Pedagogika dr. Piasecka - wykłady
W1: „Strategie edukacyjne i raporty oświatowe”.
1. 1968 r - Konferencja w Amieu jako wstęp do analiz i prognoz podjętych przez UNESCO.
W 1972 r opublikowano raport „Uczyć się aby być” - międzynarodowy raport Komisji do spraw rozwoju edukacji. (Raport Edwarda Faule). Założenia raportu:
*Należy mieć na uwadze istnienie międzynarodowej wspólnoty, która pomimo różnorodności narodów i kultur, koncepcji politycznych i stopni rozwoju znajduje wyraz we wspólnocie dążeń, problemów, tendencji w zbieżności wspólnego losu. Jej fundamentem jest solidarność rządów i ludów wbrew panującym różnicom i konfliktom.
*Należy Wierzyc w demokrację pojmowaną jako prawo każdego człowieka do pełnej realizacji własnych możliwości i do udziału w tworzeniu własnej przyszłości.
*Należy rozumieć rozwój człowieka jako rozkwit w całym bogactwie jego osobowości i w różnorodnych formach ekspresji zaangażowania jako: jednostki, członka rodziny, członka społeczeństwa, obywatela, wynalazcy techniki i twórcy marzeń.
*Należy mieć przekonanie, ze jedynie wychowanie jest wszechstronne i zarazem ustawicznie może ukształtować takiego pełnego człowieka, a staje się to tym bardziej konieczne, że coraz poważniejsze zagrożenia rozdzierają i atomizują każde ludzie istnienie.
*Konstatacja, czyli ogólny wniosek: Raport podkreśla, że edukacja jest czynnikiem wyzwalania się człowieka. Celem jest kształtowanie człowieka wolnego, który się samodoskonali. Celem tak rozumianej edukacji wychowania jest integralność (umysłowa, etyczna, fizyczna) oraz wolność każdego człowieka w jego pełnym rozwoju.
W procesie wychowania E. Faure wskazywał na strategię poznania człowieka, na korzystanie ze zdobyczy naukowych i technicznych, ale nie można się tylko na nie zapatrywać.
2. „Dokąd zmierza edukacja” - J.Piaget.
Zapewniając w szkole wszystko to, co jest konieczne do kształtowania aktywności umysłowej i żywej świadomości moralnej, edukacja zmierza ku wszechstronnemu rozwojowi osobowości młodego człowieka.
*Metody aktywne - metody oparte na umiejętności odwoływania się do rzeczywistej spontanicznej aktywności młodego człowieka, bo tylko taka aktywność nieustannie pobudzana przez nauczyciela, ale pozostawiająca swobodę w podejmowaniu prób przez ucznia, doprowadzi do osiągnięcia autonomii intelektualnej.
Podstawową zasadą metod aktywnych jest szukanie inspiracji np. w historii nauki.
*Piaget: międzykulturowa wymiana myśli. Używa on przenośni co do wielokulturowego społeczeństwa - „międzynarodowy teatr” należy organizować edukację z wymianą międzynarodową. Piaget oczekiwał wymiany w myśleniu, uczeniu się, edukacji.
3. „Model wykształconego Polaka” - zbiorowa praca i książka B. Suchodolskiego, który zadaje pytanie komu i po co potrzebne jest wykształcenie? (społeczeństwu by się rozwijać, zaszczepiać umiejętności młodemu pokoleniu).
*Jednostka musi być przygotowana do pracy zawodowej, która pozwala na zajęcie określonej pozycji w społeczeństwie.
*Wykształcenie powinno pomóc jednostce w uzyskaniu umiejętności życia, rozumianej jako realizacja potrzeb wyższych i aspiracji osobistych oraz egzystencjonalnych. (zbieżność poglądów z raportem „Uczyć się aby być” - podkreślenie samorealizacji)
*Suchodolski: w edukacji jest miejsce dla sztuki w wielkim wyrazie, rozumianej jako podręcznik życia.
Zdaniem Suchodolskiego edukacja musi mieć wymiar humanistyczny Prowadzi do aktywizacji osobowości i w efekcie do samorealizacji kształtując wrażliwość na przeżycia, rozwijając wyobraźnię, ekspresję artystyczną, a także umiejętność odczytywania symboliki.
*Współcześnie istnieje uprzedmiotowienie człowieka; gubione są ważne rzeczy związane z edukacją humanistyczną, która przekazuje mądrość nauki i sztuki, daje mądrość do podjęcia decyzji.
*Idea z książki Suchodolskiego: Oczekuje się od młodych by byli wykształceni. ( być wykształconym, a nie mieć wykształcenie!).
4. „Uczyć się bez granic”. (Podtytuł: jak zawrzeć lukę ludzką).
Raport odnosi się do jakości życia i kształcenia. Jest raportem Klubu Rzymskiego (organizacja społeczna zrzeszająca intelektualistów, polityków itd. z różnych krajów; rozważanie strategii rozwiązywania problemów globalnych), dostarczającym idei, kategorii pojęciowych i przesłanek do innego myślenia o edukacji, czyli budowania społecznego dyskursu o edukacji. (edycja pl. 1982r.).
*Należy rozpocząć społeczny dyskurs o tym, co najważniejsze w edukacji na świecie; dyskurs dostarcza strategii na przyszłość.
*Jakość, a nie ilość kształcenia. Raport podkreśla, że nie wystarczy wyposażenie w wiedzę, ale należy wyposażać w wiedzę w rozpoznaniu samego siebie, dać sposobność na zdobycie umiejętności do pełnienia roli społecznej, rozbudzać zdolności twórcze i wyobraźnię.
5. „Jak przetrwać” - Klub Rzymski.
Pierwsza rewolucja globalna jak przetrwać.
*Raport podkreśla, że rewolucja globalna nie ma podłoża ideologicznego. Ukształtuje ją kompleks geostrategicznych wstrząsów: społecznych, ekonomicznych, technologicznych, kulturowych i etycznych.
*Przetrwać znaczy znaleźć drogę do rozumienia nowego świata o wielu obliczach.
*Bezinteresowne poznawanie świata; sztuka i rozwój kultury w człowieku; rehabilitacja filozofii oraz myślenie głęboko ekologiczne (jakość, a poziom życia).
*Klub Rzymski - zawołanie do aktywności życiowej jako strategii tzn. kreatywność, zaangażowanie i tworzenie nowych wartości.
*Proces edukacji nie może sprowadzać się tylko do wyposażenia uczniów w wiedze, ale powinien obejmować:
-lepsze rozpoznawanie samego siebie
-umiejętność pełnienia roli w życiu społecznym oraz porozumiewania się z innymi
-uzyskanie całościowego poglądu na świat
-rozbudzanie twórczości i wyobraźni.
*Myśleć głęboko ekologicznie - pozwala na rozróżnianie między jakością, a poziomem życia. Stanowi to podstawę i warunek dla nadejścia ery ekologicznej, która przejawia się w dążeniu do zdrowego i twórczego życia w harmonii z przyrodą.
*Maksyma Klubu Rzymskiego: Myśleć globalnie, działać lokalnie.
*Świadomość ziemska - zyskuje się ją w warunkach społeczeństwa globalnego, w którym dominuje model kształcenia innowacyjnego opartego na procesach antycypacji i uczestnictwa w życiu społecznym.
6. „Przyszłość w naszych rękach” - Peccei.
*Aktywność to życiowa strategia ( kreatywność, zaangażowanie). Ludziom zagubionym, tradycyjnym, konformistom proponuje się zmianę postaw - aktor i buntownik to osoba samorealizująca się, to dynamiczne podmiotowości.
7. Komisja europejska przy UNESCO: Społeczeństwo kognitywne (uczące się).
* „Biała Księga” - podkreśla, że edukacja i kształcenie stają się w coraz większym stopniu głównymi wektorami identyfikacji, przynależności, awansu społecznego oraz rozwoju jednostki.
Proponuje rewaloryzację kultury ogólnej i zwiększenie zdolności do zatrudnienia poprzez kształtowanie umiejętności podstawowych, technicznych i społecznych.
*Osobista kompetencja w przyszłości: po zakończeniu cyklu edukacji otrzymanie karty poświadczającej umiejętności; karta ważna w UE.
8. „Edukacja - jest w niej ukryty skarb” - raport Komisji Europejskiej pod przewodnictwem J. Dolors'a.
*Edukacja jest szczególnym rodzajem służby i powinna przyczyniać się do zwalczania ubóstwa, przemocy, wojen, a zatem współtworzyć lepszy świat, gdzie postęp wiedzy jest wykorzystywany dla dobra wszystkich narodów:
*Edukacja powinna być ustawiczna, permanentna, całościowa i oparta na 4 filarach:
I - Uczyć się aby żyć wspólnie:
Zaangażowanie jednostki w budowanie solidaryzmu społecznego, rozwiązywanie konfliktów, akceptacja pluralizmu, tolerancja dla inności.
II - Uczyć się, aby wiedzieć:
Powrót do wiedzy o wartości autotelicznej (samej w sobie) oraz do rehabilitacji wykształcenia.
III - Uczyć się, aby działać:
Oznacza akceptacją dla skutecznego działania opartego na kompetencjach tj. innowacyjnośc, odporność, racjonalność, autonomiczność, kooperacyjnośc.
IV - Uczyć się, aby być:
Solidarność z podstawowym stanowiskiem wyrażonym w raporcie E. Faure'a.
Edukacja ma na celu pełny rozwój człowieka w cały bogactwie jego osobowości i w różnorodnych formach ekspresji i zaangażowania.
! Cztery filary są kluczem do przyszłej edukacji; edukacja ma podwójny wymiar: jednostkowy i społeczny, w którym winna przebiegać przez całe życie.
W2: „Metody nauczania i uczenia się we współpracy i współdziałaniu”
1.Podstawowe założenia warunkujące nauczanie umiejętności współpracy:
-przejście od strategii wygram do wygramy razem
-akceptacja poglądu, że współpracy można się nauczyc.
-rówieśnicy kluczem do sukcesu w nauce współpracy i współdziałania
-przekonanie o użyteczności współpracy
-im szybciej nauczymy się współpracy tym lepiej (rozwiązywanie problemów np. pedagogicznych czy globalnych wymaga współpracy w gr.).
2.Klasyfikacja umiejętności współpracy i współdziałania:
a) Formowanie
b) Normowanie
c) Formułowanie
d) Fermentowanie
e) Wykonywanie
f) Reformowanie
A) Formowanie - obejmuje umiejętności, które pomagają w organizacji grupy i w ustaleniu minimum norm właściwego zachowania:
- poruszanie się w gr bez przeszkadzania innym
-pracowanie w spokoju i skupieniu
-wzajemne zachęcanie do udziały w pracy grupowej
-używanie imion, wzajemna życzliwość
-pozostawianie dystansu przestrzennego (w razie potrzeby).
B) Normowanie - wiąże się z umiejętnościami kierowania pracami gr w celu wykonania zadania i utrzymania poprawnych stosunków pracy w gr. :
-ustalenie celu zadania, czasu i procedur dotyczących wykonania
-werbalne i niewerbalne wyrażenie akceptacji dla wykonywanego zad.
-oferowanie wyjaśnienia
-uznanie werbalne lub symboliczne wkładu innej osoby
-pobudzanie gr poprzez sugerowanie nowych idei, humor, entuzjazm.
C) Formułowanie - pobudza do procesów umysłowych niezbędnych do głębszego zrozumienia treści materiału:
-głośne podsumowanie tego, co zostało zrobione.
-dbanie o precyzję przez wnoszenie poprawek, nowych i ważnych informacji.
-odwoływanie się do wiedzy zastanej (tj. już posiadanej.).
-wykorzystywanie map skojarzeniowych
-wybór najlepszego spośród zaproponowanych projektów (krytyczne spojrzenie na własne dokonania i wybór najlepszego).
D) Fermentowanie - pobudza do rekonceptualizacji tzn. do rozwiązywania konfliktu poznawczego (coś się nie zgadza, luka w wiedzy), poszukiwania dodatkowych informacji czy też do wiedzy uzasadniania wniosków.
-krytykowanie idei, a nie ludzi
-dostrzeganie w różnych poglądach, opiniach wspólnych cech
-uzasadnianie wniosków lub odp.
-zadawanie głębokich pyt.
-poszerzanie horyzontu poprzez pyt. i odp.
E) Wykonywanie - związane jest ze sprawnym posługiwaniem się całym zestawem umiejętności, który składa się na 3-poziomowy intelekt człowieka = zbieranie, przetwarzanie i stosowanie informacji.
-zbieranie informacji - tutaj funkcjonują także mikoroumiejętności: liczenie, opisywanie, nazywanie, wybieranie, recytowanie, przypominanie, opowiadanie.
-przetwarzanie informacji - porównywanie, konstruowanie, rozróżnianie, wyjaśnianie, klasyfikowanie, analizowanie, wyciąganie wniosków.
-stosowanie informacji - ocenianie, wyobrażanie, sądzenie, przewidywanie, przepowiadanie, spekulowanie (np., jakie zadania można dać dziecku jako uczniowi?).
F) Reformowanie - wynik dobrego opanowania podstawowych umiejętności intelektualnych. Zaczynają się próby restrukturyzacji szkoły od wewnątrz, co oznacza rzeczywistą zmianę w klasie szkolnej.
3. Metody nauczania / uczenia się na zasadach współpracy.
W nauczaniu gr. opartym na zasadach współpracy i współdziałania w największym stopniu wykorzystuje się metody aktywizujące, w których podstawowym środkiem nauki są dyskusje.
METODY AKTYWIZUJĄCE:
*brainstorming - intensywna dyskusja; sugestie rozwiązania problemu są spontaniczne (burza mózgów).
*metoda syndykatowa- podział uczniów w kl. na gr. 6-osobowe, które pracują nad tymi samymi lub podobnymi problemami. Grupy przygotowują wspólne sprawozdania, które są poddawane krytycznemu osądowi ze str. całej klasy.
*Gr. Tutorialne -ogólna nazwa grupowego uczenia się, w którym uczestnicy to więcej niż 1 uczeń. Znajdują się tutaj zarówno gr zorientowane na pracę w ramach poszczególnych przedmiotów jak i gr przyczyniające się do zaspokajania potrzeb indywidualnych uczniów.
*Indywidualne zajęcia tutorialne - nauka w formie dyskusji z jednym uczniem.
*Studium przypadkowe - polega na analizie rzeczywistych lub symulowanych, złożonych problemów z uczniami, którzy sugerują rozwiązania bądź podejmują decyzje na własne ryzyko.
*Dyskusja kontrolowana - uczniowie zadają pyt i przedstawiają komentarze, a nauczyciel ściśle kontroluje przebieg lekcji.
W innym przypadku nauczyciel poprzez przygotowaną sekwencję pyt co do ustalonych zagadnień, stara się zorientować, czy uczniowie mają wymagane wiadomości.
*Seminaria - dyskusje ogniskujące się wokół spraw i zagadnień przedstawianych w eseju / referacie, poświęconych tezie odnoszącej się do tematu.
*Dyskusje - koncentrujące się na uczniu grupowe dyskusje, w których zarówno tematy jak i kierunek ustalają uczniowie. Nauczyciel staje się obserwatorem.
*Metoda uwrażliwiająca - polega na kształtowaniu samoświadomości uczniów oraz stosunków interpersonalnych, opierających się na technikach gr terapeutycznych. Członkowie poszczególnych gr omawiają wzajemne relacje i współzależności.
*Ćwiczenia Symulacyjne - nauczanie, w którym sytuacja rzeczywista jest rekonstruowana w swoich głównych wymiarach, a uczestnicy odgrywają stosowne role. (ćwiczenie tego, co może zaistnieć wiedza o tym, jak się potem zachować w danej sytuacji).
*Inscenizacja - polega na przydzieleniu uczniom pewnych ról społecznych, które odgrywają oni w kontekście odpowiedniego udramatyzowania.
*Preorientacja - uczniowie konsultują się z doświadczonym pedagogiem, pracownikiem socjalnym w sprawach akademickich lub prywatnych. (Skonsultowanie racji, wątpliwości dotyczących problemów).
W3: „Szkoła dla dziecka”
1.Motto J.H. Pestalozzi: Nie ma dla świata innego moralnego, duchowego i obywatelskiego ratunku jak tylko poprzez wychowanie do człowieczeństwa dzięki kształceniu humanum.
2. Humanum - podstawowe wartości :
- Każdy człowiek jest wartością autoteliczną, żyje w interakcji ze swoim naturalnym środowiskiem kulturowym i społecznym.
-Każdy człowiek jest powołany ku temu, by afirmować i urzeczywistnia swoje humanum.
3. Zadania szkoły dla dziecka:
*Prymarnym zadaniem jest rozpoznanie potrzeb dziecka zgodnie z harmonijnym jego rozwojem sił i podporządkowanie sił potrzebom społecznym.
*Pojmowanie społeczeństwa i dziecka jako jedności:
W takiej szkole jest miejsce na zajmowanie się prawdziwymi problemami, doświadczanie wspólnych przeżyć i własnej świadomości oraz tego, co czyni pokój, stawianie pytań o sens człowiekowi.
*Szkoła dla dziecka to przede wszystkim szkoła bez tradycyjnych stopni i lęku. Postuluje się w zamian pogłębioną obserwację i opiniowanie postępów edukacyjnych dziecka w taki sposób, aby nie było porównywane z innymi dziećmi, ale ze samym sobą.
*Szkoła powinna wspierać każde dziecko w indywidualizacji jego rozwoju na poziomie kompetencji osobowościowych, merytorycznych i społecznych.
-indywidualizacja nie oznacza izolowania jednostek od życia społecznego, ale właśnie umożliwia im odnalezienie swojej tożsamości na tle więzi z grupą i ponoszenie odpowiedzialności za całość
-kompetencje osobowościowe to zdolność do stanowczego podejmowania działań sprzyjających rozwojowi własnej indywidualności; zdolność do nadawania swojemu życiu sensu i do ponoszenia pełnej odpowiedzialności za podjęte decyzje. (Podejmowanie ryzyka).
-kompetencje merytoryczne to umiejętności wyrażania sądów o określonej rzeczywistości w oparciu o naukową wiedzę i możność kompetentnego działania.
-kompetencje społeczne to zdolności i gotowość do włączenia się do wspólnoty z zachowaniem własnej tożsamości.
*Tworzenie klimatu wolności:
Warunkiem zaistnienia są autentyczność facylitatora, nagradzanie, akceptacja i zaufanie, empatyczne zrozumienie.
-autentyczność facylitatora - nauczyciel (wyzwalający) może być entuzjastyczny, znudzony, zainteresowany, wrażliwy, współczujący; szczerze wyraża swoje emocje czyli autentyczność. Być szczerym, uczciwym czy autentycznym oznacza być blisko swoich uczuć i podjąć ryzyko dzielenia się nimi.
-akceptacja drugiej osoby jako indywidualności mającej wartość samą w sobie, lęku i wahań ucznia w dysonansie poznawczym. Akceptacja stanów apatii wychowanka, własnych zakłócających uczuc, zaufania do możliwości ludzkiego organizmu; głęboka wiara w bezmiar ludzkiego poznania.
-empatyczne rozumienie istnieje wówczas, gdy wychowawca posiada umiejętność rozumienia reakcji wychowanka niejako od wewnątrz; ma wrażliwą świadomość sposobu w jaki wychowanek odbiera procesy edukacyjne.
Wtedy prawdopodobieństwo pełnego znaczenia tych procesów wzrasta.
*Strategia - Kształcenie wyzwalające:
U jego podstaw leży spełnianie w procesie edukacyjnym warunków zapewniających wsparcie w atmosferze wolności zewnętrznej i wewnętrznej - wielostronnej aktywności ucznia, która przyczynia się do jego rozwoju jako osoby.
*Stymulowanie aktywności twórczej:
Powinno uwzględniać zasady:
-zasada odroczonego wartościowania
-zasada przechodzenia od sterowania pedagogicznego do samosterowania osobowości (akt autokracji).
-zasada optymizmu i wiary w możliwości twórcze wychowanka.
4.Kim jest wychowawca facylitator?
Jest to wychowawca pełen entuzjazmu i zapału; rzeczowy i nastawiony na osiągnięcie celu; stwarza możliwości samodzielnego rozwiązywania problemów; zadaje pytania otwarte; akceptuje emocje uczniów; nagradza uczniów i dodaje im odwagi; jest ciepły i wyrozumiały, a także stymulujący i pobudza wyobraźnię.
5. Co zyskuje wychowanek?
-postawę badacza ukierunkowaną na poznanie
-wrażliwość na problemy
-płynność, giętkość, oryginalność myślenia
-umiejętność analizy, syntezy, abstrahowania, dyskusji, poddania w wątpliwość tego, co oczywiste.
-umiejętność rozwijania wyobraźni i intuicji.
-umiejętność sięgania po analogię
-przełamywanie nawykowej percepcji
6. Mądrośc pozyskana przez wychowanka:
-wiedza fotograficzna dotycząca podstawowej pragmatyki życiowej
-wiedza proceduralna w zakresie owej pragmatyki
-wiedza kontekstualna zdobyta w trakcie życia
-relatywizm wartości i tolerancja odnosząca się do uznania indywidualnych i kulturowych różnic.
-świadomość braku pewności i radzenia sobie z nim, świadomość dotycząca wiedzy o ludzkich ograniczeniach w zakresie przetwarzania informacji.
7.Cechy osób mądrych:
-wierzą w swoje zdolności rozwiązywania problemów
-wytrwałość
-kontrolują swoją impulsywność
-otwarci na pomysły innych
-współdziałają przy rozwiązywania problemów
-potrafią słuchac i są współczulni
-tolerują niejednoznaczność i złożoność
-podchodzą do problemów z różnych perspektyw
-sumienni jako badacze
-uprzednie doświadczenia odnoszą do problemów aktualnych i czynią wielorakie powiązania.
-otwarci na wiele innych rozwiązań i dowodów.
-stawiają pytania „co by było gdyby?”, czyli wybiegają w przyszłość.
-zdolności metapoznawcze. Planują, obserwują i oceniają własne myślenie/myśli.
-zdolni do przenoszenia pomysłów i umiejętności z jednej sytuacji na drugą
-świat ich ciekawi i dziwi!.
W4: „Pedagogika ogólna jako nauka o wychowaniu”
1.Nazwa pochodzi z j.greckiego „paidagogos” - prowadzący chłopca.
Paidagogos - niewolnik w starożytnej Grecji, którego zadaniem było odprowadzania chłopców wolnych obywateli greckich na miejsce ćw. fizycznych zwane palestrą.
2.Pedagogika jako sztuka wychowania.
Myślenie pedagogiczne istniało od dawna i miało zmienny charakter filozoficzny, religijny, publicystyczny lub nawet literacki.
Na myślenie pedagogicznie fundamentalny wpływ miały dwie szkoły myślenia filozoficznego:
I - idealizm Platona
II- realizm Arystotelesa.
3.Unaukowienie pedagogiki:
J.F.Herbart (1776-4841) - „ojciec pedagogiki naukowej”.
Niemiecki pedagog, który oderwał pedagogikę od filozofii pedagogicznej, usystematyzował ją i oparł na 2 naukach pomocniczych: etyka filozoficzna (określenie celi wychowania) oraz psychologia (podawała środki do osiągnięcia celi).
Pedagogika zyskała podmiot i przedmiot badań, cele wychowawcze, aparat pojęciowy, metody badawcze (eksperyment pedagogiczny swoista metoda ped.)
4.Analiza semantyczna pojęcia pedagogika:
-w krajach anglosaskich spotykamy się z określeniem filozofia wychowania (philosophy of education) na oznaczenie tej najogólniejszej gałęzi wiedzy i rozważań pedagogicznych, bądź z terminem „education” na oznaczenie zarówno samej rzeczywistości wychowawczej jak i nauki o wychowaniu.
-w krajach europejskich (Niemcy, Francja) nauka o wychowaniu określana jest mianem pedagogika. W j. rosyjskim „podstawy pedagogiki” a w Polsce „pedagogika ogólna”.
5.Pojęcie pedagogiki wobec problemów natury pedagogicznej:
-W latach 70 XX w. S. Wołoszyn użył sformułowania „pedagogika globalna” zamiast ogólna.
-W latach 60 XX w. K. Sośnicki opowiadał się za formułą „kompleks nauk pedagogicznych”
-Współcześnie Z. Kwiescińśki przywraca rangę tzw. Pedagogii.
-Coraz częściej upowszechnia się nazwa „nauki pedagogiczne”.
6.Klasyfikacja nauk pedagogicznych:
a.) podstawowe dyscypliny ped.
-pedagogika ogólna
-historia oświaty wychowania oraz doktryn ped.
-teoria wychowania
-dydaktyka
b.) szczegółowe dyscypliny ped.
-teoria wychowania rodzinnego
-pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna
-pedagogika szkolna
-pedagogika szkoły wyższej
-teoria kształcenia równoległego
-andragogika
-pedagogika rewalidacyjna, resocjalizacyjna, rehabilitacyjna, czyli pedagogika specjalna.
c.) dyscypliny odpowiadające obszarom działalności człowieka:
-pedagogika społeczna (opiekuńcza, społeczna)
-kulturalno oświatowa
-pedagogika pracy
-pedagogika zdrowia
-teoria wychowania technicznego
- teoria wychowania obronnego
- pedagogika czasu wolnego i rekreacji
d.) dyscypliny pomocniczne i z pogranicza:
-pedagogika porównawcza
-pedeutologia
-polityka oświatowa
-ekonomika oświaty
-organizacja oświaty i wychowania
-filozofia wychowania
-psychologia wychowania
-socjologia wychowania
-gerontologia
7. Czym zajmuje się pedagogika ogólna?
a.) Elementy stałe:
-przedmiot badań
-zadania
-metody
-podstawowe pojęcia
-cele wychowania
-struktura procesów wychowania
-czynniki warunkujące procesy wychowania.
b.) Elementy zmienne:
-historyczne uwarunkowania wychowania
-klasowy charakter pedagogiki w społeczeństwach klasowych
-rola i znaczenie czynników dziedzicznych i środowiskowych w wychowaniu.
-związek pedagogiki z innymi naukami
-systemy oświaty
-filozoficzna problematyka wychowania
-analiza ogólnych doktryn pedagogicznych.
8. Pedagodzy:
*Sergiusz Hessen - pedagogika jest uświadomieniem sobie procesu wychowania, który nas wszystkich dotyczy i jest nam nieświadomie znany.
Pedagogika jest ogólną teorią wychowania obejmującą teorię wychowania moralnego, naukowego, estetycznego itd. (pedagogika ogólna w sensie międzywojennym).
*Zbigniew Mysłakowski - pedagogika jest jedną z podstawowych nauk o człowieku jako całości, która obejmuje wychowanie niekontrolowane świadomie, wychowanie kontrolowane świadomie, wychowanie racjonalne; wych. jako przedmiot części zawodowych, wych. jako środek systemu czynności zawodowych.
*Henryk Rowid - Pedagogika jako teoria wychowania zajmuje się celami, zasadami, środkami wychowawczymi, a jej przedmiotem badań są fakty, procesy i instytucje wychowawcze.
* Bogdan Suchodolski - Pedagogika jako jednorodna nauka zajmuje się całością zjawisk wychowawczych tzn. warunkami, w których one przebiegają, celami, procesem i treścią działalności wychowawczej, metodami oraz instytucjami.
*Stefan Kunowski - Pedagogika jest nauką, której przedmiot stanowi sprawa praktycznej pedagogii wszelkiego rodzaju, czyli wychowawczego prowadzenia dzieci i młodzieży oraz oddziaływania na rozwój ludzi dorosłych.
*B. Śliwerski - Pedagogika zajmuje się wychowaniem człowieka, którego istotą staje się z jednej str. zagwarantowanie jednostkom odpowiednich warunków wspomagających ich rozwój, a z drugiej zaś str. jest to zadanie terapeutyczne sprowadzające się do wspierania osób w ich wewnętrznym rozwoju u nabywaniu samoświadomości.
*Z. Kwiecińśki - Pedagogika jest to nauka o wychowaniu w najszerszym znaczeniu tzn., że oprócz nauczania i uczenia się jako działań zmierzających do pozyskania wiedzy i umiejętności, akcentujemy spontaniczne i celowe nabywanie postaw, charakteru i tożsamości.
9. Pojęcia pedagogiczne:
*uczenie się- proces zamierzonego nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków, dokonujący się w toku bezpośredniego i pośredniego poznawania rzeczywistości.
Czynnikami wyzwalającymi ów proces są dostatecznie silne motywy uczenia się, a jego rezultatem jest wzrost zasobu wiedzy i sprawności wywierający wpływ na poglądy, postępowanie i ogólny rozwój jednostki. (Cz. Kupsiewicz).
Cechy procesu uczenia się:
-planowość (świadomość, celowość, systematyczność), ukierunkowanie na wynik, różnorodność form i sposobów uczenia się.
-czynniki takie jak pozytywna motywacja, bodźce, zdolności, środowisko.
-rezultaty: przyrost i zakres wiadomości i sprawności, rozwój uzdolnień i postaw.
-Przedmiot: rzeczywistość społeczna i kulturowa.
*nauczanie - system odpowiednich zabiegów, działań nauczyciela, na który składają się inspirowanie, planowanie, organizowanie, kierowanie, kontrola i korekta.
Instrumentem nauczania nauczyciela jest wiedza, stosowane metody, formy i środki dydaktyczne, potencjał emocjonalny i duchowy.
Formy nauczania:
-podające
-problemowe
-eksponujące
-praktyczne
Funkcje nauczania:
-informacyjna
-utrwalająca
-kontrolna.
*Metaforyczne ujęcie procesu nauczania / uczenia się:
Sztuka władania wiedzą po str. nauczyciela i ucznia. Kiedy chcemy się czegoś nauczyć bardzo ważny jest nasz stan umysłu z jakim podchodzimy do nauki!.
*kształcenie - proces obejmujący wszelkie świadome, planowe i systematyczne oddziaływania dydaktyczno - wychowawcze wobec uczniów, zapewniając im wykształcenie.
Pojęcie kształcenia należy rozpatrywać integralnie i w ścisłym powiązaniu z pojęciem wychowania.
Rodzaje kształcenia:
-ogólne- zaznajomienie uczniów z dorobkiem kultury, wiedzą o przyrodzie i społeczeństwie, z prawami rozwoju przyrody i życia społecznego, a także na umiejętności.
-zawodowe.
W5: „Idealizm a realizm, a edukacja”
1.Platon - twórca idealizmu, Arystoteles - twórca realizmu rozstrzygali podstawowe zagadnienia:
-metafizycznie pytając, jaka jest natura rzeczywistości
-epistemologicznie pytając, jaka jest natura wiedzy i w jaki sposób ją zdobywać.
-aksjologicznie pytając, jaki jest związek między wiedzą i przeżywaniem wiedzy w sposób właściwy, czyli jakie kryteria etyczne, moralne, estetyczne powinno spełniać nasze wychowanie.
2.Platon: zachodnia filozofia idealistyczna:
-Odrzucał tezę sofistów (twierdził, że zasoby etyczne zależą od miejsca i czasu oraz sytuacji).
-Metafizyczne poglądy opierał na przekonaniu o istnieniu świata idei uniwersalnych: prawda, piękno, sprawiedliwość.
-Epistemologię opierał na koncepcji przypominania, czyli anamnezy człowiek przywołuje do pamięci prawdy uśpione w jego umyśle, prawdy nieuświadomione.
-Najlepsza forma wychowania = edukacja doskonalenie intelektu (współcześnie koncepcja zawiera parenializm).
-Przedstawiając metaforę jaskini zachęcał do udoskonalania się ludzi indywidualne poszukiwanie uniwersalnej prawdy = wyzwolenie.
-Edukacja istotna rola do odegrania w określaniu funkcji, która powinna spełniac jednostka w społeczeństwie.
-Podział mieszkańców państwa: władcy/filozofi, pomocnicy, rzemieślnicy w zależności od zdolności intelektualnych.
3.Arystoteles: zachodnia filozofia realistyczna:
-Żyjemy w świecie rzeczywistym. Rzeczy i ludzie istnieją rzeczywiście. Przedmioty są niezależne od tego czy ich używamy; poznajemy je rozumowo. Człowiek kieruje się w życiu wiedzą na temat przedmiotów.
-Opisywał w sposób rzeczowy zjawiska w świecie przyrody i życiu społecznym.
-Uznawał empiryczne obserwacje. Zasada aktualizująca jest skończona i doskonała; potencjalonośc może być doskonalona.
- 4 przyczyny potrzebne do wyjaśnienia natury rzeczywistości
*materialna (surowiec z niego stworzony jest byt).
*forma (jest tym, czym rzecz się staje, przedmiotem poznania intelektualnego)
*esencja
*przyczyna sprawcza
-Tłumaczył rzeczywistość w dualistyczny sposób: umysł - ciało, teoria -praktyka.
4.Metafizyka idealistyczna - Platon:
-Podstawowe założenie to uznawanie za fundament rzeczywistości pierwiastka rozumowego, duchowego, idealnego.
Opiera się na twierdzeniu, że rzeczywistość ,a naturę duchową czy mentalną.
-Niemożliwe jest poznanie czegokolwiek prócz idei.
-Duchowa esencja człowieka = najważniejsza trwała właściwość.
-Istnieje świat rzeczywisty, świat idei, umysłu i pozorów oraz opinii.
-Możliwość poznania i zrozumienia innych istnienie uniwersalnej jaźni.
-Wszechświat = wszechogarniający kompletny umysł (mikro i makrokosmos).
5. Metafizyka realistyczna - Arystoteles:
-Podstawowe założenie realizmu - żyjemy w rzeczywistości, w której panuje obiektywny porządek, istnieje poza naszym umysłem i jest od niego niezależny.
-Przedmioty istnieją w czasie i przestrzeni.
-W przedmiocie konieczne są forma i materia.
6.Epistemologia idealistyczna:
-Opiera się na założeniu, że umysł absolutny jest wieczną myślą. Jednostkowy umysł choc ograniczony, komunikuje się z absolutem.
-Wiedza to rozpoznawanie idei, zalążki idei są obecne w umyśle w postaci utajonej.
-Intuicja, introspekcja i wgląd pozwalają wejrzeć we własny umysł i odkryć kopie absolutu.
-Bycie to istnienie w systemie relacji całość - części, czyli makrokosmos - mikrokosmos.
7.Epistemologia realistyczna:
-Zakłada, że istnieje obiektywny porządek rzeczywistości.
-Poznanie to zdobywanie wiedzy na temat przedmiotu na zasadzie interakcji pomiędzy umysłem a światem zew.
-Wrażenie = reakcja na materię, która jest za każdym razem inna w zależności od czasu i miejsca. Jest ono przypadkowe i uwarunkowane okolicznościami.
-Rola zmysłowego poznania; wrażenia są źródłem danych zmysłowych, które umysł sortuje i układa.
8. Epistemologia idealistyczna, a proces kształcenia:
-Celem kształcenia jest stymulowanie ucznia do tego, aby silniej i pełniej utożsamiał się z umysłem absolutnym.
-Uczenie jest procesem angażującym intelekt, koncentruje się na pojęciach.
-Treści przedmiotowe uporządkowane są wg ich wzajemnych relacji.
9.Epistemologia realistyczna, a proces kształcenia:
-Proces poznawczy ma dwojaką naturę: opiera się na spostrzeganiu sensorycznym i na myśleniu abstrakcyjnym.
-Koncepcja poznania opracowana na gruncie realizmu określana jest mianem teorii obserwatora, bo zakłada, że człowiek przygląda się rzeczywistości.
-Wychowanie powinno zapewnić nam odpowiednie doświadczenia, trening i ćwiczenia praktyczne.
10.Aksjologia idealistyczna:
-Wartości istnieją realnie i są związane z naturą wszechświata.
-Wartości są absolutne, wieczne, uniwersalne. Szukając wartości należy sięgnąć do norm etycznych dorobek myśli ludzkiej.
-Sztuka oddaje nasze wyobrażenia na temat rzeczywistości idealnej, pełnej harmonii.
-Osobowość jest jak dzieło sztuki; powinna cechować się harmonią i równowagą.
11.Aksjologia realistyczna:
-Teoria wartości opracowana w ramach realizmu jest teorią obiektywną - wartość przedmiotów możemy ocenić dzięki wiedzy.
-Działania i opinie ludzi mogą być oceniane i osądzane za pomocą zewnętrznych kryteriów.
12. Edukacyjne cele idealizmu:
-Głównym celem kształcenia w duchu idealistycznym jest zachęcanie uczniów do tego, by stali się poszukiwaczami prawdy.
-Proces kształcenia / nauczania / uczenia się powinien wspomagać uczniów w pełnym zrealizowaniu potencjału właściwego istocie ludzkiej.
-Szkoła powinna zapewnić uczniom dostęp do wiedzy zawartej w spuściźnie kulturowej, aby umożliwić zapoznanie się z nią, uczestnictwo w niej i wniesienie własnego wkładu.
-Kształcenie powinno mieć charakter ogólny.
13. Edukacyjne cele realizmu:
-Racjonalność myślenia, odwoływanie się do rozumu.
-Motywacja do samookreślania się, samokształtowania i samorealizacji.
14. Koncepcja szkoły - Idealizm:
*Poglądy idealistów wywodzą się z ich koncepcji cywilizacji i przekonania o tym, że instytucjonalizacja działania sprzyja postępowi pojęcia „następowania”, „kumulacji” - mają szczególne znaczenie w oświacie.
*Dyrektorzy i nauczyciele powinni podporządkować wiedzę, opracowując liniowy program nauczania, w którym przedmioty (wyodrębnione segmenty wiedzy) następują po sobie i służą do przekazywania coraz bardziej złożonych i skomplikowanych treści.
15. Koncepcja szkoły - Realizm:
*Każda instytucja pełni specyficzną funkcję w społeczeństwie: rząd, Kościół, rodzina, szkoła - mają ściśle określone zadania.
*Szkoła ma misję do spełnienia: rozwijanie zdolności racjonalnego myślenia.
*Szkoła realizuje zad. związane z rozwojem intelektu.
*Dyrektor odpowiada za utrzymanie w szkole właściwej atmosfery, sprzyjającej swobodzie, wolności nauczania i uczenia się.
*Szkoła zawiera dokładne wskazania dotyczące polityki oświatowej.
16. Idealistyczny program nauczania:
-Zestaw przedmiotów czy dyscyplin wiedzy, które mają zasadniczo charakter pojęciowy i ideacyjny.
-Różnorodne systemy pojęciowe skupiają się na poszczególnych aspektach absolutu i starają się je objaśnić, jednak podstawą wszystkich tych systemów jest jednocząca je idea czy przyczyna.
-Systemy konceptualne wywodzące się z absolutu składają się na dziedzictwo kulturowe.
-Idealistyczny program nauczania można postrzegać jako hierarchiczny układ (najwyżej znajdują się dziedziny najogólniejsze).
-Przedmioty na wyższych szczeblach.
17. Realistyczny program nauczania:
-Przedmioty należące do rzeczywistości można poklasyfikowac wg zachodzących między nimi podobieństw strukturalnych.
-Każda dyscyplina jest systemem pojęciowym z określoną strukturą, która tworzy wzajemne powiązane pojęcia.
-Program opiera się na podstawowych założeniach, że najbardziej skutecznym sposobem poznania rzeczywistości jest studiowanie w jej ramach systematycznie uporządkowanych dyscyplin przedmiotowych.
-Program kształcenia ma 2 wymiary, precyzuje zakres materiału.
18. Metodyka - Idealizm:
-Uczenie się przebiega wydajniej dzięki stymulacji dostarczonej przez nauczyciela oraz otoczenie sprzyjające aktywności intelektualnej.
-Wszechstronny kontakt z dziedzictwem kulturowym powinien być uwzględniony w programie nauczania i stanowić część formalnego kształcenia.
-Aktywność ucznia uzależniona jest od zainteresowań.
-W metodyce nie narzuca się nic pedagogom; można posłużyć się dialogiem sokratejskim.
19. Metodyka - Realizm:
- 3 główne elementy składowe nauczania: nauczyciel, wycinek wiedzy, uczeń.
- Główna metoda to wykład.
20. Idealistyczna relacja nauczyciel - uczeń:
-Duchowa natura i osobowość każdego człowieka = istotne dobro.
-Nauczyciel powinien szanować ucznia, pomagac mu w uświadomieniu sobie własnej osobowości. Nauczyciel uosabia dla uczniów kulturę i rzeczywistość. Dysponuje wiedzą psychologiczną.
21. Realistyczna relacja nauczyciel - uczeń:
-Nauczyciel = specjalista danej dziedziny wiedzy; ogólne wykształcenie w zakresie nauk humanistycznych i ścisłych mentor i mistrz.
-Uczeń = osoba mająca prawo do samorealizacji i wew. integracji jest samorealizującym się przedmiotem.
W6: „Ciało jako kategoria pedagogiczna”
1. Miejsce pedagogiki w systemie nauk:
-Nauki przyrodnicze (nomotetyczne) - badające świat natury niezależnej od człowieka. Wykrywają prawa przyczynowe (gr. nomos - prawo, tithemi - ustanawiam).
-Nauki humanistyczne (idiograficzne) - badające świat kultury jako wytworu ludzi, Opisują niepowtarzalne wartości jednostkowe (gr. idios - jedyny, grafo - piszę.)
-Miejsce pedagogiki wypada w centrum, między nimi.
2. Związek pedagogiki z biologią wychowania:
Biologia wychowania mówi o podstawach życia organizmu, przekazywania życia, zaznajamia z organicznymi procesami wzrostu ciała i rozwoju mięśni.
Przedstawia strukturę i funkcjonowanie organizmu = zespołu tkanek i narządów działających w skoordynowanych systemach. Koordynację zapewniają system hormonalny i nerwowy.
3. Cel wychowania - celem jest integralność fizyczna, umysłowa, uczuciowa i etyczna oraz wolność każdego człowieka w jego pełnym rozwoju.
4. Ciało w kontekście praktyki pedagogicznej:
Ciało z pkt. widzenia biomedyki traktowane jest jako byt niższego rzędu wobec umysłu. Jest przedmiotem, zaś o przedmiotowości człowieka ma decydować umysł np. sportowiec dąży do mistrzostwa nie tyle wraz ze swoim ciałem, ile na swoim ciele; posiada ciało, włada nim. Ciało staje się przedmiotem. (Władamy ciałem spotykamy się z traktowaniem przedmiotowo na pokaz: konkursy piękności, akty zachwytu, przemoc na ciele: okaleczanie się, zadawanie bólu cielesnego).
5. Paradygmat Kartezjański w edukacji:
Zakłada ontyczną (bytową) rozdzielność (dualizm) umysłu i ciała. Przekonanie to wyzwala instrumentalne traktowanie ciała i nie pozwala zrozumieć jedności ciała i umysłu.
6. Instrumentalne traktowanie ciała:
-operacje plastyczne
-drakońskie diety
-zewnętrzne upiększanie
-konkursy piękności
-źródło merkantylizacji (zarobku).
7. Fakty antropologiczne przeciw dualizmowi:
-Człowiek dzięki świadomości nie jest po prostu ciałem, ale czymś więcej niż tylko ciało.
-Kontakt dziecka ze światem jest cielesny, zmysłowy i spostrzeżony.
-Człowiek w swej całej egzystencji żyje nie tylko w swoim ciele, lecz w pewnym sensie z niego i przez nie.
-Podstawowym zjawiskiem antropologicznym, jakiego edukacja nie może pominąć, jest ruch, czyli dyspozycyjność ciała do innych wymiarów przestrzeni.
8. Hominizacja jako konieczny proces edukacji:
-Edukacja to ogół wpływów prowadzenia drugiego człowieka i jego własnej aktywności w osiąganiu pełnych możliwości.
-Koncepcja dekodera Z. Kwiecińskiego obejmuje 10 zharmonizowanych procesów, w tym hominizację.
-Do zadań hominizacji należy:
~ kształtowanie organizmu człowieka i jego cech gatunkowych
~ wdrażanie do higienicznego i zdrowego stylu życia
~ rozwój seksualności
~ kształtowanie i kanalizacja potrzeb pierwotnych.
9. Otwarcie na nową kategorie pedagogiczną:
-Ciało rozumiane jako kategoria biomedyczna jest elementem rzeczywistości realnej, stanowi funkcjonalną całość struktur i procesów. Takie rozumienie ciała przejęła pedagogika, co doprowadziło do dehumanizacji.
- Otwarcie na nowe rozumienie to uświadomienie wartości ciała i kształtowanie osobowości troskliwej wobec ciała.
10. Węzeł świata:
Problem umysłu i ciała jest możliwy do rozwiązania dzięki podejściu integralnemu albowiem „Ciało jest w umyśle, a mózg jest w ciele” (K. Wilber).
11. Duchowość - „Nie jesteśmy istotami ludzkimi mającymi duchowe przeżycia, ale istotami duchowymi doświadczającymi ludzkich przeżyc” (T. de Chardin).
Integralność poszukiwanie w sobie duchowości; jedyna droga integracji ciała i umysłu.
12. Rozwój duchowy - przekraczanie centaura (tradycyjnego rozumienia ciała):
Kiedy mówimy o przekraczaniu paradygmatu kartezjańskiego, to mówimy też o przekraczaniu centaura i ogarnianiu coraz subtelniejszych poziomów rozwoju umysłu: od Ego do Eko (A. Naess), od Ego do Jednego Smaku (K. Wilber).
13. Subtelny edukacyjny klucz:
Może nim być medytacja, afirmacja, relaksacja, kontemplacja, twórcza wizualizacja, myślenie intuicyjne, metaforyczne, symboliczne, a także zabawa pierwotna i ekspresyjne formy artystycznego wyrażania.
! Bierz przykład ze sportowców: pasja + wizja + działanie = SUKCES
W7: „Paradygmaty nauk społecznych, a teorie pedagogiczne”.
Paradygmat (globalnie) = zbiór ogólnych i ostatecznych przesłanek w wyjaśnianiu jakiegoś obszaru rzeczywistości, przyjętych w społecznościach przedstawicieli danej dyscypliny naukowej, a nastepnie upowszechnione jako wzór myślenia w normalnych zbiorowościach użytkowników nauki.
Paradygmat w odniesieniu do pedagogiki oznacza zbiór edukacji stanowiących pkt wyjścia badan nad nią oraz budowanie jej teorii.
3. Edukacja jako praktyka społeczna - wywiera wpływ na psychikę, zachowanie się ludzi. Odbywa się w obrębie gr społecznych, jest wypadkową wielu makroprocesów, jednocześnie tworzy kulturę jak i jest jej produktem.
Dlatego opisanie paradygmatów pedagogiki wymaga uprzedniego odwołania się do paradygmatów nauk społecznych.
4. Świat społeczny
-Świat społeczny (edukacja jest jedną z jego postaci) można analizowac w obrębie 2 kluczowych kategorii: człowieka jako istoty społecznej i społeczeństwa.
-W odniesieniu do tych kategorii formułuje się następujące pytania:
*Jak istnieje świat społeczny?
*Jaka jest natura człowieka
*Jak zmienia się społeczeństwo?
(Są to fundamentalne pytania!).
5. Pyt o naturę bytu: Jak istnieje świat społeczny?
*2 skrajne stanowiska ontologiczne:
-Nominalizm: jest stanowiskiem subiektywistycznym i odrzuca możliwośc uznania uniwersalnej rzeczywistości. Świat istnieje w formie znaczeń, jakie mogą nadawac mu poznające go podmioty.
-Realizm: jest stanowiskiem obiektywistycznym. Świat społeczny jest dany wszystkim podmiotom go poznającym w jednakowej postaci zgodnej z danymi zmysłowymi.
6. Pyt o naturę człowieka: Jaka jest natura człowieka?
-Woluntaryzm: uznaje wolę człowieka za podstawową zasade organizującą naturę człowieka, jest to ontologia subiektywistyczna. (Schopenhaurer, Nietsche, Hartmann).
- Determinizm: za podstawową zasadę organizującą naturę człowieka należy uznac siec zależności przyczynowo-skutkowych. Człowiek jest zdeterminowany działaniem innych bytów, które warunkują jego rozwój i wyznaczają miejsce w świecie, jest to ontologia obiektywistyczna. (Hobbes, Spinowa, Herbart.).
7. Pyt o naturę społeczeństwa: Jak zmienia się społeczeństwo?
-Ewolucja: w pierwszym przypadku zasadą organizującą zmiany w życiu społecznym jest zasada stopniowej regulacji.
Kategoriami opisu procesów społecznych są: porządek społeczny, solidarnośc, umowa społeczna. Jest to zasada ciągłości i zmienności życia społecznego.
-Rewolucja: W drugim przypadku zasada radykalnej zmiany. Kategoriami opisu są: sprzeczności, emancypacja, niedobory, dominacja. Jest to zasada braku ciągłości, radykalnego odwracania porządku społecznego.
8. Paradygmaty nauk społecznych: (Lewa kolumna = subiektywizm; Prawa = obiektywizm.)
HUMANIZM |
STRUKTURALIZM |
-Zespół przesłanek nadających indywidualistyczne i subiektywistyczne znaczenie faktom. -Krytyczny wobec dominacji nad indywidualnością jednostki. -Nastawiony na badanie konfliktów |
-Istnieją obiektywne struktury społeczne -Każda jednostka zajmuje w niej określone miejsce -Zmiany społeczne zachodzą w wyniku konfliktu między organizacjami społecznymi, konfliktu o dominację nad dystrybucją dóbr |
INTERPRETATYWIZM |
FUKKCJONALIZM |
-Dąży do zrozumienia w jaki sposób jednostki zyskują świadomośc w ramach struktur społecznych -Interesuje go zrozumienie subiektywistyczne doświadczenia człowieka -Odrzuca porządek deterministyczny -Zmiany nast. Epują na drodze stopniowej regulacji,.
|
-Świat społeczny jest obiektywnym bytem z gotowymi strukturami regulującymi życie (determinizm) -System kulturowy (fundamentalna kategoria) podporządkowuje sobie osobowośc człowieka. - Akceptuje nierówności społeczne jako cenę równowagi społecznej.
|
*Powyższe paradygmaty wyniknęły z odp. na 3 pyt fundamentalne.
~Paradygmaty subiektywistyczne skupiają się na jednostce i kulturze pajdocentryzm (lewa kolumna)
~Prawa społeczeństwo i państwo nałożyc można didaskalocentryzm.
PAJDOCENTRYZM W WERSJI HUMANISTYCZNEJ |
DIDASKALOCENTRYZM W WERSJI PARADYGMATU STRUKTURALISTYCZNEGO |
-Zespoł radykalnych teorii krytycznych -Krytyczny stosunek do organizacji społecznych sterujących formalną edukacją -Procesy edukacyjne rozumiane jako wyzwalanie się jednostek z przemocy narzucanej przez społeczeństwo. |
-Włącza praktykę edukacyjną w konflikty społeczne jako narzędzie walki o dominację -Procesy edukacyjne mają charakter historyczny i obiektywny. -Rozwój to kształtowanie wg wzorca. |
PAJDOCENTRYZM W WERSJI INTERPRETATYWISTYCZNEJ |
DIDASKALOCENTRYZM W WERSJI PARADYGMATU FUNKCJONALISTYCZNEGO |
-Teorie mniej zaangażowane w krytykę społecznych podstaw edukacji. -Badacze wnikają w świat dziecka, rozpoznają znaczenia, jakie nadaje ono edukacji. -Procesy edukacyjne otwarte na wieloznaczność współczesnej kultury. |
-Nastawiony na stopniową regulację homeostazy społecznej. -Procesy edukacyjne są odbiciem społecznego „status-quo” i skupiaja się na stymulowaniu rozwoju jednostki wg psychologiczno-społecznego standardu. (społeczny „status-quo” = być albo nie być, a raczej być!). |
9. Myśli przewodnie dla edukacji:
Stary paradygmat |
Nowy paradygmat |
|
|
W8: „Antropologiczna perspektywa pedagogiki”
1. Dwa konteksty pedagogiki:
a) Szeroki:
-Jest synonimem dyskursu społecznego na temat edukacji.
-Obejmuje wszelkie czynności formowania sądów (j. potoczny, literatury pięknej, opinii publicznej, specjalistyczny, ekspertów, filozoficzny, teorii wychowania) i wyrażania ich.
-Jest synonimem kultury duchowej społeczeństwa odnoszącej się do zjawisk edukacyjnych.
b) Wąski:
-Obejmuje tylko intelektualne, umysłowe, teoretyczne formy działalności edukacyjnej, będącej efektem badaczy rozprawy filozoficzne, monografie teoretyczne, podręczniki pedagogiki, raporty z badań, sprawozdanie z eksperymentów pedagogicznych.
2. Inne nazwy i charakter dociekań:
-wstęp do pedagogiki, wprowadzenie do pedagogiki, prolegomena do pedagogiki, prodeutyka pedagogiki, filozofia wychowania i pedagogiki.
-cechą jest akcentowanie ich ogólnego, fundamentalnego charakteru dla rozważań:
*studiowanie pedagogiki
*praktykowanie domowej i profesjonalnej edukacji
*uprawianie nauk o wychowaniu
3. Status naukowy i misja:
-Mimo uprawianej od dawna refleksji nad tożsamością pedagogiki jako dziedziny dyskursu pedagogicznego, jej status jest dosc nieokreślony, wieloznaczny, mało precyzyjny.
-Misją jest budowanie infrastruktury światopoglądowej dla działania i myślenia o wychowaniu, konstruowanie fundamentów ideowo-koncepcyjnych dla aktywności praktycznej i intelektualnej w dziedzinie edukacji; budowa integrujących, syntetyzujących, usensowiających intelektualnych wizji świata edukacyjnego.
4. Trzy wymiary uprawiania i nauczania pedagogiki:
- Bierze się uwagę całość rzeczy i bytu w odróżnieniu do koncentracji na jego szczegółach.
-Dotyczy tzw pytań pierwszych w odróżnieniu od pytań pochodnych.
-Obejmuje pytania o istotę rzeczy, świata, bytu (eidos) w odróżnieniu od pytań o przejściowośc, powierzchownośc bytu.
5. Funkcje koncepcji pedagogicznych:
*Reprezentacyjne - rozpoznawanie, odzwierciedlanie istotnych aspektów rzeczywistości
*Nomalizacyjne - nadawanie nazw tym własnościom rzeczywistości.
*Opisowe - określanie stanów rzeczywistości.
*Eksplikacyjne - wyjaśnianie świata
*Oceniająco-normatywne - ewaluacja, czyli ocenianie rzeczywistości.
*Sterujące - kierowanie zachowaniami, procesami życia, modelowanie ( w rzeczywistości, którą rozpoznajemy).
6. Odp. światopoglądowe pedagogiki: to holistyczne i zaangażowane, aksjologicznie ukierunkowanie koncepcje, modele, potrzeby świata lub jego części.
*Są konstruowane nie z pozycji abstrakcyjnego, bezstronnego, ponadczasowego podmiotu, ale z pozycji konkretnego żyjącego w czasie i przestrzeni podmiotu.
*Zawierające oprócz elementów opisowych także wartościujące elementy.
*Dokonywane przez pryzmat potrzeb, interesów, wartości jednostkowych, grupowych ogólnospołecznych.
7.Podstawowe składniki koncepcji pedagogicznych:
-Interpretacja, wizja, portret rzeczywistości (model świata).
-Model (koncepcja) człowieka w sensie uniwersalnym (jako istoty, jego egzystencji i rozwoju).
-Model człowieka partykularnego, indywidualnego.
-Model egzystencji człowieka
-Model rozwoju człowieka
-Model wychowania człowieka.
8.Dlaczego pedagogika powinna czerpac wiedzę z antropologii?
-Cząstkowe doktryny, ideologie pedagogiczne tracą na znaczeniu, okazują się mało przydatne dla rozstrzygania fundamentalnych pytan ontologicznych.
-Aby określic uniwersalistyczne aspiracje pedagogiczne trzeba zaczerpnąc wiedzy z antropologii, która wypowiada się o człowieku w ogóle (każdym człowieku, wszystkich ludziach), jego istocie, istnieniu, rozwoju w kategoriach najogólniejszych, uniwersalistycznych, holistycznych.
9. Dwie odmienne wizje pedagogiki w jej najnowszej historii:
- Historyczna (klasyczna) - ujmuje status, przedmiot i zadania pedagogiki poprzez odniesienie do tzw. praktyki edukacyjnej (odniesienie do paidagogosów); interesuje się opieką, wychowaniem, kształceniem.
-Współczesna (prospektywna) - określa status, przedmiot, zadania, cel poprzez referencje do statusu innych nauk o człowieku, w tym antropologii jako ich syntezie. Odsłania tajemnice antroporozwoju procesu stawania się człowiekiem.
10. Antroporozwój - w sposób pełny, holistyczny i integralny zarazem określa ogół wpływów stawania się człowiekiem na różnych poziomach tej tendencji: filogenetycznym, populacyjnym, generacyjnym i osobniczym w różnych jej wymiarach: biologicznym (organicznym), kulturowo-społecznym, osobowym (podmiotowym) z uwzględnieniem zarówno normy jak i patologii tego procesu.
11. Kierunki antroporozwoju człowieka:
-Rozwój biopsychiczny oraz procesy rozwoju struktur i funkcji organizmu i psychiki.
-Opieka (człowiek jako podmiot opiekujący się i podlegający opiece).
-Podmiot uczący się, wzbogacający indywidualne doświadczenia.
-Podmiot podlegający socjalizacji i inkulturyzacji.
-Podmiot wychowywany przy pomocy innych ludzi, asymilujący dorobek dla celów rozwoju własnej osobowości.
-Podmiot wychowywany i przekazujący innym dorobek kultury w celu ich rozwoju osobowości.
-Podmiot samo kształtujący się, podlegający rewitalizacji i readaptacji.
12. Proces samokształcenia się człowieka:
Jest to zarówno proces indywidualistyczny, zachodzący w trakcie rozwoju osobniczego jednostki ludzkiej, ale także jest to proces ponadjednostkowy - występujący w życiu całych pokoleń, formacji cywilizacyjnych.
Człowiek to istota aktywna, stwarzająca sama siebie i świat wokół siebie.
13. Jakich ontologii potrzebuje pedagogika?
-Ontologia porządku realnego (faktycznego).
-Ontologia porządku normatywnego (pożądanego, postulowanego, idealnego); tu tkwi racja dla obecności dociekań aksjologicznych w ped.
14. Ład (porządek) edukacyjny:
Polega on na ustanawianiu/wyborze przez określoną gr. ludzi (rodziców, opiekunów, wychowawców, pedagogów, terapeutów) kulturowo sankcjonowanych celów oraz wartości o charakterze rozwojowym, a następnie realizacji tych celów.
15. Dyskurs aksjologiczny w pedagogice:
-Ma on dwojaki charakter: z jednej str koncentruje się na wartościach wchodzących w skład kultury istniejącej tj. wartościach odzwierciedlających tradycje, przyjmowanych w danym społeczeństwie i reprodukowanych przed edukację. Z drugiej str może on skupiac się na wartościach właściwych kulturze dopiero powstającej, przyszłej i pożądanej.
Po jednej str- zachowanie, podtrzymywanie, replikowanie istniejącego ładu, a z drugiej str zmiany, odnowa, rekonstrukcja.
16. Przykładowe pytania porządku realnego:
-Kiedy i jakie kształtowały się wizje świata ludzkiego jako rzeczywistości podlegającej zmianom i rozwojowi?
-Czym jest rozwój, w szczególności rozwój człowieka, natura rozwoju?
-Na czym polega osobliwośc rozwoju przez edukację jako składową antroporozwoju?
-Z jakich elementów składa się porządek edukacyjny? W jakich relacjach pozostaje do innych form porządku społecznego?
17. Przykładowe pytania porządku normatywnego:
-Co to znaczy stawac się człowiekiem,jaka rola przypada w tym procesie obiektywnym przyczynom, a jaka obranym przez człowieka celom i wartościom?
-Jaki typ osobowości człowieka jest formowany w ramach realnego porządku edukacji, a jaki powinien być kształtowany biorąc pod uwagę tendencję rozwoju społeczno-kulturalnego.
-Czym są wartości wychowawcze?
18. Suchodolski o sensie ped. :
-Pedagogika nie jest tylko nauką o człowieku jaki on był i/lub jest.
-Chodzi nie tylko o to kim był i jest człowiek, ale o to, co można z człowiekiem uczynić i co on potrafi uczynić z samego siebie.
19. Suchodolski o sensie edukacji:
-W ujęciu klasycznym funkcja edukacji byłą definiowana w kategorii nakazu utrzymania i zachowania kulturalnego dorobku przeszłości kolejnym generacjom - i to jest słuszne.
-Współcześnie w czasach szybkich zmian cywilizacyjnych rola nauczyciela musi być wymierzona nie tylko przez kulturę z przeszłości i teraźniejszości, ale także przez siły tworzące nową kulturę, kulturę przyszłości.
23