7332


POŁOŻENIE PODREGIONU

POŁUDNIOWO - WIELKOPOLSKIEGO

WSTĘP

W skład Wielkopolski, która należy do jednych z najbardziej znanych obszarów Polski, wchodzi podregion południowo - wielkopolski. Jest to obszar o najstarszej metryce w kraju, bogaty w pomniki przyrody, zabytki kultury i sztuki jak i w wiele osiągnięć współczesności. Pomimo tego, że nie jest on tak atrakcyjny pod względem gęstości występowania jezior jak podregiony leżące na Pojezierzu Wielkopolskim, to dzięki kombinacji dwóch czynników (intensywne urzeźbienie terenu i lasy) staje się terenem ciekawym i chętnie odwiedzanym regionem turystycznym. Przyciągają przede wszystkim zabytki:
- liczne kościoły

- ratusze

- pałace

- parki

- dwory

- wiatraki

- muzea

itp.

Wielkopolska to nazwa historycznej dzielnicy, obejmującej dawne terytorium plemienne Polan, którzy w IX - X w. rozpoczęli pod władzą dynastii Piastów proces jednoczenia ziem polskich. Pierwotna nazwa tego obszaru - Polska - ustąpiła w XIV - XV w. nazwie Wielka lub Stara Polska. W okresie rozbicia dzielnicowego powstały tu dwa księstwa: poznańskie i kaliskie, które po zjednoczeniu kraju przekształciły się w województwa. Obszar tych dawnych województw wyznacza w głównym zarysie terytorium historycznej Wielkopolski. Przy podziale Korony na prowincje w 1589 r. do Wielkopolski w szerszym znaczeniu zaliczano także Kujawy, Ziemię Sieradzką, Ziemię Łęczycką oraz Mazowsze. Współcześnie pod pojęciem Wielkopolska rozumie się najczęściej region obejmujący w granicach administracyjnych byłe województwa: kaliskie, konińskie, leszczyńskie i pilskie. Wielkopolska to także stosowana nieraz skrótowa nazwa Niziny Wielkopolskiej, części Niżu Polskiego, obejmującej regiony fizyczno - geograficzne w dorzeczu Warty i środkowej Odry. Północną granicę Niziny Wielkopolskiej stanowi dolina Noteci zwana Pradoliną Toruńsko - Eberswaldzką, wschodnią - dolina Noteci i Warty, południową - dolina Baryczy, zachodnią - dolina Odry.

SPIS TREŚCI

1. Położenie podregionu południowo - wielkopolskiego

2. Wstęp

3. Spis treści

4. Walory przyrodnicze

5. Południowo - wielkopolskie góry

6. Parki, lasy, rezerwaty

8. Walory pozaprzyrodnicze (antropogeniczne)

9. Miejsca pobytowe i zabytki

9. Kalisz

10. Insygnia miasta

13. Zabytki

15. Okolice Kalisza

17. Leszno

19. Okolice Leszna

20. Południowo - wielkopolskie legendy i podania

21. Bibliografia

WALORY PRZYRODNICZE

Walory przyrodnicze można podzielić na:

1. Walory turystyki masowej np.:

Góry

Morza

Wody śródlądowe

Obszary o atrakcyjnym krajobrazie

2. Walory turystyki kwalifikowanej umożliwiające uprawianie np.:

Turystyki górskiej

Turystyki wspinaczkowej

Speleologii

Wędkarstwa

Żeglarstwa

itp.

POŁUDNIOWO - WIELKOPOLSKIE GÓRY

Bałczyna (278 m npm.) i Kobyla Góra (284 m npm.) stanowią dwa najwyższe szczyty w paśmie Wzgórz Ostrzeszowskich położonych 4 kilometry na południe od Ostrzeszowa.

W przeciwieństwie do całej Wielkopolski, której krajobraz kształtowany był przez lodowiec skandynawski, Wzgórza Ostrzeszowskie zawdzięczają swoje pochodzenie ruchom tektonicznym skorupy ziemskiej. Jedynie niewielka część wierzchnia pagórków jest pochodzenia lodowcowego. Głównym budulcem wzgórz są piaskowce kwarcytowe i kwarcyty wieku mioceńskiego. Dzięki temu Wzgórza Ostrzeszowskie są unikatem pod względem krajoznawczym w Polsce. Tworzą one zwarty wał, o sfałdowanej, opadającej stromo ku północy i południowi wierzchowinie. Wał ten wzniesiony jest 100 - 150 m ponad otaczające go kotliny. Swoim charakterem przypominają łańcuch górski, dlatego często określane są mianem „gór”. Z bezleśnego wierzchołka Bałczyny można podziwiać piękne i malownicze widoki na Ostrzeszów i położone na stokach wsie oraz rozległe doliny otaczające tą część Wzgórz Ostrzeszowskich. Niedaleko szczytu znajduje się skromny kamienny pomnik z napisem:

„Wrześniowym obrońcom 1 IX 1939 r. i zdobywcom Berlina 9 V 1945.

Harcerze 9 V 1970”.

Z Bałczyną wiąże się legend i podań ludowych, m.in. o wypadach tatarskich, bitwach, zaręczynach, kupcach i zbójcach.

Na północ od Żerkowa, niedaleko Jarocina, gwałtownie podcięte wzgórza morenowe przechodzą w dolinę Warty. Nazywane popularnie Szwajcarią Żerkowską pagórkowate i lesiste okolice Żerkowa cechuje wysoka malowniczość krajobrazu. Kulminacjami wzgórz są: zalesiona Góra Żerkowska (161 m npm.) oraz Łysa Góra (155 m npm.). Otoczone od północy doliną Warty, od południa i wschodu doliną Lutni, osiągają wysokość względną 75 m. Z północnego stoku Góry Żerkowskiej i z niezalesionego szczytu Łysej Góry rozciąga się piękny widok na dolinę Warty, m.in. na Śmiełów, lasy czeszewskie oraz położone w oddali Pyzdry. Łysa Góra jest jednym z najładniejszych miejsc widokowych w Wielkopolsce. Opisywał je już Jan Długosz w XV w. zaliczając do najpiękniejszych w Polsce.

PARKI, LASY, REZERWATY

Do obszarów o wysokiej atrakcyjności krajobrazu możemy zaliczyć niewątpliwie park w Gołuchowie położony w dolinie rzeki Ciemnej. Jest to największy park arboretum w Polsce, założony w drugiej połowie XIX wieku przez Jana Działyńskiego, zajmuje on obszar około 160 hektarów. Znajduje się w nim wielkie bogactwo gatunków drzew krajowych i zagranicznych m.in. dęby, buki, świerki (także syberyjskie i kaukaskie), grecka jodła, dwubarwny klon czerwony. Na terenie parku znajduje się kilkanaście unikatowych oraz kilkaset pomnikowych drzew lub ich grup. Ogólnie kolekcja drzew i krzewów liczy obecnie ponad 1500 gatunków i odmian. Liczba ta stale ulega powiększeniu z roku na rok

Park w Gołuchowie

Dąb

Na terenie gminy, wyłączając park arboretum znajduje się 19 obiektów, uznanych za pomniki przyrody. Jest tu również kilka niewielkich obszarów, na których koncentruje sie jednak wiele cennych i ciekawych z punktu widzenia przyrodniczego zespołów oraz okazów flory i fauny. "Tursko" - obszar uroczyska leśnego z cennymi łęgami jesionowo-olszowymi, olsami w różnych fazach rozwojowych, w których odnotowano występowanie gatunków roślin chronionych. Nie opodal znajduje się żwirownia, na jej dnie oczka wodne z roślinnością wodną i przybrzeżną stanowią miejsce rozrodu ginących płazów i rzadkich gatunków ptaków, takich jak sieweczka rzeczna, czajka, białorzytka, świergotek łąkowy. W skarpach wyrobiska znajduje się kolonia lęgowa jaskółki brzegówki.

"Stara Wieś" - strome zbocze doliny Prosny (wieś Jedlec), porośnięte łęgiem zboczowym, reprezentującym bogaty florystycznie drzewostan o skomplikowanej, wielowarstwowej strukturze, z wieloma okazami wiązu górskiego i rzadko występujacego klonu polnego. "Polesie" - jedyne miejsce w gminie i jedno z nielicznych w dolinie Prosny (wieś Kuchary), gdzie na tak dużym areale występują cenne wilgotne łąki, murawy zalewowe i oczka starorzeczne, jest to też ostoja ptaków wodno-błotnych.

"Krzywosadów" - stara zarastająca piaskownia - teren rozrodu ginących ptaków: sieweczki rzecznej, brzegówek, białorzytki, czajki, świergotka łąkowego, chruścieli, kokoszki wodnej.

Biegnący wzdłuż wschodniej granicy gminy korytarz ekologiczny doliny Prosny, oddzielony od reszty terenu gminy wyraźną skarpą o wysokości względnej sięgajacej miejscami 20 m, stanowi obszar zalewowy, o dużych walorach przyrodniczych. Rzeka Prosna prowadzi także szlak kajakowy rozpoczynający się w Bolesławcu.

Dolina Prosny

Na terenach leżących na południe od Kalisza można spotkać partie lasów jodłowych i świerkowych. Szczególnie cenne fragmenty tych borów uznano za rezerwaty przyrody.

Rezerwat „Olbina” - znajduje się koło Kalisza, powierzchnia około 17 hektarów.

Pod jego ochroną znajduje się część monumentalnego lasu jodłowo - świerkowego o imponującym wyglądzie i wysokości drzew do 40 metrów.

Rezerwat „Studnica” - znajduje się koło Kępna, powierzchnia około 6 hektarów.

W jego skład wchodzą partie lasów mieszanych z udziałem świerku. Także tu pojedyncze okazy świerków dorastają do 40 metrów. Objętość takiego drzewa wynosi około 14 m.

Rezerwaty : „Krupa”- pow. 3,6 ha, „Majówka”- pow. 8 ha, „Niwa”- pow. 17,1 ha - położone na południe od Ostrowa, znajdują się w nich lasy mieszane o charakterze naturalnym z udziałem jodły i świerka.

Rezerwat „Jodły Ostrzeszowskie” - znajduje się na skraju Wzgórz Ostrzeszowskich, powierzchnia 9 hektarów. Można obejrzeć tam piękny drzewostan mieszany z licznymi okazami jodły i świerka.

Rezerwat „Pieczyska” - znajduje się na wschód od Ostrzeszowa, powierzchnia 5 hektarów. Rośnie tam bór świerkowy.

CIEKAWOSTKI

Jedną z ciekawszych roślin w Wielkopolsce jest skrzyp olbrzymi. Rośnie on w gęstych łanach osiągając wysokość do 2 metrów. Stanowiska tej rośliny można spotkać m.in. koło Kalisza.

Największym głazem narzutowym w Wielkopolsce jest Głaz św. Jadwigi. Znajduje się w lesie, 3 kilometry na południe od Gołuchowa. Zbudowany z granitu posiada obwód 22 m, długość 8,5 m, szerokość 6,5 m i wysokość 3,7 m.

Najgrubszy platan w Polsce, uznawany nawet za najpotężniejszy okaz swego gatunku w Europie, rośnie w parku w Dobrzycy. Jego obwód wynosi 8,4 m.

WALORY POZAPRZYRODNICZE

(ANTROPOGENICZNE)

Walory pozaprzyrodnicze (antropogeniczne) można podzielić na:

1. Walory turystyki masowej np.:

Wykopaliska archeologiczne

Zabytkowe obiekty sakralne, obronne

Ośrodki turystyczno - wypoczynkowe

Muzea, galerie, sklepy, restauracje

Miejsca kultu religijnego

2. Walory turystyki kwalifikowanej np.:

Muzea specjalistyczne

Obiekty nowoczesnej architektury

itp.

MIEJSCA POBYTOWE I ZABYTKI

KALISZ - miasto o najstarszej, 1800-letniej metryce historycznej na ziemiach polskich leży nad Prosną, w południowo-wschodniej części Wysoczyzny Kaliskiej. Miejscowość Calisia wymienia po raz pierwszy ok. poł. II w. n.e. geograf grecki Ptolemeusz. Przez Calisię prowadził w pierwszych wiekach naszej ery handlowy "szlak bursztynowy" licznie uczęszczany przez kupców greckich i rzymskich. Następna udokumentowana wiadomość o Kaliszu pochodzi z 1106 r., kiedy to książe Bolesław Krzywousty walczył o gród z bratem Zbigniewem.

Od 1139 r. Kalisz jest stolicą księstwa kaliskiego, którego pierwszym władcą był Mieszko Stary. W 1233 r. Henryk Brodaty zniszczył gród kaliski i nowy obronny wybudował w innym miejscu. Rozwój miasta rozpoczyna się dopiero za czasów Bolesława Pobożnego, który ok. 1253 r. przenosi miasto na prawy brzeg Prosny i lokuje na "prawie średzkim". Powstaje zamek, kościół św. Mikołaja, kościół św. Stanisława z klasztorem Franciszkanów. Rozwija się przemysł rękodzielniczy. Za panowania Władysława Łokietka Kalisz staje się siedzibą województwa.

Największy rozkwit miasta przypada na okres panowania Kazimierza Wielkiego: w latach 1340-1350 stawia mury obronne, rozbudowuje zamek, wyznacza drogę kupiecką ze Śląska do Torunia przez Kalisz. Kalisz kładzie podpisy i pieczęcie pod aktami państwowymi; chorągiew województwa walczy w bitwie pod Grunwaldem; wysyła posłów na Sejm, bierze udział w elekcjach królów.

Centrum Kalisza znajduje się w miejscu dawnego miasta lokacyjnego w dolinie Prosny i pomiędzy odnogami rzeki: Kanałem Bernardyńskim i Kanałem Rypinkowskim. Do dziś doskonale zachował się zabytkowy, średniowieczny układ urbanistyczny z Rynkiem i Ratuszem pośrodku.

Ulice centrum Kalisza, jak przed wiekami, noszą nazwy pochodzące od profesji zamieszkujących je niegdyś rzemieślników (Sukiennicza, Garbarska i in.) Najważniejszą ulicą miasta jest wytyczona w 1800 roku aleja Wolności. Wzdłuż alei wybudowano wiele interesujących obiektów: gmach Banku Polskiego (dziś Narodowy Bank Polski), klasycystyczny budynek Trybunału (Sąd Wojewódzki), neoklasycystyczny gmach bankowy ( dziś Bank PKO), budynek z 1905 roku (Pałac Ślubów) oraz budynek dawnego folusza, w którym obecnie ma siedzibę Filharmonia Kaliska.



Insygnia miasta


HERB KALISZA
Pierwsza wiadomość o posiadaniu przez Kalisz pieczęci miejskiej pochodzi z 1302 roku. Niestety, nie chodzi tu o jej woskowy odcisk, uległ on bowiem zniszczeniu już dawno temu, lecz tylko o zapis w dokumencie informujący, że jego wiarygodność i autentyczność została potwierdzona przez miasto własną pieczęcią. Był to ważny dokument, skoro na jego mocy, pod koniec tego właśnie roku, powołano konfederację czterech miast wielkopolskich, mającą za zadania ściganie i karanie przestępców. Obok kaliskiej, przy dokumencie tym wisiały również pieczęcie pozostałych skonfederowanych miast: Poznania, Gniezna i Pyzdr.

Najstarszy zachowany odcisk pieczęci kaliskiej pochodzi dopiero z roku 1374. Jest to, jak określa ją dokument, pieczęć większa miasta ("...nostre civitatis maius sigillum..."). Została przywieszona na wąskim skrawku pergaminu do dokumentu wystawionego przez rajców miejskich 21 sierpnia tegoż roku. Posiada ona średnicę prawie sześciu centymetrów, a jej rysunek - opisany w wielkim skrócie - przedstawia zwieńczony blankami mur miejski z umieszczoną po jego środku bramą. Nad murem po bokach znajdują się dwie baszty, między którymi stoi trębacz dmący w róg (uzbrojony w palicę i wsparty na mieczu). W otoku oddzielonym obwódką, widnieje wykonany niewykształconą jeszcze majuskułą gotycką napis: "SIGIILUM CIVITATIS CALIS". Odciski tej pieczęci tłoczone w wosku o naturalnej barwie (zachowane w lepszym lub gorszym stanie), znajdują się także przy i innych, późniejszych dokumentach (głównie z XV wieku). Między innymi tą pieczęcią Kalisz, jako "Civitas Regni Poloniae" potwierdził - w grupie kilkunastu najprzedniejszych miast ówczesnego Królestwa Polskiego - traktat pokojowy zawarty w 1411 roku przez króla Władysława Jagiełłę z Zakonem Krzyżackim w Toruniu oraz gwarantował rozejm podpisany z Krzyżakami pod Brodnicą (1416 r.) przez wymienionego wyżej króla polskiego i wielkiego księcia litewskiego Witolda.

Prawie identyczna, ale znacznie mniejsza (średnica nieco ponad 3 cm) i przez to skromniejsza w szczegóły, była pieczęć zwana sekretną ("SECRETUM CIVITATIS CALIS"). Służyła ona prawdopodobnie do uwierzytelniania mniej uroczystych dokumentów wydawanych w normalnej, chciałoby się powiedzieć, codziennej pracy kancelaryjnej. Zachowało się tylko kilka jej odcisków, i to w nie najlepszym stanie, przytwierdzonych do dokumentów pochodzących z początków XV wieku. Należy jednak przypuszczać, że była ona używana już w XIV wieku, a przynajmniej pod koniec tego stulecia.

Około połowy XV wieku kaliska rada miejska zamówiła sobie nową pieczęć, nieco większą od tej z 1374 roku (średnica około 7 cm) - jak piszą niektórzy sfragistycy (badacze zajmujący się pieczęciami) - bardziej reprezentacyjną. Wyobraża ona umieszczoną centralnie tarczę herbową, obwiedzioną typowym gotycki trójłukiem, którego wiązania wieńczą jakby trójlistne koniczynki. Na tarczy znajduje się herb Kalisza, znacznie uproszczony, ale w większości zgodny z rysunkiem widniejącym na pieczęci z 1374 roku. Odmiennie przedstawiona została natomiast, co widać już na pierwszy rzut oka, postać trębacza - dodano mu wielką maczugę, którą dźwiga na ramieniu i podtrzymuje prawą ręką. Inny też jest napis nazywający ją "pieczęcią większą miasta Kalisza pierwszego ustanowienia". Użyty dla jej określenia zwrot "większa" wyraźnie sugeruje, że istniała jeszcze inna pieczęć - "mniejsza". Trudno udzielić definitywnej odpowiedzi, czy chodzi tu o nową nieznaną pieczęć, czy też raczej o jedną z omówionych powyżej. Wydaje się jednak, że bardziej prawdopodobne jest przychylenie się do tej drugiej możliwości i wskazanie na pieczęć zwaną sekretną.

W XVI wieku władze miasta Kalisza wprowadziły do użytku dwie nowe pieczęcie - większą o średnicy prawie 4 cm i mniejszą o średnicy nieco ponad 2 cm. Nie wiadomo, czy przyczyną ich wykonania było zużycie się starych tłoków pieczętnych, czy wiązało się to z ujawnioną w 1511 roku próbą fałszerstwa pieczęci miejskiej. Dokonał jej mieszkający w Kaliszu szlachcic Siennowski, który toczył spory z radą miejską i, jak należy przypuszczać, chciał za pomocą tej pieczęci uzyskać potrzebne dokumenty. Jakie nie byłyby jednak przyczyny, faktem jest powstanie nowych pieczęci, różniących się między sobą w zasadzie wielkością i wiążącym się z nią uproszczeniami w rysunku szczegółów oraz odmienną pisownią nazwy miasta - na większej "CALIS", a na mniejszej "KALIS". Obie te pieczęcie w centralnej części przedstawiają herb Kalisza, ale - co należy podkreślić - w zmienionej, w stosunku do jego wyobrażenia z XIV wieku, postaci. Brama jest otwarta i posiada podniesioną do połowy kratę (tzw. bronę), baszty mają dwa poziomy wąskich okien i nakryte są kopulastymi, nie zaś stożkowymi daszkami, a trębacz zwrócony tym razem w drugą, lewą stronę, pozbawiony jest miecza i palicy. Do dnia dzisiejszego zachowała się tylko niewielka ilość odcisków obu tych pieczęci.

W lutym 1793 roku po zajęciu Kalisza przez Prusy (w wyniku drugiego rozbioru Polski), władze miasta zleciły wykonanie nowej pieczęci, wzorowanej częściowo na - omówionych wyżej - pieczęciach szesnastowiecznych, a częściowo na pieczęci burmistrzowskiej z 1725 roku.. Przedstawia ona nieblankowany mur miejski z otwartą bramą, zaopatrzoną w podniesioną do połowy kratę i z dwiema basztami posiadającymi zamiast dachów jakby trójdzielne pióropusze. Między basztami umieszczona jest postać trębacza (zwrócona w lewo), otoczona czterema gwiazdami. Nad herbem znajduje się pruski orzeł (z wyrytym na piersiach monogramem "FWR" - Fridericus Wilhelmus Rex) trzymający w szponach dwa berła. Pod bramą data: "1793", a w górnej części otoku napis: "SIG (illum) MAGISTRAT CALISSIENSIS". Znamy kilka odcisków tej pieczęci wykonanych już nie w wosku, ale w czerwonym laku.

Począwszy od czasów Księstwa Warszawskiego, aż do wybuchu I wojny światowej, a więc przez prawie 110 lat, z pieczęci kaliskich znika herb miasta. Jego miejsce zajmuje najpierw godło Księstwa, a później (po kongresie wiedeńskim) dwugłowy orzeł carski i przejściowo także godło guberni kaliskiej - wyobrażenie barana stojącego między dwoma kłosami pszenicy, umieszczone w polu graniastej tarczy otoczonej koroną cesarską i girlandami gałązek dębowych. Pieczęcie te odciskane były w laku oraz, coraz częściej, wykonywane jako zwykłe tuszowe stemple.

Jak już wspomniano, herb Kalisza wrócił na pieczęć miejską dopiero w latach pierwszej wojny światowej. Odbiega on jednak od pierwowzoru z XIV wieku. Brama w murze jest otwarta. Baszty pozbawione są dachów, trębacz (odwrócony w lewą stronę) ubrany jest w... fałdzistą spódnicę (!). Chociaż pieczęć z takim wyobrażeniem kaliskiego herbu pochodzi z czasów okupacji pruskiej, posiada ona jednak polski napis: "MAGISTRAT MIASTA KALISZA".

Pieczęć ta używana była także po odzyskaniu przez nasz kraj niepodległości. Dopiero w czerwcu 1925 roku ówczesna Rada Miejska zatwierdziła nowy wzór pieczęci. Został on opracowany przez Bohdana Marconiego i prawie w całości (w zasadzie, nie licząc drobnych uproszczeń i modyfikacji, różnice dotyczą tylko trębacza, którego pozbawiono nakrycia głowy) nawiązywała do wyobrażenia herbu Kalisza widniejącego na najstarszej, pochodzącej z 1374 roku. W otoku tej pieczęci - używanej jako pieczęć-stempel - umieszczony był (oddzielony pięcioramienną gwiazdką) napis: "MAGISTRAT MIASTA KALISZA".

Obecnie obowiązujący herb miasta Kalisza - zatwierdzony przez Radę Miejską Kalisza w październiku 1990 - roku ściśle nawiązuje do swojego czternastowiecznego pierwowzoru.



FLAGA KALISZA
Chorągiew Miasta Kalisza stanowi biało-czerwona szachownica. Układ kwadratów powinien być 6x7 na przemian białych i czerwonych, począwszy od białego. Chorągiew zakończona jest dwoma równymi trójkątami, nie dłuższymi od długości dwóch kwadratów.
Na szachownicowym podkładzie chorągwi usytuowany jest przy drzewcu w górnej części herb Miasta zajmujący 1/4 powierzchni.

Źródło: Załącznik nr 3 do Statutu Miasta Kalisza

HEJNAŁ KALISZA
Postać trębacza uwidoczniona jest na najstarszej pieczęci miasta Kalisza już z 1374r. Dokumenty historyczne z tych czasów mówią o tym, że trębacz miejski zobowiązał się do służby na ratuszowej wieży (w tym wypatrywania pożarów) i do codziennego z niej trąbienia w samo południe na czterech rogach tejże wieży.
Niestety, w końcu XVIII w. ratusz wraz z wieżą spłonął. Od 1896 roku, dzięki fundacji Ludwika Mikulskiego, hejnał z wieży kolegiaty kaliskiej wygrywał na różnych instrumentach dętych miejscowy organista. Były to m.in. pieśni: "Kiedy ranne wstają zorze" (rano) i "Wszystkie nasze dzienne sprawy" (wieczorem). Później w różnych okresach do tych pieśni dodawano hymn "Boże coś Polskę", "Rotę", oraz pieśni o św. Józefie. Po II wojnie światowej zaprzestano tej tradycji.
Od 1977 roku z wieży odtwarzany był sygnał fanfarowy skomponowany przez Romana Gorzelniaka. Obecny hejnał rozbrzmiewający codziennie w południe skomponował Andrzej Bujakiewicz, a nagrał Adam Królak, trębacz kaliskiej Szkoły Muzycznej II stopnia.

ZABYTKI

Ratusz miejski- siedziba władz miasta
Pierwszy ratusz w Kaliszu zbudowano w XV wieku w stylu gotyckim. Wzniesiono go na planie prostokąta. Osmioboczna wieża o wysokosci około 70 m., od XVI w. zwieńczona renesansowym hełmem, górowała nad miastem. Ten najstarszy kaliski ratusz spłonął podczas wielkiego pożaru miasta w 1792 r. Drugi w dziejach gmach ratuszowy wzniesiono dopiero w latach 1888 -1890. Była to budowla przysadzista, bez wieży, całkowicie odmienna od poprzedniej. W 1914 r. kiedy Prusacy spalili i zburzyli miasto niszczycielskiej sile nie oparł sie również ratusz. Obecny budynek wzniesiono w latach 1920-1925 w stylu neorenesansowym. Założony na planie kwadratu, posiada wewnętrzny dziedziniec, a fasadę zdobi ryzalit z podcieniami. Z jego wysokiej wieży można podziwiać panoramę miasta, a w samo południe można posłuchac hejnału rozlegającego sie z niej na całe miasto.

Ratusz w Kaliszu

Ozdobą Kalisza jest gmach teatru dramatycznego im. Wojciecha Bogusławskiego stojący nad Prosną na skraju rozległego parku miejskiego. Jest to budowla utrzymana w stylu neoklasycystycznym, powstała w 1922 r. Wcześniej na jego miejscu ulokowana była najstarsza scena w Wielkopolsce, założona w 1805 r. przez „ojca teatru polskiego”.

Teatr kaliski ma bogate tradycje, przeżywał także burzliwe dzieje oraz często zmieniało się jego locum. Zespół teatru im. W. Bogusławskiego należy do najlepszych zespołów prowincjonalnych w kraju. Teatr kaliski znany jest z dorocznych Spotkań Teatralnych, w których prezentują swój dorobek liczne sceny dramatyczne w kraju. Kaliskie Spotkania Teatralne należą do największych festiwali teatrów zawodowych w Polsce. Pierwsze przedstawienie teatralne odbyło się w 1584 r. w Kolegium Jezuickim.

Teatr w Kaliszu

Kościół kolegiacki Wniebowstąpienia N.P. Marii - pierwotnie drewniany (1303 r.). Od 1353 r. murowany z fundacji arcybiskupa J.B. Skotnickiego. W XVIII w. odbudowany. Późnobarokowy, z gotyckim prezbiterium i zakrystią, trzynawowy, bazylikowy z wieżą w fasadzie. W kopule kaplicy św. Józefa polichromia z 1831 r. Ołtarz główny - klasycystyczny, murowany. Poliptyk późnogotycki (1500 r.), malowany - pierwotny ołtarz kolegialny wykonany przez Mistrza z Gościszowic. Ołtarze boczne rokokowe z końca XVIII w. Cenne obrazy i naczynia liturgiczne

Kościół kolegiacki

Wniebowstąpienia N.P. Marii

Kościół św. Mikołaja- zbudowany po 1253 r., z fundacji księcia kaliskiego Bolesława Pobożnego. W latach 1358-1810 należal do kanoników laterańskich. Spalony w 1560 i 1609 r., odbudowany w 1612 r. Wielokrotnie restaurowany. Gotycki, trzynawowy, bazylikowy z neogotycką wieżą i kaplicą. W kaplicy polichromie i witraże Włodzimierza Tetmajera (1909 r.). Późnorenesansowe pilastry i sklepienia. Na sklepieniach dekoracja stiukowa w typie lubelsko-kaliskim. W barokowym ołtarzu głównym znajdował się obraz Rubensa "Zdjęcie z krzyża" (1620 r.), spłonął w końcu 1973 r.

Kościół św. Mikołaja

Most kamienny (dawniej zwany im. Aleksandra I) - na rzece Prośnie. Wzniesiony z kamienia w 1825 r. prawdopodobnie według projektu architekta Sylwestra Szpilowskiego.

Na cokołach środkowych mostu znajdują się płyty z herbem miasta i napisem upamiętniającym budowę. Przez most przechodzi obecnie jedna z głównych ulic Kalisza - Śródmiejska.

Tablica na kamiennym moście

Zespół klasztorny Franciszkanów. - Kościół św. Stanisława z 1257 r. fundacji Bolesława Pobożnego. Wczesnogotycki, trzynawowy, pierwotnie bazylikowy, w XIV w. przebudowany na halowy. Po pożarach w XVI w. gruntownie odbudowany. Wielokrotnie restaurowany. Szczyt kościoła wczesnobarokowy. Gotycka kaplica Męki Pańskiej. Na sklepieniach kościoła bogata dekoracja stiukowa w typie lubelsko-kaliskim. Ołtarze: główny i boczne - późnobarokowe. Obrazy, rzeźby, epitafia.

Zespół klasztorny

Franciszkanów

Kalisz jest miastem rodzinnym wybitnego poety Adama Asnyka. Z okazji obchodów „18 Wieków Kalisza” w 1960 r. na placu Kilińskiego, w sąsiedztwie gimnazjum imienia poety (do którego uczęszczał w latach 1844 - 1853), odsłonięto kuty w piaskowcu pomnik Asnyka. Pomnik ten został ufundowany przez społeczeństwo Kalisza. Jego autorem jest J. Jarmuszkiewicz.

Najstarsza dzielnica Kalisza - Zawodzie położona jest 2 kilometry na południe od centrum miasta. Tam na Prośnie na piaszczystej wyspie leży gród pochodzący z przełomu IX i X wieku, który rozbudowany był w X i XI wieku. Po rozpoczęciu w 1958 roku prac wykopaliskowych odkryto konstrukcję wału, a wewnątrz grodu fundamenty kolegiaty św. Pawła, wzniesionej przez Mieszka III w drugiej połowie XII wieku.

Na terenie kolegiaty znaleziono fragmenty grobowców Mieszka III (zm. w 1202) i jego syna Mieszka (zm. w 1190). Wedłu legendy zostali oni pochowani w złotych trumnach.

Wokół kolegiaty znajdował się cmentarz. W czasie dalszych prac wykopaliskowych odkryto prostokątny budynek w południowej części grodu ze śladami paleniska i bogatym wyposażeniem wnętrza. Odkryto też fragmenty warsztatu rogowiarskiego, piec do obróbki wapna oraz szereg przedmiotów codziennego użytku i narzędzi pracy, świadczących o bogactwie mieszkańców grodu. Niestety, w 1233 r. po zdobyciu go przez księcia śląskiego Henryka Brodatego, gród został zniszczony. Dzisiaj teren kaliskiego grodu na Zawodziu stanowi rezerwat archeologiczny.

OKOLICE KALISZA

We wsi Marchwacz Kolonia znajduje się pałacyk z początku XX wieku. Zbudowany jest w rozległym parku angielskim według planów architekta Stefana Szyllera. Został wzorowany na Pałacu Królewskim w warszawskich Łazienkach.

W angielskim parku w Antoninie znajduje się stary drewniany pałacyk myśliwski zbudowany w 1824 r. według projektu Karla Friedricha Schinkla. Pałac ten został zbudowany dla Antoniego Radziwiłła, namiestnika Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Wzniesiono go na planie greckiego krzyża. Najbardziej ozdobną częścią pałacyka jest środkowa sala o wysokości trzech kondygnacji, nakryta pięknym stropem wspartym na jednej kolumnie. Boczne skrzydła budunku są też trzykondygnacyjne. Obecnie w pałacu mieści się małe muzeum i hotel turystyczny.

Pałac myśliwski w Antoninie

Jedyną pozostałością ostrzeszowskiego zamku wzniesionego dzięki Kazimierzowi Wielkiemu w XIV wieku są niewielkie fragmenty murów i ogromna, 24 metrowa wieża. Zamek, zbudowany na lekkim sztucznym wzniesieniu, otoczony był dookoła wodą i wałem obronnym. Po jego zachodniej stronie znajdowała się gorzelnia i młyn zamkowy. Opustoszony w XVII wieku po wojnach szwedzkich popadł w ruinę, a po 1843 r. znaczna część zamku została rozebrana. Obecnie baszta zamkowa, zabezpieczona przed zniszczeniem, stanowi jedną z turystycznych atrakcji Ostrzeszowa. Z jej szczytu rozciąga się rozległy widok na miasto i otaczające je wzgórza.

Kolejnym wartym obejrzenia obiektem jest jedyny w wielkopolsce drewniany ratusz w Sulmierzycach. Został on zbudowany w 1743 r. Jest to niewielka budowla przykryta gontowym dachem, ozdobę stanowią podcienie wsparte na dębowych słupach. Teraz mieści się tam muzeum regionalne posiadające ciekawe zbiory: archeologiczne, historyczne i etnograficzne. Muzeum posiada bogatą i interesującą kolekcję lamp naftowych.

W Gołuchowie w Muzeum Narodowym znajduje się kolekcja sławnych waz starogreckich pochodzących z VII - IV w pne. Zbiory te zgromadziła Izabella Działyńska w drugiej połowie XIX w. Pierwotnie zbiory te znajdowały się w Kórniku. Kolekcjonowanie ich zapoczątkował Jan Działyński. Do najcenniejszych obiektów dziś eksponowanych należą: krater czerwonofigurowy z przełomu V i IV w. pne., attycka hydria z V w. pne., styfos czarnofigurowy z VI w. pne.

LESZNO

Ratusz miejski - uważany za najpiękniejszy barokowy ratusz w Wielkopolsce. Został zbudowany w latach 1637 - 1639 w stylu późnorenesansowym, jednak po kilkukrotnym zniszczeniu pożarami, odbudowano go w stylu barokowym (1707 - 1708) według projektu Pompeo Ferrariego. Jest to trójkondygnacyjna budowla z wysoką smukłą wieżą, w narożnikach ustawiono po dwie półkolumny zakończone korynckimi kapitelami. Na ścianie wschodniej znajduje się kilka tablic upamiętniających ważne dla miasta wydażenia historyczne i tak jak na ścianie frontowej znajdują się kamienne kartusze z herbami Leszna, Leszczyńskich i Sułkowskich.

Leszczyński Ratusz

Muzeum Okręgowe - Na placu dr Metziga stoi mała barokowa XVIII-wieczna kamieniczka z pięknym portalem i kołatką na drzwiach. Elewacja zdobiona jest jońskimi pilastrami. Dawniej mieściła się tu pastorówka. W roku 1926 powstało muzeum. Zbiory zginęły, jednak podczas okupacji w roku 1945 poczęto na nowo je gromadzić. Muzeum otwarto ponownie w 1953 roku. Specjalizuje się ono w gromadzeniu zbiorów dokumentujących historię Leszna i regionu oraz malarstwa polskiego o tematyce ludowej.

Wśród eksponatów na szczególną uwagę zasługują: kolekcja portretów trumiennych braci Czeskich i okolicznej szlachty, portrety Leszczyńskich i Sułkowskich, kolekcja portretów królów kurkowych, wyroby rzemiosła artystycznego, pamiątki i dokumenty cechowe, bogaty dział etnograficzny ze strojami ludowymi, meblami, rzeźbami, narzędziami rolniczymi i tkackimi. Muzeum Okręgowe

Stadion im. Alfreda Smoczyka - jest to nowoczesny stadion KS „Unia”. Obiekt posiada jeden z najlepszych torów żużlowych w Polsce. W barwach klubu „Unia” występował wybitny żużlowiec Alfred Smoczyk, kilkakrotny mistrz Polski.

Przy ulicy Strumykowej stoją dwa wiatraki - koźlaki z ciekawym wyposażeniem wnętrza, z drugiej połowy XVIII wieku.

Wiatrak

Na cmentarzu przykościelnym niezwykłą atrakcję stanowi lapidarium, utworzone z kamiennych obelisków oraz nagrobków i płyt nagrobnych z XVII i XVIII wieku.

Najciekawszą jest płyta nagrobna kowala Nicza ze stojącą postacią mężczyzny, trzymającego młotek i obcęgi. Interesująca jest również płyta nagrobna trojga dzieci, umieszczona w miejscu zamurowanej obecnie bramy śmierci.

Lapidarium

Z istniejących dziś zabytków Leszna najstarszą metrykę ma kościół parafialny św. Mikołaja.

Pierwsza wzmianka - z początku XV wieku. W roku 1555 Leszczyńscy oddali kościół w użytkowanie Braciom Czeskim. Po pożarze i zniszczeniach popadł w ruinę. Około roku 1682 rozpoczęto budowę obecnego kościoła według projektu Jana Catenazziego. Aktualną postać nadał mu w połowie XVIII wieku włoski architekt Pompeo Ferrari. W latach 1905-1907 przeprowadzono rozbudowę części wschodniej kościoła w stylu neobarokowym oraz restaurację wnętrza. Kościół jest budowlą halową utrzymaną w stylu

kościół parafialny św. Mikołaja barokowym, z niezwykle cenną dekoracją stiukową.

Ołtarz główny jest w stylu późnobarokowym. W zakrystii epitafium Aleksandra Sułkowskiego z roku 1762. Cennymi zabytkami z XVIII wieku są ołtarze boczne i ambona z bogatą dekoracją rzeźbiarską i snycerską. W nawach bocznych bogate nagrobki braci Leszczyńskich. Na balustradzie chóru organowego herb Wieniawa i infuła biskupa ku pamięci fundatora kościoła - Bogusława Leszczyńskiego.

Zabytkowe kamieniczki pochodzące głównie z XVII i XVIII w., później przebudowywane i odnawiane.

Na specjalną uwagę zasługują:

Zabytkowe kamieniczki

OKOLICE LESZNA

Zamek w Rydzynie po wielu przebudowach stał się obecnie jedną z najbardziej okazałych rezydencji magnackich w Polsce. Jest to budowla barokowa na planie kwadratu. Po środku znajduje się dziedziniec, a w narożnikach cztery baszty alkierzowe. Zamek otoczony jest fosą. Plany rekonstrukcji przewidują odbudowę zabytkowego wystroju zewnętrznego oraz częściowo barokowego wystroju wnętrz, m.in. słynnej dwukondygnacyjnej sali balowej.

W zachodniej części małego miasteczka - Osieczna, stoją na wzgórzu trzy wiatraki. Pochodzą one z drugiej połowy XVIII w. Dwa z nich są jeszcze czynne, natomiast trzeci został przebudowany na letni domek wakacyjny.

W Strzyżewicach znajduje się Centrum Wyszkolenia Lotniczego. W 1952 r. ośrodek powstał jako szkoła szybowcowa, następnie po wielu rozbudowach i modernizacjach stanowi jeden z najlepiej wyposażonych obiektów tego typu na świecie. Centrum posiada doskonałe warunki naturalne, dobre lotnisko i szerokie zaplecze (restauracja, hotel, pomieszczenia rekreacyjne), dzięki czemu możliwe jest prowadzenie szkoleń przez cały rok. Zawodnicy startujący ze Strzyżewic ustanowili przeszło 20 rekordów świata i ponad 50 rekordów krajowych.

W Bruszczewie istniał od VII do X w. potężny gród stanowiący metropolię rodową. Wcześniej znajdowała się tu osada z epoki brązu ok. 1500 lat pne. Obronny gród wczesnośredniowieczny zbudowany był na planie wieloboku, otoczony fosą i wałem ziemnym, obustronnie oblicowanym dużymi głazami. Liczne znaleziska wewnątrz grodu świadczą o zamożności mieszkańców. Odkryto m.in. spichrze ze zbożem, jamy do produkcji dziegciu, bogate zbiorowisko przedmiotów żelaznych i piękną kolekcję ceramiki.

Włoszakowice jest to miejscowość o bogatych tradycjach kultury ludowej. Działa tam zespół pieśni i tańca kierowany przez Stanisława Skorupińskiego. W skład zespołu wchodzi 30 osób (zespół taneczny i kapela - skrzypek i dudziarz ). Repertuar składa się z takich tańców jak: wiwat, przodek, brzuchaty, ceglarz, szewc, dupnik. W Wiejskim Domu Kultury mieszczącym się w budynku pałacu z XVIII w. znajduje się Izba Etnograficzna gromadząca ludowe instrumenty muzyczne i narzędzia.

Ciekawym elementem ozdobnym przy kościele Filipinów na Głogówku w Gostyniu jest minaret (charakterystyczna wieża ustawiana przy meczetach, z której muezzin zwołuje wiernych na modlitwę). Jest to skromna, ceglana budowla wzniesiona przy południowo - wschodniej części kościoła, obok prezbiterium.

POŁUDNIOWO - WIELKOPOLSKIE LEGENDY I PODANIA

„Jeden z dziedziców Koźmina, książę Sapiecha, słynął z surowości i srogości. Za kradzieże karał tylko jednym wyrokiem - szubienicą. Osoby podejrzane więził w niewielkiej celi na zamku koźmińskim. Ściany i podłoga w tej celi wyłożone były podobno nożami, kosami i hakami. Gdy pewnego razu Sapiecha kazał powiesić chłopa, który w stawie dworskim wyłowił trzy ryby, tego już i piekło ścierpieć nie mogło. Sfora diabłów wpadła do zamku i porwała duszę księcia. Teraz za pokutę przechadza się ona w ciemną noc bezksiężycową po komnatach zamku i straszy znajdujące się tam osoby.”

„Pustelnik żyjący pod Krobią przenocował pewnego razu nieznanego staruszka. W zamian za gościnę staruszek obiecał spełnić dowolne jego życzenie. Pustelnik, mając utrapienie z chłopakami z sąsiedniej wsi, którzy otrząsali niedojrzałe gruszki, uzyskał moc zatrzymania na gruszy każdego, kto się na niej znajdzie. Gdy dożył stu lat przyszła śmierć, aby zabrać jego duszę. Wówczas pustelnik zwabił śmierć na drzewo i korzystając ze swojej mocy tam ją uwięził. Przez wiele lat nikt w Wielkopolsce nie umarł. Po długim okresie życia pustelnik zapragnął jednak umrzeć i uwolnić śmierć. Ta tymczasem, mszcząc się na nim za podstęp, nie uśmierciła go. Od tej pory chodzi pustelnik po świecie i szuka śmierci, by go zabrała”.

„W czasie podróży po południowej Wielkopolsce w przydrożnej karczmie w okolicy dzisiejszego Ostrzeszowa zatrzymał się książę. Przed wyruszeniem w dalszą drogę został uprzedzony o grasującej pod Kotłowem bandzie rozbójników. Pomny ostrzeżenia książę odczekał, aż nadejdzie cała jego drużyna i dopiero wówczas wyruszył w drogę. Fortelem zwabił rabusiów w pułapkę i pojmał, odbierając zrabowane przez nich uprzednio skarby. Powróciwszy do karczmy postanowił na sąsiednim wzgórzu zbudować gród książęcy i na pamiątkę ostrzeżenia nazwać go Ostrzeszowem”.

BIBLIOGRAFIA

INTERNET:

www.student.e-tools.pl


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
7332
7332
7332
7332
praca-magisterska-7332, Dokumenty(2)
7332
7332
7332

więcej podobnych podstron