FINANSE PUBLICZNE

Spis treści:

1. Definicja finansów …………………………………………….. str. 2

2. Podział finansów …………………………………………….. str. 2

3. Podstawy prawne finansów publicznych ……………………… str. 3

4. Funkcje finansów publicznych ………………………………… str. 5

5. Funkcja alokacyjna …………………………………………….. str. 5

6. Funkcja redystrybucyjna ……………………………………….. str. 6

7. Funkcja stabilizacyjna ………………………………………….. str. 7

8. Problem sprzeczności między funkcjami finansów publicznych . str. 9

9. Jakie role powinien spełniać system finansów publicznych ……. str. 9

10. Kryzys finansowy na świecie a reforma finansów publicznych w Polsce str. 10

11. Szacunkowe dane o wykonaniu budżetu państwa za styczeń 2009 r. str. 12

Finanse obejmują procesy i instytucje publiczno-prawne, związane z procesami gromadzenia środków publicznych oraz ich rozdysponowaniem i kontrolowaniem wydatkowania w szczególności:

• Z pobieraniem i gromadzeniem dochodów i przychodów publicznych

• Z wydatkowaniem środków publicznych

• Sfinansowaniem pożyczkowych potrzeb budżetu państwa, budżetu jednostek samorządu terytorialnego oraz sektora finansów publicznych jako całości

• Zaciągniecie zobowiązań angażujących środki publiczne

• Zarządzaniem środkami publicznymi

• Zarządzaniem długiem publicznym

• Z rozliczeniami z budżetem Unii Europejskiej

Finanse dzielimy na:

• Publiczne

• Prywatne

• Przedsiębiorstw

• Ubezpieczeń

• Bankowość

Gromadzeniu i rozdysponowaniu finansów prywatnych decydują osoby fizyczne czyli inne osoby prawne niż osoby publiczno-prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej. Podstawowa różnica między finansami publicznymi a finansami prywatnymi polega na tym, że o gromadzeniu i rozdysponowaniu finansów prywatnych decydują osoby fizyczne, inne osoby niż osoby publiczno-prawne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej.

Finanse publiczne - obejmują zasoby pieniężne związków publicznoprawnych tzn. państwa, samorządów terytorialnych, samorządów gospodarczych i zawodowych oraz zasoby pieniężne (budżety) ubezpieczeń społecznych, fundacji, związków wyznaniowych. Dochody ekonomiczne mają przede wszystkim charakter transferów występujących głównie w formie podatków i opłat publicznych obciążających przedsiębiorstwa, instytucje finansowe i ludności. Specyfiką dochodów publicznych jest dominacja płatności o charakterze transferów (w postaci dotacji, zasiłków, stypendiów, emerytur i rent) nad wydatkami ekwiwalentnymi.

Podstawy prawne finansów publicznych

Finanse publiczne tworzą złożony system w zakresie: podmiotowym,

organizacyjnym, prawnym, instytucjonalnym, instrumentalnym.

W znaczeniu podmiotowym najważniejszymi elementami systemu finansów publicznych są:

• Parlament, rady regionalne, rady gminne

• Władze wykonawcze-rządy, zarządy wymienionych wyżej szczebli

• Władze kontrolne-Najwyższa Izba Kontroli oraz Regionalne Izby Obrachunkowe

• Aparat skarbowy, zajmujący się na bieżąco realizacją dochodów i wydatków publicznych, ich kontrolą - np. policja skarbowa, zarządzaniem budżetem, funduszami ubezpieczeniowymi

• Jednostki, które są finansowane z funduszy publicznych, czyli szpitale, szkoły, jednostki wojskowe, jednostki sądownictwa, jednostki policji, jednostki administracji publicznej.

W znaczeniu prawnym system finansów publicznych tworzą:

• Konstytucja- zawierająca ogólne zasady tworzenie funduszy publicznych oraz obowiązki poszczególnych rodzajów władz publicznych w zakresie uchwalania, wykonywania i kontroli funduszy publicznych

• Prawo budżetowe-w randze ustawy, regulujące zasady budowy ustroju budżetowego

• Coroczne ustawy budżetowe i uchwały budżetowe samorządów

• Ustawy podatkowe

• Ustawy o pozabudżetowych funduszach publicznych

• Ustawy o finansach samorządowych

• Ustawy regulujące działalność ministra finansów i działalność aparatu skarbowego

• Ustawa karnoskarbowa

• Ustawa o zobowiązaniach podatkowych

• Akty normatywne regulujące działalność ministra finansów, rządu- w przypadku Polski-Rady Ministrów

W znaczeniu instytucjonalnym system finansów publicznych tworzą fundusze przyjmujące formę:

• Budżetu państwa

• Budżetów samorządowych szczebla podstawowego lub wyższego, np. powiaty samorządowe

• Funduszy ubezpieczeń społecznych

• Pozostałych funduszy publicznych

• Fundacji publicznych

W znaczeniu instrumentalnym wykorzystywane są następujące narzędzia:

• Podatki centralne

• Podatki lokalne

• Opłaty

• Cła

• Dochody z majątku publicznego- np. dywidendy, renty

• Składki na ubezpieczenia społeczne

• Subwencje

• Dotacje

• Kredyty państwowe i pożyczki publiczne

Sektor finansów publicznych tworzą:

• organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały;

• gminy, powiaty i samorząd województwa, zwane dalej "jednostkami samorządu terytorialnego", oraz ich związki;

• jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych;

• państwowe i samorządowe fundusze celowe;

• uczelnie publiczne;

• jednostki badawczo-rozwojowe;

• samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej;

• państwowe i samorządowe instytucje kultury;

• Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i zarządzane przez nie fundusze;

• Narodowy Fundusz Zdrowia;

• Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne;

• inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

Funkcje finansów publicznych

Do podstawowych funkcji finansów publicznych zalicza się:

• Funkcję alokacyjną

• Funkcję redystrybucyjną

• Funkcję stabilizacyjną

Funkcja alokacyjna

Funkcja alokacyjna polega na tym, że finanse publiczne są narzędziem alokacji części zasobów w gospodarce rynkowej. Wynikiem alokacji tych zasobów jest dostarczenie towarów i usług obywatelom, społecznościom lokalnym oraz całemu społeczeństwu. Dostarczanie towarów i usług finansowane jest z funduszy publicznych, w związku z zadaniami stawianymi przed państwem. Zadania te, to zadania publiczne oraz społeczne. W przypadku, gdy powyższe zadania nie mogą być realizowane za pomocą mechanizmów rynkowych, rola państwa jest wówczas w tym zakresie bardzo istotna. Zadania publiczne to organizowanie obrony narodowej czy bezpieczeństwa publicznego, służby dyplomatycznej, administracji państwowej, a więc trudno w tych dziedzinach mówić o mechanizmach rynkowych.

Natomiast realizacja zadań społecznych państwa to zaspokojenie indywidualnych potrzeb obywateli. Zadania społeczne państwa mogłyby być realizowane za pomocą mechanizmów rynkowych, jednak mogą być one zakłócone poprzez niesprawność mechanizmów rynkowych. Mówiąc o niesprawności mechanizmów rynkowych, chodzi przede wszystkim chodzi o jego trzy rodzaje:

• Nadmierne zróżnicowanie dochodów poszczególnych obywateli, przyczyniło by się do ograniczenia ich dostępu do dóbr, gdyby były alokowane na zasadach rynkowych, chodzi tu np. o oświatę czy służbę zdrowia.

• W przypadku, gdyby wszystkie dobra były by realizowane przez rynek, nie było by gwarancji, że dany obywatel będzie skłonny zakupić określony rodzaj dóbr np. kupować usługi oświatowe czy usługi zdrowotne. Prawdopodobnie część społeczeństwa o niższych dochodach zrezygnowałyby z niektórych dóbr, ponieważ swoje dochody musieliby przeznaczyć na zaspokajanie podstawowych potrzeb. W takich przypadkach państwo oraz samorządy wymuszają pewna konsumpcję poprzez dostarczenie nieodpłatnie bądź za częściową odpłatnością dobra i usługi zapewniające prawidłową egzystencję i rozwój obywatela.

• Przedsiębiorstwa prywatne, które dominują w gospodarce rynkowej, nastawione są głownie na zysk. Ich działalność wywołuje bardzo często efekty uboczne w postaci zatrucia środowiska naturalnego, obciążenia sieci komunikacyjnej. Choć państwo stara się obciążyć przedsiębiorstwa kosztami przeciwdziałania np. zatruciu środowiska, to jednak z pewnych zasobów publicznych musi przeznaczyć środki na ochronę i regenerację środowiska naturalnego.

Funkcja redystrybucyjna

Funkcja redystrybucyjna związana jest redystrybucją dochodów społeczeństwa. Zachodzi ona między różnymi wspólnotami lokalnymi i regionalnymi, miedzy krajami. Redystrybucja dochodów jest realizowana w formie pieniężnej i dokonuje się poprzez system transferów dochodów. Transfery te mają charakter przepływu pieniądza między różnymi podmiotami a państwem. Transfery o charakterze publicznym przebiegają jednokierunkowo. Jednokierunkowość przepływu pieniądza związana jest z podatkami czyli definitywne przejęcie przez władze publiczne części dochodów podatników. Z kolei władze publiczne dokonują - albo bezpośrednio, albo pośrednio - transferów na rzecz różnych podmiotów, w tym także na rzecz podatników, np. wówczas, gdy administracja publiczna dokonuje wypłat wynagrodzeń pracownikom zatrudnionym w sektorze publicznym, wypłat rent, emerytur, stypendiów itp.

System transferów do i od władz publicznych jest systemem bardzo skomplikowanym. W tym zakresie występują transfery nie związane z żadnym kontświadczeniem np. podatki, emerytury, renty. Natomiast transfery związane z kontrświadczeniami to np. praca lekarza, nauczyciela czy policjanta.

Osobną grupą transferów są transfery wewnątrz sektora publicznego: np.

• transfery z budżetu państwa do budżetów samorządowych,

• transfery z budżetu państwa do publicznych funduszy celowych,

• transfery miedzy różnymi szczeblami gestorów pieniężnych środków publicznych a podmiotami sektora publicznego wytwarzającymi dobra i usługi.

Oprócz wymienionych powyżej transferów wyróżniamy transfery o charakterze zwrotnym czyli transfery pieniądza związane z zaciąganiem i spłacaniem przez państwo czy samorządy pożyczek. Ten rodzaj transferów nie jest jednak typowy dla władz publicznych.

Funkcja redystrybucyjna finansów publicznych jest ciągłym przedmiotem kontrowersji, czy dochody społeczeństwa są prawidłowo rozdysponowane, czy nie naruszają interesów jednej grupy społecznej kosztem drugiej. Poza wymienionymi powyżej funkcjami, finanse publiczne należy rozpatrywać również biorąc pod uwagę ich wymiar makroekonomiczny, makrospołeczny oraz jednostkowy.

• Makroekonomiczny aspekt redystrybucji dochodów dotyczy zakresu redystrybucji PKB, ogólnej struktury dochodów i wydatków realizowanych przez władze publiczne w ramach redystrybucyjnej funkcji finansów publicznych. W tym znaczeniu redystrybucja poprzez swoje globalne rozmiary, wywołuje pozytywny bądź negatywny wpływ na całą gospodarkę, czyli na poszczególne działy, sektory, gałęzie, branże, regiony.

• Makrospołeczny aspekt redystrybucji dochodów to analiza skutków działalności państwa dla różnych grup społecznych: emerytów, rencistów, pracowników sektora publicznego-nauczyciele, lekarze, policjanci, grup zawodowych, sektora prywatnego. Ogólnie rzecz ujmując należy stwierdzić, że redystrybucja dochodów w znaczeniu makroekonomicznym jak i makrospołeczny to zakres działań, które pozwalają sprawnie funkcjonować gospodarce, a państwu wypełniać jego funkcje publiczne i społeczne. Realizując redystrybucyjną funkcję finansów publicznych to państwo podejmuje decyzje co do rodzaju instrumentów - np. jakie podatki, ich budowy itp.

• Jednostkowy aspekt redystrybucji dochodów, odnosi się do problemu jakie instrumenty powinno zastosować państwo, aby nie naruszać ekonomicznych interesów poszczególnych jednostek. Ponieważ redystrybucja dochodów zawsze dokonuje się czyimś kosztem i na czyjąś korzyść, ale rozmiary tych kosztów i korzyści mogą być różne dla obywateli, dlatego pojawia się dość istotny problem sprawiedliwego rozłożenia ciężarów finansowania zadań społecznych oraz publicznych.

Z redystrybucyjną funkcją finansów publicznych wiąże się podstawowy problem, który sprowadza się do wyboru: czy w procesie dystrybucji i redystrybucji dochodów priorytetem powinno być efektywność gospodarowania czy sprawiedliwość społeczna. Biorąc pod uwagę aspekt pierwszy, sprzyja on aktywności gospodarczej, lepszemu wykorzystaniu zasobów czy motywuje do pracy i powiększania dochodów. Działania te mogą jednak wywołać nadmierne zróżnicowanie dochodów, wówczas nierówności te są podstawą do interwencji podatkowej, która z jednej strony je uzasadniona z punktu widzenia sprawiedliwości społecznej, to z drugiej strony hamują aktywność gospodarczą.

Redystrybucyjna finansów publicznych wiąże się z rozwiązaniem przez państwo wielu problemów, zarówno w zakresie prawidłowości ekonomicznych jak i sprawiedliwym rozdysponowaniem dochodów państwa, aby zaspokoić elementarne potrzeby społeczeństwa.

Funkcja stabilizacyjna

Funkcja stabilizacyjna finansów publicznych sprowadza się do łagodzenia wahań cyklu koniunkturalnego, za pomocą umiejętnie zastosowanych instrumentów alokacji zasobów oraz redystrybucji dochodów. Przypominając istotę cyklu koniunkturalnego z wykładów makroekonomii pamiętamy, że ma on charakter ciągłych wahań. Warunki gospodarcze ciągle się zmieniają, tzn. po rozkwicie może nastąpić załamanie gospodarki i odwrotnie. Załamanie gospodarki widzimy obecnie w wielu państwach, zarówno w Stanach Zjednoczonych jak i w państwach Europejskich, w tym również w Polsce, gdzie gospodarka wyraźnie hamuje.

Do stabilizacyjnego oddziaływania finansów publicznych najczęściej wykorzystywane są następujące narzędzia:

• Podatki

• Wydatki

Podatki - umożliwiają sfinansowanie procesów alokacji dóbr publicznych i społecznych, z zatem mogą być wykorzystywane do stabilizowania cyklu koniunkturalnego. Na czym polega rola podatków, otóż w okresie nadmiernego wzrostu gospodarczego, którego skutkiem jest wzrost dochodów, progresja podatkowa hamuje nadmierną aktywność gospodarczą, co ogranicza wahania cyklu koniunkturalnego. W okresie kiedy aktywność gospodarcza słabnie, dochody spadają do niższych progów opodatkowania, co w konsekwencji zmniejsza obciążenia podatkowe i tym samym zachęca do inwestowania, wzrostu produkcji czy tworzenia nowych miejsc pracy.

Istnieją dwa typowe sposoby wykorzystywania instrumentów podatkowych w ich funkcji stabilizacyjnej:

• Wbudowanie tzw. automatycznych stabilizatorów koniunktury w system podatku dochodowego,

• Dyskrecjonalne czyli uznaniowe regulowanie poziomu opodatkowania podmiotów w zależności od przebiegu koniunktury gospodarczej.

Podatki automatyczne mają tę zaletę, że szybko reagują na zmianę sytuacji dochodowej podmiotów, ponieważ działają już w ramach istniejącego systemu podatkowego, przyjętego przez państwo, społeczeństwo i przedsiębiorców. Natomiast wadą jest przyjęcie zasad podatkowych, które mogą być nieskuteczne wobec np. zmian występujących w gospodarce.

W przypadku dyskrecjonalnych decyzji podatkowych, państwo może reagować w sposób jakiego wymaga sytuacja, i tak np. podatki mogą być na tyle wysokie, aby studzić koniunkturę, natomiast w okresie recesji decyzje podatkowe w zakresie ich zmniejszenia, mogą pobudzać podmioty do aktywności gospodarczej.

Podstawowymi środkami oddziaływania na łączny popyt w gospodarce, poziom zatrudnienia, stopę inflacji, stopę procentową są:

• Wielkość dochodów budżetowych

• Wielkość wydatków budżetowych

• Saldo budżetu państwa

Stabilizacyjna funkcja finansów publicznych przejawia się także w oddziaływaniu dochodów, wydatków i salda budżetu na:

• Skłonność do oszczędzania

• Skłonność do inwestowania

• Poziom stopy procentowej

• Poziom bezrobocia

Państwo za pomocą podatków i wydatków może zwiększyć lub zmniejszyć skłonność do oszczędzania lub inwestowania. Wysokie podatki z jednej strony przyczyniają się do ograniczenia możliwości oszczędzania gospodarstw domowych i przedsiębiorców, ale z drugiej strony większe wpływy do budżetu państwa wynikające z podatków, umożliwiają stworzenie nowego popytu, również popytu inwestycyjnego.

Oddziaływanie państwa na poziom stopy procentowej jest związane z deficytem budżetowym i długiem publicznym. Finansowanie deficytu budżetowego oraz obsługa długu publicznego zmuszają państwo do zaciągnięcia pożyczek na rynkach finansowych. Popyt na pieniądz zgłaszany przez państwo powoduje zazwyczaj wzrost stopy procentowej jako skutek działania prawa popytu podaży. Oferowane przez państwo oprocentowanie pożyczek ma pośredni wpływ na poziom stopy procentowej kredytów i innych instrumentów pożyczkowych. Państwo może też wpływać na stabilizująco na rynek pracy. Zatrudnienie sferze budżetowej podlega mniejszym wahaniom niż w sektorze prywatnym. W państwo organizuje np. na szeroką skalę program robót publicznych, co powoduje zwiększenie wydatków państwa i pojawienie się deficytu budżetowego. Z przytoczonych funkcji finansów publicznych wynika, że państwo stoi przed wielkimi dylematami, które musi rozwiązać, biorąc pod uwagę ich negatywne i pozytywne skutki.

Problem sprzeczności między funkcjami finansów publicznych

Scharakteryzowane wyżej trzy podstawowe funkcje finansów publicznych powinny skłaniać do sformułowania pytania, czy cele wyznaczone w ramach poszczególnych funkcji są możliwe do zrealizowania. Jeżeli np. państwo będzie nadmiernie rozbudowywać redystrybucję dochodów, to trudno będzie jednocześnie wykorzystywać finanse do pełnienia ich funkcji stabilizacyjnej. Z kolei funkcja stabilizacyjna może pozostawać w sprzeczności z funkcją lokacyjną. Sytuacja taką możemy mieć do czynienia, gdy cele stabilizacji gospodarki będą uniemożliwiać zgromadzenie odpowiednich dochodów do alokacji dóbr publicznych i dóbr społecznych. Jak wynika z powyższego, pewne sprzeczności między funkcjami finansów publicznych są nieuniknione. Zadaniem państwa jest łagodzenie tych sprzeczności oraz eksponowanie tych funkcji i instrumentów finansowych, które skutecznie realizują konkretne cele społeczne i gospodarcze- takie jak np. ograniczenie bezrobocia, walka z inflacją, równowaga wewnętrzna gospodarki itd.-według określonej w konkretnych warunkach hierarchii.

Jakie role w państwie powinien spełniać system finansów publicznych.

• Zaspakajać popyt państwa na pieniądz, w związku z realizowanymi przez państwo celami i zadaniami,

• Sposób zaspakajania popytu na pieniądz powinien zapewniać państwu bieżącą zdolność płatniczą jednoczesnym minimalizowaniu kosztów pozyskiwania pieniądza,

• Zaspokojenie popytu państwa na pieniądz nie powinno odbywać się na drodze inflacyjnej, nie powinno osłabiać motywacji podmiotów gospodarczych do inwestowania,

• system finansów publicznych powinien służyć zachowaniu równowagi rzeczowo-pieniężnej w gospodarce, w szczególności równowagi finansowej,

• system finansów publicznych powinien umożliwiać i ułatwiać państwu prowadzenie polityki łagodzącej negatywne skutki mechanizmów rynkowych,

• system finansów publicznych powinien tworzyć warunki do prowadzenia przez państwo polityki ekonomicznej, przemysłowej, rolnej itp.

• system finansów publicznych powinien zapobiegać powstawaniu tzw. szarej strefy gospodarki, poprzez tworzenie szczelnego systemu podatkowego i systemu celnego,

• system finansów publicznych powinien umożliwiać sprawne gromadzenie środków publicznych poprzez sprawne procedury uchwalania ustaw i uchwał budżetowych,

• system finansów publicznych powinien sprzyjać racjonalnemu wydawaniu środków publicznych, czyli jak najlepszej realizacji celów społecznych i gospodarczych, na które środki te są gromadzone,

• system finansów publicznych powinien sprzyjać rozwojowi demokracji i demokratycznych instytucji, samorządów lokalnych, tworzenia zaufania społeczeństwa do państwa i władz publicznych.

Kryzys finansowy na świecie a reforma finansów publicznych w Polsce

Decyzje i działania wewnętrzne w obliczu światowego kryzysu finansowego

PAKIET REGULACYJNY - ogłoszony przez Ministra Finansów 13 października 2008 r.

Obejmuje następujące rozwiązania legislacyjne:

1) ustawę o Komitecie Stabilności Finansowej

W ramach Komitetu (działającego wcześniej na mocy porozumienia) współpracują trzy instytucje, kluczowe dla bezpieczeństwa finansowego (Ministerstwo Finansów, Narodowy Bank Polski i Komisja Nadzoru Finansowego). Współpraca obejmuje głownie wymianę informacji oraz wspieranie stabilności finansowej, w szczególności poprzez koordynację działań członków Komitetu w sytuacji jej bezpośredniego zagrożenia.

2) ustawę o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym

Celem zmian wprowadzonych w ustawie jest m.in. zwiększenie poziomu ochrony depozytów z obecnych 22.500 EUR (gwarantowanych w 100% do kwoty 1.000 EUR, a powyżej tej kwoty w 90%) do 50.000 EUR (gwarantowanych w 100%).

3) ustawę o instrumentach wsparcia instytucji finansowych przez Skarb Państwa.

Skarb Państwa będzie mógł udzielić wsparcia zagrożonym utratą płynności bankom, funduszom inwestycyjnym, spółdzielczym kasom oszczędnościowo-kredytowym, domom maklerskim, zakładom ubezpieczeń lub otwartym funduszom emerytalnym, mającym siedzibę w Polsce. Wsparcie może być udzielane m.in. w formie: gwarancji Skarbu Państwa, pożyczek skarbowych papierów wartościowych, sprzedaży skarbowych papierów wartościowych z odroczonym terminem płatności lub rozłożeniem płatności na raty. Skarb Państwa będzie mógł udzielić gwarancji spłaty przez banki kredytu refinansowego, zaciągniętego w Narodowym Banku Polskim (do wysokości 50% pozostającej do spłaty kwoty kredytu) oraz gwarancji spłaty kredytów i linii kredytowych, przyznanych przez banki innym bankom.

PAKIET ZAUFANIA - ogłoszony przez NBP 13 października 2008

Obejmuje następujące elementy:

1) przywrócenie sprawności działania rynku finansowego;

2) poprawę płynności na krajowym rynku walutowym;

3) poprawę płynności w walutach obcych;

4) ściślejszą współpracę między bankami i bankiem centralnym.

Obok standardowych operacji na rynku pieniężnym (emisja 7-dniowych bonów NBP) NBP wykorzystuje m.in. następujące instrumenty:

· umowy FX SWAP;

· depozyt walutowy jako zabezpieczenie kredytu refinansowego;

· regularne transakcje repo (w każdy drugi wtorek miesiąca) z terminem zapadalności 91 dni oraz możliwość transakcji repo o krótszym terminie w przypadku takiej konieczności.

Stopa referencyjna (stopa interwencyjna, repo) określa minimalną cenę, po jakiej bank centralny organizuje operacje otwartego rynku międzybankowego polegające na zakupie (repo) bądź sprzedaży (reverse repo)przez bank centralny krótkoterminowych papierów wartościowych w celu przywrócenia równowagi na rynku.

W Polsce stopa referencyjna NBP należy do podstawowych stóp procentowych ustalanych od 26 lutego 1998 przez Radę Polityki Pieniężnej - organ Narodowego Banku Polskiego.

Stopa referencyjna NBP na dzień 24 grudnia 2008 wynosi 5,0%.

V. W dniu 30 listopada 2008 r. rząd przedstawił

PLAN STABILNOŚCI I ROZWOJU, mający na celu wzmocnienie polskiej gospodarki wobec światowego kryzysu światowego. W dokumencie przedstawione zostały dotychczasowe działania rządu w tym zakresie oraz planowane dalsze działania antykryzysowe. Główne działania objęte Planem mają na celu zwiększenie popytu inwestycyjnego i konsumpcyjnego. Obejmą one zarówno elementy już realizowane, jak i nowe rozwiązania. Wszystkie działania objęte Planem będą

realizowane przy zapewnieniu stabilności finansów sektora instytucji rządowych i samorządowych.

PLAN STABILNOŚCI I ROZWOJU - ogłoszony przez rząd 30 listopada 2008

1) Działania mające na celu zwiększenie popytu konsumpcyjnego obejmą głownie:

· obniżkę w 2009 r. stawek podatku PIT do 18% i 32% (z dotychczasowych 19%, 30% i 40%) w ramach kontynuowanej redukcji klina podatkowego;

· zmiany w VAT.

2) Zwiększenie popytu inwestycyjnego będzie realizowane przez:

· zwiększenie dostępności kredytu dla przedsiębiorstw,

· wsparcie dla instytucji rynku finansowego,

· wzmocnienie systemu gwarancji i poręczeń dla małych i średnich przedsiębiorstw,

· przyśpieszenie inwestycji współfinansowanych ze środków UE,

· wprowadzenie wyższej ulgi inwestycyjnej dla nowozakładanych firm,

· znoszenie barier dla inwestycji w infrastrukturę teleinformacyjną,

· umożliwienie zaliczania do kosztów podatkowych wydatków na prace badawcze,

· rozwój partnerstwa publiczno-prywatnego,

· wspieranie inwestycji w odnawialne źródła energii,

· wzmocnienie pozycji odbiorców energetyki, wzmocnienie konkurencji i pozycji regulatora w celu ochrony gospodarki i gospodarstw

domowych przed niekontrolowanym wzrostem cen energii.

3) Na potrzeby ważnych wydatków społecznych w budżecie państwa utworzona została Rezerwa Solidarności Społecznej. W przypadku zmiany sytuacji na rynku pracy, w ramach Funduszu Pracy wzmocnione zostaną działania adresowane do osób długotrwale bezrobotnych

Szacunkowe dane o wykonaniu budżetu państwa za styczeń 2009 r.

Dane Ministerstwa finansów, dnia 16.02.2009r.

l.p	Wyszczególnienie	Ustawa budżetowa na 2009 r.	Wykonanie	4 : 3
		w mln zł		w %
1	2	3	4	5
1	DOCHODY	303 034,8	27 670,4	9,1%
	z tego :
	a) dochody podatkowe i niepodatkowe	269 433,3	27 454,6	10,2%
	- podatki pośrednie	178 064,0	22 293,1	12,5%
	w tym: podatek akcyzowy	58 110,0	9 043,2	15,6%
	- podatek dochodowy od osób prawnych	33 120,0	303,5	0,9%
	- podatek dochodowy od osób fizycznych	40 250,0	3 016,9	7,5%
	- dochody państwowych jednostek budżetowych	16 764,1	1 636,9	9,8%
	w tym: - wpływy z cła	2 032,0	141,7	7,0%
	- pozostałe dochody	1 235,2	204,2	16,5%
	b) środki z Unii Europejskiej i z innych źródeł niepodlegające zwrotowi	33 601,5	215,8	0,6%
	- Wspólna Polityka Rolna i Rybacka	12 427,9	0,0	0,0%
	- fundusze strukturalne i inne	21 173,6	215,8	1,0%
2	WYDATKI	321 221,1	24 756,0	7,7%
	w tym :
	- obsługa długu krajowego	26 560,9	1 326,5	5,0%
	- obsługa zadłużenia zagranicznego	6 180,0	1 222,6	19,8%
	- rozliczenia z budżetem ogólnym UE z tytułu środków własnych	12 373,8	1 159,3	9,4%
	- dotacje dla Funduszu Emerytalno-Rentowego	15 874,4	1 145,0	7,2%
	- dotacje dla Funduszu Ubezpieczeń Społecznych	30 958,3	1 250,0	4,0%
	- subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego	45 320,1	6 073,3	13,4%
3	DEFICYT (-)/ NADWYŻKA (+)	-18 186,3	2 914,4	-
4	ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DEFICYTU	18 186,3	-2 914,4	-
	4.1 Krajowe (4.1.1+4.1.2+4.1.3+4.1.4+4.1.5+4.1.6	12 611,9	-796,7	-
	+4.1.7+4.1.8+4.1.9-4.1.10-4.1.11)
	4.1.1 bony skarbowe	-4 648,4	-1 234,5	26,6%
	4.1.2 obligacje	37 379,4	4 331,2	11,6%
	4.1.3 środki przechodzące z 2008 r.	6 982,3	6 169,7	88,4%
	4.1.4 środki na "wydatki niewygasające"	-	2 675,5	-
	4.1.5 pożyczki udzielone	-413,0	7,9	-
	4.1.6 pozostałe przychody i rozchody	-	0,0	-
	4.1.7 przychody z prywatyzacji	12 000,0	43,3	0,4%
	4.1.8 rozdysponowanie przychodów z prywatyzacji	-27 901,4	-560,2	2,0%
	w tym : Otwarte Fundusze Emerytalne	-22 259,5	-552,0	2,5%
	4.1.9 prefinansowanie zadań z udziałem środk. z UE	-3 746,8	-1 389,5	37,1%
	4.1.10 lokata	-	12 123,8	-
	4.1.11 środki na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwa	7 040,2	-1 283,7	-
	4.2 Zagraniczne	5 574,4	-2 117,7	-

Jak wynika z najnowszych informacji Ministerstwa finansów, dochody

podatkowe budżetu w lutym wyższe o 1,5 miliarda złotych.

Wstępne, szacunkowe dochody podatkowe budżetu państwa po dwóch miesiącach 2009 roku (nie uwzględniające dochodów z 26, 27 i 28 lutego) są w chwili obecnej o ok. 1,5 miliarda złotych wyższe w stosunku do prognoz zawartych w ustawie budżetowej. W prognozach tych zakładano 40 miliardów 273 miliony złotych dochodów podatkowych za cały styczeń i cały luty. Szacunkowe wykonanie dochodów podatkowych w chwili obecnej to ok. 41 miliardów 837 milionów złotych.
Z szacunków dotyczących strony wydatkowej budżetu wynika, że po lutym wydamy około 16,4% wydatków rocznych. Wyższy niż ubiegłoroczny stopień wykonania budżetu po stronie wydatków po lutym (w 2008 procentowy stopień wykonania po lutym wynosił 14,1%), jest wynikiem przyśpieszenia w tym okresie niektórych wydatków.
Dotyczy to przede wszystkim przyspieszenia wpłat z tytułu środków własnych Unii Europejskiej w wysokości 3,9 mld zł co stanowi 31,5% planu rocznego.

Materiały źródłowe

1. Stanisław Owsiak - Finanse publiczne

2. www.egospodarka

3. www.mf.gov.pl

Uczelnia Warszawska - grupa zek IV-10 ekonomia

Temat opracowały:

Katarzyna Kołakowska nr indeksu 23501

Agata Borowa nr indeksu 24843

Katarzyna Łada nr indeksu 23516

Beata Billip- Rajewicz nr indeksu 24179

Agnieszka Pogorzelska nr indeksu 23460

Dorota Kurek nr indeksu

13

---