Wentylacja to proces usuwania z pomieszczeń zanieczyszczonego powietrza i dostarczania w jego miejsce świeżego. Jakość powietrza w naszym domu ma zasadnicze znaczenie dla samopoczucia i zdrowia domowników.

W pomieszczeniach zamkniętych przebywamy średnio ok. 20 godzin dziennie, z czego 12 godzin w swoim domu. Czteroosobowa rodzina w ciągu 1 doby wydziela ok. 12 l. pary wodnej. W ciągu 1 godziny każda osoba potrzebuje dostarczenia ok. 20 m3 świeżego powietrza; jeżeli w pomieszczeniu pali się papierosy - do 30 m3.

Wentylacja jest niezbędna, aby usunąć parę wodną wytwarzaną podczas wykonywania każdej czynności, nawet tylko oddychania. Wymusza ona korzystną wymianę powietrza w pomieszczeniach. Usuwa nadmiar dwutlenku węgla, dymu tytoniowego. Bez odpowiedniej wentylacji nie mogą być instalowane kuchenki gazowe, piecyki, kominki i inne urządzenia, w których zachodzi proces spalania. Konieczna jest również tam, gdzie jest wytwarzana wilgoć, czyli w kuchniach i łazienkach. Odpowiednio zaprojektowana wentylacja przeciwdziała wilgoci, a więc zapobiega też pogarszaniu technicznego stanu budynku. Kto chce dbać o zdrowie domowników, powinien pamiętać, że w domu powinna być nie tylko właściwa temperatura, ale również odpowiednia wilgotność. Optymalne warunki to temp. 20-22° C i wilgotność 40-60%. Przy tym warto pamiętać, że stosowane dzisiaj techniki wentylacji pozwalają na takie wykorzystanie strumienia powietrza, które może się przyczynić do oszczędności zużywanej energii.

Najprostszą formą wentylacji naturalnej jest otworzenie okna. Jej bardziej zaawansowana postać - wentylacja grawitacyjna - polega na połączeniu pomieszczenia z otoczeniem za pomocą kanału wyprowadzonego ponad dach budynku. Zostaje tu wykorzystana naturalna siła tzw. ciągu, który jest spowodowany przez ruch wznoszący ogrzanego powietrza. W sezonie grzewczym powietrze znajdujące się w kanałach wentylacyjnych jest cieplejsze, a tym samym lżejsze od zewnętrznego. Kiedy wydostaje się na zewnątrz, w jego miejsce napływa powietrze świeże. To zapewnia wentylację pomieszczeń. Różnica ciśnień, stanowiąca o sile ciągu, jest tym większa, im większa jest różnica temperatur we wnętrzu i na zewnątrz. Na skuteczność tego rodzaju wentylacji ma wpływ także wysokość kanałów wentylacyjnych. Przy wentylacji naturalnej najskuteczniejszy ciąg występuje na niższych kondygnacjach, gdzie odległość między kratką wentylacyjną a wylotem komina jest duża. Wyloty kominów należy lokalizować tak, aby wiatr wspomagał naturalną wentylację, a nie jej przeciwdziałał; w skrajnym przypadku może on powodować ciąg odwrotny. Sprawność działania grawitacyjnego systemu wentylacyjnego zależy od jakości wykonania oraz stanu utrzymania kanałów i kratek wentylacyjnych, a także od szczelności drzwi i okien w budynku. Jej zwiększenie powoduje zwykle, że wietrzenie pomieszczeń jest niedostateczne. Wentylację naturalną można uniezależnić od przypadkowego przepływu powietrza przez zastosowanie nawiewników higrosterowanych, wyposażonych w czujniki reagujące na wilgotność powietrza w pomieszczeniu. Odpowiednio regulują jego wymianę. Napływa go tym więcej, im wilgotność jest wyższa.

Wentylacja mechaniczna zapewnia wymianę powietrza wymuszoną przez wentylatory. Może być nawiewna, wywiewna i nawiewno-wywiewna. W nawiewnej powietrze jest wtłaczane do pomieszczeń. Ulatuje kanałami wskutek powstałego nadciśnienia. W wywiewnej, stosowanej najczęściej, w miejsce kratki wentylacyjnej w istniejącym przewodzie wentylacji grawitacyjnej montuje się wentylator wyciągowy. Skutecznie usuwa on z pomieszczeń powietrze zużyte w którego miejsce napływa świeże powietrze z zewnątrz.

W znacznie bardziej skomplikowanej wentylacji nawiewno-wywiewnej świeże powietrze z zewnątrz jest doprowadzane do domu głównym kanałem, następnie rozprowadzane do poszczególnych pomieszczeń kanałami pośrednimi. Powietrze zużyte jest odciągane z pomieszczeń i usuwane na zewnątrz budynku kanałem zbiorczym. Instalację tego systemu wentylacji należy powierzyć fachowcom. Jego głównym i najdroższym elementem jest jednostka centralna (wentylatory: nawiewny i wywiewny, wymiennik ciepła i filtry powietrza.) Łączy się ją z kanałami wentylacyjnymi (wykonanymi zwykle z blachy) za pomocą króćców przyłączeniowych. Na zewnątrz budynku lokuje się czerpnie, czyli miejsca poboru świeżego powietrza, zabezpieczone od zewnątrz kratką, oraz wyrzutnie, przez które usuwa się powietrze zużyte.

Rekuperatory są to urządzenia, za pomocą których można odzyskiwać ciepło z usuwanego powietrza (z francuskiego récupérer - odzyskiwać). Dzięki nim kosztowna energia pobierana zimą do ogrzewania domu nie idzie w powietrze, lecz jest wykorzystywana. Montuje się je w instalacjach wentylacji mechanicznej. Są zasilane energią elektryczną (wentylatory). Pozwalają odzyskać 60-80% ciepła. Montuje się je zwykle w piwnicy lub na strychu. W skrócie: za pomocą rekuperatorów pobierane z zewnątrz chłodne powietrze jest ogrzewane przez powietrze ciepłe, usuwane z pomieszczenia; powietrze napływające i zużyte nie mieszają się ze sobą. Latem rekuperator może działać odwrotnie: schładza cieplejsze powietrze napływające z zewnątrz powietrzem chłodniejszym, wychodzącym z domu.

Ogólny schemat systemu klimatyzacji

Rys 2.1. Elementy składowe systemu klimatyzacji: 1- sprężarka, 2- skraplacz,

3- zbiornik osuszacza, 4- presostat, 5- reduktor ciśnienia, 6- parownik, do tego

dochodzi jeden niezbędny element: płyn chłodniczy

Płyn chłodniczy uzyskuje ciśnienie za pośrednictwem sprężarki. Płyn ulega podgrzaniu w wyniku sprężania. W stanie gazowym wtłaczany jest do wężownicy wymiennika ciepła, zaopatrzonej w żeberka. Powietrze stykające się z wymiennikiem ciepła pochłania dużą ilość ciepła, powodując ochłodzenie płynu krążącego w wymienniku. Ochłodzenie to powoduje przejście płynu ze stanu gazowego pod ciśnieniem w stan ciekły. Wymiennik nazywamy skraplaczem (2). Na wyjściu ze skraplacza płyn przechodzi przez zbiornik zwany osuszaczem (3). Zbiornik ten zawiera sól osuszającą, która pochłania wilgoć zawartą w płynie chłodniczym. Następnie płyn doprowadzany jest przez reduktor ciśnienia do drugiego wymiennika, zwanego parownikiem (6). Rozprężony płyn jest cieczą pod niskim ciśnieniem. Powietrze nadmuchiwane w kierunku kabiny przechodzi przez żeberka parownika. W ten sposób powietrze dostarcza pewnej ilości ciepła, która pozwala na przejście od stanu ciekłego do stanu gazowego pod niskim ciśnieniem. Powietrze po oddaniu pewnej ilości ciepła podczas przejścia przez parownik dopływa schłodzone do kabiny. Czynnik gazowy opuszczający parownik zostaje zassany przez sprężarkę i rozpoczyna nowy cykl.

Klimatyzacja pozwala na utrzymanie w pomieszczeniach mikroklimatu o stałych, pożądanych przez użytkowników parametrach temperatury, wilgotności i czystości powietrza. Od nich zależy samopoczucie domowników. Domowa klimatyzacja nie jest już tak kosztowna jak niegdyś. Urządzenia klimatyzacyjne precyzyjnie regulują temperaturę, co pozwala zachować w pomieszczeniach chłód nawet podczas największych upałów. Utrzymują automatycznie wilgotność powietrza na poziomie najbardziej odpowiednim dla organizmu człowieka. Zapewniają właściwy przewiew, wykluczający przeciągi. System filtrów urządzeń klimatyzacyjnych pozwala na uzyskanie w pomieszczeniach powietrza o dużym stopniu czystości, po zatrzymaniu dopływu kurzu, pyłu, bakterii i roztoczy a nawet przykrych zapachów. Urządzenia klimatyzacyjne mogą też służyć do ogrzewania z wykorzystaniem ciepła, które zawiera powietrze zewnętrzne nawet o temperaturze bardzo niskiej. Mówi się, że działają jak pompa ciepła. Niezależnie od tego mogą być wyposażone w elementy grzejne, wspomagające dogrzewanie pomieszczeń.

---