Model obiektywnego przypisania skutku przy przestępstwach materialnych (skutkowych) dokonanych przez działanie:
Dla przypisania skutku przestępnego przy przestępstwach dokonanych przez działanie konieczne jest stwierdzenie, że zrealizowane zostały wszystkie przesłanki przypisywalności, do których trzeba zaliczyć:
ustalenie na płaszczyźnie ontologicznej przebiegu przyczynowego pomiędzy zachowaniem się potencjalnego sprawcy a określonym w ustawie karnej negatywnym skutkiem. Przebieg ten należy przyjąć wówczas gdy pomiędzy skutkiem a badanym zachowaniem można odtworzyć nieprzerwany łańcuch zdarzeń, w których wcześniejsze oddziałuje na późniejsze poprzez przekaz energii lub informacji.
Przykład
Andrzej J. uderzył z całej siły nożem w ramie Jana G. W efekcie wystąpiło przerwanie nerwów i trwały bezwład ręki. Nie budzi wątpliwości, iż trwały bezwład ręki był bezpośrednią konsekwencją przerwania (przecięcia) nerwów tej ręki, które z kolei jest wynikiem uderzenia w tę rękę nożem. Oznacza to, iż pomiędzy powstałym skutkiem - bezwład ręki - a zachowaniem sprawcy - uderzeniem w rękę nożem - występuje pewien łańcuch przyczynowo skutkowy, który - jako, że jest nieprzerwany i nie zawiera w sobie żadnych luk - przesądza nam istnienie powiązania przyczynowego.
W szpitalu pielęgniarka D. podała G. (który miał bardzo wysokie ciśnienie) lekarstwo na podwyższenie ciśnienia nie sprawdziwszy wcześniej na karcie wykresu jego ciśnienia. G doznał wylewu i zmarł. Badany stan faktyczny pozwala stwierdzić, iż śmierć stanowiła bezpośrednią konsekwencje wylewu krwi do mózgu, które to zdarzenie zostało wywołane znacznym wzrostem ciśnienia krwi będącym z kolei efektem podania pacjentowi leku wywołującego wzrost ciśnienia. Oznacza to, iż pomiędzy podaniem leku na podwyższenie ciśnienia a śmiercią występuje nieprzerwany łańcuch przyczynowo - skutkowy, przesądzający o istnieniu powiązania przyczynowego.
2) ustalenie powiązania pomiędzy zachowaniem a skutkiem także na płaszczyźnie normatywnej, które warunkowane jest stwierdzeniem, że:
zachowanie sprawcy stworzyło (oceniane ex ante) wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia ustalonego wcześniej przebiegu przyczynowego łączącego oceniane zachowanie sprawcy ze skutkiem przestępnym, czyli że naruszyło normę sankcjonowaną zakazującą powodowania tego skutku. Stworzenie wysokiego prawdopodobieństwa wystąpienia ustalonego przebiegu przyczynowego (inaczej niedozwolonego niebezpieczeństwo wystąpienia skutku przestępnego na drodze, na której on wystąpił) oznacza, że zachowanie sprawcy narusza reguły postępowania (reguły ostrożności) obowiązujące w danej sytuacji.
Przy ocenie konkretnego stanu faktycznego oznacza to konieczność wykazania, iż zachowanie sprawcy stwarzało oceniane z punktu widzenia ex ante wysokie (nieakceptowane społecznie) prawdopodobieństwo wystąpienia ustalonego przebiegu przyczynowego. Stwierdzenie, iż ex ante rozpoznawalne było wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia konkretnego przebiegu przyczynowego oznacza, iż skutek był obiektywnie przewidywalny.
Przykłady:
uderzenie nożem w rękę jest zachowaniem, które oceniając je z punktu widzenia ex ante stwarza wysokie prawdopodobieństwo przecięcia nerwu a w konsekwencji spowodowania skutku w postaci trwałego bezwładu ręki (tj. ciężkiego uszczerbku na zdrowiu)
podając lek na podwyższenie ciśnienia pacjentowi bez uprzedniego ustalenia czy sprawca nie cierpi on na podwyższone ciśnienia sprowadza się wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia wylewu a w konsekwencji śmierci pacjenta.
ale
sprawca jadąc samochodem (w którym nierozpoznawalna jest wada hamulców) nie stwarza ocenianego ex ante wysokiego prawdopodobieństwa przebiegu przyczynowego w którym kierowca ze względu na tę wadę nie jest w stanie zahamować i zatrzymać pojazdu przed obiektem znajdującym się na drodze.
jako kryterium weryfikujące należy ponadto zbadać, czy w perspektywie „ex post” (biorąc pod uwagę rzeczywisty przebieg zdarzenia) zachowanie sprawcy istotnie może być określone jako spowodowanie skutku (realizacja znamion opisu typu czynu zabronionego z hipotezy normy sankcjonującej). Weryfikację tę można przeprowadzić badając hipotetyczny przebieg zdarzenia, zakładający że sprawca zachowuje się w sposób zgodny z regułami postępowania, a więc taki, który według wiedzy na temat przebiegów kauzalnych w perspektywie ex ante byłby dozwolony (nie stanowi naruszenia normy sankcjonowanej, jest zgodny z regułami ostrożnego postępowania). Obiektywne przypisanie skutku można przyjąć tylko wówczas, gdyby okazało się, że zachowanie przez sprawce reguł ostrożności (postępowanie ostrożne) wykluczyłoby - z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością - powstanie skutku. Natomiast gdyby przeprowadzona analiza hipotetycznego przebiegu zdarzenia wykazała, że dochowanie przez sprawce reguł ostrożności (postępowanie ostrożne) i tak nie zminimalizowałoby prawdopodobieństwa wystąpienia skutku, wykluczone jest przyjęcie obiektywnego przypisania skutku.
Przykład:
wykluczone jest obiektywne przypisanie skutku w postaci wypadku komunikacyjnego kierowcy, który jechał nie przestrzegając dozwolonej prędkość, jeżeli okaże się, iż nawet gdyby jechał z dozwoloną prędkością spowodowany jego zachowaniem przebieg przyczynowy wystąpiłby w takiej samej postaci.
Stwierdzenie biegłych, iż nie można wykluczyć wystąpienia skutku na tej drodze na której on wystąpił nawet w sytuacji, w której kierowca zachowałby prędkość bezpieczną, uniemożliwia przypisanie kierowcy tego skutku (zob. wyrok SN z dnia z dnia 8 marca 2000; III KKN 231/98; OSNKW 2000/5-6/45)
Uwaga ! Odpowiedzialność karna za spowodowanie skutku pomimo stwierdzenia spełnienia powyższych przesłanek obiektywnego przypisania jest wykluczona w przypadku, tzw. negatywnych przesłanek obiektywnego przypisania, tj. przede wszystkim włączenia się zakresu odpowiedzialności osoby trzeciej.
Badaniu czy istniej związek przyczynowy pomiędzy działaniem sprawcy służyć także może tzw. test warunku właściwego (w oparciu o teorie związku odpowiadającego empirycznie potwierdzonej prawidłowości.) Polega on na zadaniu sobie pytania czy w świetle posiadanej przez nas wiedzy i doświadczenia życiowego możemy zgodnie z prawdą stwierdzić, że dane zachowanie wywołuje określony skutek.
Przykład: Andrzej J. uderzył z całej siły nożem w ramie Jana G. W efekcie wystąpiło przerwanie nerwów i trwały bezwład ręki. Ustalając powiązanie przyczynowe na płaszczyźnie empirycznej przy pomocy testu warunku właściwego należy stwierdzić, iż według potwierdzonych praw empirycznych konsekwencją uderzenia w rękę nożem może być przerwanie znajdujących na linii „cięcia” nerwów, które to przecięcie prowadzić może do trwałego bezwładu ręki.
1