Wykład 1 Korzeń

Funkcje, jakie pełni korzeń dla gleby:

1. chemiczne właściwości:

-wyjaławia glebę

-po obumarciu wzbogaca glebę, jako próchnica

-przemieszczanie składu chemicznego gleby z warstw niższych ku wyższym

b) fizyczne właściwości:

-spulchnianie gleby- rozbijanie

-zachowanie w glebie powietrza i wody- gleba strukturalna

-funkcja strukturotwórcza korzenia

-gleba niestrukturalna daje tylko wodę lub powietrze- korzeń ma zmienić ją na strukturalną

GLEBA NIESTRUKTURALNA- np. piach:

GLEBA STRUKTURALNA- np. glina:

GLEBA POŚREDNIA- grudkowata:

-korzeń wydziela wokół siebie ryzosferę, tworzoną z wydzielin korzeniowych, która zlepia luźne gleby w całość

SYSTEMY KORZENIOWE:

1. palowy

2. wiązkowy

3. przybyszowy (wyrasta z pędu lub z liścia)

Ich rodzaj zależy od genetyki rośliny. Deformacje korzeniowe zależą od warunków.

1. PALOWY:

1. korzeń oddechowy (dotyczy roślin, które rosną na bagnach)

2. spichrzowy (u roślin dwuletnich, jest grubszy od swojego pędu)

3. niespichrzowy (jest tej samej grubości, co pęd):

-z dużą dominacją korzenia głównego (gdy roślina rośnie w glebie ubogiej)

-z małą dominacją korzenia głównego (gdy roślina rośnie w glebie bogatej)

2. WIĄZKOWY

1. spichrzowy (grubości żyłki)

-bulwy korzeniowe

1. niespichrzowy (grubości nitek)

3. PRZYBYSZOWY

2. korzeń zwykły (np. perz, konwalia; pęd rośnie poziomo pod ziemią, a korzenie odchodzą od niego w kępkach od węzłów pędu)

3. ssawki (wyst. u pasożytów, np. kalianka lub półpasożytów, np. jemioła)

4. korzeń powietrzny (wyst. u epifitów- roślin, które przyczepiają się do koron innych roślin, ponieważ chcą być bliżej światła, np. filodendron; paproć wytwarza „wąsy”, które chłoną parę wodną z powietrza)

5. korzeń kurczliwy (wyst. u wszystkich roślin cebulowatych, przesuwa roślinę w glebie ku dołowi)

6. korzeń czepny (wyst. u niektórych pnączy, np. bluszcz- posiada dwa rodzaje korzeni, czepny umożliwia mu „wspinanie się”)

7. podporowy (gdy roślina jest duża, a system korzeniowy z natury jest wiązkowy, wtedy roślina wytwarza korzeń podporowy, np. kukurydza; korzeń podporowy wyrasta z pierwszego węzła pędu)

8. bulwy korzeniowe (gdy grubieją nie całe korzenie, a tylko ich niektóre odcinki)

Wykład 2 Pęd i łodyga

Funkcje pędu:

- przewodzenie

- łączenie liści z korzeniem

- pęd spichrzowy gromadzi materiały zapasowe lub wodę

- funkcje czepna (wąsy lub pędy wijące)

- funkcja fotosyntezująca (gałęziaki), gdy pęd pełni funkcje liścia

KLASYFIKACJA:

Pędy podziemne:

1. kłącza:

-rozłogi (rosną w glebie poziomo; mają swoją odmianę nadziemną, np. truskawka)

-karpa (np. rabarbar- rośnie zawsze pionowo, jest grube, sztywne, ciemne)

1. bulwy (zgrubiały pęd, np. ziemniak, kwiaty bulwiaste; z bulwy wyrasta ulistniony pęd, bulwa nie ma korzeni; w bulwie wyróżnić można: oczka [gł. oczko generatywne], stolon [służą do rozmnażania])

2. cebule (z cebuli wyrastają liście, skróconym pędem jest piętna, a warstwy cebuli to liście spichrzowe)

ROZGAŁĘZIENIA:

1. Przewodnikowe:

-monopoidialne (jednoosiowe)

-sympoidialne (wieloosiowe)- gdy pędy boczne przerastają pęd główny

-dychotoniczne (odmiana anizotoniczna)- gdy stożek wzrostu się rozdwaja, np. mszaki, widłaki

2. Bezprzewodnikowe:

--pseudodychotoniczne (odmiana izotoniczna)- gdy pęd zamarł, a w tym miejscu wyrosły dwa lub trzy równorzędne pędy; wyst. u drzew

PĘDY:

1. Jednoroczne (zawsze nierozgałęzione, zawsze mają pąki boczne)

Istnieją cztery rodzaje pędów jednorocznych:

-Krótkopędy:

1. strzałka (do 3cm)

2. cierń (od 3 do 10cm)

3. prątek (od 10 do 20cm)

-Długopędy:

4. długopęd jednoroczny (powyżej 20cm)

2. Wieloletnie (są rozgałęzione i nie mają pąków bocznych)

Pędy wieloletnie również dzielą się na krótkopędy i długopędy:

-Krótkopędy wieloletnie:

a) sączek:

-sączek płodny (gdy jest pączek)

-sączek bezpłodny (brak pączka)

b) buławka

c) osadnik (różne kombinacje)

-Długopędy:

d) długopęd wieloletni

PĄKI:

1. ze względu na miejsce występowania:

- śpiące (na szyjce korzeniowej- nasada pędu, wyst. pod korą)

- przybyszowe (pojawiają się na korzeniu)

- szczytowe

- boczne

2. w zależności od tego, co zawierają:

- liściowe (są szpiczaste)

- kwiatowe (są zaokrąglone)

- mieszane (w jednym pąki są zarówno zawiązki liści, jak i kwiatów)

- kolateralne (na jednym pędzie wyrasta kilka pąków)

Wykład 3 Liść

1. Fotosynteza:

CO2 + H2O ◊ C6H12O6 + O2

(energia      (glukoza)

świetlna -

wszystkie barwy świetlne prócz zielonej)

Fotosynteza zachodzi w każdym barwniku, nie tylko w chlorofilu (ale chlorofil ma największą wydajność).

ASYMILACJA- funkcja pobierania dwutlenku węgla, potrzebnego do fotosyntezy

TRANSPILACJA- funkcja utraty wody (parowanie) przez aparaty liściowe (pod blaszką   liściową)

GUTACJA („płacz roślin”)- funkcja utraty wody, nie w postaci pary, a kropelek wody przez wypotniki (hydatody) na brzegu blaszki liściowej; wyst. przy wysokiej wilgotności powietrza

2. Oddychanie (potrzebne do wytworzenia energii):

↓

proces utleniania (spalania glukozy)

O2 + C6H12O6 ◊ H2O + CO2

↓

energia cieplna

Proces oddychania jest procesem odwrotnym do procesu fotosyntezy.

3. Funkcja ochronna- przekształcenia liści w :

- cierń

- łuskę

- kolec (kolec nie jest liściem)

CIERŃ- zawsze wyrasta z węzła, zawsze ma organ do pary (cierń lub liść)

KOLEC- kolec to narośl na skórce, np. u róży

4. Funkcja czepna- przekształcenia liści w wąs:

WĄS PĘDOWY- wyrasta bezpośrednio z pędu

WĄS LIŚCIOWY- „wyrasta z liścia”

5. Funkcja spichrzowa- przekształcenia liści, które gromadzą:

- wodę, np. aloes (grube, pękate liście lub małe kuleczki), grubosz drzewiasty

- substancje odżywcze (sole mineralne + woda)

6. Liście pułapkowe, np. u rosiczki- roślina musi uzupełniać białko polując na owady

7. Przekształcenia liści w kwiat.

HETEROFILIA- jeden okaz daje różne rodzaje liści, np. strzałka wodna (wytwarza dwa lub nawet trzy rodzaje liści), morwa, wiąz, śnieguliczka

FORMA (pojęcie szersze o rozmieszczenie kształtów w przestrzeni) I KSZTAŁT BLASZKI LIŚCIOWEJ:

1. Formy liści złożonych (gdy składa się z wielu listków):

1. dłoniastozłożone

2. pierzastozłożone:

- nieparzystopierzastozłożone

-parzystopierzastozłożone

Liście złożone nie mają kształtu, mają tylko formę.

3. liście wcinane:

-dłoniastowcinane (nerwy spotykają się w jednym miejscu)

-pierzastowcinane (nerwy wzdłuż nerwu głównego)

Głębokość wcięcia to już jest kształt!

2. Kształt liści wcinanych:

1. sieczny

2. wrębny

3. dzielny

4. klapowany

3. Forma liści pojedynczych:

Co jest ważne:

- poziom najszerszego miejsca w liściu

- jakie jest zagłębienie przy ogonku lub jaki jest wierzchołek

a) „zgrubiałe” poniżej połowy liścia:

- lancetowaty

- podłużnie jajowaty

b) „zgrubiałe” w połowie liścia:

- romboidalny (bardzo kanciasty)

- eliptyczny

c) najszersze miejsce poniżej połowy:

- klinowaty

d) najszersze miejsce na samym wierzchołku:

- odwrotnie sercowaty

- odwrotnie jajowaty

e) taka sama grubość przez całą długość liścia:

- równowąski

- owalny

f) okrągły i tarczowaty (ogonek wyrasta ze środka blaszki liściowej)

g) igiełkowaty:

- iglasty (kłujący)

- szydlasty (spłaszczony, zaokrąglony)

- łuskowaty

Wykład 4 Kwiat

Wzór kwiatowy:

P- okwiat pojedynczy (łatki)

K- kielich (działki)

C- korona (płatki)

A- pręcikowe

G- słupkowe

( )- zrośnięcie się działek, płatków, słupków

[ ]- przyrastanie pręcików do korony

+ - łączy okółki złożone z tych samych elementów

-  - nad liczbą słupków to słupek dolny

↓ - grzbiecista symetria kwiatu

* - promienista symetria kwiatu

Rośliny iglaste są nagonasienne. Ich kwiatostany to szyszki, łuski szyszek to kwiaty. Są wieloletnie i zdrewniałe, dojrzewają po ok. trzech latach.

Kwiat składa się z (od środka):

-słupkowie

-pręciki (pręcikowie- zajmuje dwa okółka)

-okwiat pojedynczy (płatki w dwóch okółkach)

-korona

-kielich (zielone listki na samym spodzie kwiatu)

Szypułka kwiatowa pojawia się od momentu ostatniego liścia. Jest elementem kwiatu. Funkcje szypułki to ułatwianie elementu zapylającego.

Dno kwiatowe to ostatnie miejsce na szypułce.

Jeśli nie ma kielicha to nie jest to kwiat, tylko okwiat pojedynczy.

1. Funkcja kielicha: zabezpieczanie zalążków

2. Funkcja korony: funkcja zapylająca (wabi owady kolorem, smakiem, zapachem)

3. Funkcja pręcików: pyłek (dwa plemniki w jednym)- organ męski rozrodczy, funkcja rozrodcza

4. Funkcja słupków: żeński organ rozrodczy (16 komórek jajowych); funkcja rozrodcza

SŁUPEK:

Słupki wolne- tyle samo znamion, co zalążni

Słupki zrośnięte- więcej znamion niż zalążni

Słupek górny- gdy nie widać zalążni

Słupek dolny- gdy widać zalążnie (niewiele jest takich kwiatów)

KWIATOSTAN POJEDYNCZY- gdy kwitnie kwiatem pojedynczym

KWIATOSTAN WIELOKROTNY- gdy zakwita kwiatostanem

Kwiat:

1. kwiat pojedynczy

2. kwiatostan pojedynczy:

- prosty

- złożony

c)  kwiatostan wielokrotny

- prosty

- złożony

1. Kłos prosty

Kłos złożony:

- kolba

- bazia

- kotka

2. Grono proste

Grono złożone

3. Wiecha (nie ma formy prostej)

4. Baldachogrono proste

Baldachogrono złożone

1. Koszyczek

2. Baldach prosty

Baldach złożony

1. Główka

2. Kwiatostany wierzchotkowe:

jednoramienne:

-dwurzędka

-sierpik

-skrętek

dwuramienne

wieloramienne

Wykład 5 Owoc i nasienie

1. owocostan

2. owoce zbiorowe

3. owoce pojedyncze

OWOCOSTAN- powstaje z całego kwiatostanu

- słonecznik- niełupki zebrane w koszyczek

- owies- ziarniaki zebrane w wiechę

OWOC ZBIOROWY- powstaje z jednego kwiata, gdy w kwiecie jest więcej niż jeden słupek

- malina- owoc wielopestkowy

- truskawka- owoc wieloorzeszkowy

- cytrusy- jedna skórka, ale wewnątrz pojedyncze owocki

OWOC POJEDYNCZY:

- suchy- miąższ niesoczysty

- soczysty (mięsisty)- miąższ soczysty

Owoc soczysty (liczba nasion i miejsce ich usytuowania):

1. pestkowiec- jedno nasienie równo w centrum miąższu, np. wiśnia

2. jagoda- więcej niż jedno nasienie umieszczone luźno w miąższu, np. dynia, arbuz, winogrono

3. owoc jabłkowaty (ziarnkowy, pozorny, rzekomy)- powstaje z dna kwiatowego, a nie z zalążni (słupki dolne, nie widać zalążni), np. papryka, jabłko, jarzębina, dzika róża

Owoc suchy:

1. pękający- gdy wypuszcza nasiona

- dwustronnie: strąk, łuszczyna, łuszczynka

- jednostronnie (pękają jednym szwem): mieszek, torebka

b)  niepękający:

- ziarniak- nasienie zrośnięte z owocnią, np. kukurydza (owoc typowy dla traw)

(„cypek” w ziarniaku- wystająca część owocu to owocnia odstająca od nasienia)

- orzech (zdrewniała owocnia, jedno nasiono- gładkie bielmo): orzech, orzeszek, orzeszek oskrzydlony

- kłębek, np. burak

- niełupka- powstaje z koszyczka, owocnia jest skórzasta, elastyczna, mm wielkości, np. słonecznik: niełupka właściwa, skrzydlak, niełupka drobna, niełupka drobna z puchem kielichowym, niełupka drobna z aparatem czepnym, rozłupnia, rozłupka

---