STYL ROMAŃSKI

Na bazie wzorów rzymskich, karolińskich, bizantyjskich, a nawet islamskich wyrósł w architekturze średniowiecznej styl zwany romańskim. Choć termin „sztuka romańska” wprowadzono w XIX wieku, to sam styl pojawiła się w XI wieku i trwał do połowy XIII. Warto zaznaczyć, że nie we wszystkich krajach rozwijał się w tym samym czasie. Pojawił się na terenie Francji, a dzięki szlakom kupieckim i pielgrzymim rozprzestrzenił w całej Europie, stając się jednym z przejawów jej jedności. W Polsce rozwój architektury romańskiej przypada na XII i XIII wiek. Wybudowano wówczas liczne kościoły, okazałe katedry i kolegiaty oraz benedyktyńskie i cysterskie opactwa.

 

Podstawowym tworzywem w architekturze romańskiej były wielkie ciosane bloki kamienne, a w rejonach gdzie brakowało kamienia budowano z dość drogiej cegły.

 

Cechy sztuki romańskiej były następujące:

• sztuka miała charakter sakralny,

• w pierwszym okresie rozwoju stylu romańskiego Kościoły budowano na planie koła (rotundy), a następnie krzyża,

• budowla miała system nawowy (tzn. nawa główna i dwie nawy boczne), zakończone poprzecznym transeptem oraz prezbiterium, (gdzie przebywał chór) i absydą, skierowaną na wschód,

• układ świątyni miał charakter halowy lub bazylikowy,

• mury były grube, masywne, nadawały budowli charakter obronny,

• sklepienia miały charakter kolebkowy, beczkowy, krzyżowy lub płaski - ten najczęściej w świątyni halowej np.: w Rawennie,

• okna budowano stosunkowo niewielkie, wzmocnione dodatkowo wewnętrznymi kolumnami. Zastosowanie biforium (łac. biforia - dwudrzwiowy) tzn. arkadowych okien lub przezroczy podzielonych na dwie części oraz triforium okien lub przezroczy podzielonych na trzy. Takie triforium umieszczano także w grubości muru i wejściach wewnątrz kościoła.

• sklepienia, otwory okienne, portale (obramowane wejścia do świątyni) wykańczały łuki (niepełne koła),

• podczas budowy stosowano jeden powtarzający się moduł, co dawało poczucie porządku i proporcjonalności,

• wewnątrz kościoła romańskiego panował półmrok, ze względu na małe okna,

• wnętrza były bardzo skromnie zdobione,

• 
  
  zastosowanie wewnętrznych kolumn, podtrzymujących np.: sklepienia. Kolumny były proste, grube i mało ozdobne.

Przykłady polskiej architektury romańskiej:

• Palatia na Ostrowie Lednickim,

• Krypta świętego Leonarda na Wawelu,

• Katedra w Poznaniu,

• Kościół w Trzemesznie,

• Kościół benedyktynów w Tyńcu,

• Kościół benedyktynów Mogilnie,

• Kolegiata świętego Piotra i Pawła w Kruszwicy (XII wiek),

• Kolegiata w Tumie pod Łęczycą (XII wiek),

• Kolegiata świętego Marcina w Opatowie (XII wiek),

• Kościoły kanoników regularnych w Czerwińsku,

• Kościoły kanoników regularnych w Strzelnie,

• Kościół Norbertanek w Strzelnie,

• Kościół świętego Idziego w Inowłodziu,

• Kościół w Żarnowie,

• Kościół w Prendocinie,

• Katedra Łęczycy,

• Kościół świętego Andrzeja w Krakowie,

• Klasztor cysterski w Wąchocku, Koprzywnicy, Sulejowie wszystkie prawdopodobnie według projektów brata Simona,

• Opactwo Cysterek w Trzebnicy (XIII wiek),

• Kościół Najświętszej Marii Panny na Piasku we Wrocławiu,

• Kościół świętego Michała na Ołbinie we Wrocławiu,

• Kościół świętego Jakuba w Sandomierzu ufundowany przed 1211 rokiem przez księżniczkę Adelajdę, córkę Kazimierza II Sprawiedliwego, wybudowany z czerwonej cegły.

Przykłady architektury romańskiej poza Polską :

• Rotunda grodowa świętego Mikołaja w Cieszynie,

• Świątynia halowa w Rawennie,

• Fasada katedry świętego Marcina w Lukce (XII wiek) na terenie Toskanii,

• Krużganek klasztoru benedyktyńskiego w Moissac, na terenie Langwedocji (XII wiek),

• Bazylika katedralna w Spirze,

• Katedra w Golarze (środkowe Niemcy),

• Budynek uniwersytetu w Oksfordzie

---