całość pracy, licencjat, licencjat


UNIWERSYTET EKONOMICZNY W KRAKOWIE

WYDZIAŁ FINANSÓW

KIERUNEK: FINANSE I RACHUNKOWOŚĆ

SPECJALNOŚĆ: FINANSE PRZEDSIĘBIORSTW

KATEDRA FINANSÓW

Natalia Djurczak

PODATEK DOCHODOWY OD OSÓB FIZYCZNYCH JAKO ŹRÓDŁO DOCHODÓW BUDŻETU W LATACH 2010-2014

Praca licencjacka

Promotor:

dr Piotr Klimczyk

Kraków 2015

WSTĘP

Budżet państwa lwią część swoich wpływów czerpie z podatków i są one jednymi z najważniejszych źródeł pozyskiwania dochodów przez wiele państw, w tym Polskę. Polityka podatkowa stanowi immanentną część polityki gospodarczej dająca jednocześnie możliwość finansowania zadań przez nią wytyczanych, co umożliwiają środki pochodzące z podatków uiszczanych przez podatników. Dzięki nim państwo ma możliwość realizacji zadań państwowych: politycznych fiskalnych, społecznych i stricte politycznych.

Moja praca zawiera omówienie podatku dochodowego od osób fizycznych, który szczególnie zwrócił moją uwagę i który często jest przyczyną polemik i dyskusji wielu ludzi, którym niezawsze odpowiada jego wysokość i zasady na jakich opiera się jego uiszczanie. Podatek dochodowy od osób fizycznych potocznie zwany PIT - Em, który jest rodzajem podatku bezpośredniego i obligatoryjnego, którym to opodatkowuje się dochody uzyskane przez podatników z pracy jaką wykonują. W zależności od tego jak wysoki dochód roczny został przez nich osiągnięty stosuje się różne stawki podatkowe: 18% lub 32%.W ten sposób omówię podatek dochodowy od osób fizycznych w latach 2010 - 2013 jako źródło dochodów budżetu państwa właśnie w tym okresie.

Pierwszy rozdział poświęcę omówieniu budżetu państwa czysto teoretycznie. Znajdą się w nim takie zagadnienia jak: charakterystyka budżetu państwa, zasady polityki pieniężnej czy funkcje pełnione przez Budżet państwa. Nie zapomnę również o określeniu dochodów i wydatków państwowych i pojęciu deficytu.

W rozdziale drugim skupię się na omówieniu podatku dochodowego od osób fizycznych a mianowicie jego struktury i dokładnego opisu. W charakterystyce tego podatku nie zabraknie też omówienia zwolnień i ulg podatkowych, przedmiotu i podmiotu PIT - u, skale podatkowe, sposoby poboru podatku i ryczałt jako jedna z form pobierania podatku dochodowego od osób fizycznych.

Rozdział trzeci to analiza struktury i dynamiki PIT-u w dochodach budżetu państwa przy czym analizie poddam nie tylko liczbę podatników płacących ten rodzaj podatku ale także wielkość osiąganego przez nich dochodu, odliczenia od podatku oraz zwolnienia podatkowe według skali, stawki wynoszącej 19% lub ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych.

Główny cel napisanej przeze mnie pracy jakim była analiza struktury i dynamiki Pitu w dochodach budżetu zrealizowałam dzięki fachowej literaturze ekonomicznej dotyczącej zagadnień z dziedziny finansów publicznych, rozporządzeń, ustaw, dokumentacji GUS - u czy Ministerstwa finansów a także z Internetu.

ROZDZIAŁ I

Charakterystyka budżetu państwa

1.1 Pojęcie budżetu państwa i jego funkcji

Szczególne, wręcz, honorowe” miejsce w finansach publicznych zajmuje budżet państwa. Nazywamy go często rdzeniem finansów publicznych. Można się dopatrywać różnych przyczyn tego zjawiska między innymi wynika to z jednej z funkcji budżetu państwa, jaką jest gromadzenie, przechowywanie oraz wydatkowanie nagromadzonych środków publicznych, lecz także z faktu nieprzerwanej dominacji władz centralnych w wielu systemach tj. politycznym, społecznym czy gospodarczym. Budżet tworzą zarówno wydatki (środki przeznaczone m.in. na utrzymanie administracji, wojska, wymiaru sprawiedliwości, infrastrukturę) jak i dochody publiczne(podatki, cła, dochody ze Skarbu Państwa), widzimy przez to, że dochody czerpie z różnych źródeł a wydatki przekazując na wielorakie cele. Pomaga zracjonalizować wydatki państwa i ułatwia planowanie wszelkich państwowych przedsięwzięć. Rządzący naszym krajem mają w budżecie zawarty program rządzenia. Budżet tworzony i uchwalany jest na podstawie ustawy, która trafia do parlamentu a rządzący mają obowiązek jego wykonania a mianowicie zrealizowania wydatków i dochodów w nim zawartych.

Samo określenie `budżet' to łacińskie słowo `bulga', które oznacza skórzany worek bądź sakiewkę służącą do składania i magazynowania pieniędzy. Określenie to utrwaliło się tez w języku angielskim `budget' oraz wielu innych państwach i krajach. Budżet państwa to zestawienie jego oczekiwanych wydatków i dochodów na czas określony tj. 1 roku, który sporządza rząd a uchwala parlament a jego forma to ustawa budżetowa.

J.B.Say stworzył jedną z najdawniejszych definicji budżetu, nie określając ją jeszcze mianem budżetu a był to, bilans potrzeb i dochodów państwa”. Słowo to funkcjonuje dopiero od 1802r. (w czasach Rewolucji Francuskiej), a pierwsze normy prawne dotyczące budżetu wiąże się z ustawodawstwem francuskim.

Innemu znanemu teoretykowi Rene Stourm przypisuje się autorstwo pierwszego z pojęć budżetu oraz zasad budżetowych nim rządzących. Według tego uczonego budżet prócz funkcji, jaką spełnia obecnie tj. plan dochodów i wydatków pełni też funkcje oceniania działań rządu przez parlament.

Uchwalenie polskiego budżetu przez Sejm miało miejsce w 1768r. I był jednym z pierwszych w Europie. Składał się z dochodów i wydatków(podzielonych na stałe i nadzwyczajne) Skarbca Litewskiego i Koronnego. Budżety poszczególnych państw znacznie się różnią Np. Budżet Irlandii to tylko akceptacja kierunku polityki rządu a we Francji budżet to część projektu ustawy finansowej.

Według B. Brzezińskiego budżet, jako organizacja miał swoje początki już w starożytnym Egipcie. Ewidencjonował on wszelkie zdarzenia finansowe nie tylko finansowe, ale też gospodarcze. Miał postać spisów majątków i należności suwerena czy czynszów należnych domom modlitwy. Spisy te różniły się znacznie od pojęcia budżetu, jakim dysponujemy obecnie gdyż zdarzenia gospodarcze, które zawierały dotyczyły przeszłości a nie przyszłości jak ma to miejsce obecnie. Ewidencja i kontrola to funkcje takich starożytnych spisów.

Pierwszy dokument planistyczny to spisy w starożytnym Rzymie za czasów cesarza Oktawiana Augusta. Wynikały one z chęci odseparowania skarbca publicznego, który określano, jako majątek ludu i cesarskiego, czyli do dyspozycji cesarza oraz określeniu odmiennych źródeł ich finansowania. Ewolucja budżetu ujawniała się w fakcie, że w dokumentach zawarte były dane dotyczące stanu rzeczywistego, obecnego, ale także przyszłe prognozowania wydatkowo-dochodowe, co upodabnia go w dużej mierze do pojęcia budżetu państwa, jaki mamy obecnie. Różnił się natomiast brakiem wskazania strony, która miałaby obowiązek do jego realizacji. We współczesnym budżecie takim podmiotem są rządzący.

Ewolucja budżetu państwa przebiegała etapami a najistotniejszy wpływ wywarły na nią następujące zjawiska:

- odseparowanie bogactwa rządzącego od majątku państwowego

- rozkwit parlamentaryzmu

- rozkwit społeczno-gospodarczych ról państwa

-zachodzące w świecie procesy gospodarcze

Państwa unitarne posiadają budżet jednostek samorządu terytorialnego oraz budżet państwa a w państwach federalnych wyróżnić można oprócz zwykłego podziału specjalny rodzaj budżetu: budżet federalny.

Najczęściej spotykane określenie budżetu w finansach jest ustalenie, że jest on planem finansowym państwa określającym cele i założenia polityki państwa w określonym czasie. Najważniejszymi cechami budżetu to wyrażanie go w pieniądzu i fakt, że dotyczy zdarzeń przyszłych, nie tych, które już minęły.

Podobnie o budżecie możemy wyczytać w ustawie o finansach publicznych w artykule 61 z 1998 r. Określa ona budżet, jako:

1) plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów

2) plan dotyczący organów władzy państwowej, kontroli i ochrony i prawa

3) roczny plan finansowy

Spotykamy się z wieloma definicjami budżetu, które są do siebie bardzo podobne, choć w inny sposób ukazują to pojęcie. Najogólniej ujmując to roczny plan finansowy określający dochody i wydatki oraz przychody i rozchody organów rządzących mający formę ustawy. Uchwala się go na rok(rok budżetowy) pokrywający się z rokiem kalendarzowym. Ważny jest fakt obowiązku jego realizacji przez organy wykonawcze. Budżet można rozpatrywać, jako:

-plan finansowy

- zasób środków publicznych

- strumienie przepływów pieniężnych

- akt prawny

- akt wyboru politycznego

Funkcja to pojęcie szerokie oznacza najczęściej związek, między choć dwoma zdarzeniami występującymi razem oraz zachodzi pomiędzy nimi proces przyczynowo skutkowy. Funkcje budżetu wskazują na jego podstawowe zadania i cele, jakie ma spełniać

Ekonomiczne funkcje, jakie spełnia budżet państwa to:

Pierwsza z funkcji budżetu, którą chcę omówić to funkcja redystrybucyjna zwana też rozdzielczą bądź też wyrównawczą i opiera się ona na podziale produktu krajowego brutto poprzez tzw. redystrybucję PKB regulując tym samym wpływy osiągane przez podmioty gospodarcze. To zjawisko pomaga, więc w ograniczaniu nędzy i ubóstwa i ograniczenie różnic w dochodach osiąganych przez społeczeństwo i poszczególne grupy społeczne wchodzące w jego skład. Transfery socjalne, podatki, dotacje lub subwencje to narzędzia służące do korekty pierwotnego podziału dochodu narodowego(zysk firmy, wynagrodzenia) a tym samym do realizacji funkcji budżetowej, jaką jest redystrybucja. Budżet gromadzi dochody podmiotów prowadzących działalność gospodarczą i gospodarstw domowych w postaci np. podatków i, transferuje” je do tych podmiotów, które mają ich niewystarczająco lub też ich nie osiągają wcale udzielając im np. dotacji czy subwencji (szkoła, szpital). Budżet państwa transferuje też środki dla budżetów samorządowych.

Funkcja ta z praktycznej strony polega na stosowaniu ulg podatkowych dla jednych podmiotów, a progresję podatkową dla drugich.Funkcja w myśl zasady: im więcej zarabiam, tym większy podatek płacę. Funkcja redystrybucyjna dla gospodarstw domowych może odgrywać ważną rolę, gdyż może finansować świadczenia pomocy społecznej czy zaopatrzenia społecznego a także ubezpieczenia społeczne wspomagając w ten sposób najuboższa klasę społeczną. Jak widzimy funkcja ta w szczególny sposób pomaga regulować dochody osiągane przez wszystkie podmioty występujące w gospodarce od tych najbogatszych po najuboższych.

Budżet państwa, ze względu na rozmiary środków pieniężnych, które gromadzi i rozdziela, jest podstawowym narzędziem finansowym państwa i stanowi główny element finansów publicznych.”

Kolejna funkcja budżetowa to funkcja alokacyjna bardzo podobna do redystrybucyjnej z tą jednak różnicą, że nie jest to transfer dochodów miedzy podmiotami, a przeznaczenie majątku, dóbr a nawet kapitału dla podmiotów określonych, co do rodzaju by wesprzeć bądź zapoczątkować produkcją, ukształtować oczekiwany podział majątku między podmiotami czy rozwinąć różne dyscypliny. Ma za główne zadanie stabilizować gospodarkę, dbać o infrastrukturę( np. budowa dróg szybkiego ruchu) i realizować pewnych dyplomatycznych celów (np. zbrojenia w kraju). Funkcja ta w szczególności oddziałuje na producentów, którzy bez pomocy ze strony budżetu w ich wyniku finansowym zamiast zysku ponieśliby stratę. Widać to np. w wyniku emisji zanieczyszczeń przez owe podmioty, która to nie przerzuca się na ceny wytwarzanych dóbr, a skutki za nią ponoszą finanse publiczne. Pomoc w tym przypadku to środki na ochronę środowiska i jego naprawę. Państwo w ten sposób unika zmniejszenia czy tez zaniechania produkcji w wyniku, której powstają produkty i usługi, na które ludzie zgłaszają popyt poprzez jej finansowanie. Może ono przybierać postać dotacji, transferów, ulg, zwolnień podatkowych.

Podatki nakładane na podmioty mają służyć rozwoju produkcji lub też jej redukcji. Państwo ma też uprawnienia do stosowania ulg i zwolnień podatkowych czy subwencji dla podmiotów publicznych.Funkcja ta zapewnia ład wewnętrzny w kraju.

Należy jednak unikać sytuacji, gdzie podmioty same decydują o wysokości cen towarów i usług i w takiej sytuacji natychmiast reagować przez zwiększenia im skali podatkowej a zmniejszaniu wszelkiej pomocy ze strony budżetu państwa dla nich.

,, Poprzez budżet alokuje się dobra publiczne i dobra społeczne, a pośrednio oddziałuje się na alokację dóbr prywatnych.” Ludzie mogą samodzielnie określać kierunek swoich wydatków, tym samym wybór dóbr publicznych, z których korzysta a państwo zapewnia nieodpłatne, bądź częściowo odpłatny dostęp do tych dóbr publicznych, które są człowiekowi niezbędne do właściwej egzystencji. Poszczególni obywatele nie są ograniczeni, jeśli chodzi o dostępność do dóbr społecznych, co znaczy, że jest on taki sam dla wszystkich mieszkańców, a nie tylko dla zbiorowości o najwyższych dochodach. Do takich dóbr społecznych możemy zaliczyć: szkoły, szpitale, opieka zdrowotna. Państwo alokuje zasoby w gospodarce z przyczyny zadań, jakie stawiane są władzom publicznym: zadania publiczne oraz społeczne.

Ostatnią funkcją budżetu państwa, jaką pragnę omówić jest funkcja stabilizacyjna, która polega na zagwarantowaniu równowagi w gospodarce, zachowanie wzrostu gospodarczego a także załagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego i to właśnie budżet jest narzędziem do realizacji wyżej wymienionych celów. Dąży się też za pomocą tej funkcji do osiągnięcia niskiego poziomu inflacji i bezrobocia. Państwo ma za zadanie kształtować popyt ludzki i dokonuje tego przede wszystkim przez odpowiednie ukształtowanie systemu podatkowego. Za główną przyczynę rozwoju tej funkcji uznaje się często nieodpartą chęć społeczeństwa, by to właśnie państwo ingerowało w procesy, jakie zachodzą w gospodarce.

Rozwiązaniem wielu problemów mogą być dwojakie rodzaje zachowań: podwyższenie podatków w okresie ożywienia a obniżenie ich w czasie recesji.

A Komar prezentuje tzw. magiczny czworokąt, w którym upatruje się rozwiązania problemów gospodarczych, a mianowicie ma on zagwarantować:

- zatrudnienie na wysokim poziomie

- zrównoważenie cen

- równowagę obrotów między krajem a zagranicą

- stały wzrost gospodarczy

Z problemami tego typu państwa borykają się od dawna a ich rozwiązanie nie jest proste i wymagają podjęcia wielu starań ze strony zarówno państwa jak i obywateli i tylko ich współpraca może zapewnić pełen sukces.

1.2 Zasady budżetowe

Podstawą funkcjonowania większości działalności są różnego rodzaju zasady. Pozwalają one na sprawne zarządzanie a ustalane są najczęściej przez właściwe ku temu podmioty kształtując tym samym określoną instytucję.

Zasada jest pewną normą postępowania winną do przestrzegania i respektowania. Tak jak w większości dziedzin tak samo w budżecie spotykamy się z szeregiem zasad potrzebnych do jego właściwego działania i spełniania swoich funkcji a mianowicie są to zasady budżetowe.

System budżetu państwa określa też zasady, na jakich są pobierane i wydatkowane dochody państw zapewniając racjonalne i sprawne działanie stawiając jednocześnie akcent na jego najważniejsze i najistotniejsze cechy.

,,Zasady budżetowe są postulatami nauki skierowanymi do ustawodawcy, a także do praktyki

budżetowej. Wskazują wzorcowe, pożądane cechy budżetu, które powinny zapewnić optymalną realizację jego funkcji w procesach organizacji i funkcjonowania gospodarki budżetowej.”

W literaturze ekonomicznej najczęściej spotykamy się z następującymi zasadami budżetowymi: zasada jedności, równowagi i szczegółowości budżetu. Dodatkowo można wymienić też zasadę roczności, przejrzystości uprzedniości i jawności, które jednak najczęściej uważa się za cechy budżetu nie zaś za jego zasady.

Każdy z autorów interpretuje pojęcie zasad budżetowych zupełnie inaczej a uzależnione to jest od tego, co który autor uważa za najbardziej istotne i godne ujęcia w postaci zasady by potem mogło być respektowane. Dzięki ich stosowaniu realizacja funkcji budżetu staje się łatwiejsza. Zasady są po to by je przestrzegać pomagając przy tym zachować ład i porządek.

Pokazują reguły i wzorce zachowań nakazując właściwe zachowanie, stając się przy tym jednocześnie obowiązkiem.

Pierwszą z omawianych przeze mnie zasad będzie zasada jedności, która dotyczy struktury organizacyjnej budżetu.

Według tej zasady budżet państwa ma postać jednego dokumentu prawnego, zawarte są w nim dochody i wydatki, które ukazują całościowo obraz gospodarki państwa.

Aby zasada ta była spełniona buduje się jeden plan finansowy, na który składają się oprócz budżetu władz państwa także budżet tych mniejszych a mianowicie budżetów lokalnych, dzięki czemu przejrzyście pokazana jest struktura wydatków i dochodów budżetu. Tak wygląda ta funkcja w ujęciu formalnym, natomiast zasada materialna zasada jedności to nic innego jak pokrywanie całości wydatków całością dochodów. Część dochodów ma być przeznaczana na całość wydatków. Niemożliwe staje się przerzucanie środków finansowych między zadaniami. U nas w budżecie tj. budżecie Polski zasada ta jest przestrzegana.

Zasada zupełności to kolejna zasada, która wiąże się z organizacyjno-finansowymi formami funkcjonowania podmiotów budżetowych. Zasadę tę można spotkać pod innym określeniem a mianowicie zasada powszechności. Te dwie nazwy można stosować i używać zamiennie. Istnieje kilka ważnych cech tej zasady:

1) brak możliwości wskazywania dochodów czy wydatków w bilansie budżetowym w postaci sumy(wymagany jest odrębny zapis każdego wydatku bądź każdego dochodu)

2) powinność zebrania wpływów w jedną całość by mogły pokrywać wszystkie wydatki w jednakowy sposób

3) w budżecie winny być ujęte wszystkie wydatki i dochody, a nie tylko niektóre

4) powinność występowania tylko i wyłącznie jednego budżetu w państwie a każda podejmowana działalność mieć swoje odzwierciedlenie w budżecie

Wyróżniamy rozliczanie z budżetem metodą brutto lub netto. Adresatem tej drugiej metody są obecnie jedynie podmioty sektora finansów publicznych mające prawo do prowadzenia działalności gospodarczej i dodatkowym warunkiem koniecznym jest osiąganie dochodów z prowadzonej przez nich działalności( agencje wykonawcze, zakłady budżetowe).

Ogólnie rzecz biorąc metoda netto polega na tym, że Część dochodów trafia do budżetu a reszta zostaje zamieniona w inwestycje i zaspakajanie potrzeb własnych.

Kolejną przedstawioną zasadą budżetową jest zasada roczności, która wiąże się z aspektem techniki opracowywania uchwalania i wprowadzania w życie budżetu. Zasada ta głosi, jak sama nazwa wskazuje, że budżet ustalany jest na okres jednego roku. Działaniem poprzedzającym jego uchwalenie jest uchwalenie projektu budżetu, za którego przygotowanie odpowiada organ wykonawczy, za uchwalenie- uchwałodawczy, a za realizację organ wykonawczy. Organ uchwałodawczy kwituje wykonanie budżetu przez udzielenie absolutorium lub nie absolutorium budżetowego Brak przygotowania projektu budżetowego przez rząd skutkuje obowiązkiem do przygotowania prowizorium budżetowego(dochody i wydatki zastawione na okres ok 3 miesięcy).Środki, które nie wykorzysta się do końca roku, przepadają,.

Następna z zasad to zasada szczegółowości. Jak sama nazwa wskazuje budżet trzeba uchwalać z wielką dbałością o szczegóły a zarazem uwzględniając pogrupowanie poszczególnych wydatków i dochodów przypisując im konkretną kategorię, co znacznie ułatwia planowanie wykonanie i kontrolę budżetową.

Zasada jawności, jako poboczna zasadą budżetową i nie oznacza nic innego jak fakt, że budżet musi być jawny. Ta zasada ma też swoje odzwierciedlenie w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Istotą ten zasady jest możliwość wglądu obywateli do treści budżetu, jego realizacji oraz kontroli nad nim. Społeczeństwo może z łatwością dokonać wglądu do informacji o wysokości deficytu bądź nadwyżki, raportu z wykonania budżetu a nawet skontrolować wielkość zaległości podatkowych. Dostęp do tych informacji nie jest utrudniony a ponadto budżet państwa i budżety lokalne ogłaszane są w Dzienniku Ustaw to samo tyczy się obrad i debat organów, które są jawne.

Minister Finansów przekazuje ludności zbiorcze dane finansowe i nie ma w tym nic niestosownego.

Społeczeństwo może uczestniczyć w życiu polityczna - publicznym oraz kontrolować działania rządu przez te zabiegi.

Zasada równowagi budżetowej to jedna z najważniejszych zasad często nazywana wręcz,, złotą regułą” i pełni szczególną rolę w budżecie państwa.

Najogólniej rzecz biorąc chodzi o to, by oczekiwane dochody były równe zaplanowanym wydatkom budżetowym. Wymaga to stanu, gdzie dochody i wydatki w budżecie wzajemnie by się harmonizowały.

Deficyt czy nadwyżka budżetowa absolutnie niedopuszczalne w tej zasadzie.

Zasada ta u nas w budżecie nie jest rygorystycznie przestrzegana, wydatki naszego budżetu często przewyższają dochody i mimo to nie są wyciągane żadne konsekwencje z tego tytułu.

Występowanie deficytu budżetowego wynikającego z nadwyżką wydatków nad dochodami wynika z niezachowania tej zasady.Kiedyś natomiast była fundamentalna i na niej opierały się pozostałe zasady.

Dość ciekawą zasadą, ostatnią przeze mnie omawianą jest zasada przejrzystości.

W tej zasadzie nacisk i akcent kieruje się na czytelność i przejrzystość informacji dotyczących budżetu, jakie docierają do społeczeństwa i jakie są mu prezentowane.

Niektórzy łączą tę zasadę z zasadą jawności twierdząc, że wzajemnie się uzupełniają.Człowiek powinien bez problemu odczytać a zarazem zrozumieć treści finansowe podawane mu przez władze, gdyż tematy finansowe pośrednio dotyczą każdego z nas i łatwość w orientacji w dochodach i wydatkach budżetowych jest jak najbardziej wskazana.

1.3 Podatki, jako źródło gromadzenia dochodów budżetowych

Na władze rządzące w kraju oprócz szeregu przywilejów nałożone są tez określone obowiązki, których zrealizowanie związane jest z dokonywaniem przez te podmioty wydatków publicznych.

Mogą tego dokonać jedynie zapewniając sobie źródła dochodów umożliwiające wykonanie powierzonych im zadań. Dochody budżetowe definiuje się, jako,,Strumienie środków publicznych gromadzonych i kierowanych na zaspokojenie potrzeb publicznych.”. Jeden z artykułów mówi, że:

„Analiza przepisu(..) Prowadzi do sformułowania twierdzenia, iż środkami publicznymi, są te środki publiczne, które zostały otrzymane z określonych tytułów i źródeł przez podmioty sektora finansów publicznych.”

Dochody uzyskane przez budżet cechują się tym, że nie ulegają zwrotowi i nie powodują powstania zobowiązania wobec podatników, którzy takowy budżet zasilają.

Jedynie, co to to zobowiązanie rządzących do właściwego rozdysponowania środków publicznych.

Dochody państwa mogą być środkami pieniężnymi lub być wyrażone w naturze.

Państwo gromadzi je na cele, które maja zapewnić bezpieczeństwo mieszkańców i ład w kraju wyraża się to np. przeznaczaniem ich na szkolnictwo, transport publiczny, ochronę zdrowia, sprawne zarządzanie administracją publiczną. Sęk w tym, by były właściwie wykorzystywane.

Państwo musi korzystać z dochodów gospodarstw domowych, firm, instytucji, gdyż samo w sobie nie może wytwarzać dochodów. Obywatele korzystając z usług, jakie oferuje im państwo mogą czuć z jego strony opiekę i bezpieczeństwo.

Państwo ustala przepisy w zakresie pozyskiwania dochodów, ich pobierania i administrowania.To dochody innych podmiotów zasilają dochody budżetowe, a nalezą do nich między innymi:Sektor prywatny, społeczeństwo, przedsiębiorstwa, a czasem nawet zagranica.

W literaturze możemy spotkać się z wieloma próbami podziału dochodów osiąganych przez budżet państwa. Istnieje wiele różnych, wzajemnie ze sobą powiązanych podziałów i klasyfikacji. Podziały te różnią się od siebie kryteriami podziału i ich rozdział jest bardzo ważny z przyczyny ich różnorodności.

Jednym z najważniejszych a zarazem głównych podziałów z jakiś się spotykamy w teorii finansów to podział w ujęciu prawnym i w owym podziale wyróżniamy podział dochodów budżetu z jednej strony na te dobrowolne (darowizna lub składka dla podmiotów publicznych) a z drugiej na te przymusowe (kary, podatki, opłaty).

W tym podziale wyróżnia się również dochody odpłatne (publiczne odpłaty)

oraz nieodpłatne (cło, podatek, obligatoryjne wpłaty budżetowe).Podział na dochody krajowe (cło, podatek) i zagraniczne ( odsetki pochodzące z udzielonych pożyczek innym podmiotom, darowizna zagraniczna) to kolejna klasyfikacja w kryterium prawnym, która wyodrębniła się ze względu na miejsce pozyskiwania dochodu.

Następny rozdział to dochody państwowe (VAT, cła dochód z zysku NBP) i samorządowe (np. podatki lokalne), czyli wyróżnione ze względu na szczebel władzy publicznej. Ostatnim już rozdziałem dochodów w klasyfikacji prawnej to zwrotne i bezzwrotne.

Jak sama nazwa wskazuje dochodami bezzwrotnymi będą nazywane te, które nie ulegają zwrotowi, mające charakter ostateczny. Mają one największe znaczenie i należą do nich: VAT, Akcyza, podatek od gier, PIT, dywidendy, wypłaty z zysku NBP dochody ze Skarbu Państwa, spadki, mandaty, darowizny dla Państwa, mandaty, kary, dochody z zagranicy, wpływy z budżetu UE i inne.

Rzadziej spotykamy się z dochodami bezzwrotnymi, mającymi niewielką rolę wśród dochodów, a są środkami, które po upływie określonego czasu są zwracane osobom, które wcześniej zasiliły nimi budżet. Można zaliczyć do nich:

Lokaty, pożyczki a nawet kredyty udzielone instytucjom sektora finansowego.

Omawiając podziały dochodów warto sięgnąć tez w okres międzywojenny, kiedy to wyróżniano dochody zwyczajne( płacone okresowo) i nadzwyczajne inaczej określane jednorazowymi i jeszcze ich podkategorie: nadzwyczajne zwrotne( zewnętrzne i wewnętrzne pożyczki) oraz nadzwyczajne bezzwrotne( odszkodowawcze).

W podziałach, jakie występują w literaturze ciekawym podziałem jest ten na prywatno- gospodarcze oraz prawno- publiczne i podział ten bierze pod uwagę czy pochodzenie dochodu to działalność nastawiona na zysk z faktu posiadanego majątku ( monopol, dzierżawa), czy wynika tylko z podatków czy opłat, które są obowiązkowe.

Pierwsze z dochodów, czyli prywatno gospodarcze to dochody z emisji pieniędzy, posiadania majątku czy dóbr, które wszystkie razem można określić, jako wpływy z zarobkowej działalności państwowej, drugi podział, czyli dochody publiczno-prawne to daniny na rzecz państwa.

Dochody budżetu można przedstawić za pomocą rysunku:

Rysunek 1. Struktura dochodów budżetowych państwa

0x08 graphic
0x01 graphic

Źródło: Opracowanie własne na podstawie J. Żyżyński, Budżet i polityka podatkowa, wybrane zagadnienia, jw. S.87

W polskim budżecie na źródła dochodów składa się wiele pozycji. Ich strukturę przedstawia ustawa o finansach publicznych i dzieli je na dochody podatkowe i niepodatkowe, a wyróżnia siedemnaście źródeł dochodu:

  1. Podatki i opłaty niebędące dochodami jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowy ci czy jednostek publicznych finansów;

  1. Dochody z ceł;

  1. Część zysku z państwowych przedsiębiorstw lub 1 os. Spółek Skarbu Państwa;

  1. Dywidendy;

  1. Dochody z zysku NBP;

  1. Nadwyżki środków agencji wykonawczych

  1. Dochody ściągane przez państwowe jednostki budżetowe

  1. Wpływy z najmu, dzierżawy

  1. Odsetki od środków zgromadzonych na rachunku bankowym państwowych jednostek budżetowych albo organów władzy publicznej

  1. Odsetki od lokat terminowych pochodzących ze środków zebranych na centralnym rachunku bieżącym budżetu państwowego

  1. Odsetki od zagranicznych i krajowych pożyczek z budżetu państwa

  1. Mandaty, grzywny, kary pieniężne

  1. Darowizny, spadki darowizny pieniężne dla Skarbu Państwa

  1. Inne dochody publiczne niestanowiące przychodu w myśl art 5 a mianowicie ze sprzedaży praw, majątku i rzeczy

  1. Inne dochody zmieszczone w ustawach lub umowach międzynarodowych

  1. Środki europejskie z przeznaczeniem n projekty programy administracji rządowej

  1. Nadwyżka pochodząca z różnicy wartości nominalnej zbywalnych obligacji skarbowych a ich ceną nominalną albo też odsetki od obligacji skarbowych nabywanych przez nabywców

Źródła dochodów budżetu państwa są prognostyczne, co oznacza, że wykonanie mogą być niższe lub wyższe od ustalonych wartości.

Widzimy, ze źródłami dochodów są dochody pochodzące od innych jednostek. Zasilają fundusz publiczny w sposób definitywny i bezzwrotny, a ich przyjęcie przez władze jest ostateczne. Analizując źródła dochodów widzimy, ze największe podstawowe znaczenie ma dochód narodowy. Szczególnym rodzajem źródeł dochodu są krajowe i zagraniczne pożyczki dokonywane przez władze publiczne.

Więcej niż 80 % źródeł dochodu to te pochodzące z podatków, ich znaczenie i udział są, więc największe. Ponad 60% dochodów państwowych to podatki pośrednie( VAT ok 40%, akcyza ok. 20%). Podatki bezpośrednie to tylko ok. 23,4 %( podatek dochodowy od osób prawnych 9,6%, a od osób fizycznych 13,8%). Podatki płacą podatnicy a zasilają one budżet państwa i są niezbędne do realizacji szeregu obowiązków rządzących.

Przejdę teraz do omówienia tego źródła dochodów jakiś są podatki. W encyklopedii ten termin wyjaśniany jest następująco:,,Świadczenie pieniężne na rzecz państwa o charakterze przymusowym, powszechnym, bezzwrotnym i nieodpłatnym(..)”.

Płacimy je my, jako podatnicy a pobierane są od nas zgodnie z przepisami zawartymi w prawie. We przepisy prócz informacji o wielkości nałożonych podatków zawierają także terminy ich płacenia. Płacimy je obowiązkowo państwu stąd wynika jego cecha, jaką jest przymusowość podatku, a w razie,, uciekania” od ich płacenia państwo stosuje różnego rodzaju narzędzia przymusu, w trybie tzw. egzekucyjnym. Bezzwrotność podatków oznacza, że nikt nam ich nie zwróci, są jednak wyjątki np. w przypadku ich błędnego naliczenia (naliczenie w nadmiarze, nienależnie naliczony). Podatek jest świadczeniem nieodpłatnym, co oznacza, że za podatek, który uiszczamy, nie otrzymujemy żadnych korzyści wzajemnych na naszą rzecz, nie ma w związku z tym żadnych wzajemnych świadczeń dla określonego podatnika ze strony państwa.

Jak sama definicja głosi podatek może być pobierany jedynie w formie pieniądza, nie jak w dawnych, odległych czasach, kiedy przyjmował formę płodów rolnych lub zwierząt i nie było w tym nic dziwnego czy niestosownego.

Zgodnie z przepisami prawa podatek nie jest zorientowany do konkretnego człowieka, przysłowiowego,,Kowalskiego”, tylko do określonej grupy osób, podmiotów. Ustala i nakłada się go też jednostronnie, z tego też tytułu podatnik nie oddziałuje w żaden sposób na jego wielkość, to ustalane jest prze władze z góry, bez żadnego głosowania czy referendum.

Wpływy, jakie trafiają do budżetu państwa z tytułu podatków są znacznie większe niż z innych źródeł np. Wpłaty z zysku NBP czy firm państwowych.

Tabela 1.Dochody budżetu państwa w latach 2005 - 2012(w mln zł)

Dochody

2010

2011

2012

2013

2013 w %

Dochody ogółem

250303

277557

287595

279151

100

Dochody podatkowe:

222553

243211

248275

241651

86,6

*Podatki pośrednie:

165190

180273

181892

175369

62.8

-podatek od towarów i usług VAT

107880

120832

120001

113412

40,6

- podatek akcyzowy

55684

57964

60450

60653

21,7

* Podatek dochodowy:

57363

62937

64955

64366

23,1

- od osób prawnych

21770

24862

25146

23075

8,3

- od osób fizycznych

35593

38075

39809

41291

14,8

Dochody niepodatkowe:

24502

32274

37143

35976

12,9

- wpłaty z zysku NBP

3957

6203

8205

5264

1,9

- wpływy z cła

1664

1924

1974

2022

0,7

Środki z UE i innych źródeł niepodlegające zwrotowi

3248

2072

2177

1524

0,5

Źródło: Opracowanie własne na podstawie: http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/oz_maly_rocznik_statystyczny_2013.pdf( dostęp dnia 21.12.2014)

Analizując powyższą tabelkę możemy z łatwością zauważyć, że największe wpływy budżetu państwa to dochody pochodzenia podatkowego( aż 86,6 % w 2013), w tym podatek od towarów i usług(40,6% w 2013), akcyzowy (21,7% w 2013) podatek od dochodów społeczeństwa (14,8% w 2013), podatek od dochodów osób prawnych (8,3% w 2013).

Inaczej mają się dochody niepodatkowe w 2013 roku, a mianowicie stanowiły wtedy 12,9% ogółu dochodów. Środki z budżetu Unii Europejskiej i innych bezzwrotnych źródeł tylko, malutkie” 0,5 %.

1.4 Wydatki budżetu państwa

Państwowy budżet to oprócz dochodów, także wydatki.Pańastwo gromadzi dochody, by móc realizować określone wydatki. I choć złota reguła budżetowania głosi, że oczekiwane dochody powinny równać się z oczekiwanymi wydatkami, w praktyce jest tak, że wydatki budżetowe są znacznie większe od dochodów, jakie budżet gromadzi. Podobnie jak omawiałam to w przypadku dochodów budżetowych podobnie rzecz ma się z dochodami a mianowicie wydatkowanie środków publicznych jest niezbędne do realizacji przez podmioty władzy publicznej powierzonych im zadań. Dokonywane są po to, by zaspokajać społeczne zapotrzebowania.

Fachowego określenia wydatków publicznych nie znajdziemy w ustawie o finansach publicznych. W teorii finansów możemy spotkać się z następującym wyjaśnieniem tej definicji:,, Wydatki publiczne są finansowym odzwierciedleniem zadań publicznych realizowanych przez władze publiczną (..). Zadania te wynikają z regulacji ustawowych, niektóre gwarantowane są konstytucyjnie.”

Ludzie z reguły wymagają od państwa więcej niż państwo ma dla nich do zaoferowania. Potrzebni są rozsądni rządzący, by środki publiczne były właściwie rozdysponowane. W zależności od tego jak rozwija się sytuacja gospodarcza w kraju władze decydują ile środków publicznych i na co przeznaczyć.

Adolf Wegner - ekonomista pochodzący z Niemiec na przełomie XIX wieki stworzył teorię stałej tendencji wzrostowej wydatków państwa wprost proporcjonalnej do aktywności państwa. Teorię tę nazwano potem prawem Wegnera. Istnieje duża grupa wydatków budżetowych, która ma charakter obowiązkowy, istnieje do nich nawet przepis prawny, a ich pominięcie zagraża w znacznym stopniu wiarygodności państwowej. Do takich wydatków możemy zaliczyć te przeznaczone na:

Skłonność do wzrostu wydatków to negatywne zjawisko często prowadzące do deficytu budżetowego, a to natomiast przynosi osłabienie stabilności gospodarki a także prowadzi często do załamania koniunktury gospodarczej. Te fakty prowadzą do tego, ze podmioty finansów publicznych mogą dokonywać jedynie takich wydatków, które maja swoje odzwierciedlenie w ustawie budżetowej, w której też znajduje się ustalona odgórnie granica i rozmiar takiego wydatku.

Cechami, jakimi powinny odznaczać się podmioty nimi zarządzający to oszczędność w ich rozdysponowaniu, celowość, jeśli chodzi o ich przeznaczenie oraz dokonywanie ich w terminie, jaki dla nich ustalono a spełniając te cechy należy kierować się maksymalizacją efektywności nakładów. Sankcje ustawowe to kara za niepodporządkowanie się wymienionym wyżej cechom. Nabywanie akcji, udziałów spółki, lub nabywanie obligacji innych niż skarbowe przez jednostki sektora finansów publicznych jest również surowo zabronione.( Wyjątek: organy władzy publicznej).

Wydatki publiczne są przeznaczone w szczególności na: wymiar sprawiedliwości, funkcjonowanie policji i administracji, szkolnictwo, służbę zdrowia, ubezpieczenia. Niektóre kategorie wydatków np. te z przeznaczeniem na obronność kraju, bezpieczeństwo wewnętrzne czy wymiar sprawiedliwości przypisane są tylko i wyłącznie państwu, inne zaś takie jak wydatki na służbę zdrowia, szkolnictwo czy ubezpieczenia mogą ponosić sami ludzie a nie wyłącznie instytucje publiczne. Innym ciekawym aspektem jest szczególny rodzaj wydatków państwa a mianowicie są to wydatki na: wynagrodzenia pracowników państwowych, dotacje, zakup towarów. Nie zawsze system wydatkowania środków publicznych przebiega bez zastrzeżeń. Częstymi problemami pojawiającymi się przy ich rozdysponowywaniu są:

Państwo ma być przede wszystkim opiekunem swoich obywateli, zapewniając im poczucie bezpieczeństwa i wzbudzać zaufanie a przez wyżej wymienione nadużycia często tak właśnie nie jest. Człowiek powinien czuć, że instytucja państwa jest przyjaźnie do niego nastawiona i troszczy się o swoje społeczeństwo. Skorumpowani urzędnicy, trwonienie,,naszych” pieniędzy, niedorzeczne wydatkowanie dotyczące zarówno rozmiarów i cel, na jaki środki trafiają powoduje, że tracimy wiarę i zaufanie do instytucji publicznych. Człowiek nie powinien czuć, że państwo stoi ponad obywatelem zagrażając jego pomyślności.

Dysponentów wydatków publicznych jest wielu, między innymi wojewodowie, ministrowie czy dysponenci części budżetowych. Za przykład możemy tu wyróżnić Ministra Finansów albo Radę Ministrów. Wykonanie budżetu wygląda następująco: Każdemu z dysponentów przypisuje się konkretne grupy wydatków i powierza się im ich realizację.

Wielkość i struktura wydatków zależy głownie od: zakresu finansowania przez państwo zadań i usług publicznych, poziom ingerowania państwa w procesy zachodzące w gospodarce, stopnia redystrybucji dochodów.Wydatki to ściśle rzecz biorąc to cel, na jaki pozyskuje się dochody.

Inną, ważną sprawą, na jaką trzeba zwrócić uwagę omawiając kwestie wydatków budżetowych jest ich podział, a kwalifikuje się je według różnych kryteriów, w zależności od tego, jakie cechy wydatków weźmiemy pod uwagę.

Jeden z podziałów wydatków publicznych to taki, który dzieli je na nabywcze i redystrybucyjne. Nabywcze to takie, które są związane z popytem na rzeczy i usługi i chodzi tu przede wszystkim o świadczenie wzajemne. Realizacja tego rodzaju wydatków to po prostu zaopatrzenie konkretnych jednostek. Z kolei wydatek redystrybucyjny to taki, który jest przekazywany z jednej jednostki na drugą i wiąże się z podziałem środków już istniejących np. dotacje.Inny wyróżniany podział to podział na wydatki właściwe ( osobowe, rzeczowe dokonywane przez zakłady budżetowe oraz jednostki budżetowe), oraz przekazowe ( dotacje, subwencje, zasiłki z tytułu ubezpieczeń społecznych.

Podobnie jak to było z podziałem podatków podobny podział występuje w wydatkach, a jest to podział na wydatki zwrotne i bezzwrotne, ·przy czym Bezzwrotny wydatek do subwencja lub dotacja

Kolejna, ostatnia klasyfikacja wydatków, jaką przedstawię, to ta zawarta w ustawie o finansach publicznych i wyróżnia ona wydatki bieżące(dotacje, subwencje, świadczenia na rzecz osób fizycznych, na działanie jednostek budżetowych, majątkowe i te związane z obsługą długu Skarbu Państwa, środki własne UE i projekty związane z udziałem środków UE.

Tabela 2.Wydatki budżetu państwa w latach 2010-2013

Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

Mld PLN

Mld PLN

Mld PLN

Mld PLN

%

Ogółem w tym:

294,9

313,3

318

321,3

100

Dotacje i subwencje

145,2

147,2

155,3

155,2

48,3

Świadczenia na rzecz osób fizycznych

20,9

22,2

22,9

23,9

7,4

Wydatki bieżące jednostek budżetowych

53,9

59,2

57,2

58,4

18,1

Wydatki majątkowe

15,4

15,6

13,5

12,8

3,9

Obsługa długu Skarbu Państwa

34,1

38,4

42

42,4

13,1

Środki własne UE

14,3

15,7

15,9

18,1

5,6

Finansowanie projektów z udziałem środków UE

10,9

15

10,8

10,2

3,1

Opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu i założeń polityki pieniężnej

Analizując Tabelkę 2 widzimy, że z reguły wydatki rosną wprost proporcjonalnie z upływem czasu, z roku na rok są coraz większe. Największy udział w wydatkach budżetowych to dotacje i subwencje, które w 2013 roku stanowiły aż 48,3 % wszystkich wydatków. Drugą grupą pod względem wielkości wydatków to wydatki bieżące jednostek budżetowych stanowiące aż 18, 1 ogółu wydatków w 2013 roku. Warto zwrócić uwagę, na co państwo wydatkuje najmniejszą część środków publicznych. Na podstawie tabelki 2 jasno widać, że są to wydatki na środki własne UE, współfinansowanie projektów z udziałem środków UE oraz na wydatki majątkowe, bowiem każdy z tych wydatków nie przekracza nawet 10 % udziału we wszystkich wydatkach.

1.5 Deficyt budżetowy

,,Brak środków, niedobór będący wynikiem nadwyżki rozchodów nad dochodami np. deficyt budżetowy”, taką definicje deficytu znajdujemy w encyklopedii pod owym hasłem. Przeciwieństwem deficytu jest nadwyżka budżetowa, która jest równoznaczna z dodatnim wynikiem finansowym budżetu i polega na przejęciu pieniędzy od podmiotów gospodarczych i ich wstrzymanie na rachunku bankowym, by potem z tych środków np. udzielać pożyczek, spłacać swoje zobowiązania czy po prostu powiększyć środki publiczne. Trzeba jednak pamiętać, że można nią jedynie pokrywać deficyt budżetowy.

Wymową deficytu jest brak możliwości sfinansowania w danym roku budżetowym całości poniesionych wydatków dochodami, jakie budżet osiągnął, przy czym nie ma możliwości ustalenia kwoty deficytu inną niż rzeczywiście wynosi.Ważne jest, że deficyt budżetowy nie dotyczy wielu lat, tylko jest związany z okresem jednego roku tj. roku finansowego.

,, Deficyt sektora publicznego jest wielkością(..) Obliczoną na podstawie wszystkich operacji finansowych jednostek sektora publicznego, po wyeliminowaniu transakcji w ramach sektora.” Za transakcje te uznaje się udzielone przez państwo subwencje czy dotacje, ponieważ jest to wydatek budżetu, a dochód jednostek samorządu terytorialnego.

Z deficytem związanych jest więcej pojęć jedno z nich to deficyt pierwotny, który pokazuje jak wyglądałby wynik finansowy budżetu gdyby nie było konieczności ponoszenia kosztów związanych z długiem publicznym.

Ujemne saldo pierwotne równa się nierównowadze budżetowej. Kolejny rodzaj deficytu to deficyt konwencjonalny, który ukazuje zależność między długiem a deficytem budżetowym. Jest ona podstawą modelu służącego opracowywaniu prognozy długu publicznego i obliczaniu kosztów jego obsługi. Wyróżnić możemy też deficyt strukturalny pojawiający się, gdy występuje pełne zatrudnienie i dobra koniunktura. Ciekawymi rodzajami deficytu, jaki spotykamy w literaturze ekonomicznej to deficyt jawny, czyli zawarty w uchwalonym budżecie oraz ukryty, czyli taki, którego na próżno szukać nam w dokumentach budżetowych.

Według uczonych mamy do czynienia z trzema deficytami: rzeczywistym, strukturalnym oraz cyklicznym. Deficyt rzeczywisty to faktyczna różnica między dochodami a wydatkami danego okresu, Deficyt strukturalny to przypuszczalna jego wielkość przy założeniu, że produkcja rzeczywista równa się potencjalnej. Z kolei deficyt cykliczny to skutek cyklu koniunkturalnego niezależnego od bieżącej polityki fiskalnej, a wpływającego na dochody i wydatki budżetowe. Podczas ożywienia gospodarki maleje deficyt, a w czasie recesji - rośnie. Cykliczny komponent deficytu jest miarą wpływu wahań koniunktury na wielkość deficytu.

Przyczyn powstawanie deficytu budżetowego należy upatrywać się w:

W polskim budżecie obowiązuje zasada, że jeśli władze (sejm) w uchwalanym przez nich budżecie prognozują deficyt budżetowy, to muszą równocześnie wskazać, z czego będzie finansowany i zawrzeć te informacje w ustawie budżetowej. Owe Finansowanie deficytu to,, zdobywanie” środków na realizację tych wydatków, które nie mają pokrycia w dochodach.

Rysunek 2. Źródła finansowania deficytu budżetowego

0x08 graphic
0x01 graphic

Opracowanie własne na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych, art. 113

Jest wiele sposobów, by, choć w niewielki sposób ograniczyć występujący w państwie deficyt. Narzędziami do rozwiązywania problemów mogą przybierać różne formy. Najprostszym z nich jest po prostu ograniczenie wydatkowania środków publicznych, czyli poczynienie oszczędności. Inny sposób to podwyższenie skali podatkowej lub dodruk,, pustego pieniądza” albo nawet prywatyzacja majątku Skarbu Państwa. Niektóre z tych sposobów mogą pomóc, choć nierzadko też należy liczyć się z niezadowoleniem społeczeństwa, co może powodować falę strajków czy demonstracji. Wskaźnik PKB posługuje za ocenę wielkości deficytu.

Tabela 3.Deficyt budżetowy w Polsce w latach 2010-2013

Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

Deficyt ogółem(mld PLN)

44,6

25,1

30,4

42,1

Relacje deficytu do PKB ( %)

3,1

1,6

1.9

2.6

Finansowanie deficytu budżetu państwa ze źródeł krajowych( mld PLN)

23,769

22,128

15,197

19,784

Opracowanie własne na podstawie roczników statystycznych RP

Analizując tabelkę 3 widzimy, że deficyt w Polsce ma tendencję rosnącą, z roku na rok wydatki przewyższają dochody w coraz większym stopniu, Deficyt w 2011 roku spadł znacznie w porównaniu do roku poprzedniego, bo aż o 19,5 mld złotych i wynosił 25,1 mld złotych, by przez kolejne dwa lata wzrastać i ostacznie osiągnąć poziom 42,1 mld złotych, a analizowanych lat największy miał miejsce w 2010 roku i wynosił aż 44,6 mld zł. Nadwyżki budżetowej w podanych latach jak odczytujemy z tabelki nie odnotowano. W analizowanym okresie relacja deficytu do PKB kształtowała się na poziomie 1,6 - 3,1 %. Patrząc na tabelkę 3 widzimy, że największe Finansowanie deficytu budżetu państwa ze źródeł krajowych miało miejsce w 2010r i wynosiło wtedy 23,769 mld zł, z czego w kolejnych latach (2011-2012) zanotowano tendencje spadkową, by w 2013 roku znów wzrosnąć i wynieść jedynie 19,784 mld zł.

Rozdział II

Charakterystyka i konstrukcja podatku dochodowego od osób fizycznych w Polsce

Podatek od osób fizycznych w Polsce występuje dopiero od 1992 roku, a reguluje go ustawa z 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych i owy podatek jest jednym z ważniejszych źródeł pozyskiwania dochodów w polskim budżecie. Ma on trzy cechy, jakie się mu przypisuje a mianowicie jest on obowiązkowy, jest podatkiem bezpośrednim, ale także zwyczajnym. Podstawa opodatkowania to wielkość wszystkich dochodów, pojmowany, jako różnica przychodów pochodzących z różnych źródeł i kosztów ich uzyskania, czyli takich, jakie trzeba było ponieść by je osiągnąć.Zasila on budżet naszego państwa. Podatek od osób fizycznych jest szeroko rozpowszechniony i możemy go rozpatrywać zarówno w znaczeniu przedmiotowym jak i podmiotowym.

Podatek ten zastąpił pięć podatków, które były wiążące aż do 1991 r: podatek od wynagrodzeń, podatek wyrównawczy, podatek dochodowy, podatek jednostki gospodarki uspołecznionej w części dot. Podatku od płac, podatek rolny od osób fizycznych z działów specjalnej produkcji rolnej.

1.2 Zakres podmiotowy podatku dochodowego od osób fizycznych

Odbiorcą rozumianym, jako adresat podatku od osób fizycznych jest jak sama nazwa wskazuje - osoba fizyczna. Warunkiem koniecznym jest, by osiągała dochód, którego źródło przewiduje ustawa. Dochody te mogą mieć następujące źródła:

( za wyjątkiem dochodów z działalności rolniczej, gospodarki leśnej, dochody zw. Z podatkiem od darowizn i spadków i wynikające z czynności, które nie mogą być przedmiotem umowy prawnie skutecznej)

Wyjątkiem są małżonkowie, którzy chcą być opodatkowani łącznie, tyle, że muszą najpierw wystosować konkretne pismo w tej sprawie. Osobą fizyczną w rozumieniu kodeksu cywilnego jest każda osoba z chwila jej przyjścia na świat.

Warto zauważyć, że Płatnikami podatku od osób fizycznych są też osoby wykonujące wolny zawód, renciści, emeryci a także ci czerpiący dochód z kapitału lub praw majątkowych.

Podatkiem tym rządzą dwie główne zasady: powszechność i równość. Oznacza to, że podmiotami tego podatku są wszystkie osoby fizyczne, które osiągają dochody na terenie, jaki ustawa obejmuje, oraz wszystkie osoby uzyskujące takie same wielkości dochodów, są traktowani jednakowo przez ustawę. Według zasady powszechności w ustawie nie znajdziemy żadnych, czysto podmiotowych zwolnień. Dopełnieniem zasady powszechności jest inna zasada: zasada rezydencji, która mówi, że obywatele mieszkający w Polsce płacą podatek od wszystkich swych dochodów niezależnie od tego czy zarabiają w Polsce czy poza jej granicami. Inaczej rzecz ma się z obywatelami Polski zamieszkującymi poza jej granicami, a mianowicie płacą oni podatki tylko od dochodów, jakie uzyskali w Polsce. Podatki typu dochodowego mają też to do siebie, że podmioty objęte ustawą są opodatkowane oddzielnie bez względu na relacje rodzinne je wiążące (zasada odrębności podatkowej) · Podatku od osób fizycznych nie płacą takie grupy osób fizycznych jak spółki cywilne czy partnerskie a wyjątek od tej reguły stanowią małżeństwa i samotni rodzice.

Małżonków opodatkowuję się również odrębnie, jednak od tej zasady istnieje wyjątek i jest o zawarty w art. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznym, a mianowicie wprowadza on możliwość łącznego opodatkowania małżonków za pomocą tzw. ilorazu małżeńskiego. Jest to dobre rozwiązanie w przypadku, gdy np. jeden z małżonków nie pracuje i tym samym nie ma dochodów albo, gdy jego dochody należą do innej skali podatkowej. Natomiast małżonkowie nic nie skorzystają na łącznym opodatkowaniu, jeśli ich dochody wchodzą w tę samą skalę podatkową.

By zaistniała możliwość łącznego opodatkowania należy spełniać łącznie kilka warunków:

- nieograniczony obowiązek podatkowy

- Status związku małżeńskiego przez cały rok podatkowy

- Wspólność majątkowa trwająca przez cały rok majątkowy

- Złożenie wniosku o łączne opodatkowanie wspólnie i w terminie

- brak osiągania dochodu opodatkowanego w formie ryczałtu przez żadnego z

Małżonków

Podatek określany jest wtedy na imiona obydwu małżonków a jego wysokość to dwukrotność podatku obliczonego od połowy dodanych do siebie ich dochodów. Łączne opodatkowanie nie dotyczy natomiast osób żyjących w konkubinacie.

2.2. Zakres przedmiotowy w podatku dochodowym od osób fizycznych

Za przedmiot podatku to wszystko to, od czego podatek ten jest płacony, a więc za przedmiot podatku od osób fizycznych uważane są wszystkie osiągane dochody, prócz tych, które są z niego zwolnione, np.. te wymienione w art21, 52, 52 a, 52 c ustawy i te, od których zaniechano poboru podatku na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej. (Szczegółowe źródła dochodów wymieniłam w podpunkcie 1.2 pracy). Z woli przypomnienia dochód, który jest opodatkowany to różnica między osiągniętymi przychodami ze źródła opodatkowania a kosztami ich uzyskania.

Określony wydatek zaliczony do kosztów uzyskania przychodu ma wpływ na wysokość dochodu oraz na wielkość obciążenia podatkowego. Koszt uzyskania dochodu osiąganego np. ze stosunku pracy czy służbowego stosunku precyzuje ustawa. W niektórych przypadkach przy precyzowaniu kosztów uzyskania przychodów ustawowy normatyw dopuszcza uwzględnienie kosztów wyższych np. koszt uzyskania przychodu z tytułu praw autorskich i kierowanie nimi to 50 % przychodów podmiot może dowieść, że wynosiły one więcej i wtedy bierze się pod uwagę koszty rzeczywiście poniesione.

Koszty uzyskania przychodów przerastające wielkość przychodów sprawiają powstanie straty z określonego źródła przychodu. Kosztami uzyskania przychodu to wszystkie te, które podatnik poniósłby je osiągnąć (prócz ok. 60 grup wydatków z art. 23 ustawy niemogące być uznane za koszt). Rozróżniany jest też przypadek, kiedy podmiot płacący ten rodzaj podatku ma wiele źródeł, z których go pozyskuje. W takim przypadku za przedmiot opodatkowania uznaje się zsumowane dochody ze wszystkich źródeł ich pozyskania. Koszty uzyskania przychodów nie bierze się pod uwagę w przypadku: emerytur, rent, dywidend, odpłatnego zbycia nieruchomości lub jej części.

Przychodami są nie tylko pieniądze otrzymywane przez płatnika pieniądze i wartości pieniężne, ale również wartość świadczeń otrzymywanych w naturze i inne świadczenia nieodpłatne. Kwoty należne ( nawet, gdy faktycznie nieotrzymane) także są przychodami, ale tylko w przypadku, gdy podatnik prowadzi działalność gospodarczą..

Dochód ze źródła przychodów to nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami jego osiągnięcia w ciągu roku podatkowego. W przypadku przerostu kosztów uzyskania przychodu nad samymi przychodami, to otrzymana różnica stanowi stratę ze źródła przychodów. Jak wielki wpływ wywrze strata na wielkość ustalonego podatku dochodowego zależy od dwóch czynników: stosunek wysokości straty a dochodów cząstkowych osiągniętych w roku podatkowym oraz jaki czas istnienia mają źródła dochodów, które to stratę przyniosły.

Tabela 4. Koszty uzyskania przychodów rok 2013, 2014, 2015

Pracownik

Kwota miesięczna(zł)

Kwota roczna (zł)

Z tytułu jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej

111, 25

Nie więcej niż

1.335,0

Równolegle z więcej niż jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej

Z każdego z tych stosunków

Łącznie nie więcej niż

111, 25

2.002,05

Z tytułu jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej, miejsce czasowego lub stałego zamieszkania pracownika jest położone w innej miejscowości niż zakład pracy, a pracownik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę

139,06

Łącznie nie więcej niż

1.668,72

Z równocześnie więcej niż jednego stosunku służbowego, stosunku pracy, spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy nakładczej, miejsce czasowego lub stałego zamieszkania pracownika jest położone w innej miejscowości niż zakład pracy, a pracownik nie uzyskuje dodatku za rozłąkę

Z każdego z tych stosunków

Łącznie nie więcej niż

139,06

2.502,56

Źródło:Opracowanie własne na podstawie  art. 8 ust. 3 ustawy z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217, poz. 1588 ze zm.) i art. 22 ust. 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. Z 2012 r. poz. 361 ze zm.).

2.3. Zwolnienia w podatku dochodowym od osób fizycznych

W ustawie w zasadzie nie spotkamy zwolnień o charakterze podmiotowym tj. takich, którego odbiorcami są konkretni podatnicy i mających zastosowanie w odniesieniu do nich w momencie wystąpienia okoliczności warunkujących ich zastosowanie. Pomimo pominięcia zwolnień podmiotowych zakłada się wiele zwolnień o charakterze przedmiotowym, które się wykorzystuje się w związku z wystąpieniem okoliczności, które warunkują ich zastosowanie. Są to zwolnienia z mocy samego prawa, nie wymagają werdyktu stosownego organu. Są to w większości zwolnienia typu socjalnego np. renta inwalidzka, odszkodowanie, sumy z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, odprawy pośmiertne, zasiłki pogrzebowe, diety, jednorazowy dodatek za urodzenie dziecka, zasiłki porodowe i wychowawcze, dodatek kombatancki, dodatki do rent dla sierot zupełnych, renty dla inwalidów wojennych i wojskowych, zapomogi w związku z wystąpieniem klęsk żywiołowych, śmierci czy długotrwającej choroby, z czego większa część to zwolnienia bezterminowe. Zwolnienia ustawowe przewidują zwolnienia w przypadku alimentów: na rzecz dzieci poniżej 25 roku życia oraz dzieci obojętnie, w jakim wieku, jeśli otrzymują zasiłek lub rentę socjalną na podstawie odrębnych przepisów, a także alimenty na podstawie wyroku sądu lub ugody sądowej (nie więcej niż 700 zł na miesiąc). Przewiduje się także zwolnienia od podatku dochodowego w przypadku wygranych w grach liczbowych, loteriach, wzajemnych zakładach, ale tylko wtedy, gdy ich jednorazowa wartość nie jest większa niż 2280 zł. Pokaźna grupa zwolnień to też zwolnienia od:

Niezadowoleni ze zwolnień podatkowych mogą być posiadacze praw autorskich, gdyż obecnie odliczanie kosztów uzyskania z tytułu praw autorskich dokonuje się od wartości nominalnej zarobku pomniejszonego o składki ubezpieczenia. To niezbyt korzystne zmniejszenie kosztów dla podatnika. Kolejna grupa zwolnień to tzw. zwolnienia odszkodowawcze a mianowicie od odszkodowań wynikłych z zakazu konkurencji, za szkody na składnikach majątku związanych z działalnością gospodarczą albo specjalnych działów produkcji rolnej, odszkodowania wynikłe z umów lub ugod innych jak sądowe, dotyczące profitów, jakie płacący podatki by osiągnął gdyby określona szkoda nie została mu wyrządzona, odszkodowania w formie renty przyznane w przypadku uszkodzeń ciała lub podupadłości na zdrowiu w wyniku, czego doszło do utraty zdolności do pracy( całkowitej lub częściowej), odszkodowania wynikłe z prawa górniczego lub geologicznego.

2.4. Podstawa opodatkowania (podstawy obliczania podatku)

Sposoby ustalania dochodu

Podstawa opodatkowania to,,przedmiot opodatkowania (np. dochód), lecz przedstawiony wartościowo lub ilościowo(np. powierzchnia)” i co za tym idzie może być określony w innych jednostkach jak złotówki, przykładowo mogą to być litry, metry czy sztuki. Do ustalenia podstawy opodatkowania korzysta się z ewidencji podatkowo- księgowych, ale też nie jest to konieczne, gdyż równie dobrze można to zrobić jedynie szacunkowo.

Fakt, jak kształtuje się podstawa opodatkowania decydują jak wysoka będzie wartość obciążenia podatkowego. Podstawę opodatkowania w przypadku dochodu od osób fizycznych definiuje się jako suma przychodów pomniejszonych o koszty ich uzyskania, jakie podmiot otrzymał w czasie roku podatkowego, ze wszystkich źródeł, jakie ustawa przewiduje rozumiana jako nadwyżka sumy osiągniętych przychodów nad kosztami, jakie trzeba było ponieść by je osiągnąć. W niektórych przypadkach ustawa przewiduje, że może to być sam przychód dotyczy to między innymi takich przychodów, które podatnik osiąga okazjonalnie np. przychód z tytułu umowy o dzieło, umowy zlecenie, praw autorskich i majątkowych, dywidend, udziałów w zyskach osób prawnych czy odsetek pożyczkowych.

Podstawa opodatkowania i podstawa obliczania podatku, to tożsame pojęcia tylko w przypadku braku tzw. korekt zawartych w aktach prawa podatkowego( np. zwolnienia podatkowe, odliczenia od podatku lub dochodu, przypadki wspólnego opodatkowania, preferencyjne opodatkowanie niektórych podatników), które to uwzględnić należy w podstawie obliczania podatku, jeśli takowe występują. W takiej sytuacji podstawa obliczania podatku to dochód po dokonaniu odliczeń, jakie podatnikowi się należą z różnych tytułów.

Obliczanie dochodu może znacznie różnić się u poszczególnych podmiotów, a różnice te wynikają z różnego rodzaju działalności, jakie wykonują oraz od grupy podatników, do jakiej należą. Właściwe obliczenie dochodu Jest konieczne, by potem równie prawidłowo określić kwotę podatku.

Podmioty prowadzące działalność gospodarczą do ewidencji zdarzeń gospodarczych w celu ustalenia dochodów stosują dwojaką formę, by tego dokonać a mianowicie są to księgi rachunkowe lub księgi przychodów i rozchodów. Księgi rachunkowe obowiązują osoby fizyczne, spółki cywilne i jawne osób fizycznych oraz spółki partnerskie w sytuacji, gdy ich przychód netto za sprzedane towary w roku poprzednim pomniejszony o podatek i przychód ze sprzedaży eksportowej to nie mniej niż 1.200.000 Euro w walucie polskiej. Takie księgi może też prowadzić każdy podatnik prowadzący działalność gospodarczą, jeśli uprzednio złożył pisemnie oświadczenie w tej sprawie do Urzędu Skarbowego.

Inaczej rzecz ma się z podatkową księgą przychodów i rozchodów, której reguły prowadzenia zostały ustalone na podstawie rozporządzenia samego Ministra Finansów. Księgę taką muszą prowadzić wszyscy ci, którzy nie prowadzą wyżej opisanych ksiąg rachunkowych. Ta forma ewidencji jest przeznaczona jedynie do najogólniej rzecz biorąc rozszyfrowywania przychodów i kosztów podatkowych oraz obliczania podstawy opodatkowania, która wyraża się jako różnica przychodów i kosztów ich uzyskania powiększona o różnice wartości remanentu początkowego i końcowego materiałów i towarów handlowych. Prowadzenie takich ksiąg wymaga rozróżnienia przychodów i kosztów na podstawie faktur i innych dowodów(rachunki, pokwitowania zapłaty, potwierdzenia zawartych umów) oraz niezwłoczne ich zapisanie w takiej księdze.

Formę opodatkowania dochodów z działalności gospodarczej na zasadach ogólnych stosuje się, w przypadku, gdy podatnik nie zgłosił wyboru innej formy opodatkowania i podstawę opodatkowanie wylicza się pomniejszając osiągnięte przychody o koszty ich uzyskania, składki ubezpieczenia społecznego oraz odliczenia od dochodu. Jednak podatnik prowadzący działalność gospodarczą może wybrać opodatkowanie podatkiem liniowym po uprzednim pisemnym zgłoszeniu takiej woli do Urzędu Skarbowego w odpowiednim terminie.

Co ważne, w tej formie za dochód oprócz tego osiągniętego z działalności, bierze się pod uwag także ten wynikający z udziału w spółkach i wtedy podstawą opodatkowania są przychody pomniejszone jedynie o koszty ich uzyskania i zapłacone składki ubezpieczeniowe.

2.5 Ulgi w podatku dochodowym od osób fizycznych

Ulga podatkowa to nic innego jak zmniejszenie wielkości obciążenia podatkowego, jeśli taki przypadek wystąpi. Może to być zarówno obniżenie stawki podatkowej, podstawy odliczenia czy kwoty podatku. Na ich mocy obciążenie podatkowe ulega zmniejszeniu w porównaniu ze stanem pierwotnym. Prawo do ulgi może przysługiwać obowiązkowo, z mocy prawa, jeśli podatnicy spełniają określone warunki, by dany rodzaj ulgi można było zastosować i nazywane jest nabyciem ulgi systemowym oraz nabycie prawa ulgi poprzez tzw. uznanie, gdzie organ do tego powołany udziela ulgę lub nie, po wcześniejszym dokładnym sprawdzeniu czy podmiot spełnia określone warunki by ulga mogła mu być przyznana, dokonując tego na podstawie złożonych przez podatnika uprzednio wniosków.

Występują też przypadki, kiedy podmiot nie musi wcale płacić podatku a sytuacja taka ma miejsce, wtedy, gdy kwota zmniejszająca podatek przy wykorzystywaniu ulg jest równa lub wyższa niż obliczony podatek. Odliczenia od dochodu lub odliczenia od podatku to dwie formy odliczeń, jakie wyróżniamy w podatku dochodowym od osób fizycznych. Odliczenie od dochodu zmniejsza podstawę opodatkowania, a ulga zależy od dochodów i stawki podatkowej podmiotu, natomiast odliczenia od podatku pomniejszają ciężar podatkowy i ulga wtedy jest niezmienna, stała i nie ma na nią żadnego wpływu osiągany przez podatnika dochód.

Wielkość i zakres ulg podatkowych w Polsce, co rok ulega zmianie na podstawie określonych przepisów np. odliczenia od dochodu w deklaracji PIT za 2013 r., którą składa się na rok 2014 nowelizacji uległy ulgi na Internet i ulgi na dzieci. W przypadku ulg korzystania z Internetu ograniczono je znacznym stopniu, bowiem nie każdy może z niego korzystać i ulga ta nie może stanowić więcej niż równowartość 760 złotych w roku podatkowym. Natomiast w przypadku ulg na dzieci korzyści uległy zwiększeniu w porównaniu z dwoma poprzednimi latami i przysługują: rodzicowi wykonującemu władze rodzicielska, opiekunowi prawnemu, opiekunowi, jeśli pełni rolę rodziny zastępczej na mocy wyroku sądu czy umowy ze starostą a wysokość ulgi jest uzależniona od liczby dzieci oraz faktu czy opiekun dziecka to rodzina biologiczna, zastępcza czy jeszcze inny przypadek. Innymi odliczeniami od dochodu w 2013 roku są:

Odróżniamy też mogą mieć formę odliczeń od podatku a mianowicie:

Innymi odliczeniami, z jakich podatnik może korzystać, w odrębnej kategorii odliczeń wyróżniamy ulgi i odliczenia od strat podatkowych. Sytuacja taka ma miejsce, że przychody podatnika są mniejsze niż koszty ich uzyskania i strata ta zamiast ulec przepadnięciu posłuży odliczeniu od podatku w latach następnych że podatnik ma tylko 5 lat, żeby to zrobić i tylko do 50 % kwoty straty, a rozlicza się ją tylko i wyłącznie w ramach źródła przychodu. Po tym okresie możliwość odliczenia straty za lata następne staje się zabiegiem wręcz niemożliwym. Można spotkać się również z przypadkiem, kiedy podatnik odliczy mniej niż 50 % straty w określonym roku, w takiej sytuacji w kolejnych latach osoba taka może też dokonać odliczenia, ale mniej niż to 50 % wykazanej straty.

Innym rodzajem odliczenia jest przekazanie 1 % na instytucje pożytku publicznego np. celem finansowego wsparcia może stać się dom dziecka, ochotnicza straż pożarna, fundacja wspierająca chorych, domy starości, domy samotnej matki, podopiecznych wszelkich instytucji pomagających w powrocie do zdrowia itp. Nie ma żadnej represji ani przymusu zarówno w wyborze organizacji, którą chcemy wesprzeć ani czy w ogóle chcemy to zrobić. Nie jest to działanie obligatoryjne podatnika, raczej może wynikać z jego moralności. Przekazując 1 % swojego podatku nic człowiek nie otrzymuje w zamian, ale tez nic nie traci, a nie przekazany 1 % trafia i tak do Skarbu Państwa. Przekazać go może zarówno osoba rozliczająca się skalą podatkową, podatkiem liniowym, a także ryczałtowo od przychodów ewidencjonowanych. Jeśli podatnik zdecyduje się już na przekazanie owego ,, 1 % `, warto pamiętać, że nie musi to być cały 1 %, lecz uznaje się też jego ułamek.

Analizując ulgi i odliczenia występujące w porównaniu z poprzednim rokiem to nowelizacjom uległy jedynie dwie z ulg: ulga na korzystanie z sieci internetowej oraz ulga na dzieci. W przypadku ulgi na dzieci zmiany spowodowały korzyści u podatników. Biorąc pod uwagę sprawę ulgi na korzystanie z Internetu wręcz przeciwnie - korzyści zmniejszyły się - nie każdy może z takiej ulgi korzystać.

Inne znaczące zmiany w ciągu ostatnich dwóch lat nie nastąpiły, poza stosunkowo nową ulgą, ulgą od kwot wpłacanych na IKZE, która funkcjonuje i daje możliwość jej odliczenia dopiero drugi rok .

2.6. Skala ( stawki podatkowe)

Stawka podatkowa jest pewnego rodzaju wskaźnikiem, według którego określa się wielkość podatku w relacji do podstawy opodatkowania i wyróżniamy kilka jej rodzajów biorąc pod uwagę różne kryteria jej podziału. Stawki podatkowe mogą być procentowe( część podstawy opodatkowania) bądź kwotowe( pewna kwota podatku) w zależności od wyboru sposobu obliczania jej wartości. Inny jej podział to stawki stałe, na której wielkość nie ma wpływu zmieniająca się podstawa opodatkowania i zmienne, na których wysokość podstawa opodatkowania ma decydujący wpływ. Ostatni podział stawek podatkowych to taki na stawki progresywne, regresywne i degresywne. Progresywność stawki podatkowej polega na jej podnoszeniu w miarę wzrostu podstawy opodatkowania a regresja to sytuacja obniżania stawki podatku w miarę wzrostu podstawy opodatkowania. Stawki degresywne mają natomiast to do siebie że biorąc pod uwagę podstawę opodatkowania poniżej pewnej ustalonej granicy dochodu, wykorzystuje się stawki podatkowe coraz to mniejsze. Z kolei skala podatkowa to zespół stawek podatkowych, gdzie za pomocą tabelki, przedstawia się stawki podatkowe i odpowiadające im przedziały podstawy obliczania podatku. W ramach skali podatkowej wyróżniamy jej podział na progresywną, regresywną i degresywną, z czego każda z nich to rodzaj skali nieproporcjonalnej oraz skalę proporcjonalną (stała, procentowa stawka).

Dzięki zastosowaniu w prawie podatkowym skal podatkowym można z łatwością określić jaki podatek zapłaci podmiot płacący podatki od uzyskanych przez siebie dochodów. Stawki podatkowe od dochodów osób fizycznych, które obowiązywały w Polsce aż do roku 2008 to 19%, 30%, 40%, natomiast od 1 stycznia 2009 roku stawki podatku to: tylko dwie stawki: 18 % oraz 32 % z zależności od podstawy obliczania podatku i zależność ta przedstawia tabela:

Stawka podatku dochodowego od osób fizycznych uległa znacznej zmianie nie tylko biorąc pod uwagę liczbę stawek według których liczymy podatek, bowiem zmniejszyła się ona o jedną stawkę w porównaniu z rokiem 2008, to dodatkowo zmieniły się jej wartości. Trzy stawki: 19%, 30%, 40% zastąpiono dwiema : 18% i 32%, a zakres skali podatkowej był następujący:

- dochód do 44.490 - 19%

- dochód 44.490 - 85.528 - 30%

- dochód powyżej 85.528 - 40%

Tabela 5. Skala podatkowa lata 2009 - 2015

Podstawa obliczenia podatku

Podatek wynosi

ponad

do

85.528

18% minus kwota zmniejszająca podatek 556 zł 02 gr

85.528

14.839 zł 02 gr + 32% nadwyżki ponad 85.528 zł

Źródło: Opraowanie własne na podstawie: rt. 27 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.).

W każdym wypadku występuje kwota wolna od podatku i jest ona niezmienna od 2009 roku po chwilę obecną i wynosi 18% z dochodu 3.089, czyli 556, 02, jest to tzw. minimum podatkowe i ma ono swą moc niezależnie od obliczonej podstawy opodatkowania. Minimum podatkowe najogólniej znaczy tyle samo co zwolniona część podstawy obliczania opodatkowania od płacenia od niej podatku. Podatek pobiera się jedynie od kwoty ponad minimum podatkowe względem naszej podstawy obliczenia podatku. Najogólniej rzecz biorąc Przekroczenie kwoty podanej jako minimum podatkowe skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego. W przypadku pozarolniczej działalności gospodarczej jeśli podatnik wybierze opcję 19 % stawki podatkowej liniowej, nie znajduje zastosowania kwota wolna od podatku, wspólnego opodatkowania z współmałżonkiem. Obliczanie podatku dochodowego od osób fizycznych może przedstawić następujący schemat:

Dochód globalny

-

Ulgi odliczane od dochodu - pośrednie

=

Podstawa opodatkowania

0x08 graphic

Podatek obliczony według skali podatkowej

-

Odliczenia i ulgi podatkowe bezpośrednie

=

Podatek dochodowy należny

-

Wpłacone zaliczki na podatek dochodowy

=

Ostateczne rozliczenie z Urzędem Skarbowym

2.7. Pobór podatku dochodowego od osób fizycznych

Z pojęciem zapłaty podatku wiąże się kilka terminów a mianowicie: termin, forma oraz sposób jego uiszczenia, a mówią o nich przepisy prawa podatkowego. Udogodnieniem dla pracowników jest fakt, że obowiązek wpłacania zaliczek na podatek mają ich pracodawcy - tzw. płatnicy podatku dochodowego osób fizycznych przypadku podatków ich płacenie ma wzajemny charakter tj. jedna ze stron zobowiązana jest do zapłacenia kwoty podatku, natomiast druga ma prawo by tą należność ściągnąć i zastosować odpowiednie narzędzia przymusu w razie uciekania podatników od tego obowiązku. Według ordynacji podatkowej Zobowiązanie podatkowe powstaje wraz ze sprecyzowaniem kwoty podatku odpowiadającej grupie podatkowej do jakiej podmiot należy i jej doręczenie podatnikowi lub z mocy samego prawa.Inaczej powstaniem zobowiązania podatkowego precyzuje polskie prawo podatkowe i wyróżnia powstanie zobowiązania podatkowego:

Pobieranie podatku dochodowego od osób fizycznych, na których ciąży obowiązek podatkowy bazuje na metodzie zaliczkowej oraz na postępowaniu płatników, którymi w tym wypadku są osoby fizyczne, prawne oraz instytucje wykonujące wszelkie wypłaty tzw. dochodów niefundowanych, standardowych świadczeń na potrzeby podmiotów, które nie prowadzą działalności gospodarczej. To właśnie oni inkasują kwoty zaliczki z wypłacanych należności. Ustawa wyróżnia następujących płatników, ,, pobieraczy kwot zaliczek”: przełożeni od wypłacanych wynagrodzeń, Zakład Ubezpieczeń Społecznych od rent, emerytur - które wypłaca, szkoła od przyznanych stypendiów, czyli można stwierdzić, że płatnikami osób fizycznych są same zakłady ich pracy, które mają obowiązek obliczać i pobierać zaliczki na podatek dochodowy od dochodów jakie w miejscu swojej pracy osiągnęli pracownicy. Przychody te mogą wynikać ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej,

czy spółdzielczego stosunku pracy, zasiłki z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez miejsca pracy. Metody za pomocą których oblicza się zaliczki znajdziemy w ustawie, która wyodrębnia różne przypadki i przypisuje im odpowiednie metody obliczania zaliczek i tak oto m.in. w razie cyklicznych świadczeń typu renta, wynagrodzenia zaliczka uzależniona jest od dochodu jaki podatnik odniósł od początku roku biorąc pod uwagę jednocześnie powszechne odliczenia podatkowe. Inne występujące przypadki obliczania kwot zaliczek to wykorzystanie określonych stawek. Co miesiąc zaliczki przekazuje się do Urzędu Skarbowego. Jeśli płatnik swym działaniem nie obejmuje dochodu, zaliczki wpłaca podatnik.

Podatnicy obligatoryjnie dokonują rocznego rozliczenia podatku poprzez dostarczenie urzędowi Skarbowemu deklaracji zawierającej wysokość dochodu, który osiągnęli w roku podatkowym i mają na to czas do 30 kwietnia następnego roku. Data ta to także termin w którym podatnicy dokonują wpłaty nadwyżki pomiędzy podatkiem wykazanym w zeznaniu podatkowym rocznym( tzw. podatek należny), a zaliczkami na podatek dochodowy, jakie pobrano w ciągu całego roku. Udogodnieniem jest, że owa deklaracja może być złożona przez płatnika, i w takim wypadku zwalnia to podatnika z tego obowiązku. Konieczne jest tylko oświadczenie podatnika w odpowiednim terminie dostarczone do Urzędu Skarbowego.

2.8.Szczególne formy opodatkowania (karta podatkowa, podatek ryczałtowy, opodatkowania duchownych)

W Polsce nie wszyscy podatnicy rozliczają się z urzędem skarbowym na zasadach ogólnych. Istnieje wiele osób korzystających z uproszczonych form opodatkowania między innymi w postaci karty podatkowej czy ryczałtu podatkowego i wynikać to może z rodzaju prowadzonej przez nich działalności ale także z dozwolona wielkością sprzedaży czy dochodem jaki uzyskują. Wybór taki uznawany jest za korzystny najczęściej u osób dla których prowadzenie ksiąg podatkowych nie jest rentowne, gdyż prowadzona przez nie działalność ma niewielkie rozmiary. Ułatwieniem jest też fakt, ze podatnik z góry wie jaki podatek zapłaci. Jedną z takich uproszczonych form opodatkowania jest karta podatkowa. Korzyściami jakie wynikają z jej prowadzenia to brak konieczności dostarczania zeznań podatkowych, wpłacania zaliczek od dochodu, dostarczać deklaracje o wielkości uzyskiwanego dochodu, prowadzenia ksiąg sprzedażowych. Podatek dla użytkowników korzystających z karty podatkowej to kwota miesięczna, której wysokość określa ustawa. Działalności, które mogą być opodatkowane tą formą to przede wszystkim te usługowe i usługowo - wytwórcze w zawodach zanikających w przypadku zatrudnienia mniejszego niż określona wielkość graniczna, handel detaliczny żywnością, napojami, wyrobami tytoniowymi, kwiatami obejmujące obwoźny i obnośny handel artykułami nieżywnościowymi, działalność gastronomiczna gdy nie sprzedaje się napoju o zawartości alkoholu powyżej 1, 5 % , usługi transportowe gdy do dyspozycji mamy tylko jeden samochód, wybrane usługi ochrony zdrowia czy weterynaryjne, poniektóre usługi rozrywkowe, opiekunki, pomoc w gospodarstwach domowych, udzielanie prywatnych lekcji tzw. korepetycje. Druga, uproszczona forma opodatkowania to ryczałt od przychodów ewidencjonowanych i są jej podporządkowane takie przychody, które pochodzą z pozarolniczej działalności gospodarczej czy z działalności spółek, przychody z umowy najmu i dzierżawy oraz podobne umowy, gdy osoby poza tymi przychodami osiągają jednocześnie zarobki z działalności pozarolniczej, przychody osób duchownych. Podatnik, by mógł korzystać z tej formy opodatkowania wymogiem koniecznym są osiągane roczne dochody nie przekraczające równowartość w złotych 250 000 euro. Za zaletę można uznać braku konieczności prowadzenia ksiąg a ewidencjonuje się jedynie samą sprzedaż.

Szczególną formą opodatkowanania jaką jest ryczałt ma zastosowanie także w opodatkowanie dochodów od osób fizycznych i wtedy podstawowe, znane nam skale podatkowe dochodów osób fizycznych nie mają swojego zastosowania. Takich dochodów nie ujmuje się nawet w zeznaniu rocznym oraz nie łączy z dochodami pochodzącymi z innych źródeł, a jego końcowe uregulowanie to tylko zapłacenie zaliczki od tych dochodów. Ustawa określa jakie podmioty mogą się rozliczać w ten sposób i wyróżnia m.in. podatników, którzy mieszkają poza granicami kraju i podlegają ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu i podlegają mu w takim wypadku przychody m.in z:

Kolejne zgrupowanie przychodów od osób fizycznych opodatkowanych na zasadzie ryczałtu stosuje się do wszystkich osób fizycznych, które osiągnęły dochody między innymi z gier, konkursów, zakładów wzajemnych i każde z tych opodatkowuje się stawką ryczałtową w wysokości 10 % wygranej, kolejne to te z udzielenia pomocy Policji. Straży Granicznej, ABW, Agencji Wewnętrznej, Urzędowi Skarbowemu itd. i wtedy stawka ryczałtu to 20 % takiego wynagrodzenia wypłacanego z funduszu pracy, a także dochody pochodzący z nieujawnionych źródeł, lub takich które nie mają pokrycia w wskazanych źródłach i wtedy ma zastosowanie stawka w wysokości do 75 % dochodu nie odlicza się też w tych okolicznościach kosztów uzyskania przychodu. Opodatkowane Ryczałtowo są też przychody i dochody kapitałowe, dochody z odpłatnego zbycia praw nieruchomości i praw majątkowych.

Rozdział III

Struktura i dynamika dochodów budżetowych z tytułu wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych

3.1. Dynamika dochodów podatku dochodowego od osób fizycznych

Nie wszystkie wpływy z podatków dochodowych od osób fizycznych wpływają do budżetu państwa. Oprócz tego miejsca docelowego, pozostała część wpływów z podatków dochodowych od osób fizycznych zasila poszczególne budżety: województw, powiatów i gmin. Łatwo jednak stwierdzić, że zdecydowana większość trafia do budżetu państwa ( prawie połowa).

Tabela 6. Udziały wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych w poszczególnych dochodach

Wyszczególnienie

Udział w dochodach budżetowych(%)

Udział w dochodach podatkowych(%)

2010

14,0

15,9

2011

13,6

15,6

2012

13,8

15,1

2013

14,8

17,1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań z wykonania budżetu państwa w latach 2010 - 20113, Departament Budżetu państwa

Na podstawie tabelki 6, możemy jasno określić, że na przestrzeni czterech lat rola wpływów z podatku dochodowego od osób fizycznych zarówno w dochodach budżetowych jak i w dochodach podatkowy zwiększała się, przy czym udział tego podatku w dochodach budżetu naszego państwa zmalał na przełomie 2010 i 2011 roku, by następnie aż po rok 2013 wzrastać, natomiast udział PIT w dochodach podatkowych w latach 2010-2012 malał, by gwałtownie wzrosnąć aż o 2 punkty procentowe w roku 2013.

Rysunek 3. Wpływy do budżetu państwa z podatku dochodowego od osób fizycznych 2010 - 2013

0x01 graphic

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Małych roczników Statystycznych Rzeczpospolitej Polskiej 2010 - 2013

Na podstawie zaprezentowanego powyżej wykresu jasno stwierdzamy, że dochody jakie wpływają do budżetu państwa w zakresie tych pochodzących z podatku dochodowego od osób fizycznych w latach 2010 do 2013 nieprzerwanie rosły. Na początku badanego okresu wynosiły ponad 35000 mln złotych, by w 2013 roku osiągnąć wielkość aż 41291 mln złotych, zaś największy przyrost to przełom 2010 a 2011 rok, kiedy to dochody te wzrosły aż o około 2,5 mld złotych.

Porównując rok 2010 i 2011 widzimy, że w 2011 roku dochody budżetu Polski z tytuły podatków od osób fizycznych wzrosły aż o 2482 mln złotych, czyli o 7 % nominalnie ( realnie o 2,6 %). Relacja dochodów z tego podatku do produktu krajowego brutto wynosiła 2, 5 % i jest to ta sama wartość co rok wcześniej, tj. rok 2010. Dwa kluczowe tytuły w podatku PIT, czyli dochód z podatku uiszczanego wedle skali liniowej 19 % od działalności gospodarczej oraz drugi płacony wedle skali podatkowej. Pierwszy z nich wzrósł o 8,3 % w porównaniu z rokiem poprzednim a drugi o 8,6 %, czyli podobny wzrost. W 2011 roku wzrosła też wysokość dochodów podatkowych od podmiotów, które prowadzą działalność gospodarczą wedle zryczałtowanego podatku od przychodów ewidencjonowanych i wzrost ten to aż 13, 6 % więcej niż w roku 2010. Zdecydowanie za największy wzrost dochodów można uznać ten z podatków od odpłatnego zbycia papierów lub instrumentów pochodnych, bo wyniósł aż 47, 9 %. W 2011 roku należności Skarbu państwa z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wynosiły 4530,2 mln złotych i było to o 11,2 % więcej niż odnotowano to w roku 2010 tj. 4072,3 mln złotych

Zestawiając rok 2011 oraz rok 2012 zauważamy, że w roku 2012 dochody budżetu Polski z tytuły podatków od osób fizycznych to 39809 mln złotych i wzrosły o 1734 mln złotych więcej w zestawieniu z rokiem 2011, kiedy to ich wysokość to 38075 mln złotych, czyli wzrost o 4,6 % nominalnie ( realnie o 0,8 %). Relacja dochodów z tego podatku do produktu krajowego brutto wynosiła 2, 5 % i jest to ta sama wartość co rok wcześniej, tj. rok 2011. Dochody z podatku uiszczanego wedle skali liniowej 19 % od działalności gospodarczej nieznacznie spadły tj. o 0,8%, a według skali podatkowej wzrosły o 5,9 %, w porównaniu z rokiem wcześniejszym. Wysoki wzrost zanotowano w przypadku dochodów z podatku od przychodów z odsetek od lokat i zysków z udziałów w funduszach kapitałowych bo w porównaniu z rokiem 2011 były większe aż o 24,8 %. Porównując dalej rok 2011 i 2012 pod względem wpływu z podatku od odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych widzimy wzrost w dużym stopniu - o 19,2 %. Należności Skarbu Państwa z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wyniosły 5308,9 mln złotych w 2012 roku i jest to o 17,2 % więcej tj. o 778,7 mln niż w roku 2011 a wtedy miały one równowartość 4530,2 mln złotych.

Konfrontując rok 2012 z rokiem 2013 widzimy znaczny wzrost dochodów budżetowych z podatku od osób fizycznych z 39809 mln złotych jak miało to miejsce w 2012 roku po 41290 mln zł jak wyniosło to w roku 2013. Wzrost ten to 1481 mln zł, czyli nominalnie 3,7 % a realnie 2,8 % wzrostu. Udział PIT w 2013 roku w ogólnych dochodach państwa wyniósł o 0,9 % więcej niż w 2012 roku. Relacja podatku dochodowego od osób fizycznych do produktu krajowego brutto to niezmienne na przestrzeni czterech omawianych lat, czyli 2,5 %. Wpływy w 2013 roku z podatku pobieranego wedle skali podatkowej wzrosły o 5% konfrontując je z rokiem 2012, a z podatków od osób rozliczających się według liniowej 19% stawki podatkowej o 3,8% więcej niż w roku 2012. Dochody z podatku od odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych w porównaniu z rokiem 2012 były znacząco niższe, odnotowano ich spadek Az o 18,6 %. Z kolei wpływy zryczałtowanego podatku od przychodów ewidencjonowanych w przeciągu roku zwiększyły się o 2, 2 %. Należności Skarbu Państwa z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wyniosły w 2013 roku 6002,6 mln złotych - o 13,1 % więcej tj. o 694 mln więcej niż w roku 2012, kiedy to wynosiły 5308,2 mln złotych.

3.2. Struktura podatników opodatkowanych podatkiem dochodowym od osób fizycznych

Dochody podatników opodatkowane według skali podatkowej w 2010 roku odnotowano 24 907 974 podatników. Wśród dochodów opodatkowanych wedle stawki 19% wyróżniamy te z pozarolniczej działalności lub działów specjalnych produkcji rolnej i w takich rok 2010 obfitował w liczbie 395 039, kolejne dochody opodatkowane według tej samej stawki to te z odpłatnego zbycia papierów wartościowych albo instrumentów pochodnych w liczbie 486 347 podatników oraz ostatnie dochody według stawki 19 % to dochody pochodzące odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych nabytych lub wybudowanych po dniu 31 grudnia 2008 r. to 43 192 podatników.

W 2011 roku ilość pracowników rozliczających się z Urzędem Skarbowym według skali podatkowej to aż 24 654 420 podatników ,a jest o 253554 podatników więcej niż było ich w roku 2010. Ci natomiast którzy mieli opodatkowane swoje dochody z pozarolniczej działalności według stawki 19 % to 410813 pracowników(o 15 774 pracowników więcej niż dane z poprzedniego roku), dochody z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych też opodatkowane według stawki 19% to 413850 pracowników rozliczających się tym sposobem(o 72497 mniej niż rok 2010) oraz wpływy pozyskane z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych nabytych lub wybudowanych po dniu 31 grudnia 2008 r. wedle 19 % − 60 765 podatników( o 17573 pracowników mniej niż odnotowano to w 2010 roku)

Rok 2012 obfitował w 24 324 790 podatników rozliczających się skalą podatkową i było to o 329630 mniej niż miało to miejsce w 2011 roku. Podatnicy o dochodach opodatkowanych według stawki 19 %: z pozarolniczej działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej to 429 096 podatników(o 18283 więcej niż w 2011 roku), wpływów z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych to 356 329 podatników( a to o 57521 mniej od roku wcześniejszego), a uzyskane z odpłatnego zbycia nieruchomości praw majątkowych nabytych lub wybudowanych po dniu 31 grudnia 2008 r. to 68 851 podatników( o 8086 więcej niż w konfrontowanym roku 2011).

W roku 2013 liczba pracowników przeliczających swój podatek z wykorzystaniem skali podatkowej to liczba 24 694 043 (o 369253 więcej niż zaewidencjonowano to w 2012 roku. Podatnicy, których dochody rozliczano się wedle stawki 19 %: z pozarolniczej działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej to 446 485podatników(o 17389 więcej niż w 2012 roku), wpływów zdobytych z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych to 322 813 podatników( a to o 33516 mniej od roku wcześniejszego), a uzyskane z odpłatnego zbycia nieruchomości praw majątkowych nabytych lub wybudowanych po dniu 31 grudnia 2008 roku to 80 958 podatników( o 12104 więcej niż w porównywanym z nim roku 2012).

Tabela 7. Rozliczanie Podatników o dochodach opodatkowanym przy wykorzystaniu skali podatkowej

Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

Rozliczanie w urzędzie skarbowym

19163144

19092095

18889642

18965738

Rozliczanie za pośrednictwem płatników w tym:

5744830

5562325

5435148

5728305

Ograny rentowe jako płatnicy

5381176

5220737

5095367

5347235

Zakłady pracy jako płatnicy

363654

341588

 339781

381070

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Poddając analizie powyższą tabelkę 7 widzimy, że liczba podatników podatku dochodowego od osób fizycznych rozliczający się według skali podatkowej i dokonujący tego bezpośrednio w urzędzie skarbowym to od 18889642 do 19163144 mln biorąc po uwagę lata 2010-2013, czyli średnio 18,5 mln pracowników. Liczba tych podatników od 2010-2012 spada, a w 2013 roku wzrasta w niewielkim stopniu. Liczba podatników, którzy rozliczają się z fiskusem pośrednio, czyli przez płatników jest niemal cztery razy mniej niż tych, którzy robią to w sposób bezpośredni i tendencje te zauważamy w każdym z analizowanych lat tj. 2010 - 2013. Liczba podatników rozliczających się przez pośredników jakimi są płatnicy malała nieprzerwanie od 2010 - 2012 a w 2013 roku uległa wzrostowi i był to wzrost o aż ok. 5.4%. Tabelka pokazuje też że płatnicy rozliczający podatników u Urzędzie Skarbowym dzielą się na zakłady pracy(i takich podatników korzystających z ich pośrednictwa jest ok. 8 %) oraz organy rentowe (liczba podatników, których ci płatnicy rozliczają to ok. 92 %).

Rok 2010 to odnotowane rozliczenia z fiskusem to liczba 20 087 722 podatników i ich liczba zmalała i w 2011 roku było to już 19 977 523 podatników (czyli o 110199 mln mniej). Kolejny rok tj. rok 2012 to rozliczonych 19 743 918 podatników i jest to liczba mniejsza niż w 2011 roku o 233605 mln. W 2013 roku urzędach skarbowych rozliczyło się ogółem 19 815 994 podatników i było to o 72076 mln więcej niż w 2012 roku, kiedy to rozliczono 19 743 918 podatników.

Tabela 8. Liczebność podatników składających zeznanie według poszczególnych formularzy podatkowych

Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

PIT-36

2 557 948

2 640 016

2 694 993

2 833 499

PIT-36L

395 039

410 813

429 096

446 485

PIT-37

16 585 196

16 452 079

16 194 649

16 132 239

PIT-38

486 347

413 850

356 329

322 813

PIT-39

43192

60 765

68 851

80 958

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Według tabelki 8 największa liczba podatników składa zeznanie z wykorzystaniem formularza PIT 37, w każdym z analizowanych lat udział takich formularzy ok. 82 % wszystkich zeznań składanych na poszczególnych formularzach, na drugim miejscu jest to PIT-36 (ok. 13% wszystkich), PIT-36L i PIT-38(ok. 4% wszystkich),na formularzu PIT-39 zeznanie składa najmniejszy odsetek podatników.(ok. 1 %). W latach 2010 - 2013 podatnicy korzystający z formularza PIT- 36 to w każdym z rozważanych lat to ponad 2,5 mln podatników. Przez cztery lata (2010 - 2013) liczba podatników PIT- u 36 nieprzerwanie rosła i w całym tym okresie wzrosła o 275 551 podatników. Biorąc pod uwagę formularze PIT-37 w ciągu czterech lat liczba podatników z niego korzystająca nie nieprzerwanie malała, utrzymując się jednak na poziomie nie mniejszym niż 16 mln, zanotowano łączny spadek w ciągu czterech lat w wielkości 452 957 podatników.

Kolejna grupa podatników, tym razem tych wykorzystujących formularz PIT-36L w latach 2010 - 2013 to przedział 395 -446 tys. podatników i tak samo jak w przypadku już omówionych formularzy z każdym kolejnym rokiem takich podatników ciągle przybywało, a ich łączny, ogólny przyrost w porównywanych latach to 51 446 podatników. Następny formularz służący rozliczaniu podatników to PIT - 38, którego znaczenie w latach 2010 - 2013 malało, gdyż z każdym rokiem liczba takich podatników z niego korzystających malała, a łączny spadek ich liczby to ponad 163,5 tysięcy podatników. Stosunkowo niedawny, bo wprowadzonym dopiero w 2009 roku formularz podatkowy to PIT - 39, mający niewielkie znaczenie, gdyż jego udział wśród formularzy nie przekracza nawet 1 %, choć w przeciągu czterech lat(2010 - 2013) liczba korzystających z niego podatników stale ulegała zwiększaniu, by w tym okresie zwiększyć się aż o 37 766 podatników.

W 2010 roku podatników, którzy korzystali z możliwości udogodnienia w formie łącznego opodatkowania ze swoim małżonkiem było 10 104 116, i jest to udział 40,57 % podatników opodatkowanych wedle skali podatkowej. W 2011 roku liczba ta wzrosła o 310 268 (3,07%) podatników w porównaniu z rokiem 2010 roku i wynosiła 9 793 848 i jest to 39, 72 % ogółu podatników opodatkowanych wedle skali podatkowej. Z możliwości łącznego opodatkowania z małżonkiem w 2012 roku skorzystało 9 630 834 podatników (39,59% ogółu podatników opodatkowanych przy zastosowaniu skali podatkowej), w liczbie podatników o 163 014 mniejszej niż w roku 2011(o 1,66%). Ostatni z przeanalizowanych lat tj. 2013 rok to 9 583 362 podatników korzystających z tego udogodnienia(38,81% ogółu podatników opodatkowanych przy zastosowaniu skali podatkowej) i jest to o 47 472 podatników (o 0,49%) mniej niż za 2012 r.

Równocześnie z obniżonego opodatkowania wpływów z tytułu samotnego wychowywania dziecka w 2010 roku skorzystało 506 191 podatników, Rok 2011 to już 472 275 podatników i jest to o 33 916 podatników (6,7%) mniej niż miało to miejsce w roku 2010. Rok 2012 to 487 305 podatników korzystających z tego ulgowego opodatkowania, w liczbie o 15 030 (o 3,18%) większej niż zanotowano w roku poprzednim. W roku 2013 z opodatkowania dochodów z wykorzystaniem ulgi ze względu na samotne wychowanie dziecka/dzieci skorzystało 482 963 podatników(1,96% ogółu podatników opodatkowanych przy zastosowaniu skali podatkowej), tj. o 4 342 (o 0,89%) mniej niż miało to miejsce w 2012 r.

3.3 Podatnicy opodatkowani według skali podatkowej

Opodatkowanie dochodów na zasadach ogólnych, nie uproszczonych to obowiązujące dwie stawki podatkowe, gdzie kryterium jej obowiązywania zależy od wielkości osiąganego dochodu. Tabela 8 przedstawia tą zależność tj. ilość podatników w zależności od osiąganych dochodów, czyli do której stawki podatkowej ,, przynależą”.

Tabela 9.Struktura podatników według dochodów przez nich uzyskanych

Wyszczególnienie

Podatnicy - I przedział podatkowy

Podatnicy - II przedział podatkowy

2010

98,11

1,89

2011

97,86

2,14

2012

97,69

2,31

2013

97,53

2,47

Źródło: Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Podatnicy przynależący do pierwszego przedziału podatkowego to w każdym z analizowanych lat ponad 97 % ogółu podatników, czyli zdecydowanie większa ich część. W drugiej grupie podatkowej znajduje się niespełna ok.1,89-2,47 % ogółu podatników w analizowanych latach. Ich udział gwałtownie zmniejszył się po 2009 roku kiedy to wprowadzono dwie stawki podatkowe zamiast trzech jak miało to miejsce po rok 2008. Do tego też roku istniała też trzeci przedział podatkowy, który zlikwidowano wraz z zamianą trzech stawek podatkowych na dwie w 2009 roku.

Tabela 10.Rozkład podatników w zależności od źródła pozyskiwania przez nich dochodów

Podatnicy, którzy:

2010

2011

2012

2013

uzyskali przychody ze źródeł, które

podlegają opodatkowaniu i wykazali dochód,

23 279 216

23 084 028

22 746 437

23 115 723

nie uzyskali przychodów ze źródeł

podlegających opodatkowaniu, a skorzystali z wspólnego

opodatkowania z małżonkiem,

1 278 792

1 241 871

1 240 679

1 239 092

uzyskali przychody ze źródeł

podlegających opodatkowaniu, lecz wykazali dochód równy zero lub stratę

349 966

328 521

337 674

339 228

Źródło: Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Analizując lata 2010-2013 i biorąc pod uwagę podział podatników ze względu na źródła dochodów jakie uzyskują to zdecydowanie największa grupa to podatnicy wykazujący dochód, a pochodzi on ze źródeł podlegających opodatkowaniu i ich udział kształtuje się na ok.93, 5 % (ok 23 mln) podatników każdego roku. Kolejna grupa, dużo mniej liczna to podatnicy korzystający z udogodniania jakim jest wspólne opodatkowanie z małżonkiem to ok. 5,3% oraz ostatni rodzaj podatników, a mianowicie tacy, którzy uzyskali przychody ze źródeł podlegających opodatkowaniu, lecz równocześnie wykazali dochód równy zero bądź stratę i jest ich ok. 1,2 %.Jeśli chodzi o najliczniejszą grupę podatników, czyli tych uzyskujących dochód ze źródeł podlegających opodatkowaniu i równocześnie wykazujących dochód, to ich liczba stale się zmniejszyła się w 2001-2012 by znowu wzrosnąć w 2013 roku. Liczba podatników, którzy skorzystali ze wspólnego opodatkowania z małżonkiem w ciągu całego badanego okresu zmniejszała się a jej łączny spadek to 39,7 tysięcy podatników. Liczba Podatników z ,,zerowym dochodem” lub strata pozyskujący dochody ze źródeł podlegających opodatkowaniu zmalała w latach 2010 - 2011, a rosła w latach 2012 - 2013.

Tabela 11.Rozróżnienie podatników ze względu na liczbę źródeł pozyskiwania dochodu

Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

Jedno źródło pozyskiwania dochodów

15 402 129

15 546 276

15 134 268

15 408 426

Więcej niż jedno źródło pozyskiwania dochodów

9 15 5879

8 779 623

8 852 848

8 946 389,

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Z analizy tabelki 11 wynika, że w latach 2010 - 2013 najwięcej podatników ma tylko i wyłącznie jedno źródło, z którego pozyskuje dochody i jest to ponad 2/3 podatników, mniej niż 1/3 mają ich więcej. Liczba podatników o jednym źródle pozyskiwania dochodów wzrosła w 2011 roku w porównaniu z rokiem 2010, następnie nieznacznie spadała w 2012 roku, by w 2013 ponownie wzrosnąć. W sumie ich liczba wzrosła o 6297 w ciągu tych czterech lat. Z kolei liczba podatników mających więcej niż jedno źródło dochodów w ciągu dwóch lat(2010 - 201) malało, by w 2012 i2013 roku gwałtownie wzrosnąć. Łączny spadek w ciągu tych lat to ok. 209,5 tysiąca podatników.

Tabela 12.Rozkład dochodów pod względem źródeł ich pochodzenia(tys. złotych)

Liczba podatników, których dochody pochodzą z:

2010

2011

2012

2013

Wynagrodzeń z pracy, stosunku służbowego itp.

6 486 178

6 750 552

6 510 415

6 525 309

Emerytur, rent krajowych

7 733 017

7 491 942

7 318 305

7 503 659

Z pozarolniczej działalności gospodarczej

325 032

345 320

332 016

340 864

Z działalności realizowanej osobiście

795 692

894 319

916 277

974 151

Z dzierżawy lub najmu

28 263

25 704

25 110

23 905

Z praw autorskich, majątkowych i innych(art. 18 ustawy)

33 947

38 439

32 145

40 538

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

W latach 2010 - 2013 podatnicy, którzy osiągali swoje dochody jedynie z jednego źródła to ponad 15 mln każdego roku, z czego najwięcej jest takich, którzy osiągali swoje dochody ze źródła jakim są emerytury czy renty: ponad 7 mln podatników, następnie ze stosunku służbowego, pracy itp.: ponad 6 mln podatników; kolejno: dochody z działalności wykonywanej osobiście:795,6 - 974,1 tys. podatników; z pozarolniczej działalności gospodarczej: ponad 300 tysięcy; z praw autorskich i majątkowych oraz innych określonych w art. 18 ustawy: ponad 32 tysiące oraz najmniejsza grupa, czyli ta której jedyne źródło dochodów to najem i dzierżawa: ponad 23 tysiące podatników każdego roku.

Tabela 13. Odliczenia od dochodu składek ubezpieczenia społecznego

Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

Liczba podatników

12 705 109

12 827 500

12 658 243

12 731 141

Suma składek ogółem(tys. zł)

50 850 484

53 976 946

55 101 237

56 808 347

Udział w dochodzie brutto przed odliczeniami(%)

8,12

8,26

8,17

8,09

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

W ciągu badanego okresu ilość podatników, którzy od swoich dochodów odliczali składki na ubezpieczenie społeczne wynosiła średnio 12,7 mln. Ich liczba w latach 2010 - 2013 rosła, z czego tylko w 2012 roku ich ilość nieznacznie spadła( o ok. 1, 32 % w porównaniu z rokiem 2011), a łączny wzrost w tych czterech latach to 26 032 podatników. Suma odprowadzonych składek na ubezpieczenie społeczne przez tych podatników rosła z roku na rok w okresie 2010 - 2013, a udział w dochodzie brutto przed odliczeniami wahał się ok. 8 % w ciągu całego okresu.

Tabela 14.Odliczenie od podatku składek zdrowotnych

Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

Liczba podatników

21 378 727

21 083 791

20 831 092

21 119 840

Suma składek ogółem(tys. zł)

42 335 055

43 942 372

45 251 364

47 202 766

Udział w podatku przed odliczeniami(%)

46,02

45,34

44,57

44,52

Udział w dochodzie zmniejszonym o składki ubezpieczenia społecznego(%)

7,36

7,33

7,31

7,31

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

W latach 2010 - 2013 liczba osób, która dokonała odliczeń od podatku składek ubezpieczenia zdrowotnego to średnio 21, 1 milionów. Liczba ta malała w latach 2010 - 2012, a w 2013 roku wzrosła. Zanotowaną łączny spadek w ciągu tych czterech lat w wysokości 258887 podatników. Suma składek tych podatników w ciągu analizowanego okresu czasu stale, nieprzerwanie rosła i łączny jej przyrost to 4 867 711 tysięcy złotych. Z kolei udział w podatku przed dokonaniem odliczeń to średnio 45,16 %, a udział w dochodzie nie zawierającym składek ubezpieczenia społecznego to średnio 7,33 %.

Tabela 15.Odliczenia ulg podatkowych

Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

Suma odliczeń od dochodu(tys. zł)

5 457 540

5 583 340

5 389 692

3 160 280

Udział w dochodzie zmniejszonym o składki ubezpieczenia społecznego(%)

0,95

0,93

0,87

0,49

Kwota odliczeń od podatku(tys. zł)

5 847 944

5 863 547

5 834 820

5 631 368

Udział w podatku zmniejszonym o składki ubezpieczenia zdrowotnego(%)

11,78

11,07

10,37

9,57

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Wielkość odliczeń ulgowych od dochodu w latach 2010 - 2011 rosła, w 2012 spadła (o ok. 3,47) w porównaniu z rokiem poprzednim, a rok 2013 to kolejny spadek, tym razem znaczny, bo o ok. 41,3 %. Cały analizowany okres (2010 - 2013), to spadek o 2 297 260 podatników odliczających ulgi od dochodów. Udział w dochodzie zredukowanym o składki ubezpieczenia społecznego to w każdym z porównywanych lat nie więcej jak 1%, a w podatku umniejszonym o składki zdrowotne - średnio 10, 7%.

Tabela 16. Darowizna odliczana od dochodu

Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

Liczba podatników

305 624

308 843

325 386

365800

Łączna kwota odliczenia(tys. zł)

197 990

275 876

325 724

327 347

Przeciętna kwota odliczenia(zł)

648

893

1 001

895

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Liczba podatników, którzy korzystali z odliczenia od dochodu darowizny w latach 2010 - 2013 nieprzerwanie rosła, kolejno o 1,05%, 5,3% oraz 12,4%, a w ciągu analizowanych lat ich liczba przyrosła o 60 176 osób. W ciągu tych czterech lat obserwujemy też nieprzerwany wzrost kwoty odliczeń, która łącznie wzrosła o 129 357 tysięcy złotych, a średnia kwota odliczenia wyniosła859 złotych.

Tabela 17. Wydatki na cele rehabilitacyjne odliczane od dochodu

Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

Liczba podatników

1 134 957

1 086 214

1 060 856

1 092 066

Łączna kwota odliczenia(tys. zł)

2 551 304

2 497 310

2 272 280

2 213 842

Przeciętna kwota odliczenia(zł)

2 248

2 299

2 142

2 027

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Liczba osób korzystających z ulgi jakimi są odliczenia od dochodu kosztów związanych z celami rehabilitacyjnymi w latach 2010 - 2012 spadała, kolejno o 2,29%, następnie o 2,33% a w roku 2013 odnotowano wzrost o 2,9%, łącznie liczba takich podatników spadła o 42 891.Suma odliczenia wydatków na cele rehabilitacyjne w ciągu tych czterech lat nieustannie malała, łącznie o 337 462 tysiące złotych, a średnia kwota odliczenia utrzymywała się na podobnym poziomie ponad 2000 złotych.

Tabela 18.Wydatki związane z korzystaniem z Internetu odliczane od dochodu

Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

Liczba podatników

3 986 767

4 137 131

4 059 205

574 861

Łączna kwota odliczenia(tys. zł)

2 277 778

2 383 566

2 340 073

304 953

Przeciętna kwota odliczenia(zł)

571

576

576

530

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Podatnicy korzystający z odliczeń od dochodu wydatków z tytułu korzystania z sieci internetowej to niezbyt liczna grupa (biorąc pod uwagę ilość podatników korzystających z różnego rodzaju odliczeń), choć na przestrzeni lat 2010 - 2011 wzrosła o 3,77%, to już w kolejnych latach: 2011 -2013 odnotowano spadek o 1,88% i aż 85,83% w roku 2013, a ich łączny spadek to 3 411 906 osób. Najmniej podatników wykorzystujących ten rodzaj ulgi było w roku 2013, ich liczba zmniejszyła się ponad siedmiokrotnie w porównaniu z rokiem poprzednim, co mogło wynikać ze zmniejszenia korzyści związanych z tą ulgą przez ograny podatkowe o czym wspominałam w rozdziale 2 pracy. Łączna kwota odliczeń wrosła w 2011 roku w porównaniu z rokiem poprzednim o 4,64% a przez kolejne lata spadała o 1,82% i aż 87 %.Średnia kwota odliczenia przez cały okres kształtowała się na podobnym poziomie i wynosiła 530 - 576 złotych.

Tabela 19.Ulga mieszkaniowa odliczana od dochodu

Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

Liczba podatników

156 356

133 843

140 520

108 662

Łączna kwota odliczenia(tys. zł)

407 138

361 950

362 930

234 318

Przeciętna kwota odliczenia(zł)

2 604

2 704

2 583

2 156

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Ilość podatników odliczających od swoich dochodów ulgę mieszkaniową w latach 2010 - 2013 wzrastała i spadała naprzemiennie i łącznie w ciągu tego okresu czasu spadek ten wyniósł 47 694 podatników, a procentowo wygląda to następująco: spadek o 14,4%, wzrost o 4,99% oraz spadek o 22,67%. Z kolei łączna kwota odliczenia w ciągu rozpatrywanego okresu spadła o 70 369 tysięcy złotych, a przeciętna kwota odliczenia to średnio 2511, 75 złotych.

Istnieje jeszcze grupa bardzo nieliczna dokonująca odliczeń od dochodu, a mianowicie podatnicy korzystający z ulgi związanej z nabyciem nowych technologii i takich podatników rozważając lata 2010 - 2013 było kolejno: 398, 250, 42 oraz 31 podatników na łączne kwoty odliczenia:258, 262, 140 i 885 tysięcy złotych z przeciętna kwotą odliczenia wynoszącą średnio 8394,25 złotych.

Tabela 20. Wydatki związane ze szkoleniem zawodowym uczniów odliczane od podatku

Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

Liczba podatników

16 455

10 274

14 569

9 073

Łączna kwota odliczenia(tys. zł)

60 637

15 110

20 344

5 133

Przeciętna kwota odliczenia(zł)

3 685

1 471

1 396

566

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Liczba podatników odliczających koszty wyszkolenia zawodowego uczniów najpierw zmalała w 2011 roku w porównaniu z rokiem poprzednim o 6181(37,56%) podatników, potem wzrosła o 4295(41,8%) w 2012 roku a na końcu znowu spadła tym razem o 5496(33,72%). Łączny spadek odnotowany w latach 2010 - 2013 to 7382 podatników. Suma kwoty odliczenia w latach 2010 - 2013 rozkładała się bardzo nierównomiernie: od 5133 do ponad 60 500 tysięcy, średnio kwota wynosi 25 306 tysięcy. Nierównomierny rozkład obserwujemy także w przypadku przeciętnej kwoty odliczenia i wynosi ona średnio, w ciągu tych czterech rozpatrywanych lat -1779 złotych.

Tabela 21.Wydatki mieszkaniowe odliczane od podatku

Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

Liczba podatników

135 735

106 801

82 042

48 912

Łączna kwota odliczenia(tys. zł)

63 068

55 394

53 448

27 218

Przeciętna kwota odliczenia(zł)

465

519

651

556

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Liczba podatników, którzy dokonują odliczeń od podatku kosztów mieszkaniowych malała nieprzerwanie rozważając lata 2010 - 2013 i były to spadki o 28934 podatników(tj.21,3%), następnie o 24758 podatników(tj.23,18%) oraz o 33130 podatników(tj.40,38%), łączny spadek ich liczby to 86822 podatników. Łączna suma odliczenia również malała w analizowanych latach spadła o 35850 tysięcy złotych a największy spadek odnotowano w 2013 roku, bo wynosił ponad 31 %(o 26230 w porównaniu z rokiem 2012, a przeciętna kwota odliczenia wynosiła średnio 547,75 złotych.

W latach 2010 - 2013 można było również zastosować ulgę na dzieci i z takiego odliczenia skorzystało: 4 303 125 podatników w 2010 roku z kwotą odliczenia 5 684 317 tys. Zł, z liczbą dzieci 6 286 625,a średnią kwotą odliczenia na dziecko równą 904 złote. W 2011 roku liczba podatników wykorzystujących to odliczenie wzrosła o 1,4% i wyniosła 4 363 599 osób, kwota odliczenia również wzrosła(o 0,98%) i wyniosła 5 740 118 tys. Zł, liczba dzieciaków wzrosła w niewielkim stopniu(tj.0,11%) i wyniosła 6 293 839, natomiast średnia kwota odliczona na dziecko to o 8 złotych więcej, czyli 912 zł. W 2012 roku liczba osób stosujących te ulgę przy odliczeniach od podatku zmalała o 0,67% w porównaniu z rokiem 2011 i wynosiła 4 334 367 podatników, suma odliczenia też zredukowała się, w tym przypadku o 0,72% i jej wartość to 5 698 504 tys. Zł, podobnie stało się z liczbą dzieci w 2012 roku było ich o 126453 niż w 2011 roku czyli 6 167 386,a średnia kwota odliczenia na dziecko to o 12 zł więcej niż w 2011 roku - 924 złote. W 2013 roku ilość podatników korzystających z ulgi na dzieci była o 310 350 mniejsza niż w roku poprzednim i wyniosła 4 024 017, suma odliczenia zmalała o 2,96%, by wynieść 5 529 539 tys. Zł. Liczba dzieciaków także uległa pomniejszeniu w porównaniu z rokiem poprzednim o 5,55%, wynosząc 5 825 310 dzieci. Jedyny wzrost zaobserwować można w średniej kwocie odliczonej na dziecko, która w 2013 roku przyrosła w największym stopniu biorąc pod uwagę analizowane lata bo aż o 25 złotych i wynosiła 949 złotych.

Tabela 22. Dochód i jego obciążenie przez podatkiem

Wyszczególnienie

tysiące złotych

2010

2011

2012

2013

Dochód brutto przed dokonaniem odliczeń

626 364 798

653 506 112

674 405 938

702 155 089

Dochód do opodatkowania

569 229 059

593 097 388

613 080 081

641 069 637

Podatek przed odliczeniami

91 989 153

96 927 714

101 522 176

106 021 677

Podatek należny

43 806 349

47 121 795

50 435 992

53 187 543

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

W latach 2010 - 2013 obserwujemy nieprzerwany wzrost wielkości dochodu podatników przed odliczeniami tzw. dochodu brutto, który w tych latach wzrósł aż o 75790291 tysiące złotych, podobnie kształtuje się wielkość dochodu pomniejszonego o ulgi, składki ubezpieczenia społecznego, strat z lat poprzednich, dochodu zwolnionego itp., czyli tzw. dochodu do opodatkowania, którego wartość w tych latach to przedział od 626 364 798 do 702 155 089 tysięcy złotych, a podatek przed odliczeniami wzrósł w tych latach aż o 14 032 524 tysiące złotych, w końcu podatek należny, którego obserwowany wzrost w ciągu tych czterech lat to aż 9 381 194 tysięcy złotych.

Tabela 23. Bilans rozliczeń według skali podatkowej

Podatek:

miliony złotych

2010

2011

2012

2013

-należny

43 806

47 121

50 435

53 187

-uiszczony zaliczkami

51 812

54 761

57 450

60 264

-Do zapłaty

1 757

2 272

2 842

2 635

Nadpłata

9 669

9 811

9 775

9 616

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Podatek który uiszczano zaliczkami rósł w latach 2010 - 2013 kolejno o 5,69%, 4,91% oraz 4,90% a wielkość tych zaliczek kształtowała się na poziomie 51812 - 60264 milionów złotych. W zbliżony sposób ,, zachowywały się” kwoty do zapłaty i kwoty do zwrotu w tych latach.

3.4 Podatnicy opodatkowani wedle stawki 19 %

Podatnicy których uzyskane dochody mogą być opodatkowane stawką 19% to te z pozarolniczej działalności gospodarczej albo działów specjalnej produkcji rolnej, pochodzące z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub pochodnych instrumentów finansowych bądź odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych nabytych albo wybudowanych po 31.12.2008 roku, a ich rozkład przedstawia ilustracja:

Rysunek 4. Ilość podatników, których dochody opodatkowane są stawką 19 %

0x01 graphic

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Liczba podatników osiągających dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej z równoczesnym opodatkowaniem ich stawką 19%w latach 2010 - 2013 stale rosła, zaś w liczbie podatników, których dochody opodatkowane są stawką 19% i pochodzą z odpłatnego zbycia papierów wartościowych lub instrumentów pochodnych odnotowujemy tendencje malejącą w całym analizowanym okresie. W przypadku dochodów pochodzących z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw nabytych po 31.12.2008 także opodatkowanych ową stawką też ciągle rosła a jej wzrost w rozważanym okresie to 37766 podatników.

Tabela 24.Dochód i podatek podatników o dochodach opodatkowanych wedle stawki 19% z pozarolniczej działalności oraz działów specjalnej produkcji rolnej

Wyszczególnienie

tysiące złotych

2010

2011

2012

2013

Dochód

74 657 101

82 102 698

80 306 430

86 458 847

Odliczenia od dochodu składek na ubezpieczenie społeczne

1 162 710

1 299 235

1 475 698

1 663 521

Dochód do opodatkowania

72 671 424

79 829 417

77 947 840

83 680 226

Podatek przed odliczeniami

13 807 571

15 167 589

14 810 090

15 899 243

Odliczenia od podatku składki na ubezpieczenie zdrowotne

843 023

922 915

986 665

1 059 216

Podatek należny( mln zł)

12 960

14 239

13 817 017

14 835 795

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Dochód brutto przed odliczeniami podatników opodatkowanych wedle 19% dochodów osiąganych przez nich z pozarolniczej działalności czy działów specjalnej produkcji rolnej rósł w latach 2010 - 2011(0 9,97% ) oraz w latach 2012 - 2013(o 7,66%) a spadł w latach 2011 - 2012(o2,19%),łącznie wzrósł o 11 801 746 tysięcy złotych w ciągu tych czterech lat poddanych analizie. Bardzo podobnie kształtowała się reszta wielkości wzrastając lub malejąc w takich samych okresach jak dochód z pozarolniczej działalności czy działów specjalnej produkcji rolnej, gdyż ich wartości ściśle związane są właśnie z tym dochodem i jego dynamiką.

Tabela 25..Dochód i podatek podatników o dochodach opodatkowanych wedle stawki 19% z odpłatnego zbycia papierów wartościowych albo instrumentów pochodnych

Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

Dochód (tys. zł)

6 536 694

5 107 806

4 054 928

5 133 377

Dochód do opodatkowania(tys. zł)

5 976 842

4 735 265

3 614 226

4 457 366

Podatek należny( mln zł)

1 132

896

683 , 5

839 ,5

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

W przypadku dochodu z odpłatnego zbycia papierów wartościowych albo instrumentów pochodnych ich wielkość w latach 2010 - 2013 malała i były to spadki najpierw o 21,86%, potem o 20,61%, natomiast w 2013 roku wzrósł o 26,6% w porównaniu z rokiem poprzednim, łącznie w ciągu tych czterech lat spadł o 1 403 317 tysięcy złotych, na podobnych zasadach rosy i malały pozostałe wartości, gdyż ściśle współdziałają z wielkością dochodu i są od niego uzależnione.

Tabela 26. .Dochód i podatek podatników o dochodach opodatkowanych wedle stawki 19% z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych wybudowanych lub nabytych po 31.12.2008 r.

Wyszczególnienie

2010

2011

2012

2013

Dochód do opodatkowania(tys. zł)

672 792

862 333

884 090

965 950

Podatek przed odliczeniami(tys. zł)

127 831

163 843

17 678

25 395

Podatek należny( mln zł)

128

163,8

167 ,9

183 ,5

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Informacji dotyczącej rozliczenia podatkowego od osób fizycznych w latach 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Dochód podatników z odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych wybudowanych lub nabytych po 31.12.2008 roku, a opodatkowanych stawką 19 % rósł systematycznie w latach 2010 - 2013 i jego łączny przyrost wtedy to 293 158. Podobnie kształtował się podatek przed odliczeniami oraz podatek należny ściśle związane z dochodem.

3.5 Podatnicy opodatkowani w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych

Jedną z form uproszczonych, stosowanych przy uiszczaniu podatku dochodowego od osób fizycznych obok np. karty podatkowej jest ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, stosowane w przypadku dochodów osób fizycznych z pozarolniczej działalności gospodarczej , a także z najmu, dzierżawy, podnajmu, poddzierżawy, z zastrzeżeniem, że nie mogą to być umowy zawierane w związku z prowadzoną pozarolniczą działalność gospodarczą.

Rysunek 5.Ilość podatników wykorzystujących ryczałt przy uiszczaniu podatku

0x01 graphic

Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji dot. Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lata 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

W latach 2010 - 2013 liczba podatników korzystających z uproszczonej formy płacenia podatku tj. ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych wzrastała z roku na rok, a jej łączny przyrost to 130 849 podatników wykorzystujących te formę.

Tabela 27. Dochody osób korzystających z ryczałtu

Wyszczególnienie

Tysiące złotych

2010

2011

2012

2013

Dochód ogółem, w tym:

35 943 223

39 732 569

39 661 278

39 691 622

-Dochód pochodzący z pozarolniczej działalności gospodarczej

32 043 915

34 770 263

33 711 901

32 992 078

-Dochód pochodzący tylko i wyłącznie z umów najmu, dzierżawy itp.

3 899 308

4 962 306

5 949 377

6 699 544

Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji dot. Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lata 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Dochody osób korzystający z płacenia podatku przy wykorzystaniu ryczałtu wzrastały w latach 2010 - 2011 oraz 2012 - 2013 i były to wzrosty kolejno o 10,5 % oraz o 0,07%, spadek odnotowano jedynie w roku 2012 i wynosił wtedy o 0,18% mniej niż w roku poprzednim, a łącznie w latach 2010 - 2013 wzrost wyniósł 3 748 399.Z kolei dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej tej kategorii podmiotów wzrosły w latach 2010 - 2011 o 8,5%, a w kolejnych tj. 2011 - 2013 spadały najpierw o 3,04% oraz 2,14%, a grupa podatników, która osiąga dochody jedynie z umów najmu, dzierżawy itp. rosła nieustannie w latach 2010 - 2013 a jego suma tego wzrostu to 2 800 236 tysięcy złotych.

Tabela 28.Dochody podatników korzystających z ryczałtu a wyróżnione wysokości stawek podatkowych

Stawka podatkowa:

Tysiące złotych

2010

2011

2012

2013

- 3%

7 917 696

8 182 085

7 913 044

7 894 182

-5,5%

15 965 742

17 820 138

16 998 555

16 270 864

-8,5%

11 932 483

13 591 263

14 617 593

15 393 523

-10%

19 677

18 109

12 104

11 638

-17%

97 282

111 680

111 874

113 042

-20%

514

5 660

5 414

6 178

-inna - wyznaczona przez organ podatkowy

166

3 634

2 694

2 195

Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji dot. Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lata 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Najliczniejsza grupa podatników rozliczających się z fiskusem na zasadach ryczałtu w latach 2010 - 2013 to tacy, których dochody opodatkowane są stawką 5,5% i dochód ten w latach wzrósł w tym okresie o 305 122 tys. zł, następnie dochody opodatkowane wedle 8,5% i przyrosły one w okresie analizowanych czterech lat o 3 461 040 tys. Zł, kolejno dochody ze stawka 3% (spadek o 23 514 tys. Zł); stawką 17%( wzrost o 15 760 tys. Zł); stawką 10%(spadek o 1568 tys. Zł); stawką 20%(przyrost o 5664 tys. Zł) oraz najmniej liczna grupa o dochodach opodatkowanych wedle innej stawki ustalonej przez organ podatkowy i przyrost takich dochodów w analizowanym okresie to 2029 tysięcy złotych.

Tabela 29.Odliczenia od przychodu oraz odliczenia od ryczałtu

Wyszczególnienie

Tysiące złotych

2010

2011

2012

2013

Suma odliczeń od przychodu

1 161 828

1 262 418

1 355 110

1 399 684

Ryczałt przed odliczeniami

2 080 595

2 328 224

2 354 772

2 376 962

Odliczenia od ryczałtu

606 182

638 331

639 263

638 101

Należny ryczałt

1 474 487

1 690 178

1 715 192

1 738 625

Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji dot. Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lata 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

W latach 2010 - 2013 zsumowane odliczenia od przychodu ciągle rosły, najpierw o 0,65%, potem 7,34% oraz 3,29% a łączny ich wzrost wtedy to 237 856tys. Zł, w podobnym tempie wzrastała wielkość ryczałtu przed odliczeniami, a łączny ich przyrost w latach 2010 - 2013 to 296 367 tys. zł. Odliczenia od ryczałtu utrzymywały się na podobnym poziomie ok. 600 tysięcy złotych w rozpatrywanych latach, a ryczałt należny wzrósł w tym czasie o 264 138 tys. zł.

Tabela 30. Odliczenia od przychodu

Wyszczególnienie:

Tysiące złotych

2010

2011

2012

2013

Składki na ubezpieczenie społeczne

1 129 667

1 225 773

1 334 217

1 381 197

Ulgi podatkowe:

22 989

23 379

12 957

6 611

-darowizny

965

916

1109

1101

-wydatki na cele rehabilitacyjne

3 424

3 162

2 729

2 380

-wydatki związane z korzystaniem z Internetu

7 492

7 588

6 552

1 050

-wydatki na cele mieszkaniowe

11 062

11 641

2 520

1 954

Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji dot. Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lata 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Największą kwotę odliczeń od dochodu stanowią składki ubezpieczenia społecznego, bo ponad 97% w latach 2010 - 2013, a najmniejszą ulgi podatkowe jakimi są odliczenia od przychodu darowizn w każdym z analizowanych lat stanowiły nie więcej niż 0,09%. Wielkość odliczanych składek na ubezpieczenie społeczne stale rosła w okresie czasu 2010 - 2013 z zsumowanym przyrostem 251 530 tys. zł. Najmniejsza wartość związana z wydatkami z tytułu korzystania z Internetu wystąpiła w 2013 roku: 1050 tys. zł a największa w 2011 - 7492 tys. zł. Odliczenia od dochodów darowizn zmalały w latach 2010 - 2011 oraz w latach 2012 - 2013 o 49 i 8 tys. zł, a wzrosły w 2012 roku o 193 tys. zł w porównaniu z rokiem poprzednim. Odliczenia wydatków na,, mieszkanie” wzrosły w latach 2010 - 2011 o 579 tys. zł a zmalały w latach 2011 - 2013 o 9121 i 566 tys. zł. Odliczenia od przychodu wydatków rehabilitacyjnych utrzymywały się na poziomie 2 380- 3 424 tys. Zł

Tabela 31, Odliczenia od ryczałtu

Wyszczególnienie:

Tysiące złotych

2010

2011

2012

2013

Składki na ubezpieczenie zdrowotne

593 306

626 123

630 084

630 492

Ulgi podatkowe:

12 876

12 208

9 179

7609

-wydatki z tytułu doskonalenia uczniów w zawodzie

10 291

10 092

7 555

6 262

-wydatki na cele mieszkaniowe

2 557

2 071

1 570

1 253

Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji dot. Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lata 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Biorąc pod uwagę wysokość składek na ubezpieczenie społeczne w odniesieniu odliczeń do ryczałtu to widzimy ich nieprzerwany wzrost, który tylko w latach 2010 - 2013 wyniósł aż o 37 186 tysięcy złotych, przeciwny kierunek zmian w tych latach odnotowano w wysokości ulg podatkowych obejmujących zarówno wydatki mieszkaniowe jak i te związane z doskonaleniem zawodowym uczniów, które nieprzerwanie malały kolejno o:5%, 24,8% i 17,1%.

Tabela 32.Średnie , miesięczne dane o podatniku uiszczających podatek według ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych

Wyszczególnienie

Złote

2010

2011

2012

2013

Przychód brutto

3 786

3 963

3 767

3 588

Suma odliczeń od przychodu

122

126

129

127

Przychód netto

3 664

3 837

3 638

3 461

Ryczałt ,,brutto”

219

232

224

215

Suma odliczeń od ryczałtu

64

63

61

58

Ryczałt należny

155

169

163

157

Źródło: Opracowanie własne na podstawie informacji dot. Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lata 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów

Przeciętne dane o podatnikach, którzy korzystają z płacenia podatku na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych(dane miesięczne),pokazują, że ich przychód brutto w latach 2010 - 2011 wzrósł o 4,68%, zmalał w latach 2011 - 2013 o 4,95% i 4,75%. Odliczenia od przychodu to średnio 3% przychodów brutto i ich suma wzrastała w latach 2010 - 2012 by spaść w roku 2013.Dynamika ryczałtu nie uwzględniającego odliczeń w analizowanym okresie 2010 - 2014 to wzrost o 5,94%, następnie spadek o 3,45% oraz 4,02%, z kolei suma odliczeń od ryczałtu to średnio 61,5 złotych, a ryczałt należny to średnio 161 złotych.

ZAKOŃCZENIE

Dochody budżetowe to środki pieniężne, które państwo gromadzi na specjalnym rachunku i pochodzą one z różnorakich źródeł, jakimi są dochody innych podmiotów krajowych i zagranicznych. Dochody pozyskiwane przez władze państwa nie powodują powstania zobowiązań względem tych jednostek od których je gromadzą. Najważniejszą grupą dochodów budżetowych są podatki, z czego duże dochody państwo uzyskuje z podatku dochodowego od osób fizycznych, bo aż około 14% ogółu dochodów budżetowych, mimo iż tylko nie cała połowa dochodów z PIT- u trafia do budżetu państwa. Udział tego podatku w dochodach podatkowych to ok. 16%.

Największa część podatników swoje dochody ma opodatkowane według skali podatkowej, której stawki od 1 stycznia 2009 roku wynoszą 19% oraz 32%, a najwięcej tych osób należy do I przedziału podatkowego. Po tym okresie zmianie uległ także I przedział podatkowy, który teraz wynosi 85 582 zł w wyniku czego więcej dochodów opodatkowanych jest stawką 18% niż miało to miejsce przed 1.01.2009 roku i wynosi teraz ok. 98%.Nieznaczne 2% zarabia więcej niż owy próg 85 582 zł. Najwięcej jest takich osób, które wykazują dochód, bo aż ok.23 mln, ale zdarzają się tez tacy, którzy nie uzyskali dochodu bądź odnieśli stratę(ok. 300 tys.) albo korzystający z udogodnienia jakim jest wspólne opodatkowanie z małżonkiem(ok.5%).

Najwięcej podatników swoje dochody osiąga z wynagrodzeń, pracy i stosunku służbowego a najmniej z praw autorskich, majątkowych i innych. Jedno źródło dochodu ma około 65% podatników, a pozostałe 35% dwa a nawet więcej.

W zakresie rodzaju formularza na jakim składa się zeznanie podatkowe zdecydowanie najwięcej osób korzysta kolejno z PIT - 37, bo ok.79%, PIT - 36(ok.14%),PIT - 38(niecałe 2%), a PIT - 39(0,2%)podatników rocznie.

Oprócz dochodów opodatkowanych według skali podatkowej, dochody mogą być również opodatkowane na podstawie stawki 19%oraz ryczałtu(dochody z pozarolniczej działalności gospodarczej mają tu największe znaczenie), ale udział tych dwóch ostatnich form jest znacznie mniejszy niż dochody opodatkowane na zasadach ogólnych. Dodatkowo w przypadku dochodów podatników korzystających z ryczałtu największe przychody odnotowano w przypadku działalności opodatkowanej wedle stawki 5,5% oraz 8,5%.

Owsiak S. Finanse publiczne, Wydawnictwo naukowe PWN, wydanie drugie uaktualnione, Warszawa 2001,s.91

Mała encyklopedia PWN A-Z, wydanie trzecie zaktualizowane poprawione i uzupełnione, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999,s.117

W. Ziółkowska, Finanse publiczne, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 2010,s.198

B. Brzeziński, Prawo finansów publicznych, Dom Organizatora, Toruń 2010, s.79

Finanse, praca zbiorowa pod redakcja J.Ostaszewskiego, wydanie 5 rozszerzone, Diffin, Warszawa 2010, s.143-144

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych

Prawo finansowe, Finanse publiczne, Tom I, Oficyna Prawa Polskiego, Warszawa 2011,

M.Kosek-Wojnar, S.Woźniak, K.Surówka, Podstawy teorii finansów publicznych, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1995, s.65

B. Dylewska-Filipiak, Elementy finansów publicznych, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2011, s.135-136

Progresja podatkowa to opodatkowanie, przy którym w miarę wzrostu podstawy wymiaru stosuje się coraz wyższą stawkę podatkową.Por Mała Encyklopedia PWN jw.

Owsiak S. Finanse publiczne, jw., s.103

J. Żyżyński, Budżet i polityka podatkowa, wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009r, s.79-81

B. Dylewska-Filipiak, Elementy finansów publicznych, w. S.33-35

B. Filipiak-Dylewska, Zarys finansów publicznych, FUNDACJA NA RZECZ UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO, Szczecin 1999, s.26-28

A Komar, Finanse publiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1995., S.255

Prawo finansowe, Finanse publiczne. Jw. S.83

A.Majchrzycka-Guzowska, Finanse i prawo finansowe, wydanie II zmienione, Wydawnictwo Prawnicze PWN, warszawa 1997, s. 19

E.Chojna-Duch, Podstawy finansów publicznych i prawa finansowego, wydanie i stan prawny na 1 maja 2010r, Lexis-Nexis,Warszawa 2010, s.132-135

Metoda budżetowania brutto- Każdy podmiot sektora publicznego wszystkie swoje dochody odprowadza do budżetu a wszystkie jego wydatki są z niego finansowane

C. Kosikowski, E.Ruśkowski, Finanse publiczne i prawo finansowe, Dom Wydawniczy ABC, Warszawa 2003, s.264

P.M.Gaudemet, J.Mollinier, Finanse Publiczne, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2000, s.246

Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997, art. 61 ust 1

S. Kańduła, I. Kijek, Wybrane zagadnienia finansów publicznych, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2003, s. 51

Mastalski, E. Fojcik-Mastalska, Prawo finansowe,, II wydanie poszerzone i uaktualnione, Wolters Kluwer Polska SA, Warszawa 2003, S.66

E.Chojna-Duch, Podstawy finansów publicznych i prawa finansowego, jw, str.143

Ustawa o finansach publicznych, art. 3

A. Borodo, Samorząd terytorialny. System prawno- finansowy, Wydawnictwo PWN, Warszawa 1997, s.17

S. Kańduła, I. Kijek, Wybrane zagadnienia finansów publicznych. 13-14

B. Filipiak-Dylewska, Zarys finansów publicznych, w, s.123

Http: //www.Sejm.Gov.Pl/Sejm7.Nsf/BASLeksykon.xsp?id=78060EC5E274A0B3C1257A5D002AD1DC&litera=D&SessionID=DGF23YRKAR

K. Marecki, Podstawy finansów, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2008, s.112-113

Mała encyklopedia PWN A-Z, jw. Str.615

J.Głuchowski, J. Patyk, wydanie drugie, Zarys polskiego prawa podatkowego, Wydawnictwo Lexis Nexis, Warszawa 2009, s.9

M,J. Radziukiewicz, Redystrybucja dochodów. Kto zyskuje? Kto traci?, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2001, s.94

http://stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/oz_maly_rocznik_statystyczny_2013.pdf

Ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009, Dziennik Ustaw 157, poz 1240 art 68.1

Praca zbiorowa pod redakcją J. Ostaszewski, Finanse, wydanie piąte rozszerzone, Wydawnictwo Diffin SA, Warszawa 2010, s.103-104

J. Osiatyński, Finanse publiczne- Ekonomia i polityka, wydanie drugie zmienione, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s.45

K. Marecki, Podstawy finansów, jw., s.118

Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, art.146, ust 4, pkt 6

M. Ziółkowska, Finanse publiczne, jw,.s.154

Subwencja

Dotacja

Ustawa o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009, Dziennik Ustaw 157, poz 1240 ze zmianą

Mała Encyklopedia PWN A-Z, jw.,s.171

S. Kańduła, I. Kijek, Wybrane zagadnienia finansów publicznych, jw.,s. 51

E. Ruśkowski, J.M. Salachna, Ustawa o finansach publicznych - komentarz praktyczny, stan prawny na dzień 15 kwietnia 2007, Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp.z.o.o, Gdańsk 2007, s. 490

Prawo finansowe, tom 1, jw., s.137

E.Chojna-Duch, Podstawy finansów publicznych i prawa finansowego, jw.,s.279-280

C. Józefiak, P. Krajewski, M. Mackiewicz, Deficyt budżetowy. Przyczyny i metody ograniczenia, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2006, s. 87

J. Ostaszewski, Finanse, Wydanie piąte, jw., s.181-182

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r., poz 361 ze zm.)

Słowo ,,wszelkich kosztów” nie należy traktować zbyt wprost - art. 23 ustawy o PIT wylicza 60 wyjątków, czyli kosztów, które nie stanowią, w rozumieniu ustawy, kosztów uzyskania przychodu.

Majchrzycka. M. Guzowska, Finanse i prawo finansowe, jw. S. 131

Ustawa z dnia 26 lipiec 1991 r o podatku dochodowym od osób fizycznych( Dz. U. z 2012 r.., poz 361 ze zm.)

Kodeks cywilny, Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r., art 8( Dz.U.1964 Nr 16 poz.93)

Pojęcie miejsce zamieszkania jest określone w art. 25 kodeksu cywilnego. Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu

B. Brzeźiński, Prawo podatkowe, jw. 99

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, art.6, ust. 3 i 4

J. Głuchowski, zarys polskiego prawa podatkowego, jw. 137

J.Ostaszewski, Z. Fedorowicz, T. Kierczyński, Difin, Teoretyczne podstawy reformy podatków w Polsce, , Warszawa 2004, .s. 152

J. Osiatyński, Finanse Publiczne. Ekonomika i polityka ,jw , .s.113

T. Beger, P. Liss, Podatki dochodowe w działalności gospodarczej, stan prawny na dzień 1 stycznia 2011 r, wydanie drugie zmienione, Warszawa 2011, s. 99

B. Brzeziński, Prawo podatkowe, jw. 101

J. Głuchowski, Zarys polskiego prawa podatkowego jw.138

Majchrzycka, Guzowska, finanse i prawo finansowe, jw. 136-137

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 1 stycznia 2009, art. 21 ust. 1 pkt. 127

Majchrzycka, Guzowska, finanse i prawo finansowe, jw. 138-140

J. Głuchowski, Zarys polskiego prawa podatkowego, jw. 154

W. Wyrzykowski, Polski system podatków i opłat w zarysie, jw.34

W. Wyrzykowski, Polski system podatków i opłat w zarysie, jw.142

T. Beger, Podatki dochodowe w działalności gospodarczej, jw. 126-127

Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości(Dz.U.1994 nr. 121 poz. 591 ze zm.)

T. Beger, Podatki dochodowe w działalności gospodarczej, jw. 127

T. Beger, Podatki dochodowe w działalności gospodarczej, jw. 108-109

K. Marecki, Podstawy finansów, jw.,s.161

http://www.pit.pl/ulgi-podatkowe-i-odliczenia--pity-roczne-2013-ulgi-podatkowe-12795/

K. Ostrowski, Prawo finansowe, Zarys ogólny,Warszawa 1970, s.157

Majchrzycka, Guzowska, Finanse i prawo finansowe, jw. 105

,K. Marecki, Podstawy finansów, jw.,S.159

K. Marecki, Podstawy finansów, jw. 177

Ordynacja podatkowa, art.21

Majchrzycka, Guzowska, Finanse i prawo finansowe, jw.,s. 254-255

Mastalski, Prawo finansowe, jw. 292

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, art. 31 - 35, 41

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych, art. 42, 40

R. Wolański, Systemy podatkowe w Polsce, trzecie wydanie, Oficyna, S.96

J. Osiatyński, Finanse publiczne, s.124-125

R. Wolański, Systemy podatkowe w Polsce, jw.89

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r.,art. 29

R. Wolański, Systemy podatkowe w Polsce, jw.90 - 93

http://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/dzialalnosc/finanse-publiczne/budzet-panstwa/wykonanie-budzetu-panstwa/sprawozdanie-z-wykonania-budzetu-panstwa-roczne, (dostęp dnia 2.01.2014)

Rozdział 3.1 opracowany został na podstawie omówień sprawozdań z wykonania budżetu państwa 2010-2013 przez Radę Ministrów, http://www.mf.gov.pl/ministerstwo-finansow/dzialalnosc/finanse-publiczne/budzet-panstwa/wykonanie-budzetu-panstwa/sprawozdanie-z-wykonania-budzetu-panstwa-roczne/-/asset_publisher/R79o/content/11517861?redirect=http%3A%2F%2Fwww.mf.gov.pl%2Fministerstwo-finansow%2Fdzialalnosc%2Ffinanse-publiczne%2Fbudzet-panstwa%2Fwykonanie-budzetu-panstwa%2Fsprawozdanie-z-wykonania-budzetu-panstwa-roczne%3Fp_p_id%3D101_INSTANCE_R79o%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dnormal%26p_p_mode%3Dview%26p_p_col_id%3Dcolumn-2%26p_p_col_count%3D1#p_p_id_101_INSTANCE_R79o_

Podrozdział 3.2, 3.3, 3.4 - to opracowanie na podstawie informacji dotyczącej rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych: http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/1185928/Informacja, http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/1185942/Informacja, http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/4733447/Informacja, http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/9671763/Informacja.

Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,art.30b,30c,30e

Podrozdział 3.4 to opracowanie własne na podstawie informacji dot. Ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, lata 2010 - 2013, Ministerstwo Finansów: http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/1185928/Informacja+dotycz%C4%85ca+rycza%C5%82tu+od+przychod%C3%B3w+ewidencjonowanych+za+2010+rok, http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/1185942/Informacja+dotycz%C4%85ca+rycza%C5%82tu+od+przychod%C3%B3w+ewidencjonowanych+za+2011+rok, http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/4733447/Informacja+dotycz%C4%85ca+rycza%C5%82tu+od+przychod%C3%B3w+ewidencjonowanych+za+2012+rok, http://www.finanse.mf.gov.pl/documents/766655/9671763/Informacja+dotycz%C4%85ca+rycza%C5%82tu+od+przychod%C3%B3w+ewidencjonowanych+za+2013+rok

DOCHODY BUDŻETU

PODATKI

.NIEPODATKOWECło, Wpłaty gmin

Z zysku Skarbu Państwa, wypłaty z zysku NBP..

ZAGRANICZNE

Odsetki od kredytów, prowizje kredytowe, od zarządzania długiem

POŚREDNIE

VAT

Akcyza

PODATKI OD GIER

BEZPOŚREDNIE

Od osób fizycznych

Od osób prawnych

Źródła finansowania deficytu

Prywatyzacja majątku skarbu państwa

Nadwyżka budżetu z lat ubiegłych

Kredyty i pożyczki pochodzenia bankowego (banki krajowe i zagraniczne)

Sprzedaż skarbowych papierów wartościowych


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
całość pracy licencjackiej- Konstytucja dla Europy, nauka - szkola, hasło integracja
calosc+pracy-1, licencjat, licencjat
2 Realizacja pracy licencjackiej rozdziałmetodologiczny (1)id 19659 ppt
metodyka pracy licencjackiej, metodyka pracy licencjackiej
wybrane tematy pracy licencjackiej
Konspekt pracy licencjackiej i magisterskiej
Wskazniki-seminarium, materiały dp pracy licencjackiej z analizy finansowej
4.zasady przygotowania pracy licencjackiej, uczelnia, Umiejętności akademickie
wymogi do pracy licencjackiej lic instr
Spis treści pracy licencjackiej, Przykładowe prace
ZASADY PISANIA PRACY LICENCJACKIEJ - pielęgniarstwo 2011-12, PRACA LICENCJACKA
Łobocki Metody i techniki, przydatne rzeczy do pisania pracy licencjackiej
WYMOGI JĘZYKOWE - pisanie pracy licencjackiej, Socjologia
Temat pracy licencjackiej, Studia, licencjat
Wzor spisu tresci[1], Pisanie pracy licencjackiej , proseminaria
Jak tworzymy przypisy, Pisanie pracy licencjackiej i magisterskiej
Wzor ukladu rozdzialu[1], Pisanie pracy licencjackiej , proseminaria
Algorytm koncepcji pracy licencjackiej, Pisanie pracy licencjackiej , proseminaria
Przykładowa zawartość pracy licencjackiej, notatki, WSTiH, WstiH 3

więcej podobnych podstron