GATUNKI RYB HODOWLANYCH W POLSCE
Karp - Cyprinus carpio
Lin - Tinca tinca
Pstrąg tęczowy — Oncorhynchus mikiss
Pstrąg źródlany — Salmo trutta morpha fario
Szczupak — Essox lucius
Sandacz — Lucioperca lucioperca
Sum — Thymallus thymallus
Głowacica — Mucho hucho
Cztery ostatnie gatunki hoduje się wyłącznie jako materiał zarybieniowy.
Wśród ryb roślinożernych hoduje się sprowadzone z Dalekiego Wschodu
gatunki:
Amur biały - Ctenopharyngodon idella
Tołpyga biała — Hypophthalmichthys molitrix
Tołpyga pstra — Aristichthys nobilis
ŚRODOWISKO WODNE RYB
zbiorniki naturalne -powstałe bez udziału człowieka (rzeki, jeziora)
zbiorniki sztuczne -powstałe w wyniku działalności ludzkiej np. stawy
Konstrukcja stawu
Staw powstaje przez kopanie zagłębienia tzw. misy stawowej oraz sypanie grobli. Górną warstwę żyznej gleby gromadzi się w postaci pryzm a następnie po usypaniu grobli rozsypuje się ponownie na dno. Dno prawidłowo zbudowanego stawu powinno być wyrównane, obniżając się stopniowo w kierunku odpływu, optymalny spadek dna wynosi ok.3%.
Zbyt mały spadek dna >1% nie zapewnia całkowitego spływu wody z dna podczas odłowu zaś zbyt duże obniżenie dna <5% może powodować przesuwanie się górnych żyznych warstw dna stawowego w rejon łowiska W dnie stawu znajduje się jeden lub więcej rowów głównych oraz liczne rowy boczne. Rów główny służy do zbierania wody odpływowej z rowów bocznych i do przetrzymywania ryb spływających z różnych rejonów stawu w trakcie odłowu. Początkowa i końcowa część rowu głównego służy jako łowisko Rowy boczne nie powinny znajdować się zbyt blisko grobli.Odstęp między rowem a groblą to tzw. ława. Zasilanie stawu w wodę.Do piętrzenia wody w stawach lub jej spuszczenia i do regulacji dopływu i odpływu wody ze stawu służą mnichy. Mnich składa się z pionowego stojaka z szeregiem wyjmowanych od góry zastawek oraz z części poziomej zwanej leżakiem przepuszczającej wode pod groblę. Stojaki mnichów wpustowych umieszczone są w rowie doprowadzającym do stawu, natomiast mnichów spustowych w stawie. Leżak mnicha odpływowego powinien być nieco poniżej dna rowu głównego i łowiska co zapewnia sprawny odłów ryb i całkowite osuszenie łowiska po spuszczeniu wody ze stawu. Kompleksy stawów otoczone są rowami odciekowymi. Stawy karpiowe są zasilane woda z rzek, którą doprowadza się rowami z miejsca powyżej spiętrzenia. Rowy odprowadzające wodę ze stawów łączą się z rzeką poniżej spiętrzenia. Do regulacji spiętrzenia wody w rzece służa jazy. Ilośc wody potrzebna w gospodarstwie stawowym.Do zalania 1 ha stawu na głębokośc 1m w 2 tyg potrzeba jest dopływ wody około 6l/s. Dopływ wody 1 l/s wystarcza do uzupełnienia ubytków powstałych wskutek parowania, wsiąkania lub przesiąkania przez groble. Przy silnym parowaniu i nieszczelnych groblach potrzebny jest odpływ wody 2-3 l/s ha. RODZAJE STAWÓW ZE WZGLĘDU NA SPOSÓB ZASILANIA WODY Stawy niespuszczalne nie mają urządzeń pozwalających na spuszczenie i zupełny odpływ z nich wody. Rozkład mułu dna stawu przebiega bardzo wolno(brak dostatecznej ilości tlenu). Nie uprawia się dna, które zagrożone jest zarastaniem. Wydajność tych stawów jest niska. Ze stawu takiego nie można odłowić wszystkich ryb zarówno hodowlanych i chwastu rybiego, czyli ryb niepożądanych.Walka z chorobami jak i zabiegi profilaktycznie są bardzo utrudnione. Stawy spuszczalne. maja urządzenia hydrotechniczne(mnichy) regulujące poziom wody więc mogą być w odpowiednich okresach spuszczane. Pozwala to na stosowanie właściwej gospodarki wodnej, prawidłową osadę rybną oraz umożliwia wykonanie zabiegów pielęgnacyjnych jak i profilaktycznych Stawy osuszalne w których oprócz spuszczania wody istnieją warunki na osuszenie całego dna stawu, mają zapewnione odpowiednie spady dla odprowadzenia wody, oraz w dnie sieć rowów osuszających. Osuszanie dna stawowego przyspiesza procesy mineralizacji substancji organicznej nagromadzonej w okresie letniej wegetacji, pozwala na stosowanie upraw mechanicznych i obsiewanie stawu roślinami uprawnymi, a także odkażanie. Osuszanie i obsiewanie stawów zwiększa ich wydajność produkcyjną

Zabiegi zwiększające żyzność stawów oraz poprawę warunków higienicznych.
1.Osuszanie
2.Wapnowanie
3.Nawożenie Osuszanie. Im warstwa osadów organicznych jest grubsza, tym osuszanie może bardziej przyczynić się do poniesienia żyzności stawu. W dnie powstają liczne spękania, sięgające w głąb warstwy mułu stawowego, który rozpada się na poszczególne bryły. Zapewnia ono lepszy dostęp tlenu do nie rozłożonych osadów dennych, ponieważ przy bezpośrednim kontakcie z powietrzem atmosferycznym proces mineralizacji przebiega bardziej intensywnie. W dobrze osuszonym stanie, w którym w ciągu kampanii hodowlanej nagromadziły się grube pokłady mułu, powstają głębokie spękania. Szczególnie korzystne warunki do mineralizacji dna występują w okresie wysokich temperatur. Stawy niektórych kategorii osuszane są późną jesienią (zalewane wczesną wiosną) czyli w okresie niskich temperatur; proces mineralizacji ulega zwolnieniu. W okresie osuszania dna stawowego znaczna część dwutlenku węgla ulatnia się do atmosfery. Część dwutlenku węgla łączy się ze związkami wapnia i w postaci kwaśnego węglanu wapnia Ca(HCO₃)₂ pozostaje w glebie. Po zalaniu stawu wodą zgromadzone w dnie substancje mineralne zwiększają żyzność stawu. Wapnowanie . Regularne wapnowanie dna stawowego jest podstawowym warunkiem utrzymania wysokiej żyzności czyli wydajności stawu; i jest niezastąpionym zabiegiem dezynfekcyjnym. Właściwa zawartość związków wapnia w stawie zapewnia prawidłowe pH. Jest ważna dla życia zwierząt i roślin wodnych oraz niezbędna dla rozwoju bakterii, które biorą udział w mineralizacji substancji „organicznych. Wapnowanie dna oraz wody stawowej jest koniecznym warunkiem efektywnego działania nawozów organicznych i mineralnych. W przypadku stawów całkowicie jałowych, wapnowanie powinno być połączone z nawożeniem organicznym dna W stawach położonych na gruntach lekkich, ubogich w wapń i związki organiczne, zaleca się stosować drobno zmielony węglan wapnia CaCO3, czyli wapno nawozowe, natomiast w celu poprawy żyzności stawów położonych na gruntach ciężkich igliniastych, należy stosować sproszkowane wapno palone CaO Substancja określana w handlu jako wapno nawozowe zawiera ok: 95% CaCO3 wapno palone zawiera zwykle ok. 85% CaO; wapno gaszone /hydratyzowane/ ok. 65% CaO. Przy corocznym wapnowaniu stawów stosuje się zwykle 200-400kgCaCO3/ha lub 500-600 kg CaO/ha.. Przy sporadycznym wapnowaniu /raz na kilka lat/ jednorazowo stosuje się dawki do 1000 kg CaCO3/ha, 2500 kg CaO/ha lub 3300 kg Ca(OH)2/ha. Zaleca się również każdego roku, wapnowanie wody (po zalaniu stawu)przy użyciu500 kg/ha CaCO3, w trzech dawkach od maja do lipca, lub CaO w dawkach o połowę mniejszych. Odczyn wody bezpośrednio po wapnowaniu nie może przekraczać pH 10. Nadmierne wapnowanie wody ponad 200 kg CaO/ha może spowodować całkowite strącenie fitoplanktonu (drobnych roślin występujących w toni wodnej) Przy stosowaniu wapna palonego „na wodę” nie spowodować poparzeń ryb szczególnie jeżeli przebywają one w tym okresie w pobliżu powierzchni wody, co może mieć miejsce w okresie deficytów tlenowych. Wapno nawozowe CaCO3 jest prawie nierozpuszczalne w wodzie i dlatego powinno być jak najdrobniej zmielone. Rozpuszcza się ono natomiast stopniowo pod wpływem kwasu węglowego, z którym tworzy rozpuszczalny kwaśny węglan wapnia Ca(HCO3)2który jest uwodnioną formą dwutlenku węgla. Utrzymanie się określonej ilości wapnia w formie roztworu w wodzie jest „regulowane” przez wytwarzanie się CO2 z rozpadu substancji organicznych. Niektórzy uważają że po zalaniu wodą stawu, zastosowany na dno CaCO3 rozpuszcza się powoli (nawet do 1 miesiąca).
Wapno to ma słabe działanie odkażające i nie .nadaje się do zwalczania pasożytów i bakterii chorobotwórczych. Nie zabije również wielu pożytecznych organizmów, stanowiących pokarm ryb i z tego względu wydaje się najwłaściwsze w przypadku przesadek I i II. W wyniku prawidłowego wapnowania kwaśny węglan wapnia stabilizuje pH wody i dna na 8,5. Dawniej uważano, że wapno należy stosować jedynie w celu odkwaszania gleby, bo wapń wiąże kwasy wytwarzające się stale przy procesach rozkładu. Bardzo ważna rola wapna polega na magazynowaniu dwutlenku węgla. W jego obecności wapń łączy się mianowicie z wodą tworząc kwaśny węglan wapnia.
Związek ten jest właśnie „magazynem dwutlenku węgla”. Odpowiednia ilość Ca(HCO3)2 w środowisku zapobiega przed wyczerpaniem się CO2. W miarę pobierania CO2 przez rośliny (w dzień podczas fotosyntezy), uwltnia się on (w zależności od potrzeby) z kwaśnego węglanu wapnia. Wyniki badań efektywności wapnowania przeprowadzonego w licznych zakładach rybackich wykazały dodatkowe zwiększenie produkcji karpi o ponad 150 kg w przeliczeniu na każde 100 kg, wysianego wapna.
Dezynfekcja stawów 1. Do odkażania używa się wapna świeżo palonego, sproszkowanego przechowywanego w suchym miejscu pod dachem, w przeciwnym bowiem razie traci ono szybko swe właściwości żrące. Suche bryły wapna powinny być sproszkowane mechanicznie.
2. Na oczyszczone najlepiej jeszcze mokre dno stawu rozsiewa się równomiernie miał wapienny tak aby cała powierzchnia była biała w dawce określonej przez Pracownię 10-25q/ha. 3. Po rozsianiu wapna staw nawadnia się aby wodą pokryte było tylko dno. Za pomocą grabi żelaznych porusza się górną warstwę gleby w celu dokładnego rozpuszczenia wapna i wytworzenia się mleka wapiennego. 4. Brzegi stawu i jego urządzenia techniczne odkaża się przez polewanie rozcieńczonym mlekiem wspieranym, 5.Po upływie 6-10 dni, jeżeli staw napelnia się wodą i jeśli ma być bezpośrednio po dezynfekcji zarybiony ponownie ją spuszcza w celu przepłukania zbiornika 6.Jeżeli staw nie będzie w najbliższej przyszłości zarybiony należy pozostawić mleko wapienne do zupełnego jego wyschnięcia celem dodatkowego odkwaszenia dna stawu. 7.Pracownicy podczas przeprowadzania odkażania powinni być zaopatrzeni w chronne okulary ponieważ wapno niegaszone wywołuje głębokie zmiany zapalne śluzówki i zmętnienie rogówki oka. 8. Stawy hodowlane, odrostowe, rowy dopływowe i odpływowe, jazy, Ujścia rzek należy odkażać bezpośrednio po odłowach.
Im temperatura środowiska wyższa tym działanie odkażające silniejsze. 9. Zimochowy należy zaraz po osuszeniu dna odkazić, nie później niż w czerwcu. Pielęgnacja stawów .Szkodliwy wpływ roślinności twardej wynurzonej:
1.wypłycanie zbiorników wodnych i powodowanie przez to jeszcze bujniejszego porostu
2. zacienianie wody i hamowanie procesów przyswajania dwutlenku węgla, a przez to zmniejszenie produkcji pokarmu naturalnego dla ryb 3. utrudnianie rybom poszukiwania pokarmu, zarówno w wodzie jak i w dnie stawu 4. wyczerpywanie cennych związków pokarmowych z dna i tworzenie po obumarciu roślin mało wartościowego i trudno rozkładającego się osadu (zakwaszanie środowiska) 5. pogarszanie stanu zdrowotnego ryb 6. utrudnianie odławiania ryb i kontroli ich przyrostów 7.liczniejsze występowanie szkodników ryb 8.nadmierne wyparowywanie wody przez tkanki roślin .Częsta przyczyną zarastania stawów jest ich nadmierna płytkość wynikająca z wadliwej budowy lub nienależytej pielęgnacji urządzeń stawowych. Zasadniczym sposobem niszczenia roślinności wynurzonej (obok uprawy mechanicznej i środków chemicznych) jest koszenie ich pod wodą. W racjonalnie prowadzonym gospodarstwie koszenie roślinności wynurzonej jest prowadzone bez przerwy. Wykaszanie powtarza się od maja do sierpnia ciecie powinno być wykonane przy samym dnie . TYPY STAWÓW W OBIEKTACH KARPIOWYCH
Stawy tarlakowe i zimochowy dla tarlaków.
Tarliska i ogrzewalniki — 0,1% powierzchni gospodarstwa
Przesadki I — 3,0%
Przesadki II— 10,0%
Stawy kroczkowe — 14%
Stawy towarowe — 70 %
Zimochowy dla narybku —1%
Zimochowy kroczkowe — 1,5%
Magazyny towarowe — 0,4%
Ponadto na terenie gospodarstwa rybackiego powinny się znajdować takie mieszczenia jak:
-sieciarnią do przechowywania sprzętu rybackiego
-magazyn pasz, nawozów mineralnych itp.
-wiaty (zadaszenia) mieszczące łódki, kosiarki, itp.
Staw tarlakowy głębokość 50-150 cm, do hodowli karpi wybranych do rozpłodu. Powinien być całkowicie osuszalny, zaopatrzony w osobny dopływ wody oraz powinien mieć duże zasoby pokarmu naturalnego. Zgęszczenie nie może przekraczać 2-4 do 10 sztuk/100 m2 dna. W okresie zimy tarlaki przenosi się do specjalnych zimochowów.
Tarliska są małe stawy o pow. 100-150 m2, głębokości 20-30 cm przy dopływie; p-100 cm przy odpływie do przeprowadzenia naturalnego tarła, inkubacji zapłodnionej ikry i kilkudniowego przetrzymywania larw karpia przed tarłem. Powinno być porośnięte świeżą i miękką trawą. Są„pod wodą” nie dłużej niż 2 tygodnie w ciągu roku. Po odbyciu tarła i odłowie wylęgu tarliska należy osuszyć, trawę wykosić i wygrabić. Na dno tarliska należy zastosować wapno nawozowe CaCO3 lub wapno palone Dno tarliska użyźnia się nawozami minimalnymi szczególnie korzystne są nawozy potasowe Tarliska zalewa się 2-3 dni przed planowanym tarłem. , zalewa się je wodą z niewielkiego płytkiego zbiornika zwanego ogrzewalnikiem
Ogrzewalnik jego pojemnośc powinna zabezpieczyć dwukrotnie zalanie zespołu składającego się z 4-5 tarlisk. Służy do podniesienia tmperatury wody i jest osadnikiem zapobiegającym zamuleniu tarlisk. Mnich wpustowy ogrzewalnika oraz tarliska powinien mieć zastawkę z gęstej siatki zapobiegająca napływowi dużych drapieżnych owadów ich larw i kijanek, które są potencjalnymi konsumentami wylęgu. Przesadki I to niewielkie stawy o powierzchni 0.25-2 ha i głębokości 3 O-50 cm przy opływie; 125 cm przed odpływem., użytkowane są w czerwcu i w lipcu przez 4-6 tygodni. Obsada ryb yynosi 100 000-200 000 sztuk/ha. w pozostałym okresie stawy te utrzymywane są „na sucho”. w okresie osuszania przeprowaclza się szereg zabiegów mających na celu podnoszenie ich żyzności. Należą do nich: płytka orka, wapnowanie, nawożenie gleby, nawozami mineralnymi, bronowanie dna , wysiew mieszanki roślin zbożowych (owies i jęczmień) motylkowych (łubin, groch, wyka), które po przeoraniu odgrywają one rolę nawozu organicznego.do użyźniania stosuje się również nawozy zwierzęce. Najbardziej ceniony jest Lawóz koński, następnie bydlęcy, owczy i drobiowy.
Przesadki II powierzchnia l-20 ha, głębokość przy dopływie 50-70 cm; przy doplywie 120-150 cm. Osuszalne i uprawiane. Do wychowu narybku karpia w okresie lata i jesieni K1 (niekiedy do przetrzymywania ryb w okresie zimy). W czasie kiedy przesadki II nie są użytkowane ich dno powinno być uprawiane tak jak w przesadkach I: dokładnie osuszone, wapnowane, nawożone , wczesną wiosną dno przesadki obsadzić można mieszanką peluszki z owsem lub wyki z owsem. Po skoszeniu zalewa się wodą, nie później niż w III dekadzie czerwca. Obsady przesadek II są zwykle 10-krotnie mniejsze od przesadek I i wynoszą O 000-20 000 sztuk/ha. Zimochowy narybkowe Pow 1-5 ha. Głębokość 150-180 cm, czasami do 2 m
Głębokość stawu powinna przekraczać o 50 cm maksymalną grubość pokrywy lodowej. (w PL grubość lodu może dochodzić do 60-80 cm) Powinny mieć zapewniony stały dopływ wody nawet w ciągu największych mrozów. Przepływ wody przez zimochów powinien odbywać się po najdłuższej osi stawu. Po odłowie wiosennym przeprowadza się osuszanie i wapnowanie dna. Zimochowy należy dezynfekować każdego roku, 3-4 tygodnie przed ich zalaniem, przy użyciu wapna palonego w ilości 2000 kg/ha. Zimochowy zalewa się zwykle w połowie września. Jleżeli dno porośnięte jest trawą pozostawia się ją, lub obsiewa się tak jak przesadki II. obsady zimochowów narybkowych wynoszą 40 000-50 000 sztuk/ha, rzadziej 15 000-20 000 sztuk/ha. Stawy kroczkowe Pow 10-30 ha. Głębokość 0,7-2,0 m spuszczalne i całkowicie lub częściowo osuszalne zbiorniki wodne do wychowu karpi w II roku życia. Używa się zwykle od drugiej połowy kwietnia do aździemika-listopada. W pozostałym okresie powinny być osuszone i wapnowane. W stawach kroczkowych o dużym areale nie przeprowadza się uprawy dna. obsadę stawów kroczkowych stanowi narybek karpia po przezimowaniu w ilości 2 000-20 000 sztuk/ha. Ryby wpuszcza się do stawów kroczkowych wiosną kiedy tempa wody podniesie się do 8°C. Zarybianie przy niższych temperaturach prowadzi do głodowania ryb, ponieważ w stawie brak jest jeszcze dostatecznej ilości pokarmu naturalnego szczególnie organizmów planktonowych. Zimochowy kroczkowe pow 1-5 ha. Srednia głębokość 170 cm. dopływ wody pwinien być tym większy im większe jest zagęszczenie ryb w stawie. Obsady wynoszą najczęściej 20 000 sztuk/ha Zbyt duży dopływ wody do zimochowów może być przyczyną znacznego )ziębienia wody,. Temperatura blisko 0°C powoduje przeziębienie ryb oraz naczne straty w okresie zimowania i bezpośrednio po zimowaniu.
Stawy odrostowe pow 5-50 ha, niekiedy do 300 ha. Głębokość 0.5-2,5m. są to największe w gospodarstwie do hodowli karpia w 3 roku życia.Większość stawów jest tylko częściowo osuszalna. używane są zwykle przez kilka lat „bez odpoczynku”. Po każdym odłowie napełnia się je natychmiast wodą. Taki system powoduje obniżenie higieny i kultury hodowlanej. W ciągu kilku lat użytkowania wykształca się swoiste dno pokryte wtórnym osadem mułu zalegającym na pierwotnej glebie. Oddziela on żyzną warstwę dna stawowego od toni wodnej. Grubość pokładów mułowych może miejscami przekraczać 40 cm. Woda jest często przezroczysta uboga we florę i w faunę. W wyniku różnych procesów (głównie bakteryjnych) w głębi osadów dennych następuje kumulacja trujących dla ryb substancji tj. siarkowodór, azotyny i amoniak. Mogą one powodować zatrucia oraz śnięcia ryb.
W następstwie intensywnego rozkładu nagromadzonych substancji organicznych następuje deficyt tlenowy będący też przyczyną śnięć ryb. W celu poprawy kultury hodowlanej stawów co kilka lat stawy są ugorowane i przeprowadza się głęboką orkę i wapnowanie dna (często późną jesienią po „zamarznięciu dna”). Obsada wynosi 800-1000 sztuk/ha.
Magazyny Pow 300-1500 m2. Głębokość ok.2 m Dno piaszczyste i zwarte.
służą do przetrzymywania karpi handlowych przez kilka do kilkunastu tygodni :od października do stycznia). Wielkość powinna być tak skalkulowana ażeby cała obsada mogła mieścić się w jednej jednostce transportowej. po odłowach i przed zarybieniem magazyny należy odkazić wapnem palonym.

ZALETY KARPIA JAKO MATERIAŁU HODOWLANEGO Duże tempo wzrostu, Wykorzystanie różnorodnych zasobów pokarmowych, Osiąga dojrzałość płciowąpóźno, po okresie produkcyjnym, W zimie zapada w sen zimowy, Dobrze znosi wahania temperatury opt.23-28°C, letalna 36°C (dla dorosłych), Małe zapotrzebowanie tlenowe 3-5 cm³0₂/l wody Odporność na zabiegi
Temp optymalne w hodowli karpia poniżej 12°C i powyżej 30°C są letalne dla ikry karpia
optymalną jest 20°C. Poniżej 18°C i powyżej 22°C może spowodować straty wylęgu do 50%.Zzimowanie karpia powinno przebiegać w zakresie temperatur 0,5-1,5°C. Wyższa temperatura prowadzi do ubytku tłuszczu, a potem białka w mięsie ryb, jak też do zmian we frakcjach białkowych.
Wybór materiału hodowlanego: Do rozrodu przeznacza się tylko: ryby dobrze umięśnione, z silnym lecz nie za krótkim trzonem ogonowym, dobrze wykształconymi płetwami,z małą głową Eliminuje się z hodowli osobniki z niepożądanymi cechami: łabo wygrzbiecone, z wielką głową, kościste o wąskiej budowie ciała, słabo umięśnione z wadami płetw, o niepożądanym ułuszczeniu, o skróconych wieczkach skrzelowych, ze zbyt długim lub zbyt krótkim trzonem ogona. Łuski: pełnołuski (drobnołuski, grabołuski), lustrzeń o zredukowanej liczbie łusek, skórzak lub golec (bezłuski) .Lustrzeń ma zredukowaną liczbę łusek, które mogą być ułożone w różnych miejscach:siodełkowy - występują tytko przy grzbiecie, lub pod linią
rzbietu., lampasowy - tylko wzdłuż linii nabocznej, wieńcowy - wzdłuż grzbietu, partii ogonowej na podbrzuszu i przy płetwach, grzbietowy - powyżej linii nabocznej, brzuszny - poniżej linii nabocznej, kołnierzowy - okalają otwór skrzelowy.
Kategorie wiekowe karpia
Kw- jest to larwa karpia z woreczkiem żółtkowym
Ko- karp miesięczny z przesadki I
K1- narybek po pierwszym sezonie hodowlanym karp jednoroczny, dorasta [o 9-12 cm i osiąga masę 3050 g
K2- kroczek — karp dwuletni, po dwóch sezonach hodowlanych, osiąga masę 250-500 g
K3 lub Kh - ryba po trzech sezonach hodowlanych, ryba towarową karp handlowy masa 1.250-1.500 g.
Tarlaki dojrzałe płciowo ryby. Samce-mleczaki, a samice ikrzyce. Tuż przed.tarłem u mleczaków w okolicy odbytu występuje niewielkie zakłębienie. Znajdujący się w nim otwór płciowy ma ostać trójkątnej szczeliny. Przy .niewielkim ucisku na powłoki brzuszne z otworu płciowego gotowego do tarła samca wypływa białawy mlecz. W okresie godowym na powłokach zewnętrznych samców, szczególnie w górnej części gowy oraz na pokrywach skrzelowych pojawia się „wysypka perłowa”. Są to twarde guzki, łatwo wyczuwalne przy dotyku. Gotowe do tarła ikrzyce ma ją zwykłe powiększone, miękkie powłoki brzuszne, a w okolicy odbytu zaczerwienioną wypukłość. W naszym klimacie mleczaki osiągają dojrzałość płciową zwykle po 3 latach, przy masie osobniczej ponad 2 kg, a ikrzyce po 4 latach, przy masie osobniczej ponad 3kg. Do tarła używa się zwykle samce po przeżyciu czterech sezonów hodowlanych, a samice po pięciu. Mleczaki są najbardziej produkcyjne do 8, a ikrzyce do 6 lat. Tarlaki karpia ważą w przybliżeniu tyle kilogramów ile mają lat.Po odłowie z zimochowów przeprowadza się przegląd tarlaków pod względem wartości hodowlanej oraz zdrowotności. Mleczaki i ikrzyce obsadza się w dwu oddzielnych zbiornikach wodnych w zagęszczeniu ok. 3 szt. na 100 m2 pow zbiornika. Większość hodowców uważa, że tarlaki należy przed tarłem dokarmiać przy użyciu śrutowanych ziaren zbóż lub roślin motylkowych.
TARŁO NATURALNE w naszym klimacie przeprowadza w drugiej połowicemaja lub w pierwszej połowie czerwca, gdy temperatura wody ustali się powyżej 18°C w ciągu dnia i nie opada poniżej 16°C w ciągu nocy. W przypadku niepowodzeń w uzyskaniu wylęgu karpia w pierwszej kampanii tarłowej, tarło powtarza się w lipcu. Do tarła dopuszcza się w poszczególnych tarliskach komplety trójkowe lub piątkowe. W skład kompletu trójkowego wchodzi 1 samica i 2 samce, natomiast komplet piątkowy 2 samice i 3 samce. Jeżeli temp powietrza w ciągu dnia jest wysoka, manipulacje z tarlakami przeprowadza się rano do godziny 9. Po przenoszenia tarlaków stosuje się zwykle zwilżone nosze brezentowe., przy sprzyjających warunkach atmosferycznych tarlaki przystępują do tarła po kilku lub kilkunastu godzinach od wpuszczenia ich do tarliska., tarło powimio odbywać się w ciągu 24 h. Przedłużenie okresu, w którym tarlisko pozostaje ,pod wodą” doprowadzić może do zamulenia trawy, które ujemnie wpływa na późniejszy rozwój ikry. Karp przystępuje do tarła w temperaturze 18-20°C. W tarlisku pzostae złożona ikra i mlecz; następuje zaplemnienie, zapłodnienie, tworzy się zarodek, wylęgają się larwy. Zapłodniona ikra nabiera lepkości i dzięki substancji kleistej przykleja się, do trawy rosnącej na tarlisku. I wygląda ją jak kropelki rosy. Ikrzyce o masie 2,5 kg produkują zwykle ok. 200 000 ziaren ikry, natomiast większe samice składają do 1 miliona ziaren. Zwykle ok. 180 000 ziaren ikry przygada na 1 kg masy ciała samicy. Przy tarle naturalnym od 60% do 90% jaj zostaje zapłodnione. Jaja nie zapłodnione mętnieją bieleją odpadają od podłoża i zwykle są atakowane przez pleśnie. Procent zapłodnienia ocenia się na drugi dzień po tarle. Po odbyciu tarła tarlaki jak najszybciej należy odłowić z tarliska, „ponieważ są one niekiedy nosicielami pasożytów groźnych dla wylęgu.
Wylęg w temp18-19°C powinien nastąpić w piątym_lub szóstym dniu po zapłodnieniu ikry; w temp wyższych po 3 dniach, natomiast w 17°C w ciągu 9 dni, W razie długotrwałego utrzymywania się temp na poziomie 10°C lub niższej, następuje obumarcie wszystkich ziaren ikry. Bezpośrednio po wykluciu larwy karpia zwane są wycierem i oznaczane symbolem Kw . Mają one wówczas od 4 do 5-6 mm długości. W_ciągu pierwszych kilkunastu godzin po wykluciu larwy przyczepione są za pomocą lepkiej substancji (wydzielanej przez gruczoły głowowe) do zanurzonych pędów roślin porastających tarlisko. W drugim lub trzecim dniu życia, przy resorpcji 213 woreczka zółtkowego, larwy karpia zaczynają samodzielnie pobierać pokarm składający się z drobnych, zwierząt wodnych należących do gromady, orzęsków oraz wrotków. Całkowita resorpcja woreczka żółtkowego następuje najczęściej po 3 dniach. Trzeciego dnia, a najpóźniej w czwartym, larwy z tarlisk do przesadek pierwszych. Przedłużanie okresu przetrzymywania larw w tarlisku, w którym jest mało pokarmu naturalnego w krótkim czasie powoduje osłabienie ryb wskutek głodowania Wylęg odławia się początkowo „na pełnej wodzie”, a następnie poziom wody w tarlisku obniża się nieco, larwy masowo podpływają pod dopływ, gdzie odławia się za pomocą małych kasarków powleczonych rnuślinem, z których spłukuje się je wielokrotnie do przygotowanych naczyń z wodą, Są to zwykle emaliowane lub plastikowe wiadra. Larwy przenosi się następnie do przesadek pierwszych lub zbiorników transportujących. Przy wszelkich manipulacjach, przy transporcie wylęgu, należy pamiętać, że ryby w tym stadium charakteryzuje duża wrażliwość na czynniki mechaniczne i fizykochemiczne: Przy załadunku i wyładunku larwy należy je delikatnie „przelewać” wodą Do przewozu wylęgu często używa się konwi mleczarskich lub worków z folii polietylenowej, wypelnionych częściowo czystym tlenem Do transportu larw używa się wodę z tarliska, z którego pochodzą. Naczynia transportujące powinny być całkowicie wypełnione wodą i zamknięte tak, żeby w trakcie przewozu nie powstawało falowanie, ani nie następował ruch urody który działa bardzo niekorzystnie na wylęg. Worki z tworzyw sztucznych napełnia się wodą i wylęgiem, tłoczy tlen i szczelnie zawiązuje. W czasie załadunku i podczas transportu (co kilkanaście minut) należy wstrząsnąć
workiem w celu nasycenia wody tlienem. Przed obsadzeniem larw w stawie, temperatura wody w zbiorniku przewozowym powinna by stopniowo doprowadzona do temperatury wody stawowej. Wylęg obsadza się w przesadkach pierwszych w liczbie od 100 000 do 200 000 szt/ha.
TARŁO SZTUCZNE
Rozród Przed planowanym terminem rozrodu tarlaki odławia się 2 zimochowów i umieszcza w basenach, przez które przepływa ogrzewana natleniona woda. W basenach ryby przetrzymywane są do momentu całkowitej adaptacji do nowych warunków i podwyższonej temperatury. Na 30-40 dni przed pożądanym tarłem tarlaki przenosi się do dużych przeplywowych basenów (5 tarlaków na 1 m3 wody) w których stopniowo podnosi się temp. do 18-20°C. Karmi się je paszą bogatą w białko. Najbardziej, dojrzałe ryby, oddzielnie samce i samice, przenosi się dc specjalnych betonowych basenów których temperaturę wody podnosi się stopniowo do 22-24 ^OC. Do pozyskiwania produktów płciowych(ikry, nasienia)najlepiej nadają się 4-8 letnie karpie o masie jednostkowej 2,5-7 kg. Sztuczne wycieranie tarlaków” przeprowadza zabieg hypofizacji, polega na domięśniowym wstrzykiwaniu tarlakom zawiesiny przysadki mózgowej pobranej uprzednio od dojrzałych płciowo karpi o odpowiecnio rozwiniętych gonadach. Ikrzyce otrzymują łącznie 3 mg materiału przysadkowego (w kilku mi 0,05% roztworu NaCl) 1 kg masy ciała w dwu dawkach podawanych w odstępie 10-24 h. W pierwszej iniekcji podaje się tylko 10% masy przysadkowej. Mleczakom wstrzykuje się 1 mg materiału przysadkowego na kilogram masy ciała. W temperaturze 23°C tarlaki są już niekiedy gotowe do wycierania.Przyspieszenie terminu rozrodu za pomocą hypofizacji może być powodem znacznej śmiertelności ikry w okresie inkubacji jak również niewielkiej „wycierałności samic w następnym sezonie. W celu pozyskania ikry powłoki brzuszne gotowej do tarła samicy uciska się wielokrotnie. Czynność ta powoduje, że jaja wydobywają się z jajników do jajowodów a następnie wypływają przez otwór płciowy na zew do naczynia. Z samców wyciska się mlecz. Przy nieumiejętnym przeprowadzaniu tarła, np. przy próbach uzyskania ikry od niedojrzałych jeszcze samic, jajniki mogą ulec )perforacji, a autoliza rozlanych w jamie ciała ziaren ikry może spowodować śmierć ryby. W jednej misce miesza się produkty płciowe od jednej ikrzycy oraz od jednego lub dwu mleczaków i starannie miesza, a następnie dodaje, się roztwór przedłużający, okres ruchliwości „plemników /40 g soli kuchennej i 30 g mocznika na 11 wody/Ciągłe mieszanie pęczniejącej ikry zapobiega zbrylaniu się jaj. Po l-1,5 h kończy się proces pęcznienia. Ikrę przepłukuje się wówczas roztworem taniny 16 g na 10 1 wody który pozbawia ją kleistości i zapobiega zbrylaniu się ziaren. Zabieg ten nie może trwać dłużej niż 15-20 s. Ikrę i mlecz zalewa się następnie wodą. Inkubacja ikry. Zapłodnioną ikrę zalaną wodą pozostawia się na kilkanaście min w spokoju, a następnie umieszcza w aparatach lęgowych. Uzywa się wysokich szklanych naczyń z dopływem wody od dołu, tzw. słoi Weissa o pojemności 6-8 1, niekiedy 20 1. W temp. 22-24°C. W każdym słoju znajduje się 2-2,5 1 napęczniałej ikry /120 000 - 180 000 jaj/1. Przez słój. przepływa powoli woda /1,5-2,5 1/min, powodując delikatne falowanie jaj. W temp 23°C wykluwanie się larw karpia następuje po 8-60 h. Podchów wylęgu. Wylęg otrzymany ze sztucznego rozrodu przetrzymywany jest w basenach do czasu, kiedy w stawach ustali się temp co tajniniej 16°C i pojawi się odpowiednia ilość pokarmu naturalnego. Obsadzanie stawów wylęgiem karpia można zaczynać już po dwu dniach od wyklucia się ryb, to jest, gdy napełnią one pęcherz pławny powietrzem.
W okresie tym hodowcy posiadający gotowe do obsady przesadki nabywają w wylęgarni kilkudniowy wylęg. Transport larw odbywa się najczęściej w plastikowych workach napełnionych czystą wodą i tlenem przy zagęszczeniu 0.000 - 100 000 szt. wylęgu w 15 1 wody. Odlów i transport ryb
Odłowy przesadek I na początku lipca, stąd odłowione ryby potocznie nazywa się lipcówką.
Używa się urządzenia zwanego samołówką lub odłówka, którą stawia się w stawie, w rowie dennym w pobliżu dopływu. Jest to skrzynia drewniana, której dwie ścianki od strony dopływu i odpyłwu zastąpione zostały siatką, dzięki czemu woda swobodnie przepływa przez srzynkę. Siatka przy odpływie wody ze skrzynki ma zwykle formę lejka wchodzącego do wnętrza skrzynki zakończonego otworem. Ryby płynące pod prąd wody przepływają przez ten otwór i dostają się do samołówki skąd co pewien czas odławiane są małymi kasarkami, powleczonymi siatką o odpowiedniej wielkości oczek.
Odłowy ze stawów kroczkowych te same zasady jak przy odłowach narybku. Najsprawniej przeprowadzane sa w stawach z których wodę można spuścić w ciągu jednego dnia. W większości gospodarstw stawowych stosuje się tradycyjny sposób odłowu karpi. Polega on na spuszczeniu wody ze stawu i zgromadzeniu ryb w niewielkim zagłębieniu za mnichem wpustowym, a drugiej fazie przed mnichem spustowym, gdzie odławia się je kasarkami i sufatami, rzadziej sieciami, a następnie przenosi do płuczki. Podczas odłowu przed mnichem zaleca się stale dopuszczać do łowiska strumień świeżej wody.Po odłowie, ryby powinny być umieszczone w płuczce na przepływie czystej, dobrze natlenionej wody, zapewniającej właściwą rekonwalescencję ryb po stresie. Przy dużych stawach kroczkowych jak również odrostowych powinny być budowane samołówki. Samołówka może być betonowym zbiornikiem zasilanym osobnym dopływem. Woda przepływająca przez samołówkę wypływa niewielkim strumieniem do odławianego stawu. Podczas stopniowego opuszczania wody w stawie, ryby płynąc pod prąd wody wypływający z samołówki trafiają do niej. Okresowo samołówkę, która jest pewnego rodzaju płuczka zamyka się a ryby odławia partiami bezpośrednio do transporterów.
Transport ryb Przed transportem karpie powinny być przetrzymywane w niewielkich płuczkach przenośnych, przez które stale przepływa czysta natleniona woda o temp nie wyższej niż 20°C. Odpowiednie odpijanie ryb w przepływającej wodzie powinno gwarantować całkowitą regenerację organizmu po stresie odłowowym. w okresie 6 h przed załadunkiem ryb do zbiorników transportowych nie należy ich karmić. Transport narybku odbywa się zwykle w beczkach lub w workach z tworzyw sztucznych z tłoczonym czystym tlenem zbiornik przewozowy powinien być w czasie transportu całkowicie wypełniony wodą i zamkniety. W temp 15-18 bez napowietrzenia nie więcej niż 1000szt narybku karpia na 150 l wody,a z napowietrzeniem na 30 l wody. W worka z tlenem i wodą w stosunki 1:1 1000 szt narybku w 6-12 l wody, trzeba wstrząsać workami aby wymieszać wodę z tlenem. Temp wody w zbiorniku przewozowym nie powinna przekraczać 15 stopni, a tlenu nie mniej niż 4mg o2/l. Różnica temp dotychczasowego środowiska a tego do którego wpuszczamy ryby nie może przekraczać 4 stopni. Przy transporcie narybku, bez napowietrzania który trwa do 6h w temp4-15 na każde 100 sztuk K1 stosuje się 9-19 l wody. A z napowietrzeniem 4-12 l wody, w temp wyższych wiecej wody niż w temp niższych. Narybek nie może spadać na pow wody z wys większej niż 40cm, załadunek i wyładunek ryb nie powinien odbywać się w temp niższej niż -2 stpnie. Zimowanie w temp 4-6^oCryby w hibernacji=sen zimowy, procesy met ulegaja zwolnieniu, w klimacie umiarkowanym zimowanie trwa X/XI-III/IV, 150-180 dni, ubytki jednostkowe wynoszą 15-20% obsady. Kroczki tracą przeciętnie 5-8% masy ciała, ubytki w sztukach3-5. Opt warunki zimowania są takie jak narybku. Zbyt dużo wody do zimochowu w okresie mrozów może być przyczyną znacznego obniżenia temperatury wody. Temp bliskie 0°C powodują „przezięnienie” ryb oraz znaczne straty w )kresie zimowania i bezpośrednio po zimowaniu.

KARP

Ko-po wylęgu

Kw-wylęg odchowany, przesadki I, po 4 tyg. Hodowli

K1-narybek, przesadki II, po I sezonie hodowlanym, narybek zimochowy, narybek w stawie kroczkowym

K2- kroczek, na jesień po przeżyciu okresu letniego, zimuje w zimochowach a na wiosnę do stawów towarowych

K3- ryba towarowa, na jesień

Wiek mleczaka-2-3lata, masa 3-4 kg

Wiek ikrzycy 4-5lat, masa 4-5

Tarło- IV-VI

Temp. H₂O 16-22^o(18^oC)

Płodność względna 100-200 tys. szt. ikry na kg ryby

Czas inkubacji 3-4 dni, 60-70 stopniodni

Czas resorpcji woreczka żółtkowego jw.

Dł. larwy-wylęg 4,8-5,0mm, resorpcji woreczka 6-7, w wieku 1 m-ca 25-30

H₂O-temp:k-22-30, p15

Tlen:k3-5mg cm³O₂ na litr H₂O, p >6

Dużo O2 łosoś, pstrąg, sieja, sielawa, średnio-sandacz, amur, tołpygi, jesiotr, leszcz, jaź, mało-węgorz, piskorz, lin, karaś, słonecznice(chwast rybny)

pH: k 5-10,8(hodowla 7-8,5), p 4,8-9,2

Twardości H2O k8-10^oniemieckich, p 15o

Amoniak dopuszczalne max k 0,005mg/l, p 0,001mg/l

Azotany max k80mg/l, p 20 mg/l

Obornik 100kg/ha, co 3 tyg

Gnojowica(zasadowa) 8-20l/ha 4x w sezonie wegetatywnym

PSTRĄG

Tęczowy-tarło styczeń-maj, 250-350 g masa hodowlana

Potokowy-czarna góra, boki bladooliwkowe, niżej liczne i owalne plami czerwono-czarne w białej obwódce, tarło październik-grudzień

Źródlany-oliwkowo-zielony, wszędzie białe plamki, pojedyncze czerwone z białą obwódka, narybek w linii nabocznej ma owalne ciemne plamy, tarło październik-styczeń

Temp 14-16^o, dojrzałość mleczki miedze 2-3 lata, ikrzyce 3-4 lata, masa tarlaków 350-1000g, do tarła do 6 roku życia,

BUDYNKI na terenie gospodarstwa, wylęgarnie, do przygotowania ikry do transportu, stawy(lineralne) ziemne, betonowe, rotacyjne o średnicy 2-2,5 m, okrągłe)

WYLĘGARNIE-inkubacja zapłodnionej ikry, przetrzymywanie larw do 4m-ca, okna na północ(oświetlenie niekorzystne), spokój, rury doprowadzające wodę na głębokość 60cm, by woda nie zamarzła, aparaty lęgowe, koryta

PASZARNIA-sucha i wentylowana do przetrzymywanie karmy suchej

TARLAKI z naturalnych zbiorowisk to tarło szybko, z sztucznych-staw tarlakowy 200szt/ha. Ikra pstrąga nie klei się, do 48 h od zapłodnienia nie wrażliwa na wstrząsy, ulega pęcznieniu, transport w termosach.

APARATY LĘGOWE

- koryta krótkie(1m), długie-drewniane, metalowe, tworzywo sztuczne, 2-3-5m, średnica 0,5m, nachylenie podłogi 12 cm(od wpustu do wypustu), stawia się w nich skrzynie metalowe boki i dno z siatki(mniejsze niż ziarno ikry, ale swobodnie może przechodzić wylęg), dno skrzynki lekko wypukłe by nie zbierały się pęcherzyki powietrza i nie zatykały otworów. Ikra położona jest jedna warstwą, do 48h przygląda się ikrze i usuwa martwą(mleczna)żywa jest przezroczysta.

-szafkowe-liczne płaskie skrzynki, jedna nad drugą 53-63x9cm, woda odprowadzana do najwyższej skrzyni rurką do kolejnej, ikra jest n bokach, po wykluciu lawy przenosi się do koryta, w podchowalni kilka m-cy

-słoje Wajsa(ikra do zaoczkowania)

INKUBACJA(stopniodni) p.tęczowy 310(temp7-10^o przez 31 dni), temp6-14, pęcherzyk żółtkowy zapewnia pokarm na 3 tyg., w pierwszym okresie resorpcja1/3-1/2 woreczka, larwy nie ruszają się jak martwe, na dnie woreczka, po resorpcji 1/3 odrywają się i podpływają do powierzchni i łykają powietrze, po resorpcji karmi się śledzioną, wątrobą utartą wysmarować doniczkę i wstawić na dno.

---