Prawo karne materialne:

Jest dziedziną prawa określającą czyny będące przestępstwami, kary grożące za popełnienie przestępstw, środki karne i środki zabezpieczające stosowane w związku z naruszeniem prawa karnego oraz zasady odpowiedzialności karnej.

Funkcje prawa karnego:

a) Funkcja ochronna - chroni stosunki społeczne i dobra podmiotów tych stosunków przed zamachami na nie.

b) Funkcja gwarancyjna - wyraźnie określa co jest przestępstwem, gwarantuje obywatelowi, że nie będzie on pociągnięty do odpowiedzialności karnej za czyny których prawo karne za przestępstwo nie uważa.

c) Funkcja sprawiedliwościowa - umiarkowana humanitaryzmem pełni bardzo ważną rolę rozładowania pewnego stanu psychicznego wywołanego przez popełnienie przestępstwa, związana jest z poczuciem sprawiedliwości.

d) Funkcja kompensacyjna - polega na tym, że sprawcę przestępstwa można zobowiązać do naprawienia szkody, przywrócenia do stanu poprzedniego.

e) Funkcja informacyjno-motywacyjna - poprzez normy powinnościowe (nakazy i zakazy) prawo karne określa standardy postępowania w społeczeństwie, wskazuje jakie dobra podlegają ochronie i w jakim zakresie.

f) Funkcja prewencyjno-wychowawcza - rolą prawa karnego jest także oddziaływanie zapobiegawczo-wychowawcze na sprawcę.

Przestępstwo - czyn człowieka bezprawny, zawiniony, zagrożony karą przez ustawę obowiązującą w chwili jego popełnienia wypełniający znamiona ustawowe o stopniu społecznej szkodliwości większym niż znikomy.

Elementy przestępstwa:

a) czyn człowieka - zachowanie się sprawcy, działanie bądź zaniechanie działania do którego sprawca był zobowiązany.

b) wypełniający znamiona ustawowe - musi zawierać ustawowe znamiona p-stwa, które są konieczne i wystarczające aby uznać dany czyn za przestępstwo.

c) bezprawny - czyn sprzeczny z obowiąz. przepisami prawa

d) zagrożony karą przez ustawę - czyn karalny.

e) zawiniony - wina jest to psychiczny stosunek sprawcy do popełnionego czynu.

f) społeczna szkodliwość - oznacza to, że typy zachowań opisanych przez ustawę jako p-stwa są zachowaniami społecznie szkodliwymi. Kwestia społecznej szkodliwości czynu jest przedmiotem rozważań organów stosujących prawo.

znikoma społeczna szkodliwość czynu - art. 1 KK - czyn musi wypełniać znamiona p-stwa ale przez swą nietypowość merytorycznie nie zasługuje na traktowanie go jako p-stwo, nie oznacza to czynu społecznie pozytywnego, jest to kategoria ocenna.

Podział przestępstw:

a) ze względu na ciężar gatunkowy:

• zbrodnie - dolna granica zagrożona karą minimum 3 lata pozbawienia wolności,

• występki - czyny zagrożone karą przekraczającą 1 miesiąc pozb. wolności, 1 miesiąc pozb. wolności lub grzywny powyżej 30 stawek dziennych.

b) ze względu na typ:

• podstawowy, • uprzywilejowany, • kwalifikowany

c) ze względu na tryb ścigania:

• z urzędu, • na wniosek(bezwzględnie wniosk. i wzgl. wn.)

• z oskarżenia prywatnego

d) ze względu na winę:

• z winy umyślnej, • z winy nieumyślnej, • z winy kombinowanej

e) ze względu na skutek:

• skutkowe (materialne), • bezskutkowe (formalne),

f) ze względu na formę czynu:

• z działania, • z zaniechania, • z działania bądź zaniechania

Ustawowe znamiona przestępstwa.

Są to elementy czynu, które są opisane w ustawie karnej i jednocześnie są konieczne i wystarczające do uznania danego czynu za przestępstwo prawidłowe ich ustalenie jest warunkiem jednolitej kwalifikacji prawnej oraz gwarantuje przestrzeganie praworządności , zapobiega nadużyciom ze strony aparatu ścigania i zapewnia obywatelom przestrzeganie ich praw.

1. Przedmiot przestępstwa :

• indywidualny (konkret. dobro chronione przez konkretny przepis),

• rodzajowy (dobro prawnie chronione przez grupę przepisów karnych),

• ogólny ( jest to dobro którego obrona jest zadaniem całego prawa karnego).

2. Strona przedmiotowa:

• czyn (zachowanie się podmiotu), • skutek czynu, • czas i miejsce czynu, • sytuacja w jakiej czyn popełniono,

• sposób popełnienia i przedmiot wykonawczy czynu.

Zachowanie sprawcy to : działanie , zaniechanie , działanie i zaniechanie, utrzymanie prawnego stanu rzeczy.

Przestępstwo z zaniechania :

Formalne - niepodjęcie działania do którego był zobowiązany

Materialne - spowodowanie określonego skutku przez niepodjęcie działania

3. Podmiot przestępstwa -jest to osoba fizyczna, która w chwili popełnienia czynu ukończyła 17 lat i jest poczytalna albo ukończyła 15 lat (za szczególnie niebezpieczne p-stwo (zamach, zabójstwo, morderstwo, gwałt zbiorowy, szczególne okrucieństwo, umyślny uszczerbek na zdrowiu ciężki typ podstawowy i kwalifikowany) , jest poczytalna ( w stanie psychicznym gdy człowiek jest zdolny do rozumienia znaczenia czynu i kierowania swoim postępowaniem ), osoba indywidualnie oznaczona

Osoba dorosła w wieku 17 - 18 lat może być potraktowana jako nieletnia wg art. 10 KK gdy jest sprawcą występku i przemawiają za tym okoliczności sprawy i stopień rozwoju oraz właściwości i warunki osobiste sprawcy.

Nieletni :

• Do lat 18 wobec których stosuje się środki wychowawcze w związku z ich demoralizacją

• 13 - 17 lat wobec których toczy się postępowanie o czyny karalne wypełniające znamiona p-stwa lub niektórych wykroczeń

• do lat 21 wobec których wykonuje się orzeczone środki wychowawcze lub poprawcze.

d) Strona podmiotowa:

1. Umyślność - sprawca ma zamiar popełnienia czynu

• Zamiar bezpośredni - chce go popełnić i robi to : zamiar bezpośredni nagły - krótki czas, brak szczegółowych przemyśleń i bezpośredni przemyślany - powstaje w wyniku trwającego kształtowania się decyzji..

• Zamiar ewentualny - możliwość popełnienia czynu sprawca przewiduje i godzi się na to.

2. Nieumyślność - sprawca nie mając zamiaru popełnienia czynu popełnia go na skutek nie zachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach

• Świadoma - możliwość popełnienia czynu przewiduje lecz przypuszcza że go uniknie

• Nieświadoma - możliwość popełnienia czynu nie przewiduje choć mógł ją przewidzieć

P-stwa powszechne - może być popełnione przez każdego zdolnego do odpowiedzialności człowieka ( osoba poczytalna która osiągnęła wiek odpowiedzialności)

P-stwa indywidualne - sprawcami mogą być osoby posiadające dodatkową cechę np. żołnierz, matka, funkcjonariusz.

• Właściwe - szczególna cecha podmiotu decyduje o bycie p-stwa, brak tej cechy to brak p-stwa,

• Niewłaściwe - szczególna cecha podmiotu wpływa na zaostrzenie lub złagodzenie odpowiedzialności ( typu kwalifikowanego lub uprzywilejowanego) a brak tej cechy plasuje czyn jako przestępstwo w trybie podstawowym (powszechnym).

Wina

Psychiczny stosunek sprawcy do popełnionego czynu

Wina umyślna : art. 9 § 1 KK

• zamiar bezpośredni - sprawca chce popełnić czyn zabroniony, wie, że popełnia przestępstwo i chce go popełnić (ma świadomość i wolę),

• zamiar ewentualny - sprawca ma świadomość, że może popełnić przestępstwo a wola występuje w postaci godzenia się.

Wina nieumyślna: art. 9 § 2 KK

sprawca nie mając zamiaru popełnienia czynu zabronionego popełnia go jednak na skutek niezachowania należytej ostrożności wymaganej w danej okoliczności mimo, że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

Wina kombinowana: polega na tym, że sprawca popełnia przestępstwo umyślnie w wyniku którego powstaje nieumyślny skutek.

Wina dwustopniowa: np. wypadek drogowy naruszyć zasady bezpieczeństwa można umyślnie jak i nieumyślnie, jednaj całość przestępstwa jest nieumyślna

Zasady stosowania prawa karnego.

1. Zasada terytorialności: art.5 kk mówi o tym, że ustawę karną Polską stosuje się do czynów zabronionych popełnionych nas terytorium polskim lub na statku powietrznym lub wodnym. Terytorium polski - jest to obszar ziemi wraz z wodami wewnętrznymi oraz przybrzeżnymi (12 mil morskich). Obszar lądowy wyznaczają granice ustalone w traktatach zawartych z państwami sąsiadującymi. Słup powietrza nad Polską do strefy lotów kosmicznych. W głąb ziemi do głębokości do jakiej pozwala technika.

2. Zasada obywatelstwa: obywatel polski odpowiada za wszelkie czyny popełnione za granicą, które są przestępstwami według prawa polskiego oraz według prawa obowiązującego w miejscu popełnienia. Wymagana jest podwójna przestępność czynu. Jeżeli zachodzą różnice między ustawą polską a ustawą obowiązującą w miejscu popełnienia, stosując ustawę polską sąd może uwzględnić różnicę na korzyść sprawcy. Warunek podwójnej przestępności czynu nie musi być zachowany w dwóch sytuacjach:

-gdy polski funkcjonariusz publiczny pełniący służbę za granicą popełnił tam przestępstwo w związku z wykonywaniem swoich funkcji,

- gdy przestępstwo popełniono w miejscu nie podległym żadnej władzy państwowej.

3. Zasada represji wszechświatowej: Niezależnie od przepisów obowiązujących w miejscu popełnienia p-stwa, polską ustawę karną stosuje się do obywatela polskiego oraz cudzoziemca, którego nie postanowiono wydać w razie popełnienia przez niego za granicą p-stwa do którego Rzeczypospolita Polska jest zobowiązana na mocy umów międzynarodowych.

4. Zasada obowiązywania ustawy karnej ze względu na czas popełnienia p-stwa: stwierdzenie - czy popełniony czyn był zabroniony przez ustawę karną obowiązującą w czasie jego popełnienia. Może mieć również znaczenie dla rozstrzygnięcia czy sprawca był w czasie jego popełnienia odpowiedzialny karnie i poczytalny. Jeżeli czyn nie był zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia to późniejsza ustawa karna nie może objąć karalnością tego czynu i jego sprawcy. Także, gdy w chwili popełnienia czyn był zagrożony pod groźbą kary, ale przez prawomocnym osądzeniem sprawcy nastąpiła depenalizacja tego czynu - to sprawca nie może ponosić odpowiedzialności. Stosuje się korzystniejszą ustawę dla sprawcy - w przypadku zmiany ustawy.

Formy popełniania przestępstw:

1. Formy stadialne:

a) zamiar- jest etapem a nie formą popełniania przestępstwa. Jest to proces myślowy. Ustawodawstwo karne przewiduj, że sam zamiar popełnienia przestępstwa nawet ujawniony nie jest karany w sytuacjach, gdy nie towarzyszy mu żadne działania zewnętrzne zmierzające do jego realizacji.

b) przygotowanie art. 16 § 1 kk - zachodzi wtedy, gdy sprawca w celu popełnienia czynu zabronionego podejmuje czynności mające stworzyć warunki do popełnienia czynu zmierzającego bezpośrednio do jego dokonania.

Postaci przygotowania:

• rzeczowa (uzyskuje lub przysposabia środki),

• personalna (wchodzi w porozumienie z inną osobą).

Przygotowanie jest karalne gdy ustawa tak stanowi.

Przygotowanie nie jest karalne, gdy osoba dobrowolnie od niego odstąpi a w szczególności zniszczy środki lub zapobiegnie wykorzystaniu ich w przyszłości. W razie wejścia w porozumienie z inną osobą w celu popełnienia czynu zabronionego nie podlega karze ten, kto nadto podjął starania zmierzające do zapobieżenia przygotowaniu - art. 17 § 2 kk.

c) usiłowanie art.13 § 1 kk - zachowanie podjęte w zamiarze popełnienia czynu zabronionego i zmierzające ku jego dokonaniu, które jednak nie następuje. Usiłowanie nie odnosi się do p-stw z winy nieumyślnej i z winy mieszanej. Zachowanie sprawcy może być uznane za usiłowanie tylko wtedy, gdy zmierza bezpośrednio do dokonania czynu zabronionego.

Rodzaje usiłowań:

• ze względu na możliwość dokonania przestępstwa:

- udolne - zachodzi gdy w istniejącej sytuacji dokonanie p-stwa było możliwe lecz nie nastąpiło z przyczyn niezależnych od sprawcy, np. został spłoszony.

- nieudolne - ma miejsce , gdy sprawca nie uświadamia sobie, że w istniejącej sytuacji dokonanie p-stwa nie jest możliwe z przyczyn od niego niezależnych.

• ze względu na brak przedmiotu nadającego się do dokonania na nim przestępstwa.

• ze względu na używanie środka nie nadającego się do popełnienia czynu zabronionego.

• ze względu na stopień zaawansowania przestępczego:

- zakończone - gdy sprawca dokonał wszystkich czynności lecz zamierzony skutek nie nastąpił,

- nie zakończone - sprawca nie wykonał wszystkich czynności koniecznych do zrealizowania przestępstwa.

Nie podlega karze za usiłowanie kto dobrowolnie odstąpił od dokonania lub dobrowolnie zapobiegał skutkom p-stwa.

d) dokonanie - zachodzi, gdy sprawca swoim zachowaniem wyczerpuje wszystkie ustawowe znamiona przestępstwa.

2. Formy zjawiskowe.

a) sprawstwo art. 18 § 1 kk rodzaje:

• pojedyncze (sprawca działa pojedynczo),

• współsprawstwo (działa wspólnie i w porozum. i inną os.),

• wielosprawstwo (dwie osoby popełniają p-stwo w tym samym czasie i miejscu lecz niezależnie od siebie),

• kierownicze (sprawca kierujący inną osobą - nie podlegającą mu w sposób bezpośredni, służbowo),

• polecające (sprawca polecający wykonanie czynu innej osobie od siebie uzależnionej).

b) podżeganie art. 18 § 2 kk - podżegaczem jest ten, kto chcąc aby inna osoba dokonała czynu zabronionego nakłania ją do tego.

Cechy podżegania:

• z winy umyślnej w zamiarze bezpośrednim, • podżegać można tylko przez działania, • podżegać można do wszystkich form zjawiskowych, • podżegać można tylko konkretną osobę lub grupę osób ściśle oznaczoną, • podżegać można do konkretnego p-stwa, • podżegać można przed dokonaniem oraz w trakcie dokonania.

prowokatora - osoby nakłaniającej do popełnienia czynu zabronionego w celu skierowania przeciw niej postępowania karnego

c) pomocnictwo art. 18 § 3 kk - pomocnikiem jest ten, kto w zamiarze aby inna osoba dokonała czynu zabronionego swoim zachowaniem ułatwia jej popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzia, środki przewozu, udziela rady albo informacji.

Cechy pomocnika:

• pomagać można z winy umyślnej w zamiarze bezpośrednim lub ewentualnym, • pomagać można przez działanie lub zaniechanie, • pomagać można do wszystkich form zjawiskowych, • pomoc może być udzielona przed popełnieniem p-stwa, w jego trakcie i po popełnieniu p-stwa z tym, że porozumienie co do udzielenia pomocy musi być zawarte przed dokonaniem p-stwa lub najpóźniej w jego trakcie.

Jeżeli pomoc została udzielona po dokonaniu p-stwa bez uprzedniego porozumienia, to mamy wówczas do czynienia z samoistnymi przestępstwami:

• poplecznictwo (gdy celem udzielenia pomocy sprawcy jest udaremnienie lub utrudnienie postępowania karnego),

• paserstwo (gdy sprawca działa w celu osiągnięcia korzyści majątkowej).

Wyłączenie odpowiedzialności karnej.

1.Okoliczności wyłączające bezprawność czynu.

To takie okoliczności, przy których czyn wypełniający znamiona p-stwa nie jest jednak w rzeczywistości przestępstwem ponieważ na mocy przepisu prawnego takie zachowania są zgodne z prawem. Takie okoliczności nazywane są kontratypami do których zaliczamy:

Kontratypy ustawowe:

a) obrona konieczna art. 25 § 1 kk - polega na odpieraniu bezpośredniego, bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro chronione prawem przy użyciu środków koniecznych do odparcia tego zamachu w sposób współmierny do niebezpieczeństwa tego zamachu.

Warunki:

• obrona jest reakcją na bezpośredni zamach, • zamach jest bezprawny, • sposób obrony jest współm. do niebezp. czynu.

Zamach musi być:

• rzeczywisty (realnie istniejący), • bezpośredni (odnosi się do czasu), • bezprawny (musi być sprzeczny z obowiązującym przepisem prawnym).

Przekroczenie granic obrony koniecznej:

• Eksces intensywny - zachodzi, gdy broniący się stosuje sposób obrony, który nie był konieczny dla odparcia zamachu.

• Eksces ekstensywny - polega na spóźnionym działaniu (gdy zamach już ustał) albo na działaniu przedwczesnym (gdy zamach nie miał jeszcze charakteru bezpośredniego).

b) stan wyższej konieczności art. 26 § 1 kk - polega na tym, że dla ratowania jednego dobra poświęca się inne dobro w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa.

Zasady:

• zasada proporcjonalności - dobro poświęcone nie może przedstawiać wartości większej niż dobro ratowane.

• zasada subsydiarności - stan wyższej konieczności istnieje wtedy, kiedy nie istnieje inna możliwość obrony.

• zasada wyłączenia - pewne osoby nie mogą powoływać się na stan wyższej konieczności.

c) ryzyko eksperymentu art. 27 § 1 kk - Warunki:

• spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze,

• w świetle aktualnego stanu wiedzy oczekiwanie jej osiągnięcia jest zasadne,

• w świetle aktualnego stanu wiedzy zasadna jest celowość i sposób przeprowadzenia eksperymentu,

• jeżeli w eksperyment zaangażowany jest człowiek, to warunkiem jego legalności jest zgoda udzielona po poinformowaniu go o spodziewanych korzyściach i grożących mu ujemnych skutkach jak również o możliwości odstąpienia od udziału na każdym jego etapie.

Kontratypy pozaustawowe:

a) ryzyko sportowe - warunki:

• uprawianie danej dyscypliny sportu jest dozwolone,

• działanie było podjęte w celu sportowym,

• nie zostały naruszone reguły danej dyscypliny sportowej.

b) zabiegi lecznicze - warunki:

• czynność musi być dokonana przez osobę uprawnioną,

• czynność musi być podjęta za zgodą pacjenta,

• czynność musi być podjęta w celu leczniczym, z zachowaniem wszelkich prawideł sztuki leczniczej.

c) zgoda pokrzywdzonego - warunki:

• pokrzywdzony musi być pełnoletni, poczytalny,

• zgoda musi być udziel. przed i utrzymana w trakcie czynu,

• zgoda udzielona w sposób wyrazisty i dobrowolnie,

• zgoda musi dotyczyć dóbr ściśle osobistych.

d) karcenie nieletnich - warunki:

• musi być podjęte przez uprawnioną osobę,

• musi być podjęte w celu wychowawczym,

• musi mieć związek z określonym zachowaniem,

• nie może to być drastyczne, nie może być znęcaniem się oraz nie może przekraczać pewnego stopnia intensywności.

e) zwyczaj - np. lany poniedziałek

f) działanie w ramach uprawnień i obowiązków- np. Policja

g) samopomoc legalna - zatrzymanie rzeczy w zamian za zwrot wyrządzonej szkody.

h) rozkaz i ostateczna potrzeba - (część wojskowa).

2. Okoliczności wyłączające winę.

1. stan wyższej konieczności art. 26 § 2 kk - polega na tym, że dla ratowania jednego dobra poświęca się inne dobro w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa.

2. niepoczytalność art. 31 § 1 kk - to taki stan psychiczny w którym zdolność - możność rozpoznawania czynu lub zdolności kierowania swoim postępowaniem zachodzącym w chwili czynu i spowodowanym upośledzeniem umysłowym, chorobą psychiczną lub innym zakłóceniem czynności psychicznych jest wyłączona. Niemożność rozpoznania znaczenia czynu, to zaburzenie w sferze intelektu, zaś niezdolność kierowania swoim postępowaniem, to zaburzenia w sferze woli. Stan niepoczytalności przyjmuje się tylko wtedy, gdy istniał on w chwili czynu. Gdy w chwili czynu sprawca był poczytalny, zaburzenia procesów psychicznych istniały przed lub po czynie, to okoliczność ta nie wyłącza winy.

3. błąd - w świadomości tworzy się inny obraz niż jest to w rzeczywistości. Musi to być błąd istotny i niezawiniony aby wyłączyć odpowiedzialność.

Rodzaje:

• błąd co do faktu art.28 § 1kk - sytuacja, gdy zachodzi rozbieżność między jakimś fragmentem rzeczywistości a wyobrażeniem o nim sprawcy.

• błąd co do prawa art. 30 kk - dotyczy oceny prawnej czynu, np. dorosły częstuje alkoholem nieletniego jednak mylnie sądzi, że prawo nie zabrania dawania małoletnim alkoholu.

• błąd co do kontratypu - nie popełnia p-stwa kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu, że zachodzi tu jedna z okoliczności wyłączających bezprawność lub winę.

4. nieletniość.

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich - reguluje również postępowanie z nieletnimi u których stwierdzono objawy demoralizacji. Osobami takimi są:

• nieletni do 18 lat wobec których stosuje się środki wychowawcze w związku z ich demoralizacją,

• osoby pomiędzy 13 a 17 rokiem życia wobec których toczy się postępowanie o czyny karalne wypełniające znamiona p-stwa i niektórych wykroczeń,

• osoby do lat 21 wobec których wykonuje się orzeczone środki wychowcze lub poprawcze.

Młodociany - jest to sprawca, który w chwili popełnienia czynu zabronionego nie ukończył 21 lat, a w czasie orzekania w I-szej instancji 24 lat (art. 115§10 kk).

Małoletni - osoba, która w chwili popełnienia czynu nie ukończyła 18 lat (art. 10 kc).

Nieletni - osoba, która w chwili popełnienia czynu nie ukończyła 17 lat.

Wobec nieletnich Sąd Rodzinny na zasadzie art. 6 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich może:

• udzielić upomnienia,

• zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, przeproszenia pokrzywdzonego, podjęcia nauki lub pracy, zaniechania używania alkoholu lub innych środków odurzających, zakaz przebywania w określonych środowiskach i miejscach,

• ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekunów,

• ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej, społecznej, zakładu pracy lub osoby godnej zaufania,

• zastosować nadzór kuratora,

• skierować do kuratorskiego ośrodka pracy z młodzieżą,

• orzec zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych,

• orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czyny zabronionego,

• orzec umieszczenie w instytucji lub organizacji powołanej do przygotowania zawodowego, w rodzinie zastępczej, w placówce resocjalizacyjno-wychowawczej lub innej placówce opiekuńczo-wychowawczej,

• orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym,

• zastosować inne środki (środki lecznicze, szpital psychiatryczny).

Czyny popełnione w stanie odurzenia i upojenia alkoholowego

Gdy stan nietrzeźwości lub odurzenia alkoholem to odpowiedzialność wg ogólnych zasad jakby był w pełni poczytalny w chwili czynu, ale sam wprawił się, dobrowolnie, świadomie w stan nietrzeźwości lub przewidywał lub mógł przewidzieć że wprowadzając się w ten stan wywoła u siebie niepoczytalność.

Obowiązywanie ustawy pod względem czasu

1. Czas popełnienia p-stwa.

Dla stosowania zasad obowiązywania ustawy karnej pod względem czasu istotne znaczenie ma określenie czasu popełnienia p-stwa. Zawarte jest to w art. 6§1 kk, który mówi, że „czyn zabroniony uważa się za popełniony w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany”.

2. Obowiązywanie ustawy karnej pod względem czasu.

Jeżeli po popełnieniu p-stwa, a przed wydaniem prawomocnego wyroku w sprawie o to p-stwo, następuje zmiana ustawy karnej - powstaje problem czy stosować w procesie ustawę która obowiązywała w chwili popełnienia czynu, czy ustawę obowiązującą w czasie orzekania. Stanowi o tym artykuł 4§1 kk. „Jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia p-stwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązująca poprzednio, jeżeli jest ona względniejsza dla sprawcy”.

Obowiązywanie ustawy pod względem miejsca i osób

1. Zasada terytorialności: art.5 kk mówi o tym, że ustawę karną Polską stosuje się do czynów zabronionych popełnionych nas terytorium polskim lub na statku powietrznym lub wodnym. Terytorium polski - jest to obszar ziemi wraz z wodami wewnętrznymi oraz przybrzeżnymi (12 mil morskich). Obszar lądowy wyznaczają granice ustalone w traktatach zawartych z państwami sąsiadującymi. Słup powietrza nad Polską do strefy lotów kosmicznych. W głąb ziemi do głębokości do jakiej pozwala technika.

2. Zasada obywatelstwa: obywatel polski odpowiada za wszelkie czyny popełnione za granicą, które są przestępstwami według prawa polskiego oraz według prawa obowiązującego w miejscu popełnienia. Wymagana jest podwójna przestępność czynu. Jeżeli zachodzą różnice między ustawą polską a ustawą obowiązującą w miejscu popełnienia, stosując ustawę polską sąd może uwzględnić różnicę na korzyść sprawcy. Warunek podwójnej przestępności czynu nie musi być zachowany w dwóch sytuacjach:

-gdy polski funkcjonariusz publiczny pełniący służbę za granicą popełnił tam przestępstwo w związku z wykonywaniem swoich funkcji,

- gdy przestępstwo popełniono w miejscu nie podległym żadnej władzy państwowej.

Zasada odpowiedzialności indywidualnej ( jako własny czyn sprawcy ) i osobistej ( nie może przyjąć na siebie odpowiedzialności inna osoba niż sprawca art.239 KK - poplecznictwo - odbycie kary za skazanego ).

Zasada humanitaryzmu - wymagania stawiane na miarę możliwości ludzi, a stosowane kary i środki nie powinny być okrutne, nie poniżać ani wyrządzać zbędnych dolegliwości.

Zasada nie ma p-stwa bez ustawy - art. 1 KK : prawo karne jest prawem pisanym i zawartym w ustawie, przepisy muszą opisywać p-stwo w sposób dokładny, niedopuszczalne jest stosowanie analoogii na niekorzyść oskarżonego, wprowadzając lub zaostrzając odpowiedzialność karną nie można działać wstecz, kara za p-stwo musi być wcześniej określona , preferować znamiona opisowe.

Rodzaje kar:

1. grzywna - stawki dzienne 10 - 360 lub pieniężne 10 - 5000 zł

2. ograniczenie wolności - 1 m-c do 12 m-cy

3. pozbawienie wolności - 1 m-c - 15 lat

4. 25 lat pozbawienia wolności - izolacyjna, poważne p-stwa

5. dożywotnie pozbawienie wolności - przedterminowe zwolnienie po 25 latach, nie stosuje się gdy sprawca w czasie p-stwa nie ukończył 18 lat, izolacyjna, możliwość ułaskawienia.

Zasady wymiaru grzywny.

Grzywnę wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki, od 10 do 360. Sąd może wymierzyć grzywnę także obok kary pozbawienia wolności jeżeli sprawca dopuścił się czynu w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub gdy korzyść majątkową osiągnął. Ustalając stawkę dzienną, sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Stawka dzienna nie może być niższa od 10 zł, ani też przekraczać 2000 zł.

Ograniczenie wolności.

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, kara ograniczenia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 12 miesięcy, wymierza się ją w miesiącach. W czasie odbywania kary ograniczenia wolności skazany:

• nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu, • jest obowiązany do wykonywania pracy wskazanej przez sąd, • ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.

Wymierzając karę ograniczenia wolności, sąd może oddać skazanego pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organiz. społ., do której działaln. należy troska o wychowanie.

Pozbawienie wolności.

Kara pozbawienia wolności trwa najkrócej miesiąc, najdłużej 15 lat, wymierza się ją w miesiącach i latach. Kara nadzwyczajnie obostrzona nie może przekraczać 540 stawek dziennych grzywny,.18 miesięcy ograniczenia wolności albo 15 lat pozbawienia wolności.

Środki karne.

1. pozbawienie praw publicznych - traci czynne prawo wyborcze itp.

2. zakaz zajmowania określonych stanowisk, zawodu itp. - lekarz, kierowca itp

3. zakaz prowadzenia pojazdów

4. przepadek przedmiotów

5. obowiązek naprawienia szkody

6. nawiązka - uiszczenie na rzecz pokrzywdzonego kwoty podwójnej wysokości w stosunku do szkody wyrządzonej a do 10 krotności najniższego wynagrodzenia, gdy p-ko środowisku to 3 - 20 razy.

7. świadczenie pieniężne - wypłacenie określonej kwoty pieniężnej do 3 razy najniższe m-czne wynagrodzenie na określony cel społeczny.

8. podanie wyroku do publicznej wiadomości

Recydywa.

Recydywa specjalna zwykła - art. 64 § 1 - „Jeżeli sprawca skazany za p-stwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne p-stwo podobne do p-stwa, za które był już skazany, sąd może wymierzyć karę przewidzianą za przypisane sprawcy p-stwo w wysokości do górnej granicy ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę”.

Recydywa specjalna wielokrotna - art. 64 § 2 - „Jeżeli sprawca uprzednio skazany w warunkach recydywy specjalnej zwykłej, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności i w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnia ponownie, umyślne p-stwo p-ko życiu lub zdrowiu, p-stwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne p-stwo p-ko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźbą jej użycia, sąd wymierz karę pozbawienia wolności przewidzianą za przypisane p-stwo w wysokości powyżej dolnej granicy ustawowego zagrożenia, a może ją wymierzyć do górnej ustawowego zagrożenia zwiększonego o połowę.

Słownik wyrażeń ustawowych.

P-stwo podobne - są to p-stwa należące do tego samego rodzaju; p-stwa z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo p-stwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej uważa się za p-stwa podobne.

Korzyść majątkowa - jest to korzyść dla: • siebie, • innej osoby fizycznej lub prawnej, • jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, • grupy osób prowadzącej zorganizowaną działalność przestępczą.

Mienie znacznej wartości - jest mienie, którego wartość w chwili popełnienia czynu zabronionego przekracza 200-krotną wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia.

Mienie wielkiej wartości - jest mienie, którego wartość w chwili popełnienia czynu zabronionego przekracza 1000-krotną wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia.

Osoba najbliższa - jest małżonek, wstępny, zstępny, rodzeństwo, powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek, a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.

Groźba bezprawna - jest zarówno groźba, o której mowa w art. 190 kk, jak i groźba spowodowania postępowania karnego lub rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej; nie stanowi groźby zapowiedź spowodowania postępowania karnego, jeżeli ma ona jedynie na celu ochronę prawa naruszonego przestępstwem.

Funkcjonariusz publiczny - jest to: • Prezydent RP, • poseł, senator, radny, • sędzia, ławnik, prokurator, notariusz, komornik, zawodowy kurator sądowy, osoba orzekająca w sprawach o wykroczenia,

• osoba będąca pracownikiem administracji rządowej, innego organu państwowego lub samorządu terytorialnego, • osoba będąca pracownikiem organu kontroli państwowej lub organu kontroli samorządu terytorialnego, • osoba zajmująca kierownicze stanowisko w innej instytucji państwowej, • funkcjonariusz organu powołanego do ochrony bezpieczeństwa publicznego albo funkcjonariusz Służby Więziennej, • osoba pełniąca czynną służbę wojskową.

Dokumentem - jest każdy przedmiot lub zapis na komputerowym nośniku informacji, z którym jest związane określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść, stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne.

Czyn to zachowanie się zależne od woli człowieka, sterowane wolą. Aktywne - działanie , bierne - zaniechanie

Zaniechanie to powstrzymanie się od działania do którego sprawca jest zobowiązany z tytułu wykonywanego zawodu lub pełnienia funkcji lub wynika to z zasad współżycia społecznego.

Nie jest czynem zachowanie się pod wpływem:

• Przymusu bezwzględnego - nie mógł się oprzeć, nie było sterowane wolą,

• Przymusu względnego - ograniczona możliwość wyboru postępowania, nie całkowite wyeliminowanie, wywieranie nacisku na wolę, ale nie wykluczające kierowania przez tą wolę jego zachowaniem ( np. tortury, porwanie, groźba ).

Czyn zabroniony - odpowiada opisowi ustawowemu określonego typu p-stwa, opis składa się z elementów zwanych ustawowymi znamionami , których występowanie w czynie sprawcy musi być stwierdzone aby można było przypisać jego popełnienie.

Zasady wymiaru kary i środków karnych.

Art. 53 § 1 kk - Sąd wymierza karę według swojego uznania, w granicach przewidzianych przez ustawę, bacząc, by jej dolegliwość nie przekraczała stopnia winy, uwzględniając stopień społecznej szkodliwości czynu oraz biorąc pod uwagę cele zapobiegawcze i wychowawcze, które ma osiągnąć w stosunku do skazanego, a także potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa.

Przedawnienie.

Art. 101§1 kk - karalność p-stwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat: • 30 - czyn stanowi zbrodnię zabójstwa, • 20 - inna zbrodnia, • 10 - występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata, • 5 - czyn zagrożony karą pozbawienia wolności nie przekraczającą 3 lat, • 3 - czyn zagrożony karą ograiczenia. wolności lub grzywną.

§ 2 kk - karalność p-stwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy p-stwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.

Art. 103 §1 kk - nie można wykonać kary, jeżeli od uprawomocnienia się wyroku upłynęło lat: • 30 - w razie skazania na karę pozb. woln. Przekraczającą 5 lat albo karę surowszą, • 15 - w razie skazania na karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 5 lat, • 10 - w razie skazania na inną karę.

Zatarcie skazania.

Art. 107 § 1 kk - w razie skazania na karę pozb. woln. lub karę 25 lat pozb. woln., zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 10 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawn. jej wykonania.

§ 2 kk - sąd może na wniosek skazanego zarządzić zatarcie skazania już po upływie 5 lat, jeżeli skazany w tym okresie przestrzegał porządku prawnego, a wymierzona kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat.

§ 3 kk - w razie skazania na karę dożywotniego pozb. woln. zatarcie skazania następuje z mocy prawa po upływie 10 lat od uznania jej za wykonaną, od darowania albo od przedawnienia jej wykonania.

§ 4 kk - w razie skazania na grzywnę albo karę ograniczenia wolności, zatarcie następuje z mocy prawa z upływem 5 lat od wykonania lub darowania kary albo przedawnienia jej wykonania; na wniosek skazanego sąd może zarządzić zatarcie skazania już po upływie 3 lat.

Środki związane z poddaniem sprawcy próbie.

Warunkowe umorzenie postępowania.

Art. 66 § 1 kk - Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie karne, jeżeli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, okoliczności jego popełnienia nie budzą wątpliwości, a postawa sprawcy nie karanego za p-stwa umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa.

§ 2 kk - warunkowego umorzenia nie stosuje się do sprawcy p-stwa zagrożonego karą przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności.

Art. 67 § 1 kk - warunkowe umorzenie następuje na okres próby, który wynosi od roku do 2 lat i biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia.

Warunkowe zawieszenie wykonania kary.

Art. 69 § 1 kk - sąd może warunkowo zawiesić wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności nie przekraczającej 2 lat, kary ograniczenia wolności lub grzywny orzeczonej jako kara samoistna, jeżeli jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa.

§ 2 kk - zawieszając wykonanie kary, sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.

Art. 71 § 1 kk - zawieszając wykonanie kary pozb.woln. sąd może orzec grzywnę w wysokości do 180 stawek dziennych, jeżeli jej wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe; zawieszając wykonanie kary ograniczenia woln. sąd może orzec grzywnę w wysokości do 90 stawek dziennych.

Sądowy a ustawowy wymiar kary.

Sądowy wymiar kary.

Przez sądowy wymiar kary rozumiemy orzeczenie kary przez sąd konkretnemu sprawcy w konkretnej sprawie karnej. Sądowym wymiarem kary rządzą pewne zasady: • zasada swobodnego uznania sędziownictwa w ramach ustawy, • zasada indywidualizacji kary, • zasada oznaczności kary.

Sędzia poza zasadami powinien kierować się także dyrektywami sądowego wymiaru kary: • stopień winy sprawcy, • humanitaryzm kary,

• stopień szkodliwości społecznej czynu, • cele zapobiegawcze i wychowawcze w stosunku do skazanego.

Ustawowy wymiar kary.

Ustanowione granice, które ustawa zakreśla dla danego sprawcy za popełnienie zarzucanego mu p-stwa. Granice te wynikają z sankcji przepisu określającego to p-stwo ale wpływają na nie inne prawa, np. przepis o recydywie.

1

---