SPIS TREŚCI

1. Temat opracowania…………………………………………………………2

2. Podstawy prawne oceny ryzyka zawodowego ……………………………..2

3. Definicje ……………………………………………………………………2

4. Podstawowe cele oceny ryzyka zawodowego ……………………………...4

5. Ogólne zasady oceny ryzyka zawodowego ………………………………...4

6. Realizacja oceny ryzyka zawodowego ……………………………………..4

7. Niezbędne informacje ………………………………………………………5

8. Identyfikacja zagrożeń ……………………………………………………..5

9. Wybrane metody oszacowania ryzyka zawodowego ………………………5

10. Działania korygujące ……………………………………………………….9

11. Karty charakterystyk stanowiska pracy i ocena ryzyka zawodowego

operatora linii produkcji blach i anod …………………………………..…11

12. Karty charakterystyk stanowiska pracy i ocena ryzyka zawodowego

operatora linii produkcji drutów i stopów…….............................................85

1. TEMAT OPRACOWANIA

Ocenę ryzyka zawodowego wykonano dla dwóch stanowisk pracy ZM”Silesia”S.A. w Katowicach: operatora produkcji blach i anod oraz operatora linii produkcji drutów i stopów.

2. PODSTAWY PRAWNE OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

1. Kodeks pracy

Art. 226.

Pracodawca:

1) ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą

oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko,

2) informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną

pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.

2. Obwieszczenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 sierpnia 2003 w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

§ 39.1. Pracodawca jest obowiązany oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, występujące przy określonych pracach oraz stosować niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko.

4. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej (Dz. U. nr 108 z 2008 r. poz. 690).

1. Norma PN-N18002: 2000 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy - Ogólne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego. Norma ustanowiona przez Polski Komitet Normalizacyjny dnia 11 stycznia 2000 r. (uchwała nr 1/2000-0)

2. Norma PN-80/Z-08052 Ochrona pracy- niebezpieczne i szkodliwe czynniki występujące w procesie pracy - klasyfikacja

3. DEFINICJE

awaria

zdarzenie powstałe w wyniku nie kontrolowanego rozwoju sytuacji w czasie eksploatacji materiałów, urządzeń lub instalacji, prowadzące do powstania, natychmiast lub z opóźnieniem, na terenie organizacji lub poza jej terenem, poważnego zagrożenia dla zdrowia ludzkiego i/lub środowiska, takie jak: duża emisja substancji szkodliwych lub niebezpiecznych, pożar, wybuch itp. [PN-N-1800 1: 1999]

narażenie, ekspozycja

podleganie oddziaływaniu czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych związanych z wykonywa­niem pracy

UWAGA - Narażenie jest wyrażanym ilościowo lub jakościowo pojęciem charakteryzującym zagrożenie na stanowisku pracy.

ocena ryzyka

proces analizowania ryzyka i wyznaczania dopuszczalności ryzyka [PN-N-1800 1: 1999]

ryzyko

kombinacja częstości lub prawdopodobieństwa wystąpienia określonego zdarzenia wywołującego zagrożenie i konsekwencji związanych z tym zdarzeniem

UWAGA - Pojęcie ryzyka zawsze obejmuje dwa elementy: częstość lub prawdopodobieństwo występowania zdarzenia wywołującego zagrożenie i konsekwencje tego zdarzenia.

ryzyko zawodowe

prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy. [PN-N-1800 1: 1999]

środki ochronne

środki ochrony zbiorowej, środki ochrony indywidualnej lub inne środki (techniczne lub organizacyjne), stoso­wane w celu ograniczenia ryzyka zawodowego

zagrożenie

stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę [PN-N-1800 1: 1999]

wielkości charakteryzujące narażenie

W przypadku występowania szkodliwych substancji chemicznych w powietrzu na stanowisku pracy wielkościami charakteryzującymi narażenie są odpowiednie wskaźniki narażenia (wyznaczone według PN-89/Z-04008/07). Przyjęto dla nich następujące oznaczenia:

P_s - wskaźnik narażenia umożliwiający ocenę stężenia średniego ważonego dla całej zmiany roboczej; wskaźnikiem tym może być w przypadku pomiarów z zastosowaniem dozymetrii indywidualnej stężenie średnie ważone dla zmiany roboczej (C_w), a w przypadku pomiarów stacjonarnych gór­na granica przedziału ufności dla średniej rzeczywistej (GG) lub górna granica przedziału ufności dla stężenia średniego ważonego dla całej zmiany roboczej (GG_w),

P_ch - wskaźnik narażenia umożliwiający ocenę stężeń chwilowych,

P_p - wskaźnik narażenia umożliwiający ocenę stężeń pułapowych

Wartościami dopuszczalnymi wielkości charakteryzujących narażenie na szkodliwe substancje chemiczne są:

- NDS - najwyższe dopuszczalne stężenie,

- NDSCh - najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe,

- NDSP - najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe.

Wartości te są określone w przepisach prawnych. W przypadku braku określenia tych wartości w przepisach prawnych wartości dopuszczalne określa się z uwzględnieniem opinii odpowiednich ekspertów.

W przypadku jednoczesnego oddziaływania kilku substancji chemicznych oblicza się wartość wskaźnika P _s zgodnie z zasadą sumowania działania toksycznego substancji, określoną w PN-89/Z-04008/07. W tym przy­padku porównuje się obliczoną wartość Ps z liczbą 1 lub 0.5.

4. PODSTAWOWE CELE OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

Przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego ma na celu:

- sprawdzenie, czy występujące na stanowiskach pracy zagrożenia zostały zidentyfikowane i czy jest znane związane z nimi ryzyko zawodowe,

- wykazanie, zarówno pracownikom i/lub ich przedstawicielom, jak i organom nadzoru i kontroli, że prze­prowadzono analizę zagrożeń i zastosowano właściwe środki ochronne,

- dokonanie odpowiedniego wyboru wyposażenia stanowisk pracy, materiałów oraz organizacji pracy,

- ustalanie priorytetów w działaniach zmierzających do eliminowania lub ograniczania ryzyka zawodowego,

- zapewnienie ciągłej poprawy bezpieczeństwa i higieny pracy.

Ocena ryzyka zawodowego odgrywa istotną rolę w procesie monitorowania stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, dostarczając informacji niezbędnych do planowania działań korygujących i zapobiegawczych w stosun­ku do niezgodności zidentyfikowanych w tym procesie.

5. OGÓLNE ZASADY OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

Ocenę ryzyka zawodowego przeprowadza się okresowo i zawsze wówczas, gdy wykorzystywane do jego oceny informacje straciły swoją aktualność, a w szczególności w następujących sytuacjach:

- przy tworzeniu nowych stanowisk pracy,

- przy wprowadzaniu zmian na stanowiskach pracy (np. technologicznych lub organizacyjnych),

- po zmianie obowiązujących wymagań, odnoszących się do ocenianych stanowisk pracy.

- po wprowadzeniu zmian w stosowanych środkach ochronnych.

6. REALIZACJA OCENY RYZYKA ZAWODOWEGO

W celu dokonania i udokumentowania niniejszej Oceny Ryzyka zapewniono wszelkie środki organizacyjne i techniczne.

Niniejszą Ocenę Ryzyka wykonał Zespół powołany przez Dyrektora Zarządzającego Zarządzeniem nr 5/2009 dnia 31.08.2009 roku, w skład którego weszli:

Przewodniczący Zespołu - Starszy Inspektor ds. BHP - Monika Tarnowska

Członkowie Zespołu:

- Kierownik Produkcji - Adam Stachowicz

- Zakładowy Społeczny Inspektor Pracy - Ryszard Michalak

- Przedstawiciele zakładowych organizacji związkowych - Andrzej Bryk i Józef Orłowski

- Przewodnicząca Przedstawicielstwa Pracowników - Jadwiga Opiłek

Lekarz zakładowy - dr Marian Warchał pełnił rolę doradczą

Dyrektor Walcowni - Tomasz Napióra służył jako ekspert

Zapewniono zasoby niezbędne do przeprowadzenia oceny ryzyka zawodowego w postaci kart charakterystyk wykorzystywanych środków chemicznych, wyników badań warunków pracy i pomiarów wykonanych na analizowanych stanowiskach przez certyfikowane ośrodki badawcze.

Ryzyko Zawodowe jest dokumentowane w postaci niniejszego opracowania z którym zostają zapoznani pracownicy.

7. NIEZBĘDNE INFORMACJE

Do oceny ryzyka zawodowego zostały wykorzystane informacje dotyczące:

- lokalizacji stanowiska pracy i/lub realizowanych na nim zadań,

- osób pracujących na stanowisku,

- stosowanych środków pracy, materiałów i wykonywanych operacji technologicznych,

- wykonywanych czynności oraz sposobu i czasu ich wykonywania przez pracujące na stanowisku osoby,

- wymagań przepisów prawnych i norm, odnoszących się do analizowanego stanowiska,

- zagrożeń, które już zostały zidentyfikowane, i ich źródeł,

- możliwych skutków występujących zagrożeń,

- stosowanych środków ochronnych,

- związa­nych z warunkami pracy, a także awarii.

8. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Zagrożenia zidentyfikowano na podstawie analizy zebranych informacji. Źródłami tych informacji były:

- dane techniczne o stosowanych na stanowisku maszynach i urządzeniach:

- dokumentacja techniczno-ruchowa i instrukcje stanowiskowe,

- wyniki pomiarów czynników szkodliwych i/lub niebezpiecznych, a także uciążliwych, występujących na stanowisku pracy,

- dokumentacja dotycząca wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, chorób zawodo­wych oraz awarii,

- przepisy prawne i inne dokumenty normatywne,

- literatura naukowo-techniczna,

- karty charakterystyk substancji chemicznych itp.

Do identyfikacji zastosowano metodę list kontrolnych, które były opracowywane z wykorzystaniem wykazów czynników szkodliwych i/lub niebezpiecznych, zawartych w odpowiednich przepisach i normach. Wykorzystano również dotychczasową wiedzę na temat zagrożeń występują­cych na analizowanych stanowiskach. Sprawdzono, czy wszystkie zagrożenia zostały zidentyfikowane i czy dostępne na ich temat informacje (jak np. wyniki pomiarów i obliczeń wartości wielkości charakteryzujących zagrożenie) są wystarczające do oceny ryzyka zawodowego.

9. WYBRANE METODY OSZACOWANIA RYZYKA ZAWODOWEGO

Oszacowanie ryzyka zawodowego związanego z poszczególnymi zagrożeniami zidentyfikowanymi na stanowi­skach pracy polegało na ustaleniu:

- prawdopodobieństwa wystąpienia zagrożeń,

- ciężkości szkodliwych następstw tych zagrożeń.

Dla oceny ryzyka zawodowego przyjęto następujące metody:

1. Metoda szacowania na podstawie wielkości charakteryzujących narażenie w skali trójstopniowej - dla zagrożeń, których wielkość można zmierzyć i porównać z wartością dopuszczalną.

Metoda polega na porównaniu wartości zmierzonej z wartością dopuszczalną. Ogólne zasady oszacowania ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie przedstawiono w tablicy 1.

Tablica 1. Ogólne zasady oszacowania ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej na podstawie wartości wielkości charakteryzujących narażenie

Wartość wielkości charakteryzującej narażenie (P)		Oszacowanie ryzyka zawodowego
P> Pmax		duże
Pmax > P > 0,5 Pmax		średnie
P < 0,5 Pmax		małe
UWAGA - P max - wartość dopuszczalna wielkości charakteryzującej narażenie, ustalana na ogół na podstawie odpowiednich przepisów (może to być odpowiednia wartość NDS - najwyższego dopuszczalnego stężenia lub NDN -najwyższego dopuszczalnego natężenia). W przypadku braku ustalonych wymagań przy jej ustalaniu można wykorzystać opinie ekspertów i/lub wziąć pod uwagę opinie pracowników,

Podane w tablicy 1 ogólne zasady oszacowania ryzyka zawodowego nie uwzględniają zmniejszania narażenia przez zastosowanie środków ochrony indywidualnej. W przypadku zastosowania tych środków oszacowanie ryzyka zawodowego ulega zmianie (np. z dużego na średnie)

2. Metoda oszacowania ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej - dla zagrożeń trudnych do zmierzenia.

Dla zagrożeń trudnych do zmierzenia zastosowano takie sposoby szacowania ryzyka zawodowego, których stosowanie nie wymaga wiedzy specjalistycznej i które mogą być w prosty sposób wykorzystywane przez osoby przeprowadzające oceny.

Wykorzystano tu metodę na podstawie tabeli ciężkości szkodliwych następstw zagrożenia i prawdopodobieństwa ich występowania w skali trójstopniowej.

Tablica 2. Oszacowanie ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej

prawdopodobieństwo		ciężkość następstw
		mała	średnia	duża
	mało prawdopodobne	małe	małe	średnie
		1	1	2
	prawdopodobne	małe	średnie	duże
		1	2	3
	wysoce prawdopodobne	średnie	duże	duże
		2	3	3

Przy oszacowaniu ryzyka zawodowego zgodnie z tablicą 2 ciężkość szkodliwych następstw zagrożenia i prawdopodobieństwo ich wystąpienia można określić stosując niżej wymienione wskazówki:

- do następstw o małej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; są to czasowe pogorszenia stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.

- do następstwo średniej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z okresami absencji; są to np. zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna) itp.,

- do następstw o dużej szkodliwości zalicza się te urazy i choroby, które powodują ciężkie i stale dolegliwo­ści i/lub śmierć: są to np. oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narzą­dów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp.

- do mało prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika,

- do prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika,

- do wysoce prawdopodobnych zalicza się te następstwa zagrożeń, które mogą wystąpić wielokrotnie podczas okresu aktywności zawodowej pracownika,

3. Metoda RISC SCORE trójstopniowej - dla zagrożeń trudnych do zmierzenia.

W metodzie tej oprócz szkód, które ponoszą ludzie, uwzględnia się straty materialne związane z wy­padkami przy pracy.

Wykorzystuje się tu wzór:

R = S * E * P

gdzie parametrami wartości ryzyka są:

S - możliwe skutki zdarzenia, straty spowodowane przez zdarzenia,

E - ekspozycja na zagrożenie,

P - prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia

Tablica 3. RISC SCORE - szacowanie skutków zdarzenia

Wartość S	Szacowane straty	Straty ludzkie	Straty materialne
100	poważna katastrofa	wiele ofiar śmiertelnych	> 30 mln zł
40	katastrofa	kilka ofiar śmiertelnych	10 ÷ 30 mln zł
15	bardzo duża	jedna ofiara śmiertelna	0,3 ÷ 1 mln zł
7	duża	ciężkie uszkodzenie ciała	30 ÷ 300 tys. zł
3	średnia	absencja	3 ÷ 30 tys. zł
1	mała	udzielenie pierwszej pomocy	< 3 tys zł

Tablica 4. RISC SCORE - szacowanie ekspozycji na zagrożenie

Wartość E	Opis ekspozycji
10	stała
6	częsta (codzienna)
3	sporadyczna (raz na tydzień)
2	okazyjna (raz w miesiącu)
1	minimalna ( kilka razy w roku)
0,5	znikoma (raz w roku)

Tablica 5. RISC SCORE - szacowanie prawdopodobieństwa wystąpienia zdarzenia

Wartość P	Opis	Szansa w %
10	bardzo prawdopodobne	50
6	całkiem prawdopodobne	10
3	praktycznie możliwe	1
1	mało prawdopodobne, możliwe	10^-3
0,5	tylko sporadycznie możliwe	10^-4
0,2	możliwe do pomyślenia	10^-5
0,1	teoretycznie możliwe	10^-6

Tablica 6. RISC SCORE - wartościowanie ryzyka

Wartość ryzyka R	Kategorie ryzyka	działania zapobiegawcze
R ≤ 20	akceptowalne (bardzo małe)	wskazana kontrola
20 < R < 70	małe	potrzebna kontrola
70 < R < 200	istotne (średnie)	potrzebna poprawa
200 < R ≤ 400	duże	potrzebna natychmiastowa poprawa
R > 400	bardzo duże	wskazanie wstrzymania pracy

10. DZIAŁANIA KORYGUJĄCE

Ostatnim etapem, który jest pochodną procesu oceny ryzyka, są działania korygujące, które mają na celu zredukować ryzyko do poziomu dopuszczalnego. Działań korygujących dokonuje się poprzez:

Upewnienie się o istniejącym zagrożeniu i jego wielkości w wyniku sprawdzenia stanu technicznego wyposażenia przed jego użyciem, dokładną ocenę warunków w miejscu wykonywania zadań, dokonanie pomiarów ochronnych.

1. Wyeliminowanie niepełnowartościowego materiału.

2. Zastosowanie zabezpieczeń, osłon stających się przegrodą pomiędzy źródłem zagrożenia a organizmem człowieka.

3. Zastosowanie niezbędnych środków ochrony indywidualnej przez poszczególnych pracowników.

4. Opracowanie szczegółowych procedur bezpiecznego wykonywania poszczególnych czynności pomimo zagrożenia.

5. Zapewnienie pracownikom specjalnej wiedzy, umiejętności oraz sprzętu pozwalającego na bezpieczne wykonanie czynności.

Przy redukcji ryzyka należy kierować się zasadą, aby w pierwszej kolejności eliminować zagrożenie, mogące powodować najcięższe skutki. Następnie redukujemy prawdopodobieństwo wystąpienia urazu lub pogorszenia stanu zdrowia. Po wprowadzeniu zmian korygujących należy dokonać ponownej analizy i oceny ryzyka.

Tablica 7. Ogólne zasady wyznaczania dopuszczalności ryzyka zawodowego oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny tego ryzyka (oszacowanie w skali trójstopniowej)

Oszacowanie ryzyka zawodowego	Dopuszczalność ryzyka zawodowego	Niezbędne działania
duże	niedopuszczalne	jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia należy podjąć natychmiast (np. przez zastosowanie środków ochronnych); planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego
średnie	dopuszczalne	zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.
małe			konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje co najwyżej na tym samym poziomie.

Tablica 8. Ogólne zasady wyznaczania dopuszczalności ryzyka zawodowego oraz zalecenia dotyczące działań wynikających z oceny tego ryzyka (oszacowanie w skali pięciostopniowej)

Oszacowanie ryzyka zawodowego	Dopuszczalność ryzyka zawodowego	Niezbędne działania
bardzo duże	niedopuszczalne	praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
duże			jeżeli ryzyko zawodowe jest związane z pracą już wykonywaną. działania w celu jego zmniejszenia należy podjąć natychmiast (np. przez zastosowanie środków ochronnych); planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
średnie		dopuszczalne	zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.
małe			zaleca się rozważenie możliwości dalszego zmniejszania poziomu ryzyka zawodowego lub zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostaje najwyżej na tym samym poziomie.
bardzo małe			nie jest konieczne prowadzenie żadnych działań

OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

5

---