Egzamin z Prawa Międzynarodowego Publicznego
1-Podaj definicję Prawa Międzynarodowego Publicznego
Współczesne prawo międzynarodowe to zs. norm regulujących stosunki międzynarodowe w
szerokim znaczeniu : nie tylko stosunki międzypaństwowe ,lecz także stosunki między państwami a innymi podmiotami , oraz między tymi podmiotami , tzn ogólnie między różnymi niezależnymi od siebie i nie podlegającymi jakiejś wspólnej wiedzy państwowej podmiotami.
.
2 - Określ podmiot i przedmiot Prawa Międzynarodowego Publicznego.
Podmiot -to państwa , strony umowy Państwa jako jedyne rzeczywiste podmioty mają prawo zawierania umów międzynarodowych każdego z każdym i na każdy temat.
Funkcje prawa międzynarodowego: Mówiąc o funkcji prawa międzynarodowego mówimy o roli tego prawa w stosunku do praw społecznych , chodzi o określenie:
co jest przedmiotem prawa międzynarodowego - są funkcje jakie ma ono spełniać
- co reguluje , jakie ma zadania
Normy PM zostały ujęte jako normy regulujące stosunki zewnętrzne państw.
3-Wyjaśnij pojęcia.
Ius Gentium - Prawo narodów
Zwierzchnictwo terytorialne
Sukcesja państw - dziedziczenie
Ex aequo et bono - zasada słuszności
Reguła alternatu dotyczy tylko dwóch państw
A-(egz dla państwaA ) B - (egz dla państwaB)
b a a b
W umowach wielostronnych z reguły podpisy są składane w porządku alfabetycznym nazw państw.
Ius tractatuum
Konkordat -umowa pomiędzy państwem a kościołem
Immunitet -jurysdykcyjny oznacza że żadne państwo nie może sądzić innego państwa
Depozytariusz- państwo na terenie którego była podpisywana umowa M
pacta sunt servanda-umów należy dotrzymywać
jus cogens - bezwzględnie obowiązujące
teroria tabula rasa - czysta nie zapisana karta
umowa zlokalizowana
clausula rebus sic stantibus - zasadnicza zmiana okoliczności
suwerenność- jest pewnym stanem faktycznym, stanem niezależności danego państwa., zdolność do podejmowania decyzji zgodnie z interesem państwa
4. Wymień podstawowe funkcje Prawa Międzynarodwoego Publicznego.
Funkcje prawa międzynarodowego: Mówiąc o funkcji prawa międzynarodowego mówimy o roli tego prawa w stosunku do praw społecznych , chodzi o określenie:
- co jest przedmiotem prawa międzynarodowego,
- co reguluje , jakie ma zadania
Najważniejszym zadaniem jest :
- utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa
- zapewnienie rozwoju stosunków społeczno gospodarczych ( egzystencji państw)
W związku z wykonywaniem przez państwo funkcji zewnętrznych i wewnętrznych , możemy powiedzieć że jedną z najważniejszych jest:
Funkcja regulowania stosunków zewnętrznych państw , a w tym:
1 - określenie sytuacji państwa w społeczności międzynarodowej
2 - ustalenie ogólnych zasad postępowania państw we wzajemnych stosunkach (zasada nieagresji , czy pokoju rozstrzygania sporów)
3 - regulowanie konkretnych ,zindywidualizowanych stosunków między państwami (udzielanie pomocy gospodarczej , czy wojskowej)
4 - ustala formy wzajemnych stosunków (prawo dyplomatyczne i konsularne)
5 - reguluje sprawy zasięgu władzy terytorialnej (regulowanie stosunków granicznych)
6 - ustala reguły postępowania na obszarach nie podlegających niczyjej suwerenności
(morze pełne, bałtyckie, przestrzeń kosmiczna)
5. Wyjaśnij pojęcie stosunków międzynarodowych.
6. W jaki sposób tworzone jest prawo międzynarodowe.
7. Omów zagadnienie przymusu w prawie międzynarodowym i wymień typowe dla tego prawa sankcje.
Przymus w prawie międzynarodowym kształtuje się odmiennie niż w prawie wewnętrznym. W prawie międzynarodowym nie ma scentralizowanego aparatu przymusu, który stałby na straży przestrzegania prawa, ale przymus ten istnieje, chociaż jest on realizowany w innych formach niż w prawie wewnętrznym. Każde państwo indywidualnie lub wspólnie z innymi państwami może występować w niezbędnych przypadkach w obrębie naruszonego prawa stosując wobec naruszającego prawo różne środki przymusu dopuszczalne i uznane przez prawo międzynarodowe.
Obecnie instytucją międzynarodową dysponującą prawem stosowania przymusu (sankcji) jest ONZ. System NZ nie wykluczając jeszcze indywidualnego lub zbiorowego użycia siły dla odparcia zbrojnego ataku przewiduje że ONZ na podstawie decyzji jednego ze swoich głównych organów tj. Rady Bezpieczeństwa może zastosować środki przymusu wobec państwa które dopuściło się zagrożenia pokoju , jego naruszenia lub ataków agresji.
Należy jednak dodać, że ONZ może stosować sankcje tylko w obronie pokoju lub celem jego przywrócenia. Abstrahując zatem od sprawności działania systemu ONZ, widzimy, że organizacja ta nie dysponuje prawem stosowania przymusu w każdym przypadku naruszenia prawa międzynarodowego.
Zazwyczaj wymienia się trzy rodzaje sankcji typowych dla prawa międzynarodowego
1. Sankcje natury psychicznej -stwierdzające naruszenie prawa i napiętnowanie naruszającego prawo przez tzw. Światową opinię publiczną poprzez formalną rezolucję lub orzeczenie organu miedzy narodowego np. rezolucje zgromadzenia ogólnego narodów zjednoczonych.
2. Sankcje natury odwetowej stosowane indywidualnie przez państwo pokrzywdzone lub zbiorowo przy udziale innych państw .Środkami odwetowymi są retorsje i represalia.
3. Sankcje zorganizowanie - stosowane nie przez samego pokrzywdzonego, lecz przez właściwy organ międzynarodowy. Sankcje mogą mieć charakter organizacyjny np. wykluczenie jakiegoś państwa z organizacji międzynarodowy, gospodarczy, polityczny, wojskowy.
8. Wyjaśnij pojęcie „źródła prawa międzynarodowego”
Źródła prawa wg. Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości to: umowy międzynarodowe ,zwyczaje międzynarodowe, ogóle zasady prawa , oraz doktryna , judykatura (nauka i orzecznictwo)
9. Wymień znane Ci ogólne zasady prawa międzynarodowego publicznego.
Ogólne zasady Prawa ( z prawa Rzymskiego)
- nikt nie może przekazać więcej praw niż sam posiada
- nikt nie może wyciągać korzyści z własnego bezprawia
- prawo szczególne uchyla prawo ogólne
- nikt sędzią we własnej sprawie
- nie można dwa razy sądzić tej samej rzeczy
- w stosunku do nie wypełniającego nie należy wykonywać ,sprawa sprawiedliwa i słuszna
Judykatura i doktryna (orzecznictwo i nauka) nie są odrębnymi źródłami wyrokowania tak jak umowa , zwyczaj czy ogólne zasady prawa , mają one służyć jedynie jako środek pomocniczy do stwierdzenia prawa.
10. Podaj definicję umowy międzynarodowej.
Tylko umowy międzynarodowe są rzeczywistymi źródłami prawa.
Umowa międzynarodowa która obok zwyczaju uważana jest za podstawowe źródło prawa międzynarodowego. Umowa międzynarodowa jest to wspólne oświadczenie podmiotów prawa międzynarodowego , które tworzą prawo , a więc uprawnienia i obowiązki .
Są to wspólne oświadczenia podmiotów , które tworzą prawo . Umowy międzynarodowe są aktami państw . Jednakże obok państw , które najczęściej są stronami umów międzynarodowych, również inne podmioty prawa międzynarodowego w ograniczonym zakresie mają prawo zawierania umów. Państwa jako jedyne rzeczywiste podmioty mają prawo zawierania umów międzynarodowych każdego z każdym i na każdy temat.
Natomiast państwa , które tworzą organizacje międzynarodowe to wyposażają te organizacje w kompetencje do zawierania umów w określonym zakresie np. organizacji pracy
11. Omów rodzaje umów międzynarodowych.
Rodzaje umów międzynarodowych; można podzielić wg rozmaitych kryteriów opierających się albo na cechach formalno - prawnych , albo na ich treści
ze wzg. na tryb zawierania można rozróżnić:
- umowy zawierane w trybie złożonym ,które wymagają ratyfikacji lub zatwierdzenia
- umowy zawierane w trybie prostym bez ratyfikacji i zatwierdzenia.
Biorąc pod uwagę organ który występuje w imieniu państwa dzieli się na:
- Umowy państwowe( gdy w imieniu Państwa występuje głowa państwa) , rządowe i resortowe
Podział ten przyjął się również w Polsce , umowy państwowe podpisywane są w imieniu prezydenta RP
Rangę umów państwowych mają umowy o zasadniczym znaczeniu , zaliczamy do nich :- traktaty pokojowe
- układy o przyjaźni i dobrym sąsiedztwie Gdy Polska starała się o członkostwo w UE musiała okazać się umowami o dobrym sąsiedztwie złożyła akces w Kopenhadze , gdzie zostały określone kryteria tzw. kopenhaskie.
Pierwsze kryteria miały charakter polityczny
- umowy normujące problematykę zastrzeżone dla regulacji ustawowej
- umowy państwowe podlegają ratyfikacji przez prezydenta RP
- Umowy rządowe podpisywane są w imieniu Rady Ministrów , są to umowy , które nie spełniają warunków zaliczenia ich do umów państwowych , a ponadto jeżeli ich przedmiot objęty jest właściwością dwóch lub większej liczby ministrów.
Umowy Rządowe podlegają ratyfikacji przez prezydenta RP, jeśli mają zasadnicze znaczenie dla państwa , a ponadto jeśli wyraźnie przewidują ratyfikację lub ją dopuszczają , a okoliczności uzasadniają ratyfikację , w pozostałych przypadkach umowy rządowe podlegają zatwierdzeniu przez Radę Ministrów.
- Umowy resortowe są podpisywane przez właściwego ministra dot. to umów których przedmiot należy do właściwości jednego ministra.
Umowy resortowe są zatwierdzane przez Radę Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów .
Podział na umowy państwowe , rządowe czy resortowe ma znaczenie w prawie wewnętrznym ,natomiast z pkt. widzenia prawa międzynarodowego wszelkie umowy niezależnie od tego jaki organ występuje w imieniu państwa są jednakowo wiążące
Z pkt. widzenia liczby stron umowy dzielone są na dwustronne inaczej bilateralne i wielostronne czyli multilateralne.
Biorąc pod uwagę możliwość przystąpienia do umowy rozróżnia się : umowy zamknięte i otwarte
Umowy zamknięte mają ograniczoną liczbę stron i nie przewidują możliwości przystąpienia do nich państw trzecich . Z reguły charakter umów zamkniętych mają umowy dwustronne,
wynika zazwyczaj z ich treści
Umowy otwarte to takie ,które przewidują możliwość rozszerzenia kręgu kontrahentów trzecich. W ramach tej grupy umów można rozróżnić umowy otwarte:
-bezwarunkowo i warunkowo
Do umowy otwartej bezwarunkowo może przystąpić w każdym czasie każde państwo , mocą jednostronnego aktu przystąpienia .
Otwarte warunkowo - dotyczą tego rodzaju zagadnień , które określane są pewnymi warunkami.: czy państwo trzecie spełnia , oceniają je zazwyczaj dotychczasowi kontrahenci umowy w głosowaniu jednomyślnie lub większości głosów
12. Przedmiot i podmiot umowy międzynarodowej.
13. Omów „dyspozycję” umowy międzynarodowej.
Dyspozycja - czyli merytorycznie część umowy, zawiera ona zasadnicze postanowienie umowy w których państwa formują swe prawa i obowiązki wynikające z umowy. Część ta zwykle podzielona jest na paragrafy, artykuły, punkty i t.d.
W zakresie postanowień merytorycznych w umowach dotyczących podobnych zagadnień, wykształciły się w praktyce państw typowe rozwiązania i sformułowania ,oraz klauzule o charakterze bardziej ogólnym np.:
klauzula narodowa
klauzula największego uprzywilejowania (KNU)
postanowienia o trybie rozstrzygania sporów
14. Pojęcie i rodzaje „ratyfikacji” , omów jedną z nich
. Wyróżniamy 3 rodzaje ratyfikacji:
1 - tzw. Duża Ratyfikacja -art. 89 ust.1, która wymaga wcześniejszej zgody wyrażonej w formie ustnej co powoduje konieczność uzyskania zgody Sejmu i Senatu. Gdy odnosi się do umów wymienionych w art. 89 ust. 1 Konstytucji, a więc umów dotyczących:
1- pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych
2 - wolności praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji
3 - członkostwa Rzeczpospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej
4 - znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym
5 - spraw uregulowanych w ustawie, lub w których konstytucja wymaga ustawy
2 - Ratyfikacja w trybie art. 90, przewiduje on szczególną procedurę ratyfikacyjną w odniesieniu do umów, na podstawie których Polska może przekazać organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację takiej umowy, musi zostać uchwalona przez sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej ilości senatorów.
Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum ogólnokrajowym zgodnie z art. 125 Konstytucji.
Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Można przyjąć, iż jest procedura trudniejsza od procedury jaka jest przewidywana dla zmiany konstytucji, co może sugerować, że umowa ratyfikowana w ten sposób może zmienić konstytucję. Przeczą temu jednak same zapisy konstytucji oraz logika hierarchii i źródeł prawa.
3- tzw. Mała Ratyfikacja- która jest dokonywana w trybie art. 89 ust.2.Konstytucji .Przepis ten obliguje Prezesa Rady Ministrów do poinformowania Sejmu o tym , że zamierza przedłożyć prezydentowi Rzeczpospolitej Polskiej do ratyfikacji Umowę Międzynarodową
15. Wyjaśnij pojęcie i wymień znane Ci rodzaje „zatwierdzenia”
Zatwierdzanie Umów Międzynarodowych to zgodnie z art. 12 ust. 3 Ustawy o Umowach Międzynarodowych z 2000r., umowa, która nie podlega ratyfikacji wymaga zatwierdzenia przez Radę Ministrów . W/w ustawie przewiduje się dwa rodzaje zatwierdzenia :
Zatwierdzenie dokonywane w trybie złożonym - polega ono na tym, że państwo
składa dwa oświadczenia woli.
Umowa najpierw jest podpisywana, a następnie zatwierdzana przez Radę Ministrów, skutkuje to tym, iż Rada Ministrów udziela zgody na podpisanie umowy a następnie zgody na związanie Polski Umową Międzynarodową. Ten rodzaj zatwierdzenia występuje najczęściej w odniesieniu do umów wielostronnych.
Zatwierdzenie dokonane w trybie prostym - polega ono na tym ,że państwo składa jedno oświadczenie woli dotyczące umów zawieranych tylko przez podpisanie, wymianę not i inne uproszczone formy. W ramach tej procedury zgoda Rady Ministrów na związanie Umową Międzynarodową , dana jest już w chwili udzielenia zgody na podpisanie umowy, jeżeli wymaga ona podpisania.
Ustawa o Umowach Międzynarodowych z 2000r. stanowi, że związanie Polski Umową Międzynarodową w trybie prostym, może nastąpić w szczególności gdy:
Ustawa upoważnia do zawarcia Umowy Międzynarodowej w ten sposób, że zawarta Umowa Międzynarodowa nie narusza ustawy upoważniającej
Umowa Międzynarodowa ma charakter wykonawczy w stosunku do obowiązującej Umowy Międzynarodowej i nie wypełnia przesłanek określonych w art. 89 ust. 1 i 90 Konstytucji RP
Celem Umowy Międzynarodowej jest zmiana obowiązującej umowy w tym załącznika do niej , a zmiana Umowy Międzynarodowej lub załącznika do niej nie wypełnia przesłanek określonych w art. 89 ust. 1 i art. 90 Konstytucji.
Wymagają tego inne szczególne okoliczności
Wszystkie Umowy Międzynarodowe nie zależnie od tego w czyim imieniu są zawierane jednakowo wiążą Polskę.
W praktyce państw przyjęło się, iż nie podlegają ratyfikacji niektóre:
Deklaracje o treści politycznej
Umowy resortowe zawierane przez poszczególnych ministrów w zakresie ich kompetencji
Umowy zawierane podczas wojny przez dowódców wojskowych, a dotyczące np.
zawieszenia broni
ewakuacji rannych
kapitulacje
16. Jakie znasz przyczyny nieważności umowy międzynarodowej.
Umowy nieważne.
Konwencja Wiedeńska wylicza przyczyny nieważności umowy i przewiduje szczególny tryb postępowania jaki należy stosować w związku z nieważnością umowy. Chodzi o to żeby państwa powołując się na rzekomą nieważność umowy nie omijały w ten sposób zasady - Pacta-sunt-servanda
Generalnie przyczyny te można podzielić na 3 grupy:
związane z naruszeniem praw wewnętrznych kontrahentów dotyczących zawierania umów,
wady oświadczenia woli
niezgodność z jus cogens
Ad 1) Zasadniczo nie można powoływać się na prawo wewnętrzne, ażeby usprawiedliwić niewykonanie umowy. Jednakże Konwencja . Wiedeńska. przewiduje wyjątek: wg art.46 przyczyną nieważności umowy może być sytuacja kiedy zgoda na związanie się umową została wyrażona z pogwałceniem normy prawa wewnętrznego, która ma zasadnicze znaczenie w tej dziedzinie czyli w dziedzinie zawieranej umowy. Pogwałcenie to musi być oczywiste tzn obiektywnie widoczne dla każdego państwa postępującego w danej sprawie zgodnie ze zwyczajną praktyką i w dobrej wierze.
Ad 2) najliczniejsza grupa przyczyn nieważności umów międzynarodowych związana jest z wadami oświadczenia woli. Mogą być one spowodowane przez:
przekroczenie przez przedstawiciela państwa jego upoważnienia do wyrażenia zgody,
błąd
podstęp
przekupstwo
przymus wobec przedstawiciela państwa
przymus wobec państwa.
Przekroczenie upoważnienia - Konwencja Wiedeńska. dopuszcza wyjątkowo możliwość powołania się na naruszenie szczególnych ograniczeń tego upoważnienia jako na przyczynę nieważności , ale tylko wówczas jeżeli ograniczenia te były podane do wiadomości państwom negocjującym przed wyrażeniem zgody a więc były im znane.
Przymus wobec przedstawiciela państwa jest zawsze przyczyną nieważności.
Natomiast dość złożonym zagadnieniem jest przymus wobec państwa.
Konw. Wied. art. 52 - stwierdza że „nie ważna jest umowa zawarta w wyniku groźby lub użycia siły z pogwałceniem zasad prawa międzynarodowego wyrażonych w Karcie ONZ”
Wynika z tego:
nie każdy rodzaj przymusu może być powołany jako przyczyna nieważności, tylko przymus polegający na groźbie lub użyciu siły,
nie każde użycie siły czyni umowę nieważną, a tylko użycie jej sprzeczne z zasadami prawa międzynarodowego wyrażonymi w Karcie,
W tym kontekście należy rozważyć problem ważności wielu traktatów pokojowych podpisanych po II wojnie światowej, które były zawierane w wyniku narzucenia woli państw zwycięskich państwom pokonanym. Traktat Pokoju z państwem, które dopuściło się agresji a następnie w wyniku wojny zostało pokonane to nawet jeżeli traktat został mu narzucony to przyjmuje się, że jest ważny i zawarty zgodnie z prawem. Traktat ten potwierdza to Konwencja Wiedeńska.
niezgodność jus cogens - zgodnie z art. 53 Konw. Wied.. „ nieważna jest umowa która w chwili zawarcia jest sprzeczna z bezwzględnie obowiązującą normą powszechnego prawa międzynarodowego , a więc z jus cogens., Konwencja przewiduje, że z chwilą pojawienia się nowej umowy o charakterze jus cogens. każda umowa wcześniej zawarta, która jest z nią sprzeczna staje się nieważna i wygasa.
17. Jaka jest różnica pomiędzy pojęciami: obowiązywania umowy międzynarodowej, jej wejściem w życie oraz stosowania.
Zakres czasowy obowiązywania i stosowania umowy międzynarodowej.
Umowa międzynarodowa pozostaje w mocy przez czas ograniczony jednej strony
momentem uprawomocnienia ,a z drugiej momentem jej wygaśnięcia
Pojęcie „obowiązywania” , UM, jej ,,wejścia w życie” i „stosowania” nie są identyczne i nie zawsze zbieżne w czasie.
Wejście w życie - o czasie wejścia w życie umowy decydują jej postanowienia tzn. umowa sama określa moment swego wejścia w życie. W praktyce państw wykształciły się pewne typowe rozwiązania w tym zakresie. Umowy nie wymagające ratyfikacji lub zatwierdzenia najczęściej wchodzą w życie z chwilą podpisania lub w określonym czasie po podpisaniu np. 20, 30 dni po podpisaniu. Niekiedy umowa określa dokładnie datę kalendarzową i godzinę a nawet minutę wejścia w życie np. umowy wojskowe, zawieszenia broni, kapitulacja
Czasami wejście w życie umowy może być połączone ze spełnieniem warunku, jest to tzw warunek zawieszający np.:
- wejście w życie umowy może być uzależnienie od zawarcia innej umowy np. wykonawczej
Umowy podlegające ratyfikacji lub zatwierdzeniu wchodzą w życie:
dwustronne - z chwilą wymiany dokumentów ratyfikacyjnych lub wymiany not dotyczących dokonania zatwierdzenia albo w określonym czasie po dokonaniu wymiany,
wielostronne - zazwyczaj wchodzą w życie w określonym czasie po złożeniu ustalonej liczby dokumentów ratyfikacyjnych, zatwierdzenia lub przystąpienia Czasami określona jest nie tylko liczba niezbędnych ratyfikacji , ale wprowadza się również określone kryteria jakościowe. Chodzi o to aby stronami umowy stały się nie jakiekolwiek ale określone państwa, których uczestnictwo jest potrzebne do nadania umowie rzeczywistej skuteczności w stosunkach międzynarodowych np. zgodnie z art. 110 ust 3 Karta Narodów Zjednoczonych weszła w życie z chwilą złożenia dokumentów ratyfikacyjnych przez 5 wielkich mocarstw tj. : ZSRR, USA, Chiny, Wlk. Brytanię, Francję oraz większość pozostałych sygnatariuszy.
18. Wymień przyczyny wygaśnięcia umowy międzynarodowej.
Przyczyny wygaśnięcia możemy podzielić na:
przewidziane w samej umowie
nieprzewidziane w jej postanowieniach.
Wygaśnięcie z przyczyn przez nią przewidzianych nie rodzi szczególnych problemów ponieważ sama umowa określa warunki i czas jej wygaśnięcia. Do tej grupy przyczyn należy zaliczyć:
1-upływ czasu na jaki została zawarta
2-spełnienie się warunku rozwiązującego
3-wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami
Ad1) Wiele umów międzynarodowych. zawieranych jest na czas określony. Z upływem tego okresu umowa wygasa. Czasami umowy zawierane na czas określony zawierają tzw. klauzule prolongacyjne. Najczęściej klauzula ta przewiduje, że jeżeli w określonym czasie przed upływem terminu obowiązywania umowy żadna ze stron nie wypowie to obowiązywanie umowy ulega automatycznemu przedłużeniu.
Ad2) Państwa bardzo rzadko zamieszczają w umowach warunek rozwiązujący. Spełnienie warunku rozwiązującego ma miejsce wtedy gdy nastąpi wypadek przyszły i niekonieczny, który spowoduje wygaśnięcie umowy.
Ad3) Większość umów, a zwłaszcza umowy zawarte bezterminowo posiada klauzule przewidujące możliwość wypowiedzenia. Wyjątkami są umowy graniczne i traktaty pokojowe
Instytucja wypowiedzenia jest o tyle zrozumiała, że państwa zawierające umowy bezterminowe nie są w stanie przewidzieć jak w przyszłości będą układały się stosunki międzynarodowe i jakie będą ich interesy. Dlatego też nie chcą wiązać się bezterminowo postanowieniami umownymi bez możliwości wypowiedzenia.
Postanowienia te bowiem mogą w przyszłości okazać się niewygodne lub uciążliwe.
Wypowiedzenie skutkuje zazwyczaj nie natychmiastowo , ale w jakiś czas po notyfikacji np. w miesiąc, pół roku, rok.
Chodzi oto aby państwa-strony umowy nie były zaskoczone nagłym wypowiedzeniem .
Umowa dwustronna po wypowiedzeniu jej przez jedną ze stron wygasa. Natomiast umowa wielostronna przestaje wiązać tylko tę stronę która ją wypowiedziała. Czasami jednak jeżeli na skutek wypowiedzeń liczba stron umowy wielostronnej spadnie poniżej określonego minimum umowa taka wygasa. Wygaśnięcie umowy z przyczyn przez umowę nie przewidzianych - jest zagadnieniem złożonym. Jeżeli następuje ono za zgodą wszystkich stron umowy lub w wyniku zdarzeń całkowicie obiektywnych które nie mogą podlegać różnym ocenom wówczas sytuacja prawa jest jasna.
Jeżeli natomiast dochodzi do niego w wyniku działania nie wszystkich kontrahentów wówczas może dojść do sporu, gdyż kierując się swoimi interesami , państwa mogą odmiennie oceniać zasadność i legalność doprowadzenia do wygaśnięcia umowy międzynarodowej.
19. Jakie są skutki dla obowiązywania umowy międzynarodowej w sytuacji uniemożliwiającej jej wykonanie.
20. W jakich okolicznościach zasadnicza zmiana okoliczności może być przyczyną uznania umowy za wygasłą lub wycofania się z niej.
Jeżeli jedna ze stron narusza umowę i nie wykonuje jej postanowień to trudno żądać od drugiej strony przestrzegania umowy. Jeżeli nie można zmusić kontrahenta do przestrzegania i stosowania umowy to można uznać umowę za wygasłą.
Konw. Wied. art. 60 stanowi że „istotne pogwałcenie umowy dwustronnej przez jedną ze stron upoważnia druga ze stron do powołania się na to pogwałcenie jako na przyczynę bądź wygaśnięcie w całości umowy bądź zawieszenia całości lub części jej stosowania.”
Należy zwrócić uwagę, że wg Konwencji Wiedeńskiej tylko „istotne” pogwałcenie umowy może być powołane jako przyczyna jej wypowiedzenia lub zawieszenia (nie każde drobne czy też przypadkowe jej naruszenie).
„Powstanie sytuacji uniemożliwiającej wykonanie umowy się wg. 61 Kon. Wiedeńskiej. strona może powołać się na niemożność wykonanie umowy jako na przyczynę uznania jej za wygasłą lub wycofanie się z niej jeżeli ta niemożność wypływa z trwałego zniknięcia lub zniszczenia przedmiotu niezbędnego do wykonania umowy. Przy tym zgodnie z zasadą dobrej wiary strona nie może powoływać się na niemożność wykonania umowy jeżeli sama doprowadziła do takiej sytuacji działając niezgodnie z umową lub ze swymi zobowiązaniami międzynarodowymi.
Niemożność wykonania umowy jako przyczyna jej wygaśnięcia musi mieć charakter trwały . Czasowa niemożność wykonywania umowy może być tylko przyczyną czasowego zawieszenia jej stosowania.
21. Wymień sytuację, w których nie można powoływać się na tzw. „zasadniczą zmianę okoliczności
Konwencja. Wied. art. 62 uznaje że: ”zasadnicza zmiana okoliczności w wyjątkowych sytuacjach może być przyczyną uznania umowy za wygasłą lub wycofania się z niej”.
Muszą być spełnione równocześnie następujące warunki:
zmiana okoliczności jest zasadnicza i nie była przewidywana przez strony,
istnienie okoliczności które uległy zmianie stanowiło istotną podstawę zgody stron na związanie się umową,
skutkiem zaszłej zmiany jest radykalne przekształcenie zakresu obowiązków jakie na podstawie umowy pozostają jeszcze do wypełnienia.
Na zmianę okoliczności nie można się powoływać przy:
jeżeli chodzi o umowy ustanawiające granice
jeżeli zmiana okoliczności jest wynikiem pogwałcenia przez stronę, która się na nią powołuje, bądź obowiązku wynikającego z umowy , bądź jakiegokolwiek innego zobowiązania międzynarodowego.
22. Omów wpływ wojny na umowę międzynarodową.
Wszystkie umowy międzynarodowe a właściwie ich postanowienia mogą być podzielone na 2 grupy:
te które regulują stosunki pokojowe i przeznaczone są na czas pokoju,
te które regulują stosunki wojenne i są przeznaczone na okres wojny
Często zdarza się, że ta sama umowa międzynarodowa może zawierać postanowienia obu rodzajów.
Ponadto postanowienia niektórych umów mogą obowiązywać zarówno w czasie pokoju jak i w czasie wojny.
Umowy lub postanowienia umowne przeznaczone na czas wojny z chwilą jej wybuchu nie tylko zachowują moc obowiązującą ale mają w czasie konfliktu zbrojnego pełne zastosowanie i muszą być wykonywane. Dotyczy to wszystkich umów regulujących np. sposób prowadzenia wojny.
Natomiast umowy regulujące stosunki pokojowe i przeznaczone na okres pokoju ulegają na czas wojny zawieszeniu a niektóre z nich wygasają
Zagadnienie to jest zazwyczaj regulowane ex post w traktatach pokojowych.
23. Jakie znasz rodzaje państw.
Chociaż państwa są równe wobec prawa to jednak umowa międzynarodowa uznaje że niektóre państwa , czy też grupy państw odznaczają się pewnymi cechami charakteru, a więc dopuszcza ich zróżnicowanie .Dobór kryteriów może być różny .Dawniej dzielono państwa na : - niezależne
- zależne np. wasalne czy protektoraty
W świetle współczesnego prawa międzynarodowego taki podział państw nie dałby się uzasadnić . Bowiem zgodnie z kartą Narodów Zjednoczonych stosunki między państwami w/n układać się na zasadzie suwerenności i równości .
Z punktu widzenia struktury państw wyróżnia się państwa:
- jednolite i złożone
Ze wzgl. na stopień ich rozwoju państwa :
- rozwinięte i tzw. rozwijające się
Z uwagi na charakterystykę geograficzną :
- państwa śródlądowe i o niekorzystnym położeniu geograficznym
oraz państwa trwale neutralne z uwagi na możliwość uczestnictwa w konfliktach zbrojnych.
Państwa jednolite
W stosunkach międzynarodowych państwa występują z reguły jako jednolite i pojedyncze podmioty prawa międzynarodowego .Reprezentowane są one przez jeden centralny rząd , który nabywa uprawnienia , oraz zaciąga zobowiązania w imieniu całego państwa. Wewnętrzna struktura państwa , które występuje jako jednolity podmiot .Prawo międzynarodowe jest z punktu widzenia stosunków międzynarodowych obojętne.
Państwo związkowe inaczej federacja którego części składowe np. stany, kraje, kantony, republiki mogą mieć szeroko rozbudowane kompetencje własne i daleko posuniętą autonomię, włączając w to autonomiczne systemy prawne.
Z punktu widzenia prawa międzynarodowego będzie uważne za państwo jednolite , jeżeli jego kompetencje w zakresie stosunków międzynarodowych takich jak utrzymywanie stosunków dyplomatycznych i konsularnych , podpisywanie , zawieranie umów międzynarodowych , wypowiadanie wojen będą należały do rządu centralnego , czy też federalnego na zasadzie wyłączności .
Państwa złożone
W niektórych państwach związkowych Szwajcarii ,czy RFN ich części składowe mają ograniczone prawo występowania w stosunkach międzynarodowych . Ich kompetencje w tej dziedzinie maja bardzo małe znaczenie i z reguły dotyczą praw drugorzędnych .
Szczególnym przykładem federacji był ZSRR. Zgodnie z konstytucją z 1936r.poszczególne republiki związkowe wchodzące w skład ZSRR były suwerenne np. Ukraina ,czy Białoruś korzystały z prawa występowania samodzielnie w stosunkach międzynarodowych i np. podpisały kartę Narodów Zjednoczonych stając się pierwotnymi członkami ONZ
Po II wojnie światowej, a zwłaszcza po powstaniu licznych nowych państw na obszarze dawnych kolonii i terytoriów zależnych z duża ostrożnością wystąpiło zjawisko ogromnego zróżnicowania państw , jeśli chodzi o poziom ich rozwoju gospodarczego , czy społecznego .
Ta nierówność powodowała że państwa zacofane gospodarczo nie były w stanie zająć miejsca w stosunkach międzynarodowych . Powstał także problem udzielania im pomocy , oraz przyznawania preferencji i przywilejów .
Początkowo państwa te były określane jako zacofane , a później jako państwa rozwijające się.
O przynależności do grupy państw rozwijających się decydowały 3 elementy:
1) - wola zainteresowanego państwa
2) - uznanie ze strony innych państw rozwijających się (oznaczało to przyjęcie do G 77)
3) - uznanie za państwo rozwijające się ze strony państw wysokorozwiniętych.
Państwa śródlądowe i państwa o niekorzystnym położeniu geograficznym to grupa państw , które mają utrudniony dostęp do morza i bogactw naturalnych .
Państwa śródlądowe bez dostępu do morza dawniej nie miały prawa do korzystania z obszarów morskich . Państwom tym nie przysługiwało prawo do bandery morskiej tzn. nie mogły nadać statkom swej przynależności państwowej.
Państwa o niekorzystnym położeniu geograficznym to takie które mają dostęp do morza , ale ze wzgl. na swoje położenie geograficzne nie mogą ustanowić 200 milowych stref ekonomicznych, a więc mają ograniczony dostęp do bogactw morskich.
Państwa archipelagowe charakteryzują się tym że całe ich terytorium składa się z archipelagów , i wysp ( Indonezja Filipiny)
Państwa trwale neutralne - państwa te mają szczególną sytuację w społeczności międzynarodowej , nie mogą one podejmować działań które uwikłałyby je w konflikt wojenny.
Status trwałej neutralności opiera się z jednej strony na woli zainteresowanego państwa ,a z drugiej strony na uznaniu go przez inne państwa.
Państwo trwale neutralne:
- zobowiązane jest nie brać udziału w konfliktach zbrojnych
- nie może zaciągać żadnych zobowiązań, które mogłyby uwikłać je w wojnę , a przede wszystkim nie uczestniczyć w sojuszach wojskowych i nie zezwalać na budowę obcych baz wojskowych na swoim terytorium
- powstrzymywać się od udziału w blokach politycznych
- ma prawo do obrony swego terytorium w przypadku ataku zbrojnego
Obecnie państwami trwale neutralnymi są Szwajcaria i Austria
24. Omów cechy państwa trwale neutralnego.
Państwa trwale neutralne - państwa te mają szczególną sytuację w społeczności międzynarodowej , nie mogą one podejmować działań które uwikłałyby je w konflikt wojenny.
Status trwałej neutralności opiera się z jednej strony na woli zainteresowanego państwa ,a z drugiej strony na uznaniu go przez inne państwa.
Państwo trwale neutralne:
- zobowiązane jest nie brać udziału w konfliktach zbrojnych
- nie może zaciągać żadnych zobowiązań, które mogłyby uwikłać je w wojnę , a przede wszystkim nie uczestniczyć w sojuszach wojskowych i nie zezwalać na budowę obcych baz wojskowych na swoim terytorium
- powstrzymywać się od udziału w blokach politycznych
- ma prawo do obrony swego terytorium w przypadku ataku zbrojnego
Obecnie państwami trwale neutralnymi są Szwajcaria i Austria