Interpretacja dziedzictwa
Dziedzictwo (heritage) jest to „coś” przekazywanego z pokolenia na pokolenie, nasza, spuścizna, to czym żyjemy obecnie i to co przekażemy dzieciom i wnukom,
Są to nasze identyfikatory, punkty odniesienia, nasza tożsamość.
dziedzictwo obejmuje zarówno obiekty, miejsca, obszary przyrodnicze i kulturowe, ale i niematerialne formy kultury, jak filozofia, tradycja, sztuka we wszystkich jej przejawach, różne style życia oraz edukacja poprzez literaturę lub folklor.
Dziedzictwo narodowe z jednej strony nie może zdominować dziedzictwa regionalnego, zaś z drugiej nie powinno ulec (pod naporem dążności do znoszenia granic państwowych) obyczajowej homogenizacji dziedzictwa kontynentalnego (europejskiego),
O ile to pierwsze jest dość łatwe do zidentyfikowania (np. w Wielkopolsce, Małopolsce), to drugie (europejskie) może nastręczać pewne problemy.
Dziedzictwo Europejskie
W obecnie tworzącej się rzeczywistości, aby jedność Europy stała się faktem, narodowa tożsamość musi objąć swym zasięgiem cały kontynent,
Musi więc zostać wykreowane dziedzictwo europejskie.
Nazwa Europa z greckiego znaczy „ciemna woda” i powszechnie uważa się, że po raz pierwszy została użyta przez Homera, a utrwalona przez greckiego historiografa Herodota na określenie terenów na północ od Grecji,
od początków dziejów Europa stała się jednym z najważniejszych centrów rozwoju cywilizacji na świecie,
Europejczycy wyróżniali się wyjątkową aktywnością w poznawaniu świata - o czym świadczy epoka wielkich odkryć geograficznych, podbój innych kontynentów i masowe migracje o zasięgu międzykontynentalnym,
Istotne znaczenie dla rozwoju cywilizacji miała rewolucja przemysłowa, jaka dokonała się właśnie w Europie w XVIII i XIX w.
Europa pozostawała zawsze w kręgu najważniejszych wydarzeń społecznych, kulturowych, ekonomicznych i politycznych świata,
W ostatniej dekadzie XX w. zainicjowana została tutaj formuła integracji państw na niespotykaną obecnie skalę. Powstająca Unia Europejska ma m.in. zapewnić stabilność polityczną, bezpieczeństwo i gospodarczy rozwój Europy w XXI w.,
Europa pod względem gospodarczym stanowi w skali całego świata najlepiej rozwinięty region. Przypada na nią jedna trzecia wartości wytworzonego produktu globalnego świata oraz 45% ogólnej wartości wymiany handlowej,
Unia Europejska obejmuje obecnie 25 krajów o łącznej powierzchni 3 975 747 km2 i 450 mieszkańców mln. Pod względem ludności UE ustępuje tylko Chinom i Indiom, a pod względem obszaru znajduje się na 7 miejscu na świecie. Polska należy do sześciu największych krajów UE, Polacy to 8,5% ludności Unii.
Unia Europejska
Unia Europejska obejmuje tereny od Morza Barentsa po Morze Śródziemne i od Morza Egejskiego po Atlantyk,
staje się największą potęgą gospodarczą i siłą polityczną w skali świata,
Również w zakresie turystyki Unia Europejska jest przodującym obszarem, jej potencjał turystyczny określa udział w światowym rynku turystyki międzynarodowej,
W 2004 r. do krajów UE przyjechało 326 mln turystów, tj. około 82% przyjazdów do Europy i około 46% światowego rynku turystyki międzynarodowej. Wpływy z turystyki międzynarodowej wyniosły 215 mld USD - 85% wpływów Europy i ponad 45% światowego rynku turystycznego.
Interpretacja dziedzictwa
Interpretować znaczy wyjaśniać, przybliżać znaczenia, tłumaczyć;
aktywność edukacyjną, której celem jest wyjaśnianie różnych znaczeń i zależności poprzez wykorzystywanie oryginalnych obiektów (eksponatów), bezpośrednie doświadczanie, posiłkowanie się różnymi mediami, a nie przekazywanie informacji o faktach (Freeman Tilden).
Interpretacja wykorzystuje informację jako materiał wyjściowy i w wyniku „obróbki” usiłuje przedstawiać go w sposób, który zachęca, interesuje i wyjaśnia, co dana informacja oznacza dla ludzi.
interpretacja jest zarówno programem jak i aktywnością;
Program określa szereg rzeczy, które chcielibyśmy, aby zwiedzający zrozumieli;
Aktywność polega na stosowaniu umiejętności i technik, za pomocą których to zrozumienie jest osiągane (Alderson i Low).
Siła interpretacji polega na zdolności do ujawniania głębszych znaczeń, odkrywania trudnej do uchwycenia wartości miejsc lub wydarzeń, wyławiania tych rzeczy, które poruszają nasze dusze (Beck).
interpretacja dziedzictwa jest sztuką,
tak jak w każdej sztuce, wpływ twórcy odciska na niej indywidualne piętno,
jej kształt ostateczny zależy od cech indywidualnych interpretatora, od jego doświadczenia, wiedzy, wyobraźni, kreatywności.
interpretacja dziedzictwa jest sztuką,
tak jak w każdej sztuce, wpływ twórcy odciska na niej indywidualne piętno,
jej kształt ostateczny zależy od cech indywidualnych interpretatora, od jego doświadczenia, wiedzy, wyobraźni, kreatywności.
„interpretacja wtedy jest efektywna, gdy inspiruje zwiedzających do zrozumienia, nadawania osobistych znaczeń i formowania własnych związków emocjonalnych z miejscem”.
Nieosobiste formy
audycje radiowe i telewizyjne, znaki i wystawy, panele, ścieżki tematyczne i komputerowe programy multimedialne, foldery, informatory, artykuły w dziennikach i czasopismach.
Tablice ścieżek tematycznych
Szlak architektury drewnianej
2003 r. - organizacja ruchu i oznakowanie tablicami turystycznymi szlaku na trasie Kraków - Nowy Sącz - Krynica - Gorlice,
łączna długość 600 km,
Cel interpretacji
pomaganie w zrozumieniu sensu miejsca,
wyrobienie wrażliwości na otoczenie, pomoc w zrozumieniu znaczenia historii i środowiska,
(Interpretacja stara się wzbogacać wrażenia, pobudzając, a czasem wyzwalając aktywność w czasie wolnym).
wyjaśniania celów, technik i rezultatów działań organizacji, co pozwala zwiedzającym zrozumieć to, co widzą dookoła, zwiedzając dany obszar.
Powinna także:
popularyzować nowe idee (np. nowe trendy w ochronie przyrody lub konserwacji zabytków),
pomóc zwiedzającym w zrozumieniu historii, przeniesieniu się w dawne czasy,
Wyjaśniać problemy technologiczne, zjawiska fizyczne, ułatwić inne spojrzenie na otaczającą ludzi przyrodę.
Makieta wioski neolitycznej w Wieliczce
Rozwój interpretacji dziedzictwa
pionier interpretacji dziedzictwa - Enos Mills (1870-1922), był przewodnikiem górskim, pisarzem i wykładowcą, napisał 15 książek o przyrodzie, był wykładowcą, jednym z twórców Parku Narodowego Gór Skalistych.
Drugi z ojców interpretacji Freeman Tilden (1883-1980), pracował jako dziennikarz, pisarz, publicysta piszący o przyrodzie,
Służba Leśna Stanów Zjednoczonych zaprosiła go do współpracy w zakresie przewodnictwa, publicystyki i analizy interpretacji,
Tilden przez wiele lat wnikliwie analizował pracę interpretatorów w parkach narodowych, wyniki publikując w klasycznym podręczniku interpretacji „Interpreting Our Heritage” w 1957 roku.
Zasady rządzące interpretacją wg Tildena
Zasada 1.
Każda interpretacja, która nie będzie się odnosić do czegoś, co w jakiś sposób dotyczy osobowości i doświadczeń zwiedzających, będzie jałowa!
interpretatorów można podzielić na tych, których można słuchać,
tych, których nie można słuchać,
oraz tych, których nie można przestać słuchać.
Odnoszenie się do doświadczeń zwiedzających ma uzasadnienie w teorii uczenia się,
wewnętrzne schematy myślowe, wykształcone w efekcie różnorodnych doświadczeń, decydują o przyjmowanych informacjach,
Kluczowa w tym względzie jest znajomość słuchaczy - ich cech demograficznych (wiek, płeć, pochodzenie, wykształcenie), doświadczeń, zainteresowań, a nawet motywacji.
Spróbujmy dowiedzieć się nie tylko, co ich interesuje, ale i dlaczego,
Pozwoli to łatwiej dotrzeć do ich świadomości, a przez to efektywniej oddziaływać na ich schematy myślowe,
Pomoże to najtrafniej wybrać wydarzenia, fakty, anegdoty, które zainteresują słuchaczy,
najważniejszym zadaniem jest wzbudzić zainteresowanie prezentacją,
można to zrobić za pomocą ruchu, koloru, niezwykłego eksponatu, kontrowersyjnego sformułowania.
Zadawanie pytań słuchaczom, a także humor, oryginalność oraz entuzjazm pomagają w podtrzymaniu zainteresowania.
Zasada 2.
Sama informacja nie jest jeszcze interpretacją.
Interpretacja jest rewelacją opartą na informacji.
Są to jednak całkiem różne sprawy.
Jednocześnie każda interpretacja zawiera informację
błędem przewodników jest przekazywanie wiedzy podręcznikowej, zachowują się oni jak nauczyciele w szkole. Przekazują suche fakty, zamiast je interpretować,
błędem jest też brak informacji, same anegdoty, żarty i gry można traktować co najwyżej jako zabawę i rozrywkę, nie jest to interpretacja.
sztuką jest umiejętność wybrania odpowiednich faktów z potoku informacji.
Zasada 3.
Interpretacja jest sztuką - kombinacją różnych dziedzin, podczas gdy prezentowane eksponaty lub obiekty mogą mieć charakter naukowy, historyczny lub architektoniczny.
Każdej sztuki można się w pewnym stopniu nauczyć.
mimo dużej atrakcyjności, jaką cieszą się nowoczesne techniki interaktywne i multimedialne, bezpośredni kontakt mówiącego ze słuchającym pozostaje nadal wielkim i podstawowym źródłem przeżyć emocjonalnych.
zwiedzający uczą się wtedy, gdy słuchają opowieści i mogą zadawać pytania, opowieść powinna bawić, uświadamiać, wzbogacać naszą egzystencję.
Zasada 4.
Głównym zadaniem interpretacji nie jest instruowanie,
lecz prowokacja.
Obalaniu mitów musi towarzyszyć inspirowanie, zabawa w zdobywanie nowej wiedzy, prowokowanie w celu poszerzenia horyzontów,
Ważna jest dbałość o pierwiastek intelektualny. Wzbudzanie wątpliwości, cytowanie kontrowersyjnych źródeł, inspirowanie do poszukiwania wiedzy we własnym zakresie, przekazanie własnej pasji dla miejsca lub historii w sposób istotny podnosi walor prezentacji i stymulująco działa na odbiorców,
Interpretator, opierając się na własnym doświadczeniu, powinien przekazać zwiedzającym „ducha” miejsca, wyjaśnić, dlaczego dane miejsce było ważne w przeszłości, jest ważne teraz i będzie w przyszłości.
Zasada 5.
Celem interpretacji powinno być przedstawienie całości zagadnienia,
a nie jego fragmentu.
Zasada 6.
Interpretacja kierowana do dzieci (do 12 lat) nie może być adaptacją prezentacji dla dorosłych, lecz powinna mieć z gruntu inne podejście.
Aby być dobrą, wymaga odrębnego programu.
Kwartał św. Wawrzyńca - Muzeum Inżynierii Miejskiej
Zagospodarowanie zajezdni na muzeum nauki i techniki
science center: stała wystawa interaktywna
(projekt: „Zabawy z nauką”),
plenerowa ekspozycja interaktywna z zakresu historii nauki
(projekt: ogródek „newtonowski”),
stała wystawa historii lokalnego przemysłu i rzemiosła: introligatorstwo, drukarstwo,
cyzelerstwo, wyrób świec (w przygotowaniu)
czasowe wystawy z zakresu historii techniki i inżynierii miejskiej (projekty zrealizowane)
„otwarte” magazyny (w przygotowaniu)
otwarte pracownie konserwatorskie (w przygotowaniu)
Plan interpretacyjny dla obszaru
obejmuje zarówno analizę odbiorców, jak i sformułowanie myśli wiodących, tematów oraz opis wykorzystanych metod i technik.
ma za zadanie określić, w jaki sposób walory krajoznawcze regionu mogą zostać zaoferowane jako produkt dla różnego typu zwiedzających: turystów, rekreantów,
Plan interpretacyjny
powinien określić, kto jest obecnym użytkownikiem obszaru, jakie przewiduje się trendy i zmiany w użytkowaniu w wyniku wprowadzenia planu,
określić rynki docelowe i sposoby dotarcia do nich,
Odpowiedzieć na pytanie jak podnieść odwiedzalność obszaru,
Powinien także pomóc w pozyskaniu funduszy i dotacji dla obszaru.
schemat planu
propozycja interpretatora amerykańskiego Johna Veverkę.
1) WPROWADZENIE
2) DLACZEGO? (cele)
A) Sformułowanie misji: filozofia, polityka, cele organizacji zarządzającej obszarem (kim jesteśmy, czym się zajmujemy, dlaczego to robimy)
B) Cele ogólne (wykaz rzeczy, które chcielibyśmy osiągnąć - ogólnych, nie szczegółowych),
C) Cele szczegółowe (rzeczy wymierne, które chcemy osiągnąć)
I. Cele edukacyjne (co zwiedzający będą umieli nazwać, wymienić, opisać, zilustrować itd.), np.:
- większość zwiedzających będzie w stanie wymienić pięć sposobów
rekonstrukcji środowiska naturalnego,
- większość zwiedzających będzie w stanie wymienić trzy strategie przeżycia wykorzystywane przez ptaki.
II. Cele behawioralne (co zwiedzający będą potrafili zrobić, jak się zachować),
III. Cele emocjonalne (jakie emocje będziemy starali się wywołać? zdziwienie, współczucie, smutek, winę, akceptację, dumę, inne),
CO? (inwentaryzacja krajoznawcza)
A) Przeprowadzić inwentaryzację walorów krajoznawczych: położenie, charakterystyka, dostępność (także sezonowa), znaczenie dla interpretacji, zdjęcia, plany, istniejące lub planowane szlaki turystyczne, baza turystyczna itp.
B) Sporządzić mapę rozmieszczenia zinwentaryzowanych walorów.
C) Zaproponować Główny Temat Interpretacyjny dla obszaru.
D) Zaproponować tematy szczegółowe,
4) KTO? (analiza rynku)
A) Scharakteryzować zwiedzających (pochodzenie, wiek, płeć, cechy społeczno−ekonomiczne, inne cechy).
B) Zidentyfikować segmenty docelowe rynku.
C) Określić motywacje, oczekiwania, percepcję zwiedzających.
D) Określić inne czynniki zwiedzających: czas zwiedzania, sezonowość.
5) JAK, GDZIE, KIEDY? (propozycje konkretnych rozwiązań).
6) WDROŻENIE I FUNKCJONOWANIE (implementacja)
7) I CO Z TEGO? (ocena rezultatów)
Przykład 1. Biskupin
Biskupin - najbardziej znany w Europie środkowej rezerwat archeologiczny,
Badania wykopaliskowe rozpoczęły się w 1934 roku,
W ich wyniku odkryte zostały konstrukcje drewniane osiedla sprzed ponad 2700 lat ( zachowane w znakomitym stanie ),
Przed wojną Biskupin był nazywany "Polskimi Pompejami".
W Biskupinie w dniach 17-25 września '05 odbędzie się jedenasty festyn archeologiczny, którego tematem są Wikingowie we wczesnym średniowieczu, oraz ich sąsiedzi - Słowianie i Bałtowie
W Biskupinie będzie można spotkać zbrojnych Wikingów i rzemieślników niemal z całej Europy.
Goście z Polski, a przede wszystkim z Wolina oraz z Danii, Szwecji, Anglii, Litwy, Białorusi i innych krajów będą brali udział w bitwach, ale także w koncertach i tańcach z publicznością.
Dla młodych widzów organizowane będą liczne konkursy z nagrodami. Obecność Wikingów na naszych ziemiach prezentowała będzie wystawa o legendarnym Truso, odkrytym w ostatnich latach przez archeologów z Elbląga
Zwiedzanie wystawy poświęconej Biskupinowi i jego okolicy rozpoczynamy od ekspozycji "Świt historii nad Jeziorem Biskupińskim".
I wiele innych….
Rekonstrukcja Biskupina - prezentacja multisensoryczna
Zielona Szkoła
Warsztaty archeologiczne.
Organizowane na terenie Muzeum w Biskupinie warsztaty, stanowiące spotkanie z żywą archeologią. Wśród atrakcji: bicie monet, lepienie garnków, wykonywanie kopii paciorków, spotkanie z zielarką, spotkanie z archeologiem, który opowie o swojej pracy3Gry i zabawy na terenie Biskupina.
Zawody w strzelaniu z łuku, jazda konna lub przejażdżka rydwanem, starodawne wróżby4
W czasach „Starej Baśni”.
Spotkanie z wojem Wojtkiem, biorącym udział w filmie „Stara Baśń” w reżyserii Jerzego Hoffmana, który opowie o realizacji filmu, przedstawi liczne rekwizyty biorące udział w filmie. Podczas tego spotkania będzie możliwość przebrania się w stroje z okresu wczesnego średniowiecza, dla każdego uczestnika pamiątkowa fotografia
Kąpiel w balii.
Ziołowa kąpiel w wielkiej, drewnianej balii
Ognisko połączone z biesiadną kolacją
Przykład 2.
Interpretacji w PN Stanów Zjednoczonych
System PN w USA obejmuje:
379 jednostek,
w tym 56 parki narodowe sensu stricte,
77 stanowisk historycznych
Powierzchnia systemu parków 341.4 tys. km2, tj. 3.5% obszaru USA.
Stare Zoo usytuowane jest w centrum miasta, posiada zabytkową zabudowę i drzewostan. Wybiegi zwierząt jak i powierzchnia Starego Zoo jest niewielka.
Nowe Zoo zajmuje 117 ha bogatego przyrodniczo terenu we wschodniej części miasta. Teren Nowego Zoo jest bardzo rozległy, atrakcyjny widokowo, a wybiegi zwierząt mają charakter zbliżony do naturalnych.
Muzeum Rolnictwa w Szreniawie
Wielkopolski Park Etnograficzny leży na Szlaku Piastowskim, 35 km od Poznania przy drodze krajowej nr 5 w kierunku Gniezna,
Zajmuje teren 21 ha nad brzegiem jeziora Lednickiego,
Prezentuje rekonstrukcję wsi wielkopolskiej z połowy XIX w., wraz z zespołem dworsko-folwarcznym i pojedynczymi obiektami rzemiosła wiejskiego.
Dziekanowice WPE
Muzeum Narodowe Rolnictwa w Szreniawie leży w odległości 15 km od Poznania przy drodze krajowej numer 5 Poznań - Wrocław, w otulinie Wielkopolskiego Parku Narodowego,
Zajmuje obszar 10 ha dawnego parku dworskiego i gospodarstwa folwarcznego z zabytkowymi budynkami pochodzącymi z połowy XIX w. Prezentuje ekspozycje związane z dziejami rolnictwa, przetwórstwa i przemysłu rolno-spożywczego na ziemiach polskich,
Na terenie folwarku usytuowana jest także ekspozycja prezentująca żywe zwierzęta ras zachowawczych.
Segmentacja rynku atrakcji krajoznawczych wykonana w oparciu o motywy, korzyści i zadowolenie zwiedzających stanowi interesującą alternatywę dla segmentacji tradycyjnej opartej na cechach społeczno-ekonomicznych zwiedzających.