LOKALIZACJA	BUDOWA	ROZWÓJ	EPIDEMIOLOGIA	PATOGENEZA I OBJAWY KLIN.	PROFILAKTYKA
TRICHOMONAS VAGINALIS /rzęsistek pochwowy/ (50)
*ukł. moczowo-płciowy człowieka	TROFOZOIT owalny, okrągły, czasem gruszkowaty (wygląda jak rzodkiewka) * wielk. uzależniona od postaci klinicznej * przednia cz. - 5wici (4wolne +1wić sterowa, biegnie wzdłuż ciała) * błona falująca (wić sterowa +pellikula) ¾ dł. komórki * włókna parabazalne (odchodzą od kinetosomów, z ap. Golgiego tw. aparat parabazalny) * struktur wzmacniające - aksostyl (zbud. z mikrotubul, przechodzi przez całą kom. i wychodzi na jej końcu; może się rozdwajać) - pelta (półksiężycowata, otacza kinetosomy) - Kosta (pręcik podstawowy, wzdł. błonki falującej, zbud z wł. poprz.prąż.) * jądro - owalne, w przedniej cz. kom., chromatyna rozproszona równomiernie * dobrze rozw reticulum endoplazmatyczne * brak mitochondriów (hydrogenosomy) * czasem w kom. bakterie i leukocyty * odżywiają się za pom. pinocytozy lub fagocytozy * nie mają cytostomu * nie tworzy CYST	*podział podłużny *najpierw ciałka podstawowe i wici, później jądro i cytoplazma	*rezerwuar i źródło inwazji człowiek chory na RZĘSISTKOWICĘ <TRICHOMONADOSIS> *b. ważna epidemiologicznie - bezobjawowa rzęsistkowica u mężczyzn *zarażenie: -kontakt płciowy -noworodki zarażane przez matkę -wspólne korzystanie z urz. sanitarnych *uzależniona od poz. estrogenów (częściej kobiety niż mężczyźni)	*trofozoity rozwijają się w pochwie i dr. moczowych , odżywiają się bakteriami i kom. naskórka, czasem dostają się pod bł. śluzową pochwy => stany zapalne i nadżerki lub do macicy => poronienia * postać ostra: -obfite, pieniste upławy z pochwy -ropna wydzielina z pochwy -pieczenie i bóle w cewce moczowej -częstomocz -parcie na mocz -zaczerwienienie i obrzęk bł. śluzowej pochwy *postać przewlekła: -zmiany strukturalne kom. nabłonka szyjki macicy *postać bezobjawowa -grzyby drożdżopodobne i bakterie w pochwie *u mężczyzn: -bezobjawowo -zapalenia przewodów moczowych	*wczesne wykrywanie * leczenie osób chorych (partnerów seksualnych jednocześnie) *higiena osobista ! D: *hodowla na podłożach wybiórczych *metoda prep. trwałych barwionych *rozmazy z różnych mat. biologicznych *u kobiet - treść szyjki macicy i pochwy(nie w czasie miesiączki), wydzielina z cewki moczowej, mocz poranny *u mężczyzn - treść z napletka i cewki moczowej, wydzielina gruczołu krokowego
TRYPANOSOMA GAMBIENSE /świdrowiec gambijski/
*postać trypomastigota we krwi, chłonce, płynie mózgowo-rdzeniowym	TRYPOMASTIGOTA wydłużony, spłaszczony, nieco skręconym * zaokrąglony tylny k. ciała * owalne jądro w środkowej części * kinetoplast (część dużego, pojedynczego mitochondriom) - na tylnym biegunie * kinetosom (ciałko podstawowe wici) w pobliżu kinetoplastu * błona falująca * wić - wzdłuż ciała, łączy się z bł. falującą, wystaje poza ciało na przednim biegunie * cytoplazma piankowata, dużo ciał zapasowych	*chory człowiek mucha tse tse jelito środkowe muchy podziały podłużne postać EPIMASTIGOTA <krótka bł. falująca, ciałko podstawowe wici blisko jądra, kinetoplast w śr. cz. kom> przedżołądek przełyk gardziel gruczoły ślinowe intensywne podziały (kilkanaście dn) postać inwazyjna TRYPOMASTIGOTA ukłucie skóry człowieka przez muchę rozwój w ciele człowieka	*Afryka Zach i Śr ściśle związany z zasięgiem muchy tse tse *źródło inwazji - człowiek *rezerwuar - antylopa, bydło, świnie *przenosiciele - owady krwiopijne -wnikanie przez skórę -matka może zarazić płód	ŚPIĄCZKA AFRYKAŃSKA /TRYPANOSOMATOSIS/ *pozostają w m-cu ukłucia 2dni do 3tyg, wnikają naczyniami limfatycznymi i krwionośnymi, trafiają do narządów i uszkadzają je (gł. wątroba, śledziona, mózg *2 fazy 1) podwyższona temp, bóle głowy i stawów (objaw Winterbottoma ), wychudzenie, niedokrwistość, zapalenie kłębowe nerek 2) <kilka tyg/m-cy-po wniknięciu świdrowców do OUN) objawy zapalenia opon mózgowordzeniowych, porażenie nerwów ruchowych apatia przerywana momentami silnego pobudzenia *białka świdrowców - odczyny alergiczne *świdrowce pochłaniaja b. dużo węglowodanów	*wyrycie, lokalizowanie, izolowanie i likwidacja źródła zakażenia *insektycydy *kontrole migracji D: *w pierwszej f. choroby: gł. we krwi (podczas wzrostu gorączki; prep. bezpośrednie); mat. biopsji węzłów chłonnych ; zagęszczenie świdrowców met. sączenia krwi przez kolumny celulozy *w drugiej f. choroby: w prep. z płynu mózgowordzeniowego po ostrożnym odwirowaniu *odczyny immunobiologiczne np. test ELISA
TRYPANOSOMA CRUZI
*trypomastigota: osocze krwi *amastigota: wewnątrz kom. tkanek	TRYPOMASTIGOTA kom wydłużona w kształcie litery U lub C * błona falująca * ostro zakończony tylny k. ciała AMASTIGOTA okrągła lub owalna * poł. centralnie okrągłe jądro * pałeczkowaty kinetoplast * brak wolnej wici	TRYPOMASTIGOTA wnikają do tk. podskórnych dzielą się wielokrotnie AMASTIGOTA przepełnione kom. pękają uwalniane EPIMASTIGOTA TRYPOMASTIGOTA razem z krwią węzły chłonne, wątroba, śledziona, mięsień sercowy, mózg kolejne formy ok.8dni TRYPOMASTIGOTA we krwi obwodowej pluskwiaki Reduviidae zarażają się podczas ssania przedżołądek owada EPIMASTIGOTA żołądek AMASTIGOTA intensywne podziały EPIMASTIGOTA końcowy odc. jelita 8-9dni TRYPOMASTIGOTA (f. inwazyjna)	*rezerwuar - zwierzęta domowe i dzikie *przenosiciele - pluskwiaki z rodziny Reduviidae *zarażenie: -kał owada zaw. f. inwazyjne (spojówka, uszkodzona skóra, bł. śluzowa j. ustnej) -czynne przen. pasożyta z wymiocinami -dziecko przez mleko chorej matki	CHOROBA CHAGASA *okres inkubacji 7-15dni *2 postacie choroby -ostra: gł. dzieci; podw. temp; jednostronny obrzęk powiek+ zapalenie spojówek (objaw Romana) ; powiększenie w.chłonych, wątroby, śledziony; zapalenie m.tarczowgo, mózgu; bolesne guzki podskórne -przewlekła: postać sercowa/ oponowo - mózgowa / nadnerczowa / tarczycowa; limfocytoza i monocytowa we krwi	*wykrycie i likwidowanie źródeł inwazji *niszczenie pluskwiaków Reduviidae D: *gł. odczyny serologiczne (immunofluorescencja pośrednia, test ELISA lub SAFA) i hodowla In vitro *wykr. w grubej kropli i rozmazie krwi *post. trypomastigota i amastigota w materiale biopsji pob. z guzka
LEISHMANIA DONOVANI
*amastigota w kom. ukł. siateczkowo-śródbłonkowego	PROMASTIGOTA w jelicie środkowym muchówek z rodz Phlebotomidae *ciało wydłużone * kinetoplast w przed. cz. kom. * wolna wić * brak błony falującej AMASTIGOTA w tk. człowieka * owalna lub okrągła * jądro z dużym kariosomem (jąderko rzekome, grudka chromatyny) * kinetoplast pałeczkowaty, poł. poprzecznie do osi ciała * brak bł. falującej *brak wolnej wici	AMASTIGOTA intensywne podziały nacz. krwionośne i limfatyczne ukł. siateczkowo-śródbłonkowy moskit ssie krew jelito śr. owada podziały podłużne PROMASTIGOTA przednia cz. jelita narz. gębowe PROMASTIGOTA (f. inwazyjna)	*w Azji Pd i Wsch, Ameryce Śr i Pd, Afryce, przypadki w Europie *źródło zakażenia - psy i gryzonie *przenoszenie -moskity z rodz Phlebotomidae -transmisja czynna - podczas ssania krwi -transmisja bierna - wgniecenie owada do rany *występ. epidemicznie *po przeb. chorobie pozostaje odporność	LEISZMANIOZA TRZEWNA /LEISHMANIOSIS VISCERALIS/ (czarna choroba kala - azar lub dum - dum ) *śmierć *długotrwała, nieregularna gorączka, duży przyrost tk. śledziony i wątroby, zmiany skórne, owrzodzenie jelit, zanik szpiku kostnego (niedokrwistość, leukopenia, limfocytoza, spadek poz. albumin, wzrost poz. globulin), postępujące wyniszczenie organizmu	*wykrywanie i izolowanie źródła zakażenia *niszczenie moskitów z rodz. Phlebotomidae *leczenie chorych D: *prep. z biopsji węzłów chłonnych, śledziony, szpiku kostnego *rzadziej rozmazy krwi obwodowej lub osad moczu *testy immunoenzymatyczne (ELISA) i aglutynacji bezpośredniej
LEISHMANIA TROPICA
*amastigota w skórze i tk. podskórnych	2 odmiany: LEISHMANIA TROPICA MAJOR <wyw. leiszmaniozę o ostrym przebiegu (wiejską) i leiszmaniozę zwierzęcą> LEISHMANIA TROPICA MINOR <wyw. leiszmaniozę przewlekłą (miejską) i leiszmaniozę odzwierzęcą AMASTIGOTA *podobnie jak u Leishmania Donovani	PROMASTIGOTA wnikają do c. człowieka podczas ssana rozmn. się wewnątrz kom. lub w przestrzeniach międzykom. nabłonka SFEROMASTIGOTA AMASTIGOTA przenikanie do następnych kom. pobranie przez owada jelito moskita PROMASTIGOTA (f. inwazyjna)	*rezerwuar - psy, koty *przenoszenie - moskity z rodz. Phlebotomus *mechanizm transmisji - jak u L. donovani *Afryka, Azja , Ameryka Pd i Śr, kraje śródziemnomorskie Europy	LEISZMANIOZA SKÓRNA /LEISHMANIOSIS CUTANEA TROPICA/ (wrzód wschodni, gruźlica wschodnia, pendyna, pendynka) *zmiany chorob. na niezakrytych m-cach skóry, charakt guzki na węzłach chłonnych (martwica i owrzodzenie) *wewn. guzka - nekroza tk, ropiejące wrzody, zarażają sąsiednie, zdrowe tkanki *ostra - 2-4tyg *przewlekła - 1-1,5roku *przebycie leiszmaniozy skórnej zazw. uodparnia	*jak u L. donovani D: *prep. trwałe barwione z wysięku, zeskrobin lub wycinków owrzodzeń (p. amastigota) *test śródskórny Montenegro (nadwrażliwość typu późnego)
LEISHMANIA BRAZILIENSIS
*amastigota - skóra bł. śluzowej	*podobnie jak u L. tropica		*pasożyt ludzi, psów i małp *przenoszenie - samice much Lutzomyia intermedia *a Ameryce Śr i Pd (z wyj. Chile)	LEISHMANIOZA postać ŚLUZOWO-SKÓRNA lub NOSOWO-GARDŁOWA *okres inkubacji 10-30dni * zmiany skórne rozsz. się na błony śluzowe nosa i gardła *niszczenie chrząstek i kości nosa (deformacja twarzy) *leiszmanioza amerykańska (aspundia) - objaw charakt. - bujanie polipowate	*jak u L. donovani D: *prep. stałe barwione - rozmaz krwi lub wycinek ze zmiany bł. śluzowej lub skóry * test śródskórny Montenegro
GIARDIA LAMBLIA <LAMBLIA INTESTINALIS> /lamblia jelitowa/
*j. cienkie, przew. żółciowe	TROFOZOIT gruszkowaty kształt, biegun przedni zaokrąglony, a tylni zaostrzony * duży krążek czepny wzmocniony * jądra owalne, poł. symetrycznie, zaw. kilka kariosomów * ciałko podstawowe (kinetosom) między jądrami * 4 wici (środkowa, grzbietowa, boczna, tylna * 2 aksonemy * ciałka przypodstawne CYSTA eliptyczna lub owalna * otoczka o charakt. konturach odstaje od cytoplazmy * 2lub4 jądra na biegunie * ciała sierpowate * aksonem * zawiązki wici *drobne wodniczki	*wniknięcie CYSTY do j. cienkiego człowieka otoczka ul. rozpuszczeniu podział symetrogeniczny (na równe części) 2 TROFOZOITY śluzówka jelita intensywne podziały (najpierw ciałka podstawowe i wici, potem jądra) ** potomne trofozoity (ruchem drgającym) do dróg żółciowych i woreczka ** trofozoity encystują się f. przetrwalnikowa (CYSTA) wydalanie z kałem	*źródło zarażenia - zarażony kał (z cystami) *21mln cyst/1g kału *formy przetrwalnikowe - w kale 14dni, w jelicie muchy 1-2dni, w wilgotnej ziemi 4-5m-cy *niedostat. higiena sanitarna, spożycie zanieczyszcz. jarzyn, owoców, wody * autoinwazja !! *częstośc zarażenia zal. od wieku (dzieci częściej) * może występ. epidemicznie (np. cysty w źródle wody)	LAMBLIOZA /LAMBLIOSIS, GIARDIASIS/ *stany zapalne bł. śluzowych j. cienkiego, dr. żółciowych, pęcherzyka żółciowego *enzymy protoliczne (proteinaza, peptydaza, hialuronidaza) - ułatwiają lamblią wnikanie przez bł. śluzową *w wyn. upośledzeń wchłaniania - awitaminoza (A, B12), niedokrwistość niedobarwliwa, eozynofilia, nie dobór Iga *rozpadające się lamblie wyw. reakcje alergiczne *f. bezobjawowa - nosicielstwo *f. z wyraźnymi objawami *zarażenia masowe dzieci - okresowe biegunki, wzdęcia brzucha, nudności, bóle nadbrzusza, alergie)	*higiena!! *zabezpiecz. wydalin i ścieków *wykrywanie i likwidacja źr. zarażeń D: *wykr. trofozoitów lub cyst w prep. z treści dwunastnicy (przyg. do 30min od pobrania, endoskopia lub enterotest) *cysty w prep. z kału (w płynie Jugola, rozmazach c., met. zagęszczające) *testy immunoenzymatyczne (ELISA, EIA) *powtarzanie bad. kału w kilkudniowych (tygodniowych) odstępach
ENTAMOEBA HISTOLITICA /pełzak czerwonki/ (84)
*trofozoit i cysta w j. grubym	*2 formy TROFOZOITU FORMA MAGNA inwazyjna * palczaste lub językowe pseudopodia * ziarnista endoplazma * liczne wodniczki pok. * jądro okrągłe z kariosomem w centrum i chromatyną w post. drobnych grudek * wydz. enzymy proteoliczne FORMA MINUTA komensaliczna * jądro z kariosomem poł. ekscentrycznie * krótkie, szerokie pseudopodia * nie pochłania erytrocytów CYSTA zwykle tylko w uformowanym kale * okrągła (lub prawie) * bezbarwna lub lekko zielona * z drobnymi ziarnistościami * czasem ma widoczne jądra * dwa rodzaje cyst (większa i mniejsza) zal. od gat.	CYSTA jama ustna j. cienkie 4-jądrowa METACYSTA 8 metacyst dalsze podziały TROFOZOITY (f. minuta) **incystacja ** wydalane z kałem przy osłabieniu org. F. MINUTA => F. MAGNA wnika do nabł. jelita rozmnaż. przez podział	*cysty odp. na zmiany środowiska * rezerwuar - człowiek (może też występ. w kale kotów, psów, szczurów, świń) *epidemie - zanieczyszcz. wody; przenoszenie przez much * pojawia się prawie na całym świecie *zależy od stanu sanitarnego	PEŁZAKOWICA /AMORBOSIS/ (czerwonka pełzakowata, dyzenteria pełzakowata, pełzakowate zapalenie wątroby) *przewlekła / ostra/ bezobjawowa *często b. objawów typowych (brak gorączki, biegunka, stany dezynteryczne, bóle brzucha) PEŁZAKOWICA JELITOWA -bezobjawowe nosicielstwo -objawowo nietypowa - niedobór masy ciała, zaburzenia jelitowe, łag. zaparcia lub biegunka, bóle kolkowe, niestrawność -postać z zaparciem lub biegunką - zaparcia przerywane biegunką, nocne bóle brzucha -postać ostra dezynteryczna (bolesne skurcze, kał o przykrym, ostrym odorze z krwią i śluzem) PEŁZAKOWICA NARZĄDOWA -wątrobowa - ciężki stan og, gorączka typu ciągłego lub zwalniającego, silne bóle w pr. podbrzuszu, wątroba powiększona, OB. przyspieszony, pełzakowaty ropień wątroby -płucna - następstwo ropnia pełzakowatego wątroby -mózgowa - bóle głowy, drgawki itp. -skórna - owrzodzenie -innych narządów	*zasady higieny - mycie rąk, warzyw, owoców, zapobieg. zanieczyszczaniu wody * tępienie owadów przen. cysty (np. muchy) *izolacja i leczenie chorych D *mat. diagnostyczny - kał lub mat. ze ściany jelita lub owrzodzonej skóry *prep. bezpośrednie lub trwałe *badanie kału 3krotne (co kilka dni) *charakterystyczne cechy kału *tomografia komp, bad. radiologiczne, bad. izotopowe *met. serologiczne (p. pozajelitowe) np. test ELISA
NAEGLERIA FOWLERI
*kom. OUNu, rzadko płuca	*dwa TROFOZOITY * TROFOZOIT PEŁZAKOWATY wytw. lobopodiów * jądro okrągłe, z poj. kariosomem * w cytoplazmie wodniczki pok, ziarnistości i wodniczka tętniąca * nie może ulegać encystacji* TROFOZOIT WICIOWY owalny lub gruszkowaty * nie może się poruszać pełzakowato, przybiera linię opływową * ciałka podstawowe wici, rizoplasty, dot. struktury = ap. wiciowy * 2 wici * po okr. swobodnego poruszania wici ulegają trofocytozie, <transformacja, nie do końca poznana> kom. zaczyna poruszać się ruchem pełzakowatym * CYSTA okrągła * pojedyncza otoczka z drobnymi otworami *pojedyncze jądro ze zbitym kariosomem * zarażenie postacią trofozoitu wiciowego * cysty um. rozpowsz. pierwotniaków w wodzie i przetrwanie niekoż. warunków * zarażenie przez j. nosowo-gardłową * dalsza inwazja przez kom. sitowe (wzdł. nerwów węchowych) do OUN		*kosmopolityczny *chorują gł. mężczyźni ok. 30lat *zarażenie zazw. podczas kąpieli w basenie z ciepłą wodą	MEAP (PAM) /PEŁZAKOWE ZAPALENIE OPON MÓZGOWYCH I MÓZGU/ *zmiany w ośrodkowym ukł. nerwowym *nagła, gwałtowny przebieg, zgon w ciągu 72h *wrota inwazji i m-ce pierwszych zmian - nabłonek węchowy *silne bóle głowy, gorączka, brak łaknienia, nudności, wymioty, objawy podrażnienia opon mózgowych, senność, otępienie, dezorientacja, pobudliwość, niepokój, halucynacje, czasem śpiączka, w późniejszym etapie zaburzenia wzrokowe, podrażnienia nerwów czaszkowych, drgawki, zaburzenia zmysłów powonienia i smaku, czasem moczówka prosta, zapalenie mięśnia sercowego	*unikanie kąpieli w zanieczyszczonych zbiornikach wodnych D: *trudne wykrywanie *osad płynu mózgowo-rdzeniowego (ropny wygląd) *metody hodowlane (mat. z krwi, gardła, j. nosowej) *immunoelektroforeza, immunofluorescencja pośrednia, przeciwciała znakowane peroksydazą *wywiad z chorą osobą *tomografia komputerowa - pbiaw zapalenia opon u podstawy mózgu
ACANTAMOEBA CASTELLANI
*trofozoit i cysta w płucach i OUNie	*TROFOZOIT nibynóżki * ziarnistości i wodniczki pokarmowe i tętniąca w cytoplazmie * jądro okrągłe z kariosomem *nie tworzy trofozoitów wiciowatych * CYSTA wielościenny, dwuwypukłe * podwójna otoczka * pomarszczone na zewnątrz * zarażenie postacią trofozoitu lub cysty przez jamę nosową * trafiają do płuc lub przez okol. kości sitowej do OUNu lub dr. krwi do różnych narządów		*inwazja oportunistyczna (u osób z osłabioną odporn., przyjmujących leki immunosupresyjne lub umysłowo upośledzonych) *podobny zasięg terytorialny jak N. fowleri *zarażenie trofozoitami w wodzie, cystami w powietrzu	EAG (GAE) /ZIARNIAKOWE PEŁZAKOWE ZAPALENIE MÓZGU/ lub ZAPALENIE ROGÓWKI *ma charakter przewlekły *odchylenia od prawidłowego stanu umysłowego, napady drgawek i padaczki, bóle głowy, porażenie połowiczne, zaburzenia wzrokowe, gorączka, podrażnienie opon mózgowych	*przestrzeganie zasad higieny D: *b. trudne *materiał z zeskrobin rogówki, treści j. nosa, gardła i ucha wewn. (gł. u dzieci) , preparaty bezpośrednie lub hodowla *w mat. z biopsji - martwica ogniskowa mózgu, obrzęk i ropnie
PLASMODIUM VIVAX /zarodziec ruchliwy/ <tabelka na str. 129 w Deryle>
*kom. miąższu wątroby, ukł. siateczkowo-śródbłonkowy, młode erytrocyty	*przemiana pokoleń *SPOROZOIT (wrzecionowaty) krew człowieka (ukłucie samicy komara widliszka) 30min ukł. śródbłonkowy, śledziona, wątroba przekształcenia 6-14dni TROFOZOITY SCHIZONTY (egzoerytrocytalny, kuliste) schizogonia egzoerytrocytalna wielokrotny podział rozpad MEROZOITY **wnikają do wątroby => tw. HIPNOZOITY => odp. za nawrót choroby ** wnikają do erytrocytów TROFOZOITY intensywny wzrost postać pierścienia (1/3 erytrocytu, duża charakterystyczna wodniczka, jądro i cytoplazma na obwodzie) SCHIZONT (2/3 erytrocytu, postać ameboidalna, ziarnistości hemozoiny) merulacja (powiększa się i zmienia kształt krwinki) schizogonia erytrocytalna MEROZOITY (12-24, wszystkie schizogonie jednocześnie) **wnikają do następnych krwinek ** przekształcenie GAMETOCYTY (owalne, wypełniają całą krwinkę, dużo grudek hemoziny) MAKROGAMETOCYTY (jądro odśrodkowo, skupiona chromatyna) lub MIKROGAMETOCYTY (jądro centralnie, luźna chromatyna) komar wysysa krew etap gamogonii żołądek samicy MAKROGAMETA i 4-8 MIKROGAMETY połączenie OOKINETA przenika do ścianki żołądka OOCYSTA etap sporogonii wielokrotny podział jądra SPOROBLASTY wielokrotne podziały SPOROZOITY (w sporocyście) akt. opuszczają sporocystę gruczoły ślinowe ukłucie człowieka *trwa 2-25dni, zal. od temperatury i gat. komara		*między 60^oN, a 30^oS *źródło inwazji - chory człowiek (i człowiekowate) *żywiciel ostateczny - komar *wrota inwazji - skóra, transfuzja krwi *gł. tereny bagienne, podmokłe	ZIMNICA /PLASMODIOSIS/ MALARIA/ TRZYDNIOWA (TRZECIACZKA) *przebieg przewlekły *okres wylęgania 8-30dni *objawy wyw. rozpadem krwinek co 48h *temperatura do 40C, dreszcze, bóle głowy, nudności, wymioty, biegunka, uczucie gorąca, obfite poty, gwałtowny spadek temp.; powiększona śledziona i wątroba, niedokrwistość, leukopenia, *objawy ustęp. po 3-6tyg *nawroty!	*niszczenie żywiciela ostat. (insektycydy, osuszanie bagien, likwidacja niepotrzebnych zbiorników wodnych; repelenty) D: *preparaty krwi (cienki rozmaz lub gruba kropla; utrwalone lub nieutrwalone lub badanie Giemsy) *badania immunoserologiczne (np. test ELISA)
PLASMODIUM OVALE /zarodziec owalny/
*erytrocyty, kom. ukł. siateczkowo-śródbłonkowego, miąższ wątroby	*rozwój typowy dla rodziny Plasmodiae *w czasie schizogonii erytrocytalnej MEROZOITY **pozostają w wątrobie ** wnikają do erytrocytów zarażone krwinki - owalne, odbarwiają się, powiększają się, pojawiają się w nich ziarnistości Shnuffnera *SCHIZONT jest okragły lub owalny, zajnuje ¾ erytrocytu, tworzy 6-12 MEROZOITÓW *GAMETOCYTY pojawiają się po 12-14 dniach, są nieco mniejsze niż u P. vivax		*Afryka tropikalna, Filipiny, Nowa Gwinea, Pół. Indochiński *rozwój w temp. pow. 25C * źródła, drogi, wrota inwazji jak u P. vivax	ZIMNICA *przypomina trzeciaczke o nietypowym przebiegu *hipnozoity mogą powodować nawroty nawet do 3 lat	*jak u P. vivax D: * jak u P. vivax
PLASMODIUM MALARIAE /zarodziec pasmowy/
*starzejące się erytrocyty , kom. ukł. siateczkowo-śródbonkowego, miąższ wątroby	*rozwój typowy dla rodziny Plasmodiae *w czasie schizogonii erytrocytalnej MEROZOITY **pozostają w wątrobie, śledzionie ** wnikają do erytrocytów postać pierścienia SCHIZONT (nieruchomy, okrągły, przekszt. się w pasmowy, opasuje erytrocyt) merulacja chrakt. rozeta - 8-32 MEROZOITÓW uł. regularnie wokół grudki pigmentu *erytrocyt zar. jednym pasożytem zazw. nie wyk. zmian morfologicznych *GAMETOCYTY pojawiają się po 7-14 dniach, MAKROGAMETOCYT ma małe jądro o zw. chromatynie, MIKROGAMETOCTY ma duże jądro o luz. chromatynie *zaraża 1%krwinek *czas trwania sporogonii 10dni - 2m-ce		*kraje tropikalne i subtropikalne * źródła, drogi, wrota inwazji jak u P. vivax	ZIMNICA CZTERODNIOWA *napady gorączki co 4 dni *gorączka do 39C *okres wylęgania 3-6tyg *przebieg ostrzejszy niż w trzeciaczce *nawroty do końca życia	*jak u P. vivax D: * jak u P. vivax
PLASMODIUM FALCIPARUM /zarodziec ruchliwy/
*erytrocyty, kom. ukł. siateczkowo-śródbłonkowego, miąższ wątroby	*rozwój typowy dla rodziny Plasmodiae *liczba MEROZOITÓW w cz. egzoerytrocytalnej 40000 *brak HIPNOZOITÓW *mnogie zarażenie erytrocytów * SCHIZONTY małe, okrągłe, nieruchome * w czasie merulacji powst 8-32 METOZOITÓW *GAMETOCYTY w kształcie półksiężyca *czas rozw. zal. od temp. 5-25dni		*kraje tropikalne i subtropikalne * źródła, drogi, wrota inwazji jak u P. vivax *przyczyna połowa zachorowań na malarię	ZIMNICA PODZWROTNIKOWA *ciężki przebieg, b. wysoka śmiertelność *okr. wylęgania - 5-25dni *brak charakt. krzywej gorączkowej (napadowe lub stałe gorączki) *znaczna niedokrwistość (rozpad 5-20%erytrocytów w jednym cyklu masakra…) => niedokrwienie narządów, uszkodzenie ich *hemoglobinuria *czarnomocz zimniczy *3 postacie: -żołądkowo - jelitowa -nerkowa z objawami możnicy -mózgowa z utratą świadomości i śpiączką	*jak u P. vivax D: * jak u P. vivax
TOXOPLASMA GONDII
*trofozoity, cysty, pseudocysty w mięśniach, mózgu, kom. ukł. siateczkowo-śródbłonkowego, makrofagach	TROFOZOIT (TACHYZOIT) sierpowaty (cząstka pomarańczy) * jeden biegun wyoblony, a drugi ostry * jądro - centralnie, duże, owalne * ciałko biegunowe - na ostrym biegunie, jego podstawa to konoid * taksonem - wydziela biało PEP (penetracja kom) CYSTA owalna lub kulista * zawiera kilka tys. trofozoitów (BRADYZOITY) * f. nieaktywna PSEUDOCYSTA powst. wewnątrz zarażonej komórki * zawiera tachyzoity otoczone wodniczką (ochrona przed enzymami) OOCYSTA owalna * f. przetrwalnikowa *zawiera dwie sporocysty * w każdej sporocyście powst. 4 sporozoity	*nabł. jelita kota TACHYZOITY BRADYZOITY SPOROZOITY namnażanie SCHIZOGONIA ENDOPOLIGENIA GAMOGONIA GAMETOCYTY MIKROGAMETOCYTY + MAKROGAMETOCYTY OOCYSTA wydalana z kałem kota w oocycie 2 SPOROCYSTY w odp. war. środowiska 4 SPOROZOITY (f. inwazyjna) żywiciel ostateczny / pośredni nabł. jelita makrofagi przekształcenie TACHYZOITY PSEUDOCYSTA tachyzoity namnażają się (endodigenia) tachyzoity obrastają cystę tachyzoity namnażają się (endopoligenia)	*zarażenie przez: -zjedzenie surowego mięsa z cystami z tachyzoitami (wieprzek lub baran) -jarzyny, owoce, woda z oocytami zaw. sporocysty -tachyzoity przenikają przez łożysko do płodu -w czasie przetoczeń krwi itp.	TOKSOPLAZMOZA NABYTA *ostra postać t. nabytej - podwyższona gorączka + - T. węzłowa - powiększone węzłów chłonnych, bóle mięśniowe, łatwe męczenie się, osłabienie, nawracające bóle głowy i zapalenie gardła - T. uogólniona - inwazja do OUNu, bóle i zawroty głowy, zaburzenia równowagi, oczopląs, apatia, trudności w koncentracji, osłabienie i inne (związana z obniżoną odpornością - choroba oportunistyczna !!) -T. gałki ocznej - zaburzenia widzenia, mroczki przed oczami, ból gałki ocznej -T. brzuszna - bóle brzucha, biegunka, pow. wątroby TOKSOPLAZMOZA WRODZONA -zakażenie płodu przez matkę -objawy zależą od czasu zarażenia -w I trymestrze - poronienie -w II trymestrze - t. wrodzona z objawami TRIADY SABINA-PINKERTONA (zapalenie siatkówki/naczyniówki, zwapnienie śródmózgowia, wodogłowie lub małogłowie) -w III trymestrze - zazw. w !roku życia rozw. się t.oczna	*prowadzenie serologicznych badań przesiewowych D: *odczyny immunobiologiczne (surowica człowieka - przeciwciała antytoksoplazmowe, antygen lub DNA pasożyta) *wykrywanie toksoplazmozowych IgG: odczyn immunofluorescencyjny, aglutynacji bezpośredniej, próba barwna Sabina-Feldmana ; testy immunoenzymatyczne (np. ELISA) mają mniejszą swoistość dlatego łączy się je z tymi poprzednimi *wykr. przeciwciał klasy M: odczyny immunoenzymatyczne (ELISA, MEIA) , metoda bibułowa u noworodków *preparaty histologiczne z węzłów chłonnych *izolowanie szczepów T. gonondii u zwierząt laboratoryjnych *monitorowanie odporności humoralnej dziecka w krwi pępowinowej (wielokrotne badania serologiczne) , USG, amniopunkcja
CRYPTOSPORIDIUM PARVUM
*nieswoisty w stos. do żywiciela i m-ca pasożytowania - kom. z mikrokosmkami	OOCYSTA f. inwazyjna per os lub per nasum przew. pokarmowy sporulacja 4małe SPOROZOITY przylega do mikrokosmków kosmki otaczają pasożyta tworzy się wakuola TROFOZOIT odizolowany od cytoplazmy kom. żywiciela (feeder organelle) schizogonia (po 1-8dnia) MERONTY I TYPU zaw. 8 MEROZOITÓW 3/8dni MERONTY II TYPU zaw. 4 MEROZOITY gamogonia MAKRO i MIKROGAMETY zygota OOCYSTA - 2 typy: cienkościenna (na pow jelita - autoinfekcja); grubościenna (wydalana z kałem) => oocysta cienkościenna sporogonia 4 SPOROZOITY		*zarażenie dr. pokarmową lub areogenną *z wodą, jedzeniem, powietrzem, przez kontakt z chorymi zwierzętami *grupy ryzyka - dzieci od 0 do 3 lat	KRYPTOSPORIDIOZA *2 postacie - krótkotrwała - ulega samowyleczeniu po ok.14dniach, biegunki, wymioty, nudności, bóle brzucha, chory wydala cysty - długotrwała - choroba oportunistyczna (!!), długotrwała (nawet 20tyg), wyniszczająca biegunka, odwodnienie organizmu, a nawet śmierć	*niedostatecznie opracowana D: *w preparatach barwionych metodą Ziehl-Neelsena w kale, treści z dwunastnicy, plwocinie lub treści pobranej podczas bronchoskopii *metody zagęszczające - zw. szanse wykr. oocyt w kale *wykr. antygenów w kale np. test ELISA *materiał z biopsji j. cienkiego - zanik lub skrócenie mikrokosmków
BALANTIDIUM COLI /szparkosz okrężnicy/
*trofozoit i cysta, przewód pokarmowy	TROFOZOIT asymetrycznie owalny lub okrągły * biegun przedni - zaostrzony * równomiernie pokryty rzęskami * mało ruchliwy * na dnie perystomu (narząd przyustny, przedni koniec ciała) cytosom prowadzący do kanalika przełykowego * cytopyge - na biegunie tylnym *makronukleus - duży, nerkowaty * mikronukleus - zazw. na wprost wklęsłości makronukleusa * 3duże wodniczki tętniące * wodniczki pokarmowe CYSTA okrągła lub owalna * makronukleus * wodniczka tętniąca * ciałko załamujące światło * dwuwarstwowa otoczka	CYSTA jama ustna koniec j. cienkiego uwolnienie TROFOZOITU rozmnażanie + proces płciowy	*kosmopolityczny *najczęściej w krajach tropikalnych *żywiciel właściwy - świnia *źródło zarażenia - woda, brudne jedzenie	BALANTIDIOZA (biegunka balantidiowa) *ogniska martwicy i owrzodzenia - *biegunka, spastyczne bóle brzucha, bolesne parcia * nudności * wymioty * duże il. krwi i śluzu w stolcu -p. przewlekła * brak łaknienia * bóle głowy * bezsenność * utrata wagi * niedokrwistość -b. rzadko - bezobjawowo	*przestrzeganie zasad higieny (zwłaszcza wśród hodowców trzody chlewnej) D: *badanie mikroskopowe kału *preparaty bezpośr. barwione płynem Lugola *badanie retroskopowe - mat. bezpośrednio z owrzodzonych miejsc

12

---