1. Rola bioindykacji w rekonstrukcjach paleoekologicznych. Podaj przykłady.

Bioindykatory:
� Organizmy, które wyróżniają się znaną, wąską skałą wymagań w stosunku do określonych czynników ekologicznych np. temperatury, światła, wilgotności podłoża, kwasowości gleby itp.
� Bioindykatory wyraźnie reagują na zmianę parametrów środowiskowych
U podstaw rekonstrukcji paleoekologicznych leży zasada aktualizmu geologicznego, która mówi, że w przeszłości na powierzchni ziemi działały podobne czynniki i zachodziły podobne procesy, jak współcześnie. Pozwala ona wykorzystać w rekonstrukcjach paleoekologicznych wiedzę na temat współczesnych organizmów i procesów. Można więc powiedzieć, że teraźniejszość jest kluczem do przeszłości. Jednak procesy zachodzące w przeszłości były podobne a nie identyczne ze współczesnymi. Gatunki w przeszłości
mogły wykorzystywać inny zakres swoich możliwości.
  
Przykłady bioindykatorów:
Korzenionóżki: torfowiska, rekonstrukcja klimatu, trofie i ph w środowisku wodnym
Małżoraczki: środowisko wodne i lądowe, pływ człowieka i klimat
Chrząszcze: warunki termiczne, wskaźniki klimatyczne.


2. Osady jeziorne i torfy jako archiwa historii przemian środowiska przyrodniczego.

Układ stratygraficzny osadów i torfów odzwierciedla nam historie profilu geologicznego. W zależności od tego co jest przedmiotem badań, mówimy o litostratygrafii- gdy przedmiotem obserwacji jest budowa geologiczna profilu, biostratygrafii- gdy przedmiotem badań są szczątki organizmów i chronostratygrafii- gdy określamy następstwo poszczególnych warstw w czasie.
Klasyfikacja osadów: a) genetyczne- klasyfikacja torfów, b) nie genetyczne- system Troels-Smitha i klasyfikacje mechaniczne.
a)związek zbiorowisk torfotwórczych z określeniem torfów.
                  Skład gatunkowy szczątków roślinnych oznaczonych w próbce torfu porównuje się ze składem współczesnych zbiorowisk torfotwórczych.
                  Skład gatunkowy roślinności torfowiskowej jest uzależniony od warunków hydrologicznych panujących na torfowisku.
b) w opisie osadów metodą T-S bierze się pod uwagę 3 czynniki:
� Właściwości fizyczne
� Humifikacja, czyli stopień rozkładu
� Skład
 Profil geologiczny pokazuje przemiany środowiska- każda warstwa odpowiada odpowiedniemu okresowi w historii środowiska przyrodniczego.

3. Stanowisko archeologiczne jako źródło materiałów paleoekologicznych

� Szczątki roślinne: głównie owoce, nasiona, drewno, zwęglone ziarna
� Pyłek roślin i fytolity
� Profile stratygraficzne będące archiwum przemian środowiska
� Szczątki zwierzęce
� Próbki węglowe, glebowe i do badań dendrochronologicznych itd.


4. Procesy akumulacji osadów biogenicznych: środowisko limniczne, telmatyczne i terestryczne.
 
Środowisko limniczne związane jest z akumulacją osadów wodnych ( jeziornych).
Środowisko telmatyczne tzw. Wodno- ziemne i terestryczne- lądowe.
Jeżeli chodzi o środowisko wodne to mamy do czynienia z procesem sedymentacji- opadanie osadów allochtonicznych, z kolei na lądzie proces ten nazywany jest sedentacją- nawarstwianie materiału autochtonicznego. W przypadku jeziora nie ma wątpliwości, że obszar osadotwórczy jest subakwalny, czyli podwodny. Natomiast torfowiska dzielimy na niskie, u których obszar ten znajduje się między wysokim a niskim poziomem wody, i wysokie, których obszar mieści się w sąsiedztwie i powyżej wysokiego
poziomu wody.
Ważniejsze grupy osadów:
Jeziora(wodne)- powstają gytie
Torfowisko niskie( telmatyczne)- torfy trzcinowe i turzycowe
Torfowisko wysokie( terestryczne)- pozostałe rodzaje torfów.

Tabelka pt. Schematyczny podział środowiska akumulacji biogenicznej w zbiorniku jeziornym i na jego obrzeżach.

5. Skład litologiczny osadów źródłem informacji o procesach środowiskowych

Składniki osadów:
� Materia organiczna
� Materia mineralna
Materiał pochodzenia abiotycznego: wniesiony do zbiornika ( piasek, ił)
Materiał pochodzenia biotycznego: produkowany przez organizmy
                   Węglany: głównie węglan wapnia ( kalcyt ) wytracany przez rośliny wodne w
                    procesie asymilacji z kwaśnych węglanów; ponadto produkcji zwierzęcej
                    ( np. Ostracoda, Mollusca )
                    Biogeniczna krzemionka (opal): wysyca błony komórkowe niektórych glonów
                    ( okrzemki ), org. zwierzęcych, roślin wyższych( fitolity)
                     Związki żelaza ( głównie wodorotlenek żelaza- limonit)- np. ruda darniowa
Np. CaCo3 trofia ( zasobność wód jeziornych w pierwiastki biogenne), erozja gleb, wpływ człowieka na klimat, nawet chronologia.

6. Podstawowe założenia analizy pyłkowej.

Analiza pyłkowa- metoda analizy składu sporomorf, czyli pyłku roślin, zarodników, czy innych mikrofosylii w osadach geologicznych, lub innych materiałach.
Założenia analizy:
� Rekonstrukcja lokalnej i regionalnej szaty roślinnej
� Rekonstrukcja klimatu
� Rekonstrukcja prehistorycznej działalności człowieka i jego roli w przekształcaniu środowiska
� Datowanie
� Także rekonstrukcja gleb i hydrologii.

Pytanie 7. Paleoekologia, nauka zajmująca się rekonstrukcją budowy i funkcjonowania zbiorowisk roślinnych oraz warunków środowiska (zwłaszcza klimatu) w minionych epokach geologicznych na podstawie zachowanych kopalnych szczątków roślin (paleobotanika), zwierząt (paleozoologia) ; badaniem zależności między budową oraz funkcjami organizmów kopalnych a ich przystosowaniem się do środowiska oraz warunkami ekologicznymi ich życia. Badania paleoekologiczne wykonywane są na podstawie:

• szczątków roślin (paleobotanika) : pyłki, glony (okrzemki), szczątki makroskopowe(drewno, owoce i nasiona, inne tkanki)

• szczątków zwierząt (paleozoologia)

• analizy pyłkowej (palinologia),

• datowania w stosunku do organizmów kopalnych i warstw sedymentacyjnych,

• fizycznych pomiarów prób skał, minerałów i powietrza (uwięzionego np. w bursztynie lub lodzie),

• metod izotopowych, analizy chemicznej,

• metod mineralogicznych i geologicznych.

Jest to nauka o charakterze interndyscyplinarnym, której głównym celem jest kompleksowa rekonstrukcja paleośrodowiska oraz badanie mechanizmów i zależności warunkujących zmiany środowiska w przeszłości.

OD KAMILA ------------

8. Aktuopalinologia - dział nauki zajmujący się badaniami nad współczesnym opadem pyłku; jest kluczem do interpretacji diagramów pyłkowych pod kątem historii roślinności i rekonstrukcji zmian środowiska w przeszłości

9.

Palinologia , wprowadzili Hyde i Wiliams (1944) po grecku : posypywać, rozpraszać. jest działem botaniki zajmującym się badaniami spor, w tym ziaren pyłku, które dzięki różnicom w swojej budowie umożliwiają określanie rodzin, rodzajów, a nawet gatunków roślin z których pochodzą. Palinologia znajduje zastosowanie w paleobotanice, gdzie analiza pyłkowa pozwala poznać gatunki roślin rosnących na danym terenie nawet przed wieloma milionami lat badając osady z poszczególnych warstw utworów geologicznych, dzięki czemu możemy śledzić zmiany klimatyczne przebiegające na danym terenie na przestrzeni dziejów.

Znacząca rola badań palinologicznych zostanie uwypuklona zarówno w sprawie:

1. rekonstrukcji lokalnej i regionalnej szaty roślinnej w kolejnych stadiach sukcesyjnych

2. datowań w skali lat kalendarzowych,

3. problematyki interpretacji wahań poziomu wód,

4. rekonstrukcji paleoklimatycznych, gleby,hydrologia

5. rekonstrukcji prehistorycznej działalności człowieka i jego roli w przekształceniu środowiska, historia osadnictwa

6. stopnia wiarygodności rekonstrukcji, opisujących minione zdarzenia.

Od czego zależy poziom uzyskanej informacji :

- stopnia rozkładu materiału

- używanego sprzętu optycznego

- cech morfometrycznych zbiornika sedymentacyjnego

- tempa akumulacji osadów

Co widać na diagramach pyłkowych?

Gatunki dominujące w danym okresie ( odcinek rdzenia), na ich podstawie odtwarzamy szatę, klimat itd….

10.

11. - badania nad historią zbiorowisk roślin wodnych i bagiennych ( poziom wody, trofia, zasolenie)

- rekonstrukcja warunków paleohydrologicznych; wynika to z faktu dużej wrażliwości zbiorowisk wodnych i torfowiskowych na zmiany reżimu wodnego w zbiorniku

- badania paleoklimatu : pozwalają na stwierdzenie obecności gatunków wskaźnikowych dla rekonstrukcji klimatu, trudnych do uchwycenia analizą pyłkową oraz potwierdzenia lokalnej obecności gatunków imigrujących wraz z okresami cieplnymi

- badania na stanowiskach archeologicznych (archeobotanika) : pozwalają na śledzenie losów roślin uprawnych i zbiorowisk segetalnych oraz na rekonstrukcję warunków siedliskowych na obszarze zajętym przez konkretne środowisko

12.

Analiza okrzemkowa jako jedna z metod mikropaleontologicznych, od lat wykorzystywana jest w badaniach osadów 4-rzędowych. Poprzedzona analizą palinologiczną i skorelowana z nią, stanowi podstawę biostratygrafii osadów deponowanych w różnego typu zbiornikach wodnych

Okrzemki :

• Formy przewodnie podczas badań stratygraficznych i sedymentologicznych osadów czwartorzędowych

• Cenne źródło informacji o powstawaniu, kierunku i tempie zmian w rozwoju zbiorników wodnych

• Stanowią podstawę przy rekonstrukcji naturalnych zmian w rozwoju jezior w szczególności wahań poziomu wody(strefa zbiornika), pH, zasolenia, temperatury, zmian ich stanu troficznego, zakłóceń w ekosystemie wodnym wywołanych DZIAŁALNOŚCIĄ CZŁOWIEKA

• Pozwalają z dużą precyzją odtwarzać warunki środowiskowe jakie panowały w zbiorniku podczas sedymentacji danej warstwy osadu

Bruzdnice (Dinophyceae) :

Zasolenie , klimat - odtwarzanie historycznych zmian cyrkulacji wód oceanicznych

Złotowiciowce (Chrysophyceae) :

Temperatura, warunki troficzne

13. Bioindykacyjna rola okrzemek w rekonstrukcjach paleoekologicznych

Okrzemki to jednokomórkowe glony, które produkują biogeniczną krzemionkę - pancerzyki o charakterystycznych wzorach, odporne na niszczenie. Grupa bardzo wyspecjalizowana, na ich podstawie możemy określić:

-strefę zbiornika (litoral czy profundal)

-zasolenie

-kwasowość wody (pH)

-temperaturę

-trofię

14. Rola szczątków pierwotniaków w badaniach paleoekologicznych

Korzenionóżki:

-wilgotność klimatu

-warunki troficzne

Otwornice:

-temperatura

-głębokości izokliny

-dopływ osadów terygenicznych

-przebieg i siła prądów (zwłaszcza wstępujących i zstępujących)

-głębokość

Przydatne do korelacji klimatycznych (wahania składu izotopowego tlenu w skorupach)

Radiolarie:

-wskaźniki temperatury

15. Rola szczątków skorupiaków w badaniach paleoekologicznych

Wioślarki

Przy ich pomocy można rekonstruować:

• trofię wód zbiornika

• odczyn wód (pH)

• temperaturę

• strefę zbiornika (planktonowe i litoralne) - rekonstrukcje zmian poziomu wody

• rodzaj roślinności (gatunki żyjące na roślinach zanurzonych lub o liściach pływających)

• rodzaj podłoża (muliste, piaszczyste, organiczne).

Małżoraczki

-występuja w wodach słonawych i słonych (bardzo rzadko również w jeziorach o wodach alkalicznych)

- niewielka grupa - w wilgotnych środowiskach lądowych

• reagują na zmiany koncentracji substancji mineralnych rozpuszczonych w wodzie (jony wapnia)

• poziom wód (gatunki głębokowodne oraz żyjące w osadach dennych)

• ruch wody i natlenienie

• skład gatunkowy wioślarek uzależniony jest od roślinności, jaka występuje w zbiorniku

• są wskaźnikami paleoklimatu (temperatura i tempo parowania wody)

16. Szczątki owadów w badaniach paleoekologicznych

(tu będzie o muchówkach, chrząszcze - też owady w 2 kolejnych pkt)

Muchówki (ochotkowate):

- zachowują się tarczki głowowe i aparaty gębowe larw

- do rekonstrukcji:

• trofii (gatunki głębokowodne skorelowane z warunkami tlenowymi, warunki tlenowe zaś pośrednio uzależnione od trofii)

• paleoklimatu (gatunki stenotermiczne o wąskiej skali tolerancji w stosunku do temperatury)

17. Chrząszcze jako bioindykatory paleośrodowiska

18. Rola bioindykacyjna chrząszczy

Rekonstrukcje:

- warunki termiczne - zakres temp. często najistotniejszy przy rozmieszczeniu gat.

- lato-kompletny cykl życiowy, zima-hibernacja - rozwój zależny od war.term

- szybka odpowiedź na zmianę klimatu (szybka kolonizacja nowych obszarów)

- warunki glebowe

(wielkość cząsteczek mineralnych, udział frakcji gliniastej, ilastej, piaszczystej, żwirowej, domieszka węgli, zawartość substancji organicznej)

- trofia zbiornika, pH i temperatura wody

(część chrząszczy to organizmy wodne, przynajmniej przez część cyklu życiowego)

- roślinność

(niektóre chrząszcze to fitofagi odżywiające się określonym rodzajem lub gatunkiem roślin)

- inne czynniki środowiska ze względu na ścisłe związki pokarmowe z drobnymi zwierzętami

19. Szczątki mięczaków w badaniach paleoekologicznych.

Szczątki mięczaków (bioindykator środowiska) są przydatnym przedmiotem analizy paleoekologicznej na obszarach, na których mało jest zbiorników wodnych.

Najczęściej wyróżnia się następujące grupy ekologiczne mięczaków, które służą do rekonstrukcji warunków środowiska:

1. ślimaki leśne i zaroślowe (cieniolubne)

2. ślimaki preferujące środowisko otwarte i nasłonecznione

3. ślimaki mezofilne żyjące w siedliskach o różnym stopniu zacienienia na średniowilgotnym lub wilgotnym podłożu

4. ślimaki wilgociolubne z siedlisk bardzo wilgotnych i podmokłych

5. mięczaki wodne zasiedlające różne rodzaje zbiorników

20. Szczątki kręgowców jako źródło informacji o dawnym środowisku.

Główne źródła szczątków kręgowców:

1. depozyty jaskiniowe

2. przypadkowe pułapki (torfy, wieczna zmarzlina, zbiorniki bitumiczne)

3. stanowiska archeologiczne

Rola wskaźnikowa:

1. typ roślinności (zbiorowiska, formacje)

2. klimat (pośrednio)

21. Krzywe izotopowe tlenu jako podstawa w rekonstrukcjach paleoklimatu.

Badania stosunku izotopów tlenu ¹⁸O/¹⁶O jako metoda geochemiczna określania paleotemperatur.

Metoda tlenowa opiera się na zmienności stosunku izotopów tlenu ¹⁸O i ¹⁶O(większy udział tegoż wskazuje na faze cieplejszą i wzrost poziomu oceanów) w zależności od warunków środowiska (temperatury).

Metodą tą bada się nacieki jaskiniowe, martwice wapienne, osady jeziorne, rdzenie lodowe, skorupki otwornic i mięczaków, rafy koralowe, a także słoje przyrostu rocznego drewna.

Szczególne znaczenie mają badania osadów środowiska morskiego (skorupki otwornic, koralowce) oraz rdzeni lodowych z obszarów Arktyki i Antarktyki.

W korelacjach klimatycznych największą rolę odgrywają wahania składu izotopowego tlenu w skorupkach otwornic bentosowych (środowisko morskie) oraz wody uwięzionej w lodowcach stref polarnych.

Stosunki izotopowe tlenu w wapiennych skorupkach otwornic w osadach głębokomorskich zależą od temperatury, która wpływa na frakcjonowanie izotopowe przy wytrącaniu się węglanów, z których budowane są skorupki tych organizmów.

Skład izotopowy skorupek otwornic bentosowych odzwierciedla zmiany objętości lądolodów, gdyż na dużych głębokościach wahania temperatury związane ze zmianami temperatury powietrza są minimalne.

Krzywe tlenowe dają obraz zmian klimatycznych natomiast skalę czasową dla tych zmian konstruuje się w oparciu o datowania radioizotopami i metodę paleomagnetyczną.

Krzywe tlenowe z różnych części oceanu światowego oraz stref polarnych są podstawą rekonstrukcji klimatu dla całego czwartorzędu.

22. Definicja i podział czwartorzędu; główne jednostki klimatostratygraficzne.

Czwartorzęd - charakteryzował się ostrym spadkiem temperatur w stosunku do wcześniejszych okres, poza tym charakteryzuje się licznymi wahaniami klimatu. Początek czwartorzędu datowany jest na 1 mln, bądź 1,8 mln (obecnie przesuwa się tą granicę nawet do 2,6 mln), zależy to od różnic w przyjmowanych kryteriach.

Podział czwartorzędu (Europa Środkowa):

1. część starsza (1 870 000 (2 600 000) - 950 000 lat BP), nazywaną preplejstocenem, protoplejstocenem lub eoplejstocenem, w której nie zaistniały warunki do zdecydowanego rozwoju lądolodu skandynawskiego

2. część środkowa (950 000 - 10 000 lat BP), nazywana plejstocenem, charakteryzująca się rozwojem lądolodu skandynawskiego z szeregiem jego transgresji (zlodowaceń) oddzielonych recesjami (interglacjałami)

3. część najmłodsza (10 000 BP - ) nazywana holocenem, obejmująca ostatni zanik lądolodu skandynawskiego i towarzyszące temu zjawisku ocieplenie.

Plejstocen charakteryzował się ogromną dynamiką zmian klimatycznych różnej rangi. W związku z tym w podziale tego okresu wyróżnia się cztery główne typy (rzędy) jednostek klimatostratygraficznych:

I rząd - glacjały i interglacjały

II rząd - stadiały i interstadiały

III rząd - fazy (glacifazy i interglacifazy)

IV rząd - oscylacje (glacietapy, interglacietapy)

Plejstocen:

Glacjały Interglacjały

I Narwi

Podlaski (sukcesja augustowska)

II Nidy

Małopolski

Sanu 1

Ferdynadowski

Sanu 2

Mazowiecki

III Liwca

Intergl. Zbójna

IV Odry

Lubawski

Warty

Emski

V Wisły (Vistulian)

Holocen (10 000 - BP)

23. Charakterystyka najważniejszych cech środowiska w głównych etapach czwartorzędowych cykli klimatyczno-edaficznych.

Iversen (1964) - w plejstocenie mamy zjawisko nawracania glacjałów i interglacjałów (powtarzalność zjawisk) :

→ faza mezoklimatyczna → faza teokratyczna → faza kriokratyczna → faza protokratyczna →

Analizy palinologiczne ostatnich interglacjałów, ukazują niemal identyczne sukcesje roślinności w tych okresach. Strefowe rozmieszczenie poszczególnych gatunków roślin.

Zbiorowiska klimaksowe (klimaksy roślinności) - zbiorowiska, do których zmierzają w swym rozwoju wszystkie serie sukcesyjne w danej krainie geobotanicznej, o ile ich przebieg i współzależny z nimi rozwój gleby odbywa się w ramach ogólnego klimatu tej krainy w sposób normalny, nie zakłócony przez żadne zjawiska katastrofalne lub czynniki lokalne przeciwstawiające się normalnemu procesowi dojrzewania gleby.

Gatunki pionierskie, to gatunki, które mają pewne szczególne właściwości biologiczne i ekologiczne, dzięki którym:

- wykorzystują skrajne warunki środowiskowe dla realizacji swych funkcji życiowych

- mają zdolność przekształcania skrajnych warunków na warunki optymalne dla życia pojedynczych organizmów, populacji, a w końcu całych biocenoz

- wyprzedzają inne gatunki w procesie zdobywania i zasiedlania nowych obszarów

- decydują o przebiegu inicjalnych faz sukcesji pierwotnej lub wtórnej, ale zwykle ustępują, gdy układ ekologiczny osiągnie pełną stabilność

Strefy rozmieszczenia roślinności

- w interglacjale:

(N) tundra → tundra krzewiasta → las brzozowy → borealny las iglasty → mieszany las liściasty (S)

- w glacjale:

(N) lądolód → pustynia polarna → stepotundra → tundra krzewiasta → las brzozowy (S)

W poszczególnych interglacjałach następowała nieco inna kolejność pojawiania się określonych gatunków. Zależało to od możliwości rozprzestrzeniania się poszczególnych gatunków (tempa migracji), a także od miejsca ostojowego (w glacjałach roślinność wycofywała się na S). Te cechy pozwalają na zidentyfikowanie poszczególnych glacjałów.

Zanik trzeciorzędowej roślinności był dość gwałtowny, ale część z nich uchowała się w różnych ostojach i zdołało powrócić na dawny teren występowania (przed glacjałem). Zanik tych zachowanych niekiedy gatunków dokonywał się stopniowo, wraz z kolejnymi zlodowaceniami, co jest niejako ich cechą charakterystyczną, która umożliwia ich rozpoznanie.

24. Charakterystyka stadium kriokratycznego (czwartorzędowe cykle klimatyczno-edaficzne)

Faza kriokratyczna (glacjał) - arktyczna soliflukcja, brak cienia, roślinność arktyczno-alpejska.

25) Charakterystyka stadium protokratycznego (czwartorzędowe cykle klimatyczno-edaficzne)

ocieplanie się klimatu

wzrost zacienienia

gleby węglanowe niewyługowane

rozwój progresywny

roślinność: step i las na glebach zasadowo-neutralnych stepotundra > tundra krzewiasta > las brzozowy > borealny las iglasty (sosna)

najpierw pojawiają się gatunki pionierskie, potem brzozy, a następnie następuje coraz większy udział sosny

26) Charakterystyka stadium mezokratycznego (czwartorzędowe cykle klimatyczno-edaficzne)

interglacjał

zacienienie

brunatne gleby leśne słabo kwaśne

roślinność: las klimaksowy (optymalne dla danej strefy klimatycznej)

borealny las iglasty > mieszany las liściasty (głównie dąb, olsza)

drzewa: brzoza, sosna (później ich udział spada)> wiąz (do końca interglacjału, cały czas mało) dąb, leszczyna > olsza, trochę lipy, grabu, cisu, jodły

27) Charakterystyka stadium telokratycznego (czwartorzędowe cykle klimatyczno-edaficzne)

ochładzanie się klimatu

spadek zacienienia

gleby bielicowe silnie kwaśne

roślinność: lasy borealne, torfowiska

ponowny wzrost ilości sosny i brzozy, potem one także zamierają

28) Chronostratygrafia późnego vistulianu i krótka charakterystyka kolejnych okresów

29) Podział holocenu na okresy i główne cechy poszczególnych etapów rozwoju roślinności (Pomorze)

Holocen to najmłodsza część czwartorzędu trwająca od 10 000 BP, obejmuje ostatni zanik lądolodu skandynawskiego i towarzyszące temu zjawisku ocieplenie

30) Na czym polega zjawisko rewertencji?

Powrót składników terminokratycznych w początkowej i końcowej fazie interglacjału.

Elementy terminokratyczne - światłożądne o małych wymaganiach klimatycznych i glebowych.

Elementy mediokratyczne - gatunki cieniolubne, o znacznych wymaganiach klimatycznych i glebowych.

34.

Wpływ człowieka na roślinność był niewielki i jedynie lokalny, w warunkach niskiej stabilności ekosystemów leśnych - np. Na glebach piaszczystych. Tam dochodziło do istotnych przekształceń roślinności i innych elementów środowiska. Bezpośredni wpływ na fitocenozy leśne (zbiorowisko roślinne :)) mogło mieć wypalanie podszycia, które przypuszczalnie należało do technik łowieckich. W osadach wczesnoholoceńskich powszechnie spotyka sie cząsteczki pyłu węglowego oraz spalone tkanki roślin szuwarowych, a w diagramie pyłkowym rośnie udział orlicy, światłożądnej paproci, której intensywne zarodnikowanie uzależnione jest od zawartości popiołu w glebie. Człow. W mezolicie stale przepalał las - było to ułatwienie w polowaniach. Modyfikacja zbiór. roślinnego w celu dogodnych warunków dla zwierząt (tur).

35.

Znaczny wzrost powierzchni wykorzystywanej gospodarczo. Metodami kopieniaczymi, które polegały na ręcznym przygotowaniu gleby na niewielkich poletkach zlokalizowanych w pobliżu osad, uprawiano systemem ogrodowym przede wszystkim zboża (pszenicę i jęczmień).Produkcje roślinną uzupełniały hodowla zwierząt i zbieractwo. Było sporo wylesień - stopniowa degradacja zbiorowisk leśnych. Najpierw las lipowy, a następnie lasy z sosną, brzozą i dębem były stale niszczone przy pomocy ognia.

Stosowano techniki odroślowe. Wycinka mniejszych drzew umożliwiała ich regenerację z odrośli dostarczających łatwo osiągalny materiał na opał, do grodzenia osad, jako pasza dla zwierząt. W tak przekształconych lasach, na użyźnionej popiołem glebie prowadzono rolnictwo wybitnie ekstensywne.

36.

Osadnictwo k.łużyckiej przyczyniło się do nieodwracalnych zmian w środowisku przyrodniczym na znacznej części obszaru Polski. Prowadzone na wielka skalę odlesienia były konsekwencją rozwoju rolnictwa oraz zapotrzebowania na drewno budowlane (gród w Biskupinie). Nieprzerwane funkcjonowanie osad powodowało nadmierna eksploatację środowiska. Następowały wyjałowienia i erozje gleb, czego dowodem są zwiększony udział materiału mineralnego w osadach jeziornych i torfach. Diagram pyłkowy z Kołczewa na Wolinie wykazuje na znaczne odlesienie, powstanie otwartych pastwisk, wzrost roli uprawy, wzmożoną erozję gleby. Duża ilość pyłku roślin nitrofilnych skłania do przypuszczenia, że na polach zlokalizowanych bezpośrednio przy osadach, być może uprawianych w systemie ciągłym, zaczęto stosować nawożenie. W okresie panowania k. Ł niemal doszczętnie zostały zniszczone mezofilne lasy liściaste. Postępujące ubożenie gleb.

40. Cechy morfometryczne zbiornika sedymentacyjnego a obszar źródłowy spektrum pyłkowego.

W dużych zbiornikach- obraz ma charakter dla regionu, a nie lokalny; w małych zbiornikach-charakter lokalny( blisko danego stanowiska) wyraźne zmiany! Lepiej widoczne. Im mniejszy zbiornik tym lepiej widoczne zmiany w spektrum pyłkowym.

41.Warunki efektywnej współpracy interdyscyplinarnej z przedstawicielami nauk przyrodniczych na stanowisku archeologicznym

A) przedyskutowanie celów badań i sformułowanie oczekiwań w odniesieniu do problematyki stanowisk
B) podjęcie badań palinologicznych powinny poprzedzać wiercenia sondażowe oraz ekspertyza, która wskaże:- czy osady zawierają interesujący archeologa odcinek czasu,- czy stan zachowania pyłku gwarantuje odpowiedni poziom jego oznaczenia z uwzględnieniem taksonów wskaźnikowych
C) profile i próbki do analizy pyłkowej muszą być pobrane przez palinologa.

Warunki efektywnej współpracy z archeobotanikiem.

A) wspólne planowanie badań i nakreślenie ich celu
B) przynajmniej okresowa obecność botanika na stanowisku w celu zapoznania się z jego specyfiką i ustalenia strategii próbkowania
C) zbiór pełnych próbek o objętości dostosowanej do stopnia nasycenia materiałem roślinnym
D) zbiór próbek z dobrze wyodrębnionych warstw
E) pełna dokumentacja dotycząca kontekstu archeologicznego miejsca zebrania próbki wraz z naniesieniem jej pozycji na plan stanowiska
F) zachowanie zasad czystości podczas pobierania próbek

42. Cele badań archeobotanicznych

* cele interesujące botaników:

- historia upraw roślin uprawnych

- przekształcenie roślin

- wędrówki i rozprzestrzenienie się roślin w wyniku działalności człowieka

* cele interesujące archeologów:

- określenie składu, pochodzenie i procesy formowania się warstw kulturowych

* cele interesujące jednych i drugich:

- lista roślin uprawnych przez ludność określonej kultury na określonym terenie

- metody upraw, zbioru, przechowywania i czyszczenia ziarna

- lista roślin użytkowych pozyskiwana ze stanu dzikiego, w tym roślin zielarskich

- dieta zwierząt hodowlanych

- materiał roślinny używany w celach budowlanych i opałowych

- odtworzenie flory i roślinności na obszarze zajętym przez człowieka

43. Co to są fytolity? Potencjalne możliwości analizy fytolitów na stanowiskach archeologicznych.

Fytolity- konkrecje biogenicznej krzemionki odkładające się w komórkach roślin naczyniowych.

Na stanowiskach, na których nie zachowują się szczątki organizmów np. jaskinie

---