stosownej głębokości wkłucia przystępuje się do wprowadzenia właściwej igły biopsyjnej do nerki (tzw. igła Vim Silvermana w modyfikacji Franklina). Po upewnieniu się o obecności igły w miąższu nerki (opór i ruchy oddechowe), pobiera się przy pomocy szybkiego ruchu wycinek z nerki. Najczęściej wycinek ma kształt walcowaty o wymiarach 0,5 - 1 cm. Miejsce biopsji uciska się poprzez jałowe gaziki, a następnie zakłada opatrunek, plaster i obandażowuje się brzuch pacjenta. Następnie na obandażowany brzuch przykłada się worek z piaskiem dla uciśnięcia nerki. Należy zaznaczyć, że w szeregu ośrodków medycznych wykonuje się biopsję nerki przy pomocy bezpośredniej oceny położenia nerki w gabinecie ultrasonograficznym. Do przeprowadzenia biopsji używa się też coraz częściej urządzeń wstrzeliwujących igłę biopsyjną do nerki na określoną głębokość. W niektórych ośrodkach dla uzyskania większej ilości materiału pobiera się kolejne dwa, a niekiedy trzy wycinki. U dzieci, szczególnie małych, biopsję nerki wykonuje się tzw. metodą otwartą. Oznacza to, że w warunkach sali operacyjnej, podczas krótkotrwałego znieczulenia ogólnego, nacina się kolejne warstwy tkanek (skórę, tkankę podskórną, mięśnie) celem "odsłonięcia" nerki. Pod kontrolą wzroku pobiera się z nerki wycinek do badania histopatologicznego, a następnie w linii cięcia zakłada się szwy w poszczególnych warstwach tkanek.
Pobrany w czasie badania wycinek wkłada się do naczynia z solą fizjologiczną i po odpowiednim opisaniu odsyła do pracowni histopatologicznej. Tam wycinek jest dzielony na część przypadającą do badania w mikroskopie świetlnym (utrwala się ją w formalinie) oraz skrawek, który będzie podlegał ocenie w mikroskopie immunofluorescencyjnym. Jak wspomiano powyżej, niekiedy oddziela się także część do badania w mikroskopie elektronowym. Przed oceną histopatologiczną pobranych wycinków, czynności związane z uzyskaniem preparatów w oparciu o różne techniki histochemiczne trwają do kilkunastu dni. Patrz dodatkowo "Opis metod znieczulenia" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania". Wynik badania przekazywany jest w formie opisu.

CZAS

Badanie trwa zwykle 15-20 minut

INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE

Przed badaniem

 Nadwrażliwość na leki stosowane do znieczulania miejscowego.

 Skłonność do uczuleń.

 Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).

 Aktualnie przyjmowane leki.

 Ciąża.
W czasie badania

 Wszelkie nagłe dolegliwości (np. ból, osłabienie).

JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?

Zgodnie z zaleceniem lekarza. Nie należy wstawać, bądź zdejmować opatrunku uciskowego bez porozumienia z lekarzem prowadzącym. Zwykle pacjent powinien do następnego dnia pozostawać w pozycji leżącej. Kolejne porcje moczu należy przekazywać do badania.
Patrz dodatkowo "Jak należy zachowywać się po znieczuleniu?" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".

MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU

Wystąpienie przejściowego krwiomoczu. Bardzo rzadko może dojść do powstania krwiaka w nerce lub okolicy nerki. Patrz dodatkowo "Możliwe powikłania po znieczuleniu" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".
Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku. U kobiet ciężarnych biopsję wykonuje się niezwykle rzadko i to pod warunkiem, że wcześniej nie jest wykonywane badanie scyntygraficzne. W przypadku, kiedy biopsja poprzedzona jest scyntygrafią nerek patrz dodatkowo: "Możliwe powikłania po badaniu" w "Scyntygrafia nerek".

CYSTOURETEROGRAFIA MIKCYJNA

Badanie nazywane jest również: CUM

TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA

Cystoureterografia mikcyjna jest to obrazowa metoda badania dróg wyprowadzających mocz, czyli cewki moczowej, pęcherza moczowego i ewentualnie moczowodów przy pomocy promieni rentgenowskich. W badaniu tym środek cieniujący (kontrast), który pochłania promieniowanie rentgenowskie, podaje się wstecznie (przez cewkę moczową). Podczas prześwietlenia na ekranie monitora ukazuje się obraz będący skutkiem obecności środka cieniującego w drogach moczowych. W określonych momentach (również podczas oddawania moczu - mikcji) dokonuje się rejestracji obrazu na zdjęciu rentgenowskim.

CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Badanie służy uwidocznieniu wszelkich zmian zachodzących w dolnym odcinku dróg moczowych. Metoda ta jest szczególnie cenna w rozpoznawaniu wad wrodzonych cewki moczowej, pęcherza moczowego lub moczowodów u dzieci. Na jej podstawie dokonuje się także oceny stopnia cofania się moczu z pęcherza do moczowodu w przypadku istnienia odpływu wstecznego pęcherzowo-moczowodowego oraz stopnia zalegania moczu w pęcherzu moczowym.

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

 Wady wrodzone cewki moczowej.

 Zwężenie cewki moczowej.

 Wady wrodzone pęcherza moczowego

 Urazy pęcherza moczowego.

 Odpływy wsteczne pęcherzowo-moczowodowe.

 Nietrzymanie moczu.

 Ocena dolnego odcinka dróg moczowych przed planowanym przeszczepem nerki.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA

Badanie powinno być wykonane u pacjentów na czczo. Wieczorem w dniu poprzedzającym badanie należy doprowadzić do wypróżnienia (badanie wykonuje się zwykle rano). W tym celu można kilka godzin wcześniej zastosować łagodne środki przeczyszczające lub jeśli to konieczne - lewatywę. Właściwe wypróżnienie jest niezbędne w celu uzyskania lepszych obrazów ponieważ w innym przypadku drogi moczowe mogą być przysłonięte przez gazy lub kał zalegające w jelitach. W dniu poprzedzającym badanie należy zadbać o należyte nawodnienie organizmu poprzez picie stosownej ilości płynów. Niekiedy lekarz prowadzący może zlecić podanie dodatkowych ilości płynów w infuzji dożylnej (kroplówce) w dniu poprzedzającym lub w dniu badania. Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym

BADANIA POPRZEDZAJĄCE

Badania oceniające funkcję nerek. Konieczne jest badanie ogólne moczu i określenie stężenia kreatyniny w surowicy. Należy również wykluczyć obecność czynnej infekcji układu moczowego (badanie posiewu moczu).Badania nie wykonuje się u osób z aktualnie istniejącą infekcją układu moczowego.

OPIS BADANIA

Bezpośrednio przed przystąpieniem do cewnikowania dolnych dróg moczowych, pacjentowi wykonuje się (w pozycji leżącej na wznak) zdjęcie rentgenowskie jamy brzusznej i układu moczowego - tzw. puste zdjęcie przeglądowe. Następnie, poleca się pacjentowi przyjąć pozycję na wznak z lekko rozchylonymi nogami (zwykle na fotelu urologiczno-ginekologicznym). Pacjent jest rozebrany do połowy (dolna połowa ciała). Badający podaje środek znieczulający miejscowo w postaci żelu. Następnie poprzez cewkę moczową zakłada pacjentowi cewnik do pęcherza moczowego (Ryc.3-4).

Ryc.3-4 Cewnikowanie pecherza moczowego podczas cystoureterografii mikcyjnej

Badający wstrzykuje strzykawką przez cewnik środek cieniujący (w objętości stosownej do masy ciała) do dróg wyprowadzających mocz. Najczęściej używanym środkiem kontrastowym jest uropolina zawierająca związki jodu. Po wypełnieniu pęcherza moczowego środkiem cieniującym wykonuje się pacjentowi kolejne zdjęcie rentgenowskie układu moczowego. Następnie, usuwa się cewnik i wykonuje serię zdjęć rentgenowskich w czasie i po oddaniu moczu (mikcji - stąd nazwa badania). Możliwe jest dzięki temu uwidocznienie cewki moczowej i ocena opróżniania pęcherza moczowego podczas mikcji. Wynik badania przekazywany jest w formie opisu, niekiedy z dołączonymi kliszami rentgenowskimi.

CZAS

Badanie trwa zwykle do 1 godziny

INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE

Przed badaniem

Wszelkie dolegliwości związane z układem moczowym (zwłaszcza pojawiające się podczas mikcji). Skłonność do uczuleń. Aktualnie przyjmowane leki. Ciąża.

W czasie badania

Wszelkie nagłe dolegliwości (np. ból).

JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?

Nie ma specjalnych zaleceń. Niekiedy lekarz prowadzący może zalecić przyjmowanie przez kilka dni antybiotyku celem zapobieżenia infekcji dróg moczowych.

MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU

Przejściowe uczucie pieczenia i dyskomfortu przy oddawaniu moczu. Niekiedy może wystąpić infekcja dolnych dróg moczowych. Jeśli jest taka potrzeba, badanie może być okresowo powtarzane. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku. Nie może być wykonywane u kobiet w ciąży. Należy unikać wykonywania badania u kobiet w II połowie cyklu miesięcznego, u których zaistniała możliwość zapłodnienia.

OCENA ZDOLNOŚCI ZAGĘSZCZANIA MOCZU

Badanie nazywane jest również: SUCHA PRÓBA

TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA

Podstawą oceny zdolności zagęszczania moczu jest znane zjawisko oddawania przez ludzi małych ilości znacznie zagęszczonego moczu w stanach ograniczonej podaży płynów (odwodnienie).

CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Badanie zdolności zagęszczania moczu ma na celu określenie stopnia wydolności cewek nerkowych. Utrata tych zdolności przez nerki może być jednym z pierwszych objawów niewydolności nerek.

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

 Podejrzenie wczesnej fazy niewydolności nerek.

 Choroby cewkowo-śródmiąższowe nerek.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA

Nie ma specjalnych zaleceń.

BADANIA POPRZEDZAJĄCE

Należy ocenić we krwi stężenie kreatyniny oraz stężenie podstawowych elektrolitów: sodu i potasu. Wyniki badań laboratoryjnych powinny być przedstawione zlecającemu badanie lekarzowi.

OPIS BADANIA

Badanie zdolności zagęszczania moczu polega na całkowitym powstrzymywaniu się od przyjmowania płynów. Jednocześnie, każdą porcję oddanego moczu ocenia się pod kątem jego ciężaru właściwego (gęstości względnej). W laboratoriach, które dysponują odpowiednią aparaturą, bada się także tzw. osmolalność (na ogół obliczaną z wartości ciężaru właściwego moczu) wydalanego moczu. Założony czas wykonywania próby wynosi 24 godziny. Ulega ona przerwaniu w przypadku, gdy tzw. osmolalność moczu osiągnie lub przekroczy odpowiednią wartość. Jeśli w czasie wykonywania tej próby nie udaje się osiągnąć określonej wartości, to fakt ten przemawia za upośledzeniem zdolności zagęszczania moczu. Niekiedy, szczególnie u osób, które nie potrafią powstrzymać się od przyjmowania płynów, wykonuje się zmodyfikowaną próbę zagęszczania moczu tzw. próbę Zimnickiego . Próba ta polega na podawaniu w ciągu doby określonej ilości płynów (1000 ml) oraz pomiarze ciężaru właściwego w kolejnych porcjach moczu. Wynik badania przekazywany jest w formie wykazu wartości liczbowych badanych parametrów.

CZAS

Badanie trwa do 24 godzin

INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE

Przed badaniem

 Dotychczasowe wyniki badań funkcji nerek.

 Aktualnie przyjmowane leki.
W czasie badania

 Pojawienie się takich objawów jak: niemożność opanowania pragnienia, osłabnięcie.

JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?

Uzupełnić powoli powstałe niedobory płynowe.

MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU

Brak powikłań u pacjentów, u których zostały prawidłowo ocenione wskazania do wykonania badania.
Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku, a także u kobiet ciężarnych.

OKREŚLENIE WIELKOŚCI FILTRACJI NERKOWEJ

Badanie nazywane jest również: BADANIE KLIRENSOWE
Nazwa zwyczajowa: Klirens

TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA

Określanie wielkości filtracji kłębkowej oparte jest na badaniu tzw. współczynnika oczyszczania organizmu z substancji, która ulega przefiltrowaniu w kłębkach nerkowych, natomiast nie podlega wchłanianiu zwrotnemu w cewkach nerkowych. Do takich związków, które muszą być w tym celu wprowadzane sztucznie do układu naczyniowego człowieka, należy wielocukier - inulina. Istnieje natomiast substancja własna, wytwarzana w organizmie, która podlega podobnym prawom, a jest nią kreatynina. Dla celów praktycznych zwykle wykonuje się badanie wielkości filtracji kłębkowej poprzez określenie współczynnika oczyszczania (tzw. klirensu, z angielskiego clearance) endogennej kreatyniny. Zatem klirens jest tą hipotetyczną objętością osocza, która zostaje całkowicie "oczyszczona" z danego składnika (np. kreatyniny), wskutek wydalania go do moczu, w jednostce czasu.

CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Badanie służy określeniu podstawowej czynności nerek, jaką stanowi filtracja kłębkowa. Powtarzając badanie co pewien czas, uzyskuje się w ten sposób informacje o dynamice postępu niewydolności nerek. Określenie filtracji kłębkowej może także służyć badaniu wpływu stosowanych metod terapeutycznych lub leków na funkcję nerek. Należy zaznaczyć, że zmniejszenie tego parametru jest jedną z pierwszych wskazówek ukazujących upośledzenie funkcji nerek.

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

 Konieczność określenia czynności filtracyjnej nerek.

 Stosowanie lub konieczność zastosowania leków, których dawkę należy dostosowywać do wielkości filtracji kłębkowej.

 Stany prowadzące do przewlekłej niewydolności nerek.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA

Nie ma specjalnych zaleceń. Należy jednak pamiętać by w ciągu doby w której będzie wykonywana zbiórka moczu nie przeprowadzać innych badań które mogłyby wpływać na wyniki prowadzonej oceny filtracji kłębkowej (np. urografii). U pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek należy ewentualnie badanie filtracji kłębkowej poprzedzić określeniem stężenia kreatyniny w surowicy.

BADANIA POPRZEDZAJĄCE

Nie ma bezwzględnej konieczności wykonywania wcześniej innych badań. Zwykle zlecenie badania jest konsekwencją szczegółowych badań lekarskich.

OPIS BADANIA

Badanie polega na zbieraniu moczu powstającego w ciągu 24 godzin (zwykle od 7oo do 8oo dnia następnego) oraz pobraniu krwi najczęściej zaraz przed/po zakończeniu tej zbiórki (patrz "Zbiórka dobowa moczu" w "Badanie moczu" w rozdziale "Badania laboratoryjne"). Zarówno w surowicy, jak też w moczu oznacza się stężenie kreatyniny i przy pomocy odpowiednich wzorów oblicza się współczynnik oczyszczenia dla kreatyniny (klirens kreatyniny), który w bardzo dużym przybliżeniu określa wielkość filtracji kłębkowej. Należy zwrócić uwagę na dokładne zebranie wszystkich porcji moczu w ciągu doby oraz na to, by ilość przyjmowanych w tym czasie płynów nie odbiegała od zwykle spożywanych. Wynik badania przekazywany jest w formie opisu (najczęściej wykazu wartości liczbowej badanego parametru).

CZAS

Badanie trwa 24 godziny, ale nie ogranicza w zasadniczy sposób możliwości wykonywania codziennych czynności

INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE

Przed badaniem

 Występowanie okoliczności uniemożliwiających dokładne wykonanie zbiórki dobowej moczu (np. biegunka).

 Aktualnie przyjmowane leki.

 Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).
W czasie badania

 Wystąpienie okoliczności uniemożliwiających dokładne wykonanie zbiórki dobowej moczu lub przyjęcia zwykłej ilości płynów (np. wymioty).

JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?

Nie ma specjalnych zaleceń.

MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU

Brak powikłań. Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku, a także u kobiet ciężarnych.

SCYNTYGRAFIA NEREK

Badanie nazywane jest również: BADANIE IZOTOPOWE NEREK, RENOSCYNTYGRAFIA

Do badań izotopowych nerek zalicza się:
- Statyczną scyntygrafię nerek,
- Renografię izotopową,
- Renoscyntygrafię izotopową.


TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA

Scyntygrafia nerek jest to obrazowa metoda badania struktury i czynności nerek (obu razem lub każdej z osobna). Obraz otrzymuje się poprzez podanie niewielkich dawek izotopów promieniotwórczych (radioznaczników) - zwykle technetu-99 lub coraz rzadziej jodu-131, które gromadzą się na krótki czas w nerkach. Poprzez dobór odpowiednich metod i radioznaczników (sprzężenie izotopów z wybranymi związkami chemicznymi) można ocenić ukrwienie nerek, wielkość filtracji kłębkowej, wydzielanie cewkowe oraz wydalanie moczu. Wszechstronna ocena przedstawionych powyżej parametrów możliwa jest dzięki zastosowaniu specjalnego oprzyrządowania (gammakamery połączonej z komputerem). Niekiedy badania izotopowe nerek uzupełnia się także o testy farmakologiczne, które polegają na ocenie funkcji nerek po podaniu badanemu dodatkowo leków: kaptoprilu bądź furosemidu. Po zakończeniu badania uzyskuje się barwny wydruk przedstawiający nerki oraz ewentualne dane liczbowe i wykresy określające zachowanie poszczególnych wskaźników.

CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Statyczna scyntygrafia nerek
Badanie ocenia strukturę narządu (kształt, wielkość, położenie, ruchomość, rozmieszczenie radioznacznika w miąższu nerek).

Renografia izotopowa
Badanie ocenia czynność nerek (ukrwienie nerek, wielkość filtracji kłębkowej, wydzielanie kanalikowe, wydalanie moczu).

Renoscyntygrafia izotopowa
Renoscyntygrafia łączy dwa poprzednie badania i daje dodatkowo możliwość obliczenia tzw. radioklirensów nerkowych (wielkość przepływu osocza lub filtracji kłębkowej) dla każdej nerki osobno. Oddzielna ocena funkcji każdej nerki jest o tyle ważna, że badania biochemiczne (krwi i moczu) oceniają funkcje obu nerek, gdy tymczasem możliwe jest znaczne uszkodzenie jednej nerki przy wzmożonej czynności drugiej i pozornie prawidłowych parametrach krwi lub moczu.

Test farmakologiczny z kaptoprilem, często stosowany w diagnostyce nadciśnienia tętniczego, pozwala różnicować nadciśnienie na tle miąższowego uszkodzenia nerek od nadciśnienia naczyniowo-nerkowego. Test farmakologiczny z furosemidem służy do oceny ewentualnego wodonercza i podmiedniczkowego zwężenia moczowodu.

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

 Nadciśnienie tętnicze.

 Zwężenie tętnicy nerkowej.

 Guzy nerki i nadnerczy.

 Wielotorbielowate zwyrodnienie nerek.

 Gruźlica nerek.

 Blok odpływu moczu (kamica nerkowa, martwica brodawek nerkowych, podmiedniczkowe zwężenie moczowodu).

 Wady wrodzone nerek.

 Ocena nerki przeszczepionej.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA

Badanie wykonuje się pacjentom będącym na czczo. Badanie to wymaga nieruchomej pozycji pacjenta wobec głowicy gammakamery dlatego małym dzieciom należy podać środek uspokajający przepisany wcześniej przez lekarza pediatrę. U dzieci wskazane jest podanie środka uspokajającego

BADANIA POPRZEDZAJĄCE

Lekarz prowadzący określa zakres koniecznych badań dodatkowych zwłaszcza oceniających funkcje nerek. Konieczne jest określenie stężenia kreatyniny w surowicy. W przypadku jawnej niewydolności nerek obraz scyntygraficzny można uzyskać tylko przy pomocy zastosowania niektórych znaczników izotopowych. Jeśli wykonano badanie ultrasonograficzne jego opis bywa przydatny dla lekarza opisującego badanie scyntygraficzne.

OPIS BADANIA

Pacjent do badania układa się w pozycji na brzuchu. Nie musi być rozebrany, powinien jednak odłożyć na bok metalowe przedmioty (monety w kieszeniach, klamry pasków) mogące przysłonić obraz. Radioznacznik podaje się dożylnie (zwykle do żyły w dole łokciowym), najlepiej przez cewnik żylny (venflon), w określonym czasie przed wykonaniem właściwych pomiarów scyntygraficznych.

Statyczna scyntygrafia nerek
Statyczna scyntygrafia nerek rozpoczyna się po jednej lub po 4 godzinach po iniekcji radioznacznika, w zależności do rodzaju użytego radioznacznika izotopowego. Czas pomiaru wynosi około 10 min.

Renografia i renoscyntygrafia izotopowa
Renografię i renoscyntygrafię izotopową rozpoczyna się w momencie iniekcji radioznacznika. Czas rejestracji wyników wynosi około 30 minut. Jeśli wykonuje się test farmakologiczny z kaptoprilem, badanie powtarza się po podaniu badanemu uprzednio doustnie 50 mg kaptopilu. W teście farmakologicznym z furosemidem badanemu podaje się dożylnie w 15 minucie wykonywania pomiarów scyntygraficznych 40-80 mg furosemidu i, bez dodatkowego dostrzykiwania radioznacznika, ponownie rejestruje się przez 15 minut wydalanie moczu przez nerki. Wyniki badań przekazywane są w formie opisu, niekiedy z dołączonymi wydrukami i kliszami fotograficznymi (scyntygramami).

CZAS

Badania trwają zwykle kilkadziesiąt minut

INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE

Przed badaniem

 Występowanie okoliczności uniemożliwiających dokładne wykonanie zbiórki dobowej moczu (np. biegunka).

 Aktualnie przyjmowane leki.

 Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).

 Ciąża.
W czasie badania

 Wszelkie nagłe dolegliwości (np. ból, duszność).

JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?

Zaraz po badaniu należy wypłukać z organizmu resztki izotopu przez wypicie 0,5-1 l płynów obojętnych (woda, herbata, soki).

MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU

Brak powikłań. Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku. Nie może być wykonywane u kobiet będących w ciąży. Należy unikać wykonywania badania u kobiet w II połowie cyklu miesięcznego, u których zaistniała możliwość zapłodnienia.

ULTRASONOGRAFIA UKŁADU MOCZOWEGO

Badanie nazywane jest również: USG JAMY BRZUSZNEJ
Nazwa zwyczajowa: USG nerek

CZEMU SŁUŻY BADANIE?

Za pomocą tego badania można określić dokładnie wielkość, kształt i położenie nerek i ocenić prawidłowość układu kielichowo-miedniczkowego. Badanie jest pomocne w ustaleniu istnienia kamienia lub kamieni w układzie kielichowo-miedniczkowym bądź w drogach wyprowadzających mocz. Za pomocą USG nerek można również stwierdzić istnienie torbieli lub guzów nerek. Badanie to może być uzupełnione przez pomiary przepływu krwi metodą Dopplera, co ma szczególnie istotne znaczenie w diagnostyce nadciśnienia tętniczego oraz w ocenie nerki przeszczepionej. Technika dopplerowska oparta jest na rejestracji zmian przepływu krwi. Powstały zapis poddawany jest analizie matematycznej przy pomocy komputera stanowiącego integralną część aparatu. Pozwala to na ocenę np. stopnia zwężenia tętnicy nerkowej lub na istnienie oporów w krążeniu wewnątrznerkowym. W przypadku konieczności szczegółowej oceny zmian w gruczole krokowym istnieje możliwość zastosowania specjalnej sondy odbytniczej. Zwykle w czasie badania USGjamy brzusznej są badane także inne narządy poza układem moczowym (np. wątroba, śledziona).

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

 Kłębuszkowe choroby nerek.

 Cewkowo-śródmiąższowe choroby nerek.

 Wielotorbielowate zwyrodnienie nerek.

 Torbiele i guzy nerek.

 Kamica moczowa.

 Nadciśnienie tętnicze.

 Choroba zakrzepowo-zatorowa nerek.

 Choroby (przerost, zapalenie, guz) gruczołu krokowego.

 Choroby pęcherza moczowego.

 Urazy nerek.

 Ocena nerki przeszczepionej.

 Przygotowanie do biopsji nerki.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA
Nie ma bezwzględnej konieczności wykonywania wcześniej innych badań. Celem uzyskania lepszej jakości obrazu pacjent powinien być na czczo (co najmniej 3 godziny przed badaniem). Na 2 - 3 godziny przed terminem badania należy wypić 2 - 3 szklanki nie słodzonej herbaty lub niegazowanego płynu by w momencie badania mieć uczucie parcia na mocz. Jeśli konieczne jest wykonanie badania sondą odbytniczą to powinno się je wykonać po dokładnym wypróżnieniu - wskazana jest lewatywa przed badaniem. Pozostałe informacje o badaniu ultrasonograficznym zostały opisane w rozdziale: "Badania obrazowe wielonarządowe".

UROGRAFIA

TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA

Urografia jest to obrazowa metoda badania nerek oraz dróg wyprowadzających mocz za pomocą wprowadzonych do organizmu środków cieniujących, które silniej niż otaczające tkanki pochłaniają promieniowanie rentgenowskie. Użyte środki cieniujące, po dożylnym wprowadzeniu do krwiobiegu, są szybko usuwane przez nerki. W trakcie naświetlania promieniami rentgenowskimi na ekranie monitora ukazuje się obraz będący skutkiem wydzielania, a następnie wydalania, środka cieniującego w układzie moczowym. Istnieje możliwość zarejestrowania tego obrazu w dowolnym momencie na kliszy rentgenowskiej.

CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Za pomocą tego badania można określić dokładnie wielkość, kształt i położenie nerek i ocenić prawidłowość układu kielichowo-miedniczkowego. Badanie jest również pomocne w ustaleniu istnienia kamienia lub kamieni w układzie kielichowo-miedniczkowym lub w drogach wyprowadzających mocz. Badaniem tym można również ocenić skutki obecności kamienia lub kamieni w układzie moczowym. Za pomocą urografii można również stwierdzić istnienie torbieli lub guzów nerek. Na jej podstawie dokonuje się także oceny stopnia zalegania moczu w pęcherzu moczowym (np. w przypadku znacznego przerostu gruczołu krokowego).

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

 Kamica nerkowa.

 Torbiele i guzy nerek.

 Wielotorbielowate zwyrodnienie nerek.

 Gruźlica nerek.

 Choroby gruczołu krokowego.

 Choroby pęcherza moczowego.

 Cewkowo-śródmiąższowe choroby nerek.

 Urazy nerek.

 Nadciśnienie tętnicze.

 Przygotowanie do biopsji nerki.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA

Wieczorem w dniu poprzedzającym badanie powinno się doprowadzić do wypróżnienia (jeśli to konieczne przy pomocy lewatywy). Badanie powinno być wykonane u pacjentów pozostających na czczo. Są to niezbędne warunki dla uzyskania lepszych obrazów ponieważ w innym przypadku nerki i drogi moczowe mogą być przesłonięte przez gazy lub kał zalegające w jelitach. U pacjentów odwodnionych podaje się dodatkowe ilości płynów w postaci infuzji dożylnych w przeddzień lub w dniu badania. U osób wykazujących skłonności do uczuleń badanie wykonuje się pod osłoną leków przeciwuczuleniowych oraz nierzadko w obecności anestezjologa.

BADANIA POPRZEDZAJĄCE

Lekarz prowadzący określa zakres koniecznych badań dodatkowych zwłaszcza oceniających wydolność krążenia oraz funkcje nerek. Konieczne jest określenie stężenia kreatyniny w surowicy. Niezbędne jest także dokonanie oceny stanu nawodnienia chorego oraz wykluczenie schorzeń stanowiących przeciwskazanie do wykonania urografii np. szpiczak mnogi.

OPIS BADANIA

Pacjent do badania układa się w pozycji na wznak. Niekiedy w trakcie wykonywania badania wykonujący je lekarz zaleca przyjęcie innej pozycji np. na lewym boku. Lekarz prowadzący podaje dożylnie (najczęściej do żyły w dole łokciowym) substancję cieniującą (kontrast) w ilości będącej wynikiem przeliczenia na jednostkę masy ciała. Najczęściej używanym środkiem cieniującym jest uropolina zawierająca związki jodu. Przed podaniem kontrastu wykonuje się tzw. puste zdjęcie przeglądowe, a po zaaplikowaniu środka kontrastowego wykonuje się kolejne zdjęcia, najczęściej w 5, 10, 25, i 60 minucie badania. W razie potrzeby (np.w przypadku stwierdzenia bloku odpływu moczu) badanie można przedłużyć do kilku lub kilkunastu godzin. Można również podać w tym czasie dodatkową ilość środka kontrastowego. Wynik badania przekazywany jest w formie opisu z dołączonymi kliszami rentgenowskimi.

CZAS

Badanie trwa zwykle około jednej godziny.

INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE

Przed badaniem

 Nadwrażliwość na środki cieniujące.

 Skłonność do uczuleń.

 Aktualnie przyjmowane leki.

 Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).

 Ciąża.
W czasie badania

 Wszelkie nagłe dolegliwości (np. duszność, świąd skóry).

JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?

Nie ma specjalnych zaleceń.

MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU

Wystąpienie odczynu uczuleniowego.
Jeśli zaistnieje taka potrzeba, badanie może być powtarzane. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku. Nie może być wykonywane u kobiet będących w ciąży. Należy unikać wykonywania badania u kobiet w II połowie cyklu miesięcznego, u których zaistniała możliwość zapłodnienia.

WZIERNIKOWANIE PĘCHERZA MOCZOWEGO

Badanie nazywane jest również: CYSTOSKOPIA

TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA

Badanie to polega na bezpośrednim oglądaniu wnętrza pęcherza moczowego za pomocą wziernika zwanego cystoskopem, wprowadzonego przez cewkę moczową. Cystoskop jest sztywną metalową rurą z układem optycznym, w którym pole widzenia jest oświetlone dzięki wiązce świadłowodów (tzw. zimne oświetlenie). Wziernik ten, wyposażony jest w urządzenia umożliwiające np. przepłukiwanie wybranych miejsc, a także odsysanie płynnej treści. Cystoskopia może być połączona z pobraniem fragmentu tkanki (wycinka) do badania histopatologicznego. Niekiedy badania te poszerza się o sondowanie moczowodów (np. w przypadku podejrzenia bloku odpływu moczu w moczowodzie) przy pomocy specjalnego cewnika (sondę). Istnieje wówczas możliwość, aby przez wprowadzony do moczowodów cewnik podać środek cieniujący, który pochłania promieniowanie rentgenowskie. Jednoczesne prześwietlenie rentgenowskie pozwala uwidocznić moczowód na ekranie monitora lub na zdjęciach rentgenowskich.

CZEMU SŁUŻY BADANIE?
Badanie to umożliwia unaocznienie zmian zachodzących w pęcherzu moczowym i ujściach moczowodów. Stanowi ono niezwykle istotny element w rozpoznawaniu i różnicowaniu stanów zapalnych oraz guzów pęcherza moczowego. Niezwykle ważnym elementem badania - w przypadku podejrzenia guza pęcherza - jest pobranie wycinka do badania mikroskopowego. Ocena tkanki przez doświadczonego histopatologa pozwala nie tylko na wykluczenie, ale także w przypadku potwierdzenia tego rozpoznania, na wyznaczenie najlepszego w danym przypadku postępowania leczniczego. Przy pomocy cystoskopii ocenia się także stopień zalegania moczu w pęcherzu (np. w przypadku przerostu gruczołu krokowego).

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

 Guzy pęcherza moczowego.

 Gruźlica układu moczowego.

 Wady rozwojowe cewki i pęcherza moczowego.

 Kamica moczowa.

 Zapalenie pęcherza moczowego.

 Krwiomocz nieznanego pochodzenia.

 Ocena zespolenia moczowodowo-pęcherzowego nerki przeszczepionej.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA

Przed wykonaniem badania pacjent powinien oddać mocz w celu opróżnienia pęcherza. U osób u których istnieje zwiększone ryzyko rozwoju zakażenia dróg moczowych podaje się 1-2 dni przed cytoskopią zapobiegawczą dawkę leków przeciwbakteryjnych. Patrz dodatkowo "Sposób przygotowania do znieczulenia" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania". Badanie wykonuje się w znieczuleniu miejscowym. Wskazane jest również podanie środka uspokajającego. Przy badaniu dzieci może zaistnieć konieczność znieczulenia ogólnego

BADANIA POPRZEDZAJĄCE

Decyzja o wykonaniu badania cytoskopowego lub jego poszerzonej wersji powinna być wynikiem konsultacji pomiędzy lekarzem prowadzącym (najczęściej nefrologiem) oraz wykonującym je urologiem. Ze względu na możliwość krwawienia w trakcie lub po badaniu celowe jest wykonanie podstawowych wskaźników układu krzepnięcia (czas krwawienia czas krzepnięcia).

OPIS BADANIA

Pacjent do badania układa się na specjalnym fotelu z nogami zgiętymi w biodrach i kolanach pod kątem 90 stopni. Nogi pozostają oparte na specjalnych podporach. Lekarz przeprowadzający badanie przemywa ujście cewki płynem odkażającym, a następnie nakłada pastę zawierającą środek miejscowo znieczulający. Po zlokalizowaniu wyjścia cewki, cytoskop jest wprowadzany delikatnymi ruchami do pęcherza moczowego (Ryc.3-5).

Ryc.3-5 Cystoskopia (u mężczyzny) z podaniem przez cewnik do moczowodu środka cieniującego

Zdarza się, że przy oglądaniu pęcherza konieczna jest zmiana pozycji pacjenta w celu lepszego dotarcia do stwierdzonej zmiany chorobowej. Niekiedy w czasie obserwowania pęcherza pobiera się z wybranych miejsc wycinki (do badania histopatologicznego) przy pomocy drobnych szczypiec, w które wyposażony jest cystoskop. Czynność ta wykonywana jest bezboleśnie. W niektórych przypadkach, badanie uzupełnia się o badanie moczowodów. Wówczas, pod kontrolą obrazu widzianego w cystoskopie, wprowadza się do jego wnętrza cienki cewnik. Następnie w trakcie podawania przez cewnik środka cieniującego (kontrastu) wykonuje się prześwietlenie rentgenowskie i obserwuje powstający obraz na ekranie monitora. W stosownych momentach można wykonać dokumentację zdjęciową. Po zakończeniu badania lekarz usuwa cystoskop z pęcherza. Patrz dodatkowo "Opis metod znieczulenia" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania". Wynik badania przekazywany jest w formie opisu, niekiedy z dołączonymi kliszami.

CZAS

Badanie trwa zwykle od kilku do kilkunastu minut.

INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE

Przed badaniem

 Skłonność do uczuleń.

 Aktualnie przyjmowane leki.

 Skłonność do krwawień (skaza krwotoczna).
W czasie badania

 Wszelkie nagłe dolegliwości (np. ból, osłabienie).

JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?

Zgodnie z zaleceniami podanymi przez lekarza. Będą one zależne od rodzaju stwierdzonych zmian w drogach moczowych. Patrz dodatkowo "Jak należy zachowywać się po znieczuleniu?" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania".

MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU

Istnieje możliwość przejściowego pojawienia się krwi w moczu (krwiomocz). Niekiedy po badaniu w wyniku wprowadzenia instrumentów medycznych do dróg moczowych, może wystąpić zakażenie dolnego odcinka układu moczowego. Wymaga to przyjmowania leków przeciwbakteryjnych przepisanych przez lekarza prowadzącego. Patrz dodatkowo "Możliwe powikłania po znieczuleniu" w "Metody anestezjologiczne w badaniach diagnostycznych" w rozdziale "Metody znieczulania". Badanie może być powtarzane wielokrotnie. Wykonywane jest u pacjentów w każdym wieku, a także u kobiet ciężarnych.

---