II. Pojęcie polityki.

Sednem polityki jest dążenie do zdobycia i utrzymania władzy. Najważniejszym podmiotem wykonującym politykę jest Państwo.

Działanie administracji jest wykonywaniem polityk. Rząd wykonuje 2 funkcje:

- odpowiada za kierunek polityki Państwa

-ustala kierunki polityki Państwa

A oprócz tego

-jest wykonawcą pewnej polityki w konkretnych rozwiązaniach

Polityki nie da się wyrazić bez tych, którzy tworzą źródło dla władzy i dla jej indywidualnych interesów. Od polityki zależy wszystko. Od tego kto ma władze zależy treść kodeksów, prawa karnego, europejskiego etc. Polityka dąży do zagarnięcia wszystkich zjawisk i wszystkich dziedzin życia.

Wykonywanie władzy politycznej to ingerowanie we wszystkie dziedziny. Władza jest istotą polityki, na których budowany jest cały system państwowy. Im słabsze państwo, im słabsze społeczeństwo, w tym większym stopniu „wszystko jest polityczne”. Władza polega na ingerencji w każdą dziedzinę życia poprzez m.in. regulację prawną. Władza jest istotą polityki. Na niej budowany jest cały system społeczny i państwowy.

Cechą demokracji jest ujawnienie sporu, konfliktu bo istnieją odpowiednie instytucje. Jeśli instytucje i procedury przestają działać, a spór nadal istnieje to należy poprawiać system, ale zaczyna się on zmieniać w niedemokratyczny.

Historyczny aspekt polityki

Pierwotnie nie rozróżniano pojęcia polityki. Zjawisko polityki nie było postrzegane poza grupą, która byłą wykształcona, która wykorzystywała to do załatwienia swoich interesów.

Arystoteles zw. STAGIERYTĄ (bo ze Stagieru) - ojciec polityki i pewnych fundamentalnych założeń. Władza musi przede wszystkim odpowiedzialna. Koncepcja ta zakłada ROWNOŚĆ obywateli (nie wszystkich ludzi, tylko obywateli), obywatel jest człowiekiem wolnym. Zakładał udział wszystkich obywateli we władzy w proporcji do umiejętności intelektualnych i majątkowych. Stagieryta zwracał uwagę na problem wynaturzeń władzy, wtedy kiedy zrywa ona ze swoimi założeniami równości i może przerodzić się w dyktaturę.

Średniowiecze XVIII wiek - św. Tomasz z Akwinu (Akwinata) - myśliciel, filozof, przedstawił kwestie fundamentalne. Określił co jest funkcją władzy. Władza jest służbą, musi istnieć dlatego, że człowiek nie potrafi sam zadbać o siebie, musi zapewnić mu byt. Wykorzystanie pojęcia dobra wspólnego, państwo miało być dobrem wspólnym.

KONCEPCJA TEOKRATYCZNA WŁADZY- władza musi pomóc człowiekowi osiągnąć zbawienie. Człowiek jest zbyt słaby, żeby zabezpieczyć swój byt na ziemi i dążenie do zbawienia. Z tytułu wykonywania władzy nie przysługują jakieś szczególne przywileje. Władza to obowiązki. Istnienie władzy Św. Tomasz uzasadniał dobrem wspólnym.

POJĘCIE DOBRA WSPÓLNEGO- Arystoteles i Św. Tomasz z Akwinu przyjmowali, że państwo jest dobrem wspólnym.

Art. 1 Konstytucji RP wywodzi się od Arystotelesa - „Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli”. W orzecznictwie TK obowiązek daninowy jest doktrynalnie usprawiedliwiony dobrem wspólnym wszystkich obywateli. W doktrynie hiszpańskiej dobro wspólne to prawo podmiotowe, czyli roszczenie, które przysługuje każdemu podmiotowi. Jeśli władza sprzeniewierzy się dobru wspólnemu to może zostać obalona. W koncepcji władzy świeckiej obalenie władzy nie jest niczym szczególnym natomiast w koncepcji władzy boskiej (jak u Akwinaty) - władzy nie można obalić.

Władza musi być jakoś uzasadniona - jesteśmy ze strachu czy z przekonania?

NOWOŻYTNOŚĆ- w XVIII wieku pojawia się pojęcie umowy społecznej jako podstawy wykonywania władzy. Naród przekazuje swoją władzę w sensie podmiotowym.

THOMAS HOBBES- angielski filozof, który twierdził, że jedynym sposobem uniknięcia zła, jakie spotyka ludzi w tzw. Stanie natury jest przekazanie w drodze umowy społecznej nieograniczonej, absolutnej władzy w recę suwerena. Twierdził, ze człowiek jest z natury zły i należy powólać władzę, aby poskromić złą naturę człowieka. HOMO HOMINI LUPUS EST - człowiek człowiekowi wilkiem. - na tym twierdzeniu opierał się Hobbes. Uprawnienia trzeba mu odebrać i rządzić nim. Nie było uzasadnienia do odebrania władzy. Przekazanie było bezpowrotne. Władza w umowie przekazana była bezpowrotnie bez możliwości obalenia władzy.

PRZEŁOM XVIII i XIX wieku - przeobrażenie pojmowania władzy. Następuje desakralizacja władzy- uznanie świeckiego charakteru władzy.

Pojawia się kwestia interesu, który władza chroni. Ochrona interesu określonych grup społecznych. Kompromis jako podstawowa cecha władzy i polityki. Jest jedynym rozwiązaniem pozwalającym chronić interesy. To daje początek TEORII INTERESU. Pomiedzy interesami powstaje konflikt, zadaniem władyz jest poszukiwaniue takich rozwiązań, które pomoga chronić interesy. Teoria interesu stała się podstawową cecha władzy. Konieczna stała się hierarchizacja interesów poprzez posłużenie się kompromisem, należało okrełśić interesy oraz stopień ich ochrony.

Koncepcje OŚWIECENIOWE- Władza może żądać ofiary, także ofiary z życia ( w postaci służby wojskowej)

Max Weber - jeden z najwybitniejszych myślicieli w dziedzinie socjologii, ekonomii. Porównywalna pozycja do Arystotelesa w politologii.

Pojęcie polityki i władzy wg WEBERA- Weber dążył do tego, żeby rozdzielić ideologie i władzę. Polityk nie jest działaniem mającym swoje źródło w ideologii ( ideologia - zbior wartości uzasadniających działanie człowieka, grup ludzi ) . Dążył do tego gdyz uważał, że ideologia jest źródlem sporu - spieramy się o wartości. Na drugim miejscu pojawia się spór o metodę, a na pierwszym co chcemy osiągnąc? To uzasadnienie naszych działań jest przedmiotem sporu. Spór dotyczy nie cleu, tylko metody jaką dziąłmy. Gdybyśmy nie myśleli ideologicznie, czyli wartościują byłoby łatwiej. Należałoby traktować władzę jako czynności materialno - techniczne.

PRZYKŁAD Z WYKŁADU: spór ideologiczny o treść soliadryzamu. Solidaryzm pomiędzy grupami społecznymi, spór pomiędzy nowymi i starymi Państwami UE.

Rządy technokratyczne - składające się z fachowców, a nie z przedstawicieli partii. Im Państwo jest słabsze tym mniej fachowców. Przykład; rządy fachowców mieliśmy jedynie w rządzei Marki Belki.

Polityka ma charakter zawodowy, mandat uzyskuje się w wyborach więc fachowiec nie ma szan bo liczy się co innego. Władza wg webera powinna być odideologizowana, wyposazona w zdolność odwołania swojej woli.

KONCEPCJA POLITYKI JAKO ZAWODU WG MAXA WEBERA

Rozpowszechnione zjawisko w praktyce. Należy uczyć tego zawodu, poczynając od stanowisk nie wymagających doświadczenia, kariera musi być robiona etapowo i w partii politycznej i na stanowiskach publicznych. Należy etapowo zdobywac wiedzę, umiejętności, doświadczenie.

Demokracja lokalna - poziom niepolityczny w odczuciu społecznym.

Służba cywilna - pomysł Webera - współczesne oddziaływanie na służbę cywilną lobbistyczne, polityk się zmienia, a urzędnik nie.

Weber wymyślił, ze mamy 3 typy prawomocnego panowania.

NAUKA SPOŁECZNA KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO

Koncepcja władzy, przyjęta na II Soborze Watykańskim. Paweł VI, Jan Paweł II, Jan XXIII - nawiązują do św. Tomasza z Akwinu. Fundamentalna jest teza, że uzasadnienie dla władzy stanowi troska o dobro wspólne. Byt władzy jest zależny od tego czy ona służy narodowi czy nie. Dobro wspólne oddaje istotę rzeczy jako realizacja przez państwo obowiązków umożliwiających człowiekowi zarówno rozwój materialny jak i duchowy.

III zasady koncepcji władzy Kościoła Katolickiego

a/ zasada solidaryzmu - różne grupy i warstwy społeczne w Państwie niezależnie od ich statusy ekonomicznego lub zawodowego i związanych z nimi różnic interesów posiadają wspólnotę interesów.

Państwo - władza publiczna jest zobowiązana do działania na rzecz jednostki, wspomagania jej wtedy gdy samodzielnie działając nie daje sobie rady. Wolność człowieka jest spostrzegana podobnie jak u konserwatystów. - człowiek czyni to, co czynić powinien, a więc z pewnymi obciążeniami. Musi wykonywać to, co powinien.

Solidaryzm - trzeba o wziąć pod uwagę gdy mówimy o wolności, a wiec ograniczenie wolności.

b/ zasada subsydiarności - inaczej pomocniczości,. Zasad która mówi, że władza powinna mieć znaczenie pomocnicze, wspierające w stosunku działań jednostek, które je ustanowiły. Każdy szczebel władzy powinien realizować tylko te zadania, które nie mogą być skutecznie realizowane przez szczebel niższy lub same jednostki działające w ramach społeczeństwa. państwo i władza są zobowiązane do działania na rzecz jednostki, wspomagania jej wtedy kiedy sama nie daje sobie rady (kwestia wolności człowieka - wolność jest rozumiana jako to co człowiek czyni i czynić powinien)

c/ zasada decentralizacji - wykonywanie władzy przez samych zainteresowanych w jak największym zakresie

NURT MARKSISTOWSKI- koncepcja marksistowska ukształtowała znaczna część lewicy europejskiej. Marksizm zachodni nie był koncepcją jednolitą, wywoływał ogromny wpływ na lewicowych polityków i intelektualistów. Koncepcja ta ukształtowała współczesna Polskę.

Marksistowska wizja świata- czym się charakteryzuje?

Koncepcja marksistowska: bezpośredni związek pomiędzy własnością środków produkcji a władzą i rozwojem państwa. Państwo jest instytucją historyczną powstającą na określonym etapie rozwoju ekonomicznego, przede wszystkim stosunków własnościowych. Państwo jest więc instytucją historyczną i klasową. Powstaje na określonym etapie rozwoju stosunków produkcji, a więc wtedy kiedy następuje nadwyżka produkcyjna czyli zysk. U marksistów podział państwa jest oparty na własności środków produkcji. Kryterium podziału jest własność.

Państwo nosi cechę antagonizmu, środkiem produkcji nie jest zdolność człowieka do pracy, chodzi tu o dobra materialne. Wg marksistów nie ma konieczności istnienia państwa.

Nie można mieć władzy politycznej nie mając środków produkcji i ta zależność jest genetyczna. Walka klasowa była motorem działania systemu. Nie ma mowy o kompromisie.

Antagonizm klasowy - antagonizm oznacza sprzeczność, to sprzecznośc interesów pomiedzy dwiema klasami społecznymi. Panstwo stoi na straży tylko jednej klasy - klasy posiadającej środki produkcji ( bo jedynym kryterium SA srodki produkcji tlyko i wyłącznie materialne , nie intelektualne))

KLASY: - posiadająca - nie posiadająca

System marksistowski jest odwrotnościa systemu pluralistycznego.

Marksizm łączy wykonywanie władzy z własnością środków produkcji w sposób genetyczny, tzn nie można wykonywac władzy nie będąc właścicielem środków produkcji i ta zalezność jest genetyczna. Konstytucja z 1952 roku opiera się na koncepcji marksistowskiej. Poprzedzona jest aktami nacjonalistycznymi i wywłaszczeniowymi. Utrwala one wcześniejsze rozwiązania i zasady te trwają do 1989roku.

Walka klasowa - nie marksizmu bez walk klasowych. Walka klsowa jest motorem diząłnia systemu, panował brak umiejętności współpracy ze sobą, nie było mowy o kompromisie, wciąż trwała walka mająca na celu pokonanie wroga klasowego, walka klasowa powodowała problemy w kontaktach społecznych, w kompromisach a polityka musi być kompromisowa.

III. Pojęcie i typologia demokracji

Demokracja - cechą demokracji jest pluralizm. Demokracja to jawność procedur. Cechą demokracji jest ujawnianie konfliktów, sporów. To nie oznacz, że maja toczyc się kłótnie, aby można było mówić o demokracji, mają być dyskusje. Spoełczenstwo nie może być kłótliwe. Chodzi o instytucje i procedury, jeśli spór się nie ujawania, to dowodzi, że Panstwo zaczyna zmieniać się w sposób niedemokratyczny i że należy naprawić system. Pluralizm jest zjawiskiem naturalnym, gdyz polega na zróżnicowaniu, dyktatura probuje to stłamsić.

Koncepcja podejścia formalnego (proceduralnego) do charakterystyki demokracji:

Taką koncepcję zaproponował amerykański politolog Robert Dahl, który przyjął, że najlepiej byłoby oceniać opisywaną demokrację z punku widzenia elementów proceduralnych, czyli wyborów (ocena jakie są wybory w danym systemie).

Wyodrębnia się trzy kryteria dotyczące wyborów:

- rządy powinny wynikać z wolnych wyborów - wybory takie umożliwiają szeroki dostęp kandydatów, partii, sił politycznych, innych organizacji

- rywalizacja w wyborach powinna być autentyczna - wybory muszą być alternatywne musi być minimum 2 kandydatów na jedno miejsce. Wyklucza się tzw. masową mobilizację, która polega na tym, że w miejsce wyborów stosuje się środki, które mają ujawniać rzekome przekonania polityczne ( manifestacje, pochody, masówki w zakładach pracy). Są to środki stosowane w systemach niedemokratycznych.

- wybory powinny być otwarte - wybory, które dopuszczają szeroki krąg wyborców nie stawiają zbyt wysokich barier uczestnictwa.

W odbiorze społecznym istnienie kilku partii zapewnia konkurencyjność. W PRL były np. trzy partie, które teoretycznie miały różne korzenie i podstawy ideologiczne: PZPR, ZSL i SD. W odbiorze społecznym ich stopień „skomunalizowania” też był różny.

Typy demokracji na podstawie koncepcji Dahla:

a. Pseudodemokracja

b. Demokracja ograniczona

c. Demokracja nieskonsolidowana

d. Demokracja skonsolidowana

Te typy uwzględniają kryterium struktury elity politycznej, tzn. liczbę frakcji i relacje pomiędzy nimi

Pseudodemokracja -Charakterystyczna dla reżimów niedemokratycznych, np. Polska z okresu PRL. jest to system fasadowo - demokratyczny. Stwarza pozory demokratyczne. W systemie prawnym zachowane są elementy odpowiedznie dla systemu demokratycznego np. powszechne wybory, które w rzeczywistości nie są wolne (przymus wyborczy w PRL lub przymusowa przynależności do PZPR). Władza wykorzystując system eliminowała demokrację w sposób legalny, stwierdzając, że np. ktoś jest ideologicznie niepodporządkowany.

Przy typach demokracji bierzemy pod uwagę:

- powszechność wyborów

- system partyjny

- zdolność systemu do działania.

DEMOKRACJA Ograniczona- tylko część społeczeństwa ma prawa wyborcze, a elita jest mocno zróżnicowana i niezdolna do trwałego porozumienia

Trzeba brać pod uwagę to, że prawo wyborcze nie jest powszechne, demokracja ograniczona była etapem w ewolucji kształtowania się demokracji skonsolidowanej dla dwóch Państw -Wielkiej Brytanii i Szwecji. Nie jest tu znana zasada powszechności. Demokracja ograniczona nie Zna zasady powszechności - prawo wyborcze przyznane jest ograniczonej grupie ludzie ( nie spełnia kryteriów wcześniej wymienionych). Demokracja ograniczona jako etap w ewolucji dotyczy dwóch krajów - Wielka Brytania i Szwecja. Demokracja ograniczona ewoluuje - porozumienie elit poprzedzające modernizację.

Porozumienie elitstabilna demokracja ograniczonakooptacja nowych grupd. skonsolidowana

.  wykluczenie nowych grupd. nieskonsolidowana

pseudodemokracja

Tylko 2 kraje przeszły taka ewolucję. Modernizacja to XIX wiek, wiek wynalazków, zmiany modernizacyjne zachodziły od stabilnej demokracji ograniczonej. Są dwie drogi od stabilnej demokracji ograniczonej. Pożadana droga polega na kooptacji nowych grup do systemu. Jełki kooptacja następuje to prowadzi do demokracji skonsolidowanej ( wielka Brytania)

Idąc drogą ewolucyjn od demokracji ograniczonej, kooptując inne grupy, dochodzimy w połowie XX wieku do demokracji skonsolidowanej, gdzie mamy te dwa kryteria ( tak jak wg oczekiwań - ( 2 kryteia: - prawo wyborcze dla wszystkich którzy osiągnęli określony wiek, - porozumienie elit  elity musza porozumiewać się wewnętrznie, żeby organizowac władzę. ) powszechne prawo wyborcze i racjonalnie ukształtowana elita polityczne, zdolna do skutecznego działania. To nie znaczy , że nie ma sporów i walk o władzę, ale konczą się powołaniem rządu.

Elita polityczna - grupa ludzi z możliwością wykonywania władzy lub oddziaływania na władzę w sposób bezpośredni. Oddziaływanie to polega na tym, że poglądy elity są przez władzę stosowane. Nie trzeba być politykiem by należeć do elity politycznej. Liczba frakcji w systemie ma znaczenie dla spoistości elity i zdolności do skutecznego działania.

Proces demokratyzacji - porozumienie elit jako podstawa demokratyzacji - porozumienie elit poprzedzające modernizację

Porozumienie elit daje możliwość powstania demokracji ograniczonej. Prawo wyborcze nie było początkowo powszechne: Wielka Brytania 2-3% uprawnionych, I RP - 10% uprawnionych. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku proces ten postępował szybciej, pojawiła się klasa robotnicza pracująca, co spowodowało konieczność przyznania jej praw wyborczych. Kooptacja nowych grup społecznych następuje formalnie i faktycznie. Wykluczenie grup jest rozwiązaniem niedemokratycznym ograniczającym dostęp do wykonywania władzy - wtedy powstaje pseudodemokracja.

Demokracja ograniczona - tylko część ludności ma prawa wyborcze i z biegiem lat prawo to ulega rozszerzeniu a to oznacza formalną kooptację nowych grup do procesu sprawowania władzy.

W przypadku nastąpienia kooptacji, stopniowo tworzy się demokracja skonsolidowana. Polega ona na tym, że prawo wyborcze jest powszechne, a ponadto stopień skonsolidowania elity politycznej jest wysoki. Stopień ten zależy od tego jak dużo jest frakcji w elicie i jakie są relacje między tymi frakcjami. Istotne jest czy liczba frakcji i spory między nimi wykluczają zdolność porozumienia. Chodzi tu o tzw. porozumienie normatywne co do wartości systemu. Żadna z frakcji, z elity nie występuje przeciwko systemowi - tzn. w ramach istniejącego systemu są prowadzone spory programowe (w takim przypadku demokracja skonsolidowana i stabilne rządy).

Wykluczenie nowych grup może zakończyć się pseudodemokracją - jedna frakcja elity narzuca swoje stanowisko nie dopuszczając innych frakcji do działania.

Można też budować demokrację nieskonsolidowaną - wszystkie grupy społeczne mają prawo wyborcze (prawo wyborcze jest powszechne) ale jest wysoki stopień zróżnicowania frakcji elit. Jest ich zbyt dużo aby frakcje mogły dojść do porozumienia. Frakcje są małe, nie mają siły do narzucenia woli. Demokracja nieskonsolidowana cechuje się niestabilnością , elita musi iść na kompromisy, bo nie jest w stanie sprawować władzy.

PROCES DEMOKRATYZACJI

Jak powstaje demokracja skonsolidowana - porozumienie elit jako podstawa demokracji (Porozumienie elit poprzedza modernizację). Ta forma przekształceń jest charakterystyczna dla Wielkiej Brytanii i Szwecji i dotyczy okresu tzw. poprzedzającego modernizację - proces który doprowadził do unowocześnienia gospodarczego, np. rozwój przemysłu.

Porozumienie elitstabilna demokracja ograniczonakooptacja nowych grupd. skonsolidowana

.  wykluczenie nowych grupd. nieskonsolidowana

pseudodemokracja

PRZEKSZTAŁCENIE SYSTEMU AUTORYTARNEGO W DEMOKRATYCZNY.

Nacisk elit porozumienie

I mas na zmianę elit, demokratyzacja stabilizacja i instytucjonalizacja dem. skosolidowana

Systemu władzy w skali masowej

Upadek systemu

Autorytarnego brak porozumienia polaryzacja elit i masd.nieskons

Elit, kontynuacja masowej mobilizacji  pseudem.

powrót do autorytaryzmu

Przekształcenie systemu rozpoczyna się od reform. Konieczne jest porozumienie elit. W Polsce po 1918r. idzie to bardzo opornie, zatem nie ma możliwości utworzenia dem, skonsolidowanej, załamanie następuje oficjalnie po 1926 r ( przewrót marszałka Piłsudskiego) - prowadzi to do demokracji nieskosolidowanej, wprowadzony po raz pierwszy instrument, który ma wpływac na konsolidacje elit. Omija się Parlament i wydaje akt prezydenta. Jest ot instrument który działa stabilizująco. Podobna drogą poszedł de Gaulle. Konsekwencją w Polsce była demokracja nieskosolidowana, potem były konstytucje i gdyby nie wojna to yłaby demokracja skosolidowana

Modernizacja upodmiotawia inne grupy społeczne. Pojawia się powszechna możliwość wykorzystywania prawa wyborczego. Nacisk opozycyjnych elit na zmianę systemu (np. grudzień 70, strajki 75, sierpień 80) doprowadził do upadku komunizmu - formalnie 04.06.1989r.

System może iść w dwóch kierunkach:

- porozumienie elit i demokratyzacja

- masowa mobilizacja

Porozumienie elit - okrągły stół, nowelizacja konstytucji, wybory i kolejne porozumienia. Demokratyzacja następuje w skali masowej: wolności, tworzenia partii i innych organizacji reprezentujących interesy społeczne (faktycznie nie miało to miejsca).

Instytucjonalizacja - reformy ustrojowe, które w RP następują (następowały) stopniowo, ewolucyjnie (nie rewolucyjnie) - nowy porządek legitymizuje stary i odwrotnie. Stara władza odstąpiła i dopuściła opozycję. Powinna nastąpić stabilizacja i powstanie demokracji skonsolidowanej - w Polsce jeszcze tego nie ma - brak akceptacji społecznej.

Brak porozumienia elit - masowa mobilizacja:

- powrót do tego co było,

- pseudodemokracja,

- demokracja skonsolidowana, która daje szansę na demokrację skonsolidowaną.

Ta grupa w Solidarności, która porozumiewała się z ówczesną władzą twierdziła, że nie ma możliwości wspólnego sprawowania władzy, a inne stanowisko doprowadzi do pseudodemokraci lub demokracji nieskonsolidowanej.

PROCES ZBLIŻANIA ELIT - brak tego w Polsce. Zdolność do tworzenie zróżnicowanej elity, ale nie zwalczającej się antysystemowej frakcji. Jest to proces przeobrażeń prowadzący do powstania demokracji skonsolidowanej. Proces bywa długi, trudny.

Demokracja nieskosolidowana demokracja skonsolidowana

Czynniki sprzyjające zbliżeniu elit:

- wykształcenie ( uświadamia człowieka, uczy go i daje mu podmiotowośc odpowiedzialną)

- rozwój cywilizacyjny

-rozwój gospodarczy

- podniesienie poziomu materialnego zycia

- stosunki międzynarodowe, kontakty międzynarodowe

- kultura polityczna

- kultura ogólna, wychowanie

Demokracja skonsolidowana - powszechność prawa wyborczego, elita zdolna do porozumienia

Demokracja nieskonsolidowana - może wystąpić gdy porozumienie pomiędzy elitami jest ograniczone, gdy spełnia tylko cześć postulatów

Demokracja partycypacyjna i deliberacyjna musi korzystać z organizacji własnych i społeczeństwa. Demokracja deliberacyjna - opiera się o założenie dochodzenia do porozumienia w formie dyskusji, procesu komunikowania się (kryterium proceduralne jest niewystarczające).

demokracja deliberacyjna i partycypacyjna wymagają zbudowanego społeczeństwa obywatelskiego, które poprzez organizacje jakie tworzy może być rzeczywistym partnerem dla władzy.

muszą wykorzystywać organizacje własne społeczeństwo- a nie chodzi tylko o partie ale o mniej sformalizowane podmioty, , które przedstawiają stanowisko społeczeństwa, ktore je przedstawia w formie konsultacji, ocen. np. konsultowanie rozwiązań architektonicznych w mieście z mieszkańcami w formie wynikającej z inicjatywy władzy

IV. Władza polityczna i formy jej legitymizacji

Władza jest istota polityki, to centralne pojęcie polityki. Jest pojęciem wieloznacznym, zróżnicowana pod względem stosunków w jakich występuje, nas interesuje władza w zakresie publicznym. władza jest rodzajem stosunku społecznego. Tak władzę rozumiał Arystoteles- rodzaj stosunku społecznego realnie istniejący. Platon mówił o władzy jako byt niezależny.

Wynaturzenie władzy- jest to wykonywanie władzy dla samej władzy, dla czystej przyjemności rządzenia. Stoi to w sprzeczności z koncepcja władzy jao służby 9 Akwinata0. Człowiek traktuje władzę jako szcegolną wartość. Stanisław Ossowski - władza może być dla człowieka celem najwyższje rangi wtedy kiedy już osiągnie wszystko, w szczególności majatek, bywa że dąży do zdobycia władzy politycznej - ma już wszystko brakuje mu tlyko władzy.

Co zabezpiecza przed przed negatywnymi zjawiskami władzy?

Np. zakaz dwukrotnej elekcji, szczególne postepowania administracyjne.

Zasada suwerenności jako przesłanka legitymizacyjna

Suwerenność stanowi podstawę, legitymizować władzę oznacza uprawniać ją do wydawania wiążących decyzji. Władza pochodzi od Narodu.

Zasada suwerenności - suwerenem jest Naród i on w drodze wyborów legitymizuje władzę.

Koncepcja władzy wg Maxa Webera

Rodzaj stosunku społecznego realnie istniejącego, możliwy do obserwowania, badania, poddania analizie, możliwe do wykonywania zmian, wykorzystując, dopasowując zmiany do potrzeb. Stosunek ten nie jest równorzędny. Jego cecha jest nierównorzędność tzn. jeden z podmiotów jest nadrzędny w stosunku do drugiego, a to oznacza , że może mu narzucic swoja wolę, uciekając się także do zastosowania przymusu. Przymus można zastosowac gdy inne środki zawiodły a zatem przymus jest ostatecznością i musi być legalny. Mamy zatem tu pewną hierarchię. Relacje pomiędzy podmiotami SA okresowe, wszystkie działani muszą mieć podstawę w prawie, a więc podmiot podrzędny m zagwarantowaną legalność( zabezpieczone inetresey). Państwo jako podmiot nadrzędny działa na podstawie i w granicach prawa . musi to być norma kompetencyjna. Władza musi mieć wyznaczone granice poprzez normy prawa. Władza zawsze jest nadrzędna . Działanie władzy nie może być działaniem swobodnym. W przeciwieństwie do obywatela, który może robić wszystko byle tylko nie było to działanie naruszjace prawo. Panstwo swoje działanie musi mieć umocowane prawnie.

Władza w kategoriach politycznych wg Webera

Władzą polityczną jest zdolność do narzucania podmiotowi swojej woli. Kto jest podmiotem władzy? Patrzy się na to w zróżnicowany sposób. Może to być zarówno podmiot zbiorowy, a także jednostka. Podmiot musi mieć określone cechy.

Podmiotm władzy jest rząd jako aparat wykonawczy oraz jednostki organizacyjne. Rząd to organ administracji oraz organ polityczny. Zachodzi to dwoistość ról. Rząd wraz Z Prezesem RM tworza polityke Państwa i jest za nia odpowiedizlany a oprócz tego jest ogranem administracji. Podmiotem władzy może być zarówno jednostka jak i podmiot zbiorowy w zależności od przyjętego systemu, okoliczności które występują w danym czasie. Nie mowa tu o ujęciu konstytucyjnym ale o rzeczywsietj pozycji umożliwiającej podejmowanie decyzji. Jednostka może wielka władzę gdy ma autorytet. Cechy dające władzę to AUTORYTET, CECHY PRZYWÓDCZE, KOMPETENTNOŚĆ. W sensie socjologicznym,

Są to cechy władzy.

Władza ekonomiczna a władza polityczna- marksizm ustalał genetyczny charakter tych relacji. Weber uznał władze ekonomiczną jako jedno ze źródeł władzy politycznej.

Prawomocność władzy czyli dlaczego jesteśmy władzy posłuszni?

Jesteśmy posłuszni władzy ponieważ podmioty wykonujące władzę jako podmioty nadrzedne mają możliwość zastosowania przymusu wobec podmiotów im podrzędnych.

Wg WEBERA przymus jest przypadkiem skrajnym i istnieją inne powody posłuszeństwa władzy.

3 typy prawomocnego panowania- Max weber uważała że władza to potencjalna możliwość narzucenia swojej woli natomiast panowanie jest władzą realnie wykonywaną. Wyodrębnił 3 takie typy:

3 źródła legitymizacji władzy wg Maxa webera

- typ tradycyjny

- typ charyzmatyczny

- typ racjonalny

Model tradycyjny prawomocnego panowania:

Władza przechodzi z pokolenia na pokolenie. Uważano że władza jest uprawniona do jej wykonywania bo przechodzi z pokolenie na pokolenie. Wynika z mocy panujących zwyczajów oraz potęgi panujących.

Model charyzmatyczny

O wykonywaniu władzy decydują cechy indywidualne człowieka. Szczególne cechy podmiotu decydują, że człowiek może realnie rządzić. Najczęściej będzie to przywódca, wódz(w okresie wojny), przywódca polityczny( Charles de Gaulle, Józef Piłsudski, Józef Stalin). Sporo jest tu emocjonalnych a nie racjonalnych względów decydujących o posłuszeństwie. Granica jest wiara ludzi w skuteczność działania przywódcy. Kiedy ta wiara się kończy , kończy się jego panowanie.

Model racjonalny

Panowanie w którym władzę uzyskuje się zgodnie z obowiązującym prawem, a to oznacza przede wszystkim powoływanie w drodze wyborów ( koncepcja nowoczesnego Państwa). Źródłem posłuszeństwa jest legalność wyboru władzy .

Modele te są idealne, w praktyce nie występują w takim kształcie, ponieważ nie były brane pod uwagę inne dodatkowe czynniki.

UZASADNIENIE WŁADZY - czyli dlaczego władze akceptujemy?

Wielka Brytania- od początku istnieje monarchia a jednocześnie jest kolebką współczesnej cywilizacji, jest rozwinięty system parlamentarny etc. Monarchia ma zewnętrznie taki kształt jak pierwotnie. Istnieją obok siebie 2 systemy : demokracja parlamentarna wysoko rozwinięta oraz monarchii.

HISZPANIA

W 1931r po obaleniu monarchii została proklamowana republika . Po dwóch republikach w 1978r monarchia zostaje restaurowana. Monarchia hiszpańska ma specyficzne cechy.

Monarchia hiszpańska jest organem Państwa. Jest organem o ściśle określonej kompetencji. Działa w granicach konstytucji. Nie jest reprezentantem suwerena, a jednak odgrywa istotną rolę. Monarchia hiszpańska była traktowana w planach i jest jako instrument spawający zróżnicowaną etnicznie Hiszpanię i stanowił czynnik przeciwdziałający Puczom wojskowym ( antydemokratycznym ruchom wojskowym). Franco już na przełomie lat 60 i 70tych opanowywał program zmian wraz z rodziną królewską, która pozostawała na emigracji w Portugalii. Juan Carlos był przewidywany na I monarchę, posiadał wykształcenie wojskowe.

Ruchy antydemokratyczne były w Hiszpanii żywe. Juan Carlos hamował antydemokratyczne ruchy wojskowe. Obok rozwiązań nowoczesnego państwa, restauruje się monarchię, aby system był spójny wewnątrz i zahamował ewentualne dążenia antydemokratyczne.

WIELOWYMIAROWOŚĆ WŁADZY

Władza jest zjawiskiem wielowymiarowym. Nie można spostrzegać władzy wg jednego kryterium. Trzeba starać się pokazać władzę we wszystkich aspektach, w których występuje. Dlatego weryfikujemy władzę w doświadczeniu, tak aby przekonać się jakie są prawidłowości i na tej podstawie możemy ustalać mechanizmy wykonywania władzy. Pomocne są umiejętności człowieka, który dzięki wyobraźni potrafi przewidywać konsekwencje zdarzeń i kojarzyć przyjmowane rozwiązania.

Władza jest zjawiskiem dynamicznym, trudne SA do przewidzenia dziejące się sytuacje, przypadki. Jest to zjawisko nieprzewidywalne. Możemy uczyć się przewidywania, prognozowania pewnych sytuacji, rozwiązań, następstw pewnych zdarzeń

Konsekwencje wielowymiarowości władzy dla koncepcji prawomocności władzy

Jest inna niż weberowska koncepcja prawomocności władzy. Autorem koncepcji jest David Beethan - profesor amerykański. KONCEPCJA - musimy przyjąć iż istnieją pewne podstawowe elementy, poprzez które należałoby analizować władzę, uznając jej wielowymiarowy charakter. Do tych elementów zaliczamy następująco:

- zgodnośc z ustalonymi regułami

- uznanie tych reguł za słuszne i usprawiedliwione przez sprawujących władzę jak i władzy podporządkowanych.

- trzeba także wyróżnić istnienie przejawów akceptacji określonych stosunków władzy ze strony podporządkowanych

Ten kto idzie na wybory zachowuje się właściwe tak, jak wynika z powyższych punktów.

3 elementy / poziomy legitymizacji władzy wg Beethana

- poziom reguł

- przekonań

- czynnego przyzwolenia

POZIOM REGUŁ- to poziom elementarny, ma charakter najbardziej podstawowy, dotyczy bowiem reguł zarówno pisanych jak i niepisanych. Pisane to przede wszystkim [prawo stanowione, niepisane to wynikające np. ze zwyczaju które SA po prostu normami zwyczajowymi.

Reguły musza być akceptowane, stosowane- złamanie reguł powoduj delegitymizację władzy. Reguły muszą być w pełni akceptowane zarówno przez rządzonych jak i przez rządzących. Istnienie reguł pozwala na tworzenie systemu, jego istnienie, mimo przypadków łamania tych reguł, są zabezpieczeniem trwałości systemu, a pewne reguły mają szczególne znaczenie decydujące. Do tych reguł możemy zaliczyć:

- podział władzy

- nadrzędność władzy cywilnej (apolityczność służb specjalnych)

- podporządkowanie władzy prawu w szczególności poprzez niezależność sądownictwa

POZIOM PRZEKONAŃ- czyli jakie treści powinny się znaleźć w regułach aby były one stosowane? To minimum wspólnych przekonań rządzonych i rządzących . Władza powinna pochodzić od uznanego autorytetu. Musimy tak ułożyć te normy, aby gwarantowały autorytet władzy. Konieczna jest sytuacja, w której istnieje zgodność pomiędzy regułami i powszechnymi przekonaniami. Normy mają być akceptowane.

POZIOM CZYNNEGO PRZYZWOLENIA

Grupa podporządkowana przyzwala na bycie rządzonymi. Wybory są najważniejszym instrumentem ujawniania oceny - poparcie lub odmowa poparcia dla władzy. Czynne przyzwolenie wyraża się także poprzez udział m.in. w referendach.

Porządek konstytucyjny jest trwały gdy jest podtrzymywany przez społeczeństwo, poprzez wyrażenie akceptacji.

Wybory SA podstawową formą wyrażenie akceptacji. Wybory musząca warunki:

1. Muszą być kadencyjne ( muszą odbywać się w określonych odstępach czasowych)

2. muszą być alternatywne ( musimy mieć możliwość wyboru pomiędzy co najmniej 2 alternatywami, muszą być co najmniej 2 kandydaci do miejsca)

W systemie demokratycznym należy wykluczyć poparcie typu mobilizacyjnego bo:

1. poparcie mobilizacyjne nie wynika z wyborów

2. ma cechy które nie mogą zastępować indywidualnego wypowiedzenia poprzez wybory.

Przykłady poparcia mobilizacyjnego:

Np. wiece - poparcie dla władzy w zamkniętych środowiskach, manifestacje (np. manifestacja 1-majowa)

Rola interesu ogólnego jako przesłanka legitymizacji władzy- oczekuje się od władzy publicznej realizacji interesu materialnego, podniesienia dobrobytu.

.

Legitymizacja władzy:

Koncepcja Davida Beethama - koncepcja ta opiera się o założenie, że władza jest zjawiskiem wielowymiarowym. W przypadku postrzegania władzy wieloaspektowo, można szukać mechanizmów podporządkowania i kontaktu ze społeczeństwem, np. obecna prezydentura we Francji (fraternizacja z narodem przez tzw. „show” - widowisko).

Należy założyć istnienie trzech odrębnych elementów będących podstawą wyjaśnienia procesu legitymizacji:

- zdolność działania władzy z ustalonymi regułami

- uznanie tych reguł za usprawiedliwione (usprawiedliwienie musi być dokonane przez rządzących i rządzonych)

- ustalenie czy istnieją przejawy akceptacji dla władzy, np. potwierdzenie w sondażach

Powyższym płaszczyznom odpowiadają trzy poziomy legitymizacji:

a) Poziom reguł - poziom reguł odpowiada ustaleniom reguł, które kreują działania władzy, mogą to być różne reguły np.:

- reguły prawa i reguły pisane

- zwyczaj i prawo zwyczajowe

- reguły nieskodyfikowane np., na zachodzie reguła, że skazany prawomocnym wyrokiem karnym nie może kandydować w wyborach

Normy prawne określają działania legalne. Pozostałe normy określają kulturę polityczną i ogólną (nie wszystko co jest dozwolone jest właściwe). Człowiek, który chce być legitymizowany musi zwracać dużą uwagę na te reguły. Przykładem jest tutaj np. Jacek Kuroń, który kojarzony z dżinsową koszulą w czasie kampanii wyborczej zaczął występować w garniturze.

b) Poziom przekonań - odnosimy się do reguł wszelkiego typu, ale wskazujemy, że muszą one pochodzić od uznanego autorytetu i powinny zabezpieczać kwalifikacje osób pełniących funkcje polityczne. Stawia się wymaganie, aby reguły pozwalały powołać taką strukturę władzy, która spełnia postulat działania na rzecz interesu powszechnego (dobra wspólnego). Reguły mają czemuś służyć, np., zasada trójpodziału władzy służy interesom. Autorytetem jest jednostka, organ, konkretna władza. Jeżeli nie ma akceptacji reguł, to jest sprzeczność między przekonaniem a istniejącym stanem regulacji. Można się tu odwołać do akceptacji prawa.

c) Poziom czynnego przyzwolenia - polega na ustaleniu jakie są społeczne oceny systemu. Podstawowym sposobem na tą ocenę jest udział w wyborach - jest to bardzo ważne kryterium przyzwolenia. Niska frekwencja jest odczytywana jako negatywny przejaw oceny systemu. Im mniejsza frekwencja tym większa obojętność wobec systemu, a to oznacza, że stoimy poza systemem (nie uczestniczymy w wyborze oferty). Udział społeczny jest niezbędny. W Polsce jako przyczyny niskiej frekwencji podawano skłócenie klasy politycznej, brak wiary w skuteczność podejmowanych decyzji

Wnioski: w pierwszej kolejności o legitymizacji władzy decyduje legalność. Następnie zakres społecznej akceptacji porządku konstytucyjnego (dlatego właśnie niski poziom frekwencji ma znaczenie - pokazuje, że nie ma takiej akceptacji). Należy podkreślić, że władza musi pochodzić z autorytatywnego źródła, a porządek konstytucyjny jest trwały tylko wówczas, gdy jest podtrzymywany przez społeczeństwo.

Akceptacja porządku konstytucyjnego nie mówi, że system jest idealny, że nie ma konfliktów. Co zatem podtrzymuje istnienie systemu skoro normy są naruszane? Należy podkreślić znaczenie władzy sądowniczej, ponieważ umożliwia ona egzekwowanie podporządkowania się władzy wykonawczej prawu ( dotyczy to sądów administracyjnych i powszechnych).

Skorumpowane sądownictwo ma negatywny wpływ na legitymizacje władzy. Jeżeli władza wykonawcza bezkarnie realizuje działania, wolność w odczuciu społecznym jest ograniczona. Sądy czuwają nad sanacją wszystkich sytuacji, gdzie doszło do naruszania prawa. Działanie sądów zapewnia w ten sposób trwałość systemu.

Kto powinien wykonywać władzę?

Ważna jest relacja między władzą cywilną a armią. Armia powinna być podporządkowana władzy cywilnej (chodzi o podporządkowanie polityczne - nie operacyjne). Polityczne kierownictwo to określenie celów, którym armia służy. Armia służy stabilności systemu państwowego, stoi na straży bezpieczeństwa państwowego w stosunkach zewnętrznych.

Istnieją systemy polityczne, w których dodatkowe elementy legitymizujące władzę działają ograniczająco na dominującą współcześnie zasadę legitymizacji władzy poprzez zasadę suwerenności narodu - zasada ta jest często dominująca i podstawowa. (W Europie nie ma ograniczenia tej zasady poprzez jakikolwiek czynnik). Historycznie w XX w. kraje komunistyczne ograniczały z suwerenności przez kierownicze działanie partii - konstytucjonalizacja kierowniczej władzy partii PZPR. Poza Europą można wskazać na przykład sytuację w Iranie - teistyczna koncepcja władzy (prawo kontrolowane jest z punktu widzenia zgodności z Koranem). W odniesieniu do krajów innej kultury ten sposób ogranicza z suwerenności - jest to pogląd zachodni.

Model wykonywania władzy w Polsce jest modelem weberowskim, hierarchicznym (układ pionowy). Te rozwiązania to potwierdzają. To nie jest forma instytucji deliberacyjnej i partycypacyjnej. Nie konsultuje się np. struktury architektonicznej z wyborcami. Metoda stosowania władzy jest pojmowana hierarchicznie - wydane rozkazy mają być wykonane. Nie ma podejścia do podporządkowanego, aby uwzględnić jego oczekiwania, przemyślenia. Hierarchię gwarantuje nam norma.

Normy prawa europejskiego są zupełnie inaczej pisane. Mam 3 źródła prawa : wewnętrzne, unijne, m-narodowe  jak jest ich hierarchia?

W koncepcji weberowskiej nie ma miejsca na dialog- może on być sformalizowany przez referendum. W społeczeństwie obywatelskim powinien być dialog, a nie ma go. Obce jest nam podmiotowe podejście do władzy. Mamy hierarchiczna władzę i nie mamy poczucia podmiotowości i odpowiedzialności.

V. Społeczeństwo obywatelskie - cechy i możliwości tworzenia w Polsce. Rola społeczeństwa obywatelskiego.

Konstytucja nie używa określenia społeczeństwo obywatelskie. W Konstytucji RP jest zapisane (Rozdział I KRP), że RP zapewnia: (warunki społeczeństwa obywtaleskiego)

- zasada pluralizmu politycznego wolność tworzenia i działania partii politycznych, innych stowarzyszeń o podobnym charakterze

- wolność zrzeszania się

- wolność tworzenia i działania związków zawodowych oraz fundacji

- wolność prasy i innych środków przekazu

- zasady decentralizacji władzy publicznej

- zasada powoływania samorządu terytorialnego i innych form samorządu.

Powstaje pytanie- czy mamy społeczeństwo obywatelskie? Tak , warunki zostały spełnione, ale czy to społeczeństwo jest takie jak się nam podoba, jakie byśmy chcieli? Są różne opinie czy mamy społeczeństwo obywatelskie, te opinie świadczą o tym, że możemy o tym rozmawiać i to jest jeden z elementów społeczeństwa obywatelskiego, że są różne opinie na ten temat.

Społeczeństwo obywatelskie- społeczeństwo charakteryzujące się aktywnością i zdolnością do samoorganizacji oraz określenia i osiągania wyznaczonych celów bez impulsu ze strony władzy państwowej.

Cechą wyjściowa jest uznanie wolności tworzenia organizacji i chodzi tu o wolność od Państwa, nie państwo się angażuje a organizacje powstają w systemie rejestracji (rejestrują organizacje a Pastwo w drodze sądu kontroluje legalność ale nie ingeruje w merytoryczną działalność organizacji)

Społeczeństwo obywatelskie potrafi działać niezależnie od instytucji państwowych. Niezależność nie musi oznaczać rywalizacji społeczeństwa z władzą, która występuje zazwyczaj w państwach, w których ustrój polityczny jest sprzeczny z wolą większości obywateli.

Podstawową cechą społeczeństwa obywatelskiego jest świadomość jego członków potrzeby wspólnoty oraz dążenie do ich zaspokajania, czyli zainteresowanie sprawami społeczeństwa ( społeczności) oraz poczucie odpowiedzialności za jego dobro.

Społeczeństwo obywatelskie - brane przede wszystkim jest pod uwagę uwarunkowania materialne. Państwo nie płaci za partie, bo partie są płacone podatków. Nikt nam nie rzuca przynależności, sami decydujemy. Powoływanie partii jest elastyczne `'wolność od państwa'', bo państwo nie jest zaangażowane w proces tworzenia partii, bo nie jest to system państwa ideologii.

Społeczeństwo obywatelskie jest budowane w oparciu o zasadę pluralizmu. PLURALIZM - wolność tworzenia partii.

Społeczeństwo pluralistyczne a społeczeństwo obywatelskie

Społeczeństwo obywatelskie jest budowane w oparciu o zasadę pluralizmu. Podstawowa cechą jest uznanie wolności tworzenia organizacji wolnej od Państwa. Państwo nie inicjuje, nie angażuje a organizacja powstaje w systemie rejestracji. Rejestrujemy organizacje a Państwo w drodze działania sadu kontroluje działanie i nie ingeruje w merytoryczną działalność organizacji.

Społeczeństwo jest aktywne, zorganizowane, zainteresowane powoływaniem organów różnego typu: politycznych i nie politycznych, które zaprezentują zróżnicowane interesy polityczno społeczne.

Warunkiem pluralizmu politycznego jest to, że możemy tworzyć partie polityczne. RP zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych na zasadach dobrowolności i równości obywateli. Państwo nie płaci za partie, SA płacone z podatków. Start nowej partii jest trudny ze względów finansowych, dlatego w społeczeństwie obywatelskim brane SA pod uwagę uwarunkowania materialne. Jeżeli jest nadmierny pluralizm to władza staje się chaotyczna.

Społeczeństwo obywatelskie tworzy organizacje o innym interesie, nie tylko polityczne ale także ekonomiczne, materialne, zawodowe. W Polsce pod tym względem wypadamy najgorzej. Jest za mało tworzonych organizacji o innym interesie niż polityczny.

Organizacje działają w sposób wolny, kontrola tych organizacji jest legalność (jedyne kryterium)

Przykład z wykładu Polska: koło gospodyń wiejskich - jak jest taka potrzeba, to są. Służą pewnemu sformalizowanemu interesowi. Nie wynika z inicjatyw własnych, istnieje poczucie odpowiedzialności za pewien obszar, realna potrzeba kiedy coś trzeba zrobić.

Samoograniczenie jako warunek społeczeństwa obywatelskiego

Jeżeli mamy nadmiar organizacji to następują jej ograniczenia, jest to naturalne zjawisko społeczne w celu ich ograniczenia, nie przez nacisk władzy ale przez samą swiadomość społeczeństwa.

Pojęcie społeczeństwa obywatelskiego w Polsce rozumiane jest specyficznie, nadaje się mu wartościujące oceny. Społeczeństwo obywatelskie jest fundamentalnym zjawiskiem dla rozwoju współczesnej demokracji. Jest to założenie, że decydowanie w zakresie władzy publicznej jest wynikiem aktywności społecznej - współpracy władzy i społeczeństwa (władza rządzi ale treść decyzji powinna uwzględniać interesy społeczne różnych grup - jest to możliwe przy współpracy na określonych zasadach). Współpraca taka wymaga ze strony społeczeństwa określonego zorganizowania i wprowadzenia pewnych instrumentów, które pozwalają podejmować decyzje. Współcześnie charakterystyczne jest podkreślenie podmiotowości jednostki - podmiotowe traktowanie człowieka w procesie podejmowania decyzji. Do tego konieczna jest odpowiednia struktura społeczna, przede wszystkim zorganizowanie interesów społecznych. Ważną rolę odgrywa tu metoda dialogu. W Polskiej Konstytucji dialog jest określony we wstępie oraz w art. 20 jako jeden z elementów społecznej gospodarki rynkowej. Dialog można wykonywać gdy partnerzy są dostatecznie zorganizowani. Państwo jest zorganizowane. Pytanie czy społeczeństwo dysponuje strukturą organizacyjną pozwalającą na prowadzenie dialogu i czy są instytucje w których ten dialog może być prowadzony.

Społeczeństwo obywatelskie to społeczeństwo, które ma pewne cechy traktowane (uważane) jako pozytywne dla reprezentacji interesów i stabilizacji władzy. Współcześnie państwo powinno być rządzony przy udziale społecznym. Społeczeństwo powinno się ukształtować według wzoru społeczeństwa obywatelskiego, tj. musi spełniać pewne warunki. Punktem wyjścia jest uznanie wolności człowieka do samoorganizowania się. Organizacje powstają z inicjatywy społecznej i bez udziału państwa (państwo nie jest inicjatorem ich powstania). System kontroli państwa ma charakter rejestracyjny - państwo kontroluje wyłącznie legalność powstania organizacji. Musi wystąpić inicjatywa społeczna, która jest początkiem powstania organizacji, a państwo powinno przyjąć najmniej restrykcyjny model swobodnego działania obywatela w tej materii nie ingerując poza przypadkami naruszania prawa. To oznacza, że podstawą społeczeństwa obywatelskiego jest pluralizm i wolność tworzenia organizacji. Państwo musi dawać szerokie możliwości (granice) tworzenia organizacji. Skutkiem pluralizmu, wolności i samoorganizowania się jest powstanie wielu organizacji. Może w takiej sytuacji dojść do rozdrobnienia organizacyjnego. Ryzyko takie dotyczy wszystkich partii nie tylko politycznych. Współudział w podejmowaniu decyzji nie musi dotyczyć tylko decyzji politycznych, jednak gdy ich dotyczy od strony merytorycznej konstatacja tych decyzji wymaga wyspecjalizowanych struktur. Stworzenie takiej sieci organizacji prowadzi do mocnego społeczeństwa, które może być partnerem dla władzy. Społeczeństwo musi być partnerem dla władzy, a słabe społeczeństwo (słabo zorganizowane) takim partnerem nie będzie. W takim społeczeństwie nie ma podmiotu zdolnego do reprezentacji interesów społecznych. Mówimy tu o przeciwwadze dla władzy np. obligatoryjne konsultacje społeczne w procedurze stanowienia prawa - musi być silny podmiot, silna struktura organizacyjna, która może uczestniczyć w konsultacjach.

Przesłanką skutecznego działania jest ukształtowane poczucie obywatelskości, tj. kształtowanie się na podstawie takich pojęć jak:

- dobro wspólne,

- racja stanu,

- etos państwa,

- solidaryzm.

Pojęcia te wyznaczają treść postawy obywatelskiej. Jest to relacja do tych pojęć, sposób ich wykorzystania, uznanie ich za kryterium podejmowanych działań i ocen. Przy ocenie projektu ustawy bierze się pod uwagę różne kryteria, ale punktem wyjścia powinny właśnie być: dobro wspólne, racja stanu, solidaryzm, etos państwa interes powszechny itd. Przy tej ocenie pojawiają się też fachowe elementy podejścia do proponowanych rozwiązań, a to wymaga specjalistów po stronie społeczeństwa jak i po stronie rządowej. Dochodzi tu też ocena opinie społecznej, która w rozmaity sposób się wypowiada (poprzez organizacje, Internet itp.). To obywatelskość musi być ukształtowana, bo to nie może być spojrzenie na zagadnienie tylko z punktu widzenia interesu określonej organizacji. Tak wygląda współczesne państwo. Przy odpowiednim poziomie obywatelskości czyli odpowiedzialności za interes wspólny godzi się podejście indywidualistyczne ze wspólnym. Obywatelskość i jej poziom dowodzi naszej zdolności łączenia interesu partykularnego z interesem powszechnym. Społeczeństwo obywatelskie opiera się też na zdolności do samoograniczenia, czyli do postawy „nie muszę być prezesem organizacji, pozostanę jej członkiem, nie będą dążył do podziału ale raczej do fuzji”. Jest to samoograniczenie na poziomie organizacyjnym ale konieczne jest też samoograniczenie na płaszczyźnie celów. Źródłem tego powinno być dążenie do porozumienia (kompromisu). Samoograniczenie powinno wynikać z obywatelskości, z odpowiedzialności za podejmowane decyzje.

Najważniejsze cechy:

- działa w ramach obowiązującego prawa i konstytucji- jedynie w warunkach systemu demokratycznego

- istnienie prawnego systemu ochrony i wolności obywatelskich - wolność słowa, prawo zgromadzeń, zrzeszania się

- istnienie instytucji gwarantujących poprawne działanie ( sądy, trybunały, policja)

- każdy rodzaj władzy ma swój zakres kompetencji okrełsony przez prawo

- naród może weryfikowac posłów, senatorów i prezydenta poprze wybory , powołuje włądze państwowe na drodze demokratycznych wyborów

- społeczeństwo jest niezlaęzne od instytucji państwa

- prawna gwarancja swobody tworzenia przez obywateli różnych organizacji wyrażających ich interesy np. partie, fundacje, stowarzyszenia

- prawo obywateli do manifestowania swojego niezadowoelania pod warunkiem z e nie łamia oni obowiązującego prawa,

VI. System reprezantacji interesów.

Partie polityczne powstaja równolegle do rozwoju parlamentaryzmu. Rozwijaja się w pewnej proporcji do rozwoju wadzy, parlamentu. Co się dzieje z grupami interesu? Przeciez nie SA reprezentowane w parlamencie.

INTERESY

/ \

/ \

Polityczne tzw. Inne interesy np. ekonomiczne

(koncentrują się w Parlamencie) \

/ \

/

Partie polityczne grupy interesu(oddziaływają na Parlament)

/

parlament

Partie polityczne:

System reprezentacji interesów jest podstawowym czynnikiem wykonywania władzy. Art. 4 Konstytucji RP - w Polsce zasadą jest demokracja przedstawicielska. Aby zasada ta była realizowana, musi być zbudowany odpowiedni system reprezentacji interesów. W klasycznym ujęciu reprezentacja interesów kojarzona jest z parlamentem. Parlament zaś kojarzy się z areną polityczną, na której ścierają się różne stanowiska.

W klasycznym ujęciu system reprezentacji opiera się na działaniu partii politycznych. Warto zauważyć różnicę między początkową fazą tworzenia się partii i systemu, a sytuacją dzisiejszą. W I fazie działalność partii nie była jeszcze oparta na dyscyplinie (dyscyplina dopiero się tworzyła). W większym stopniu mandat parlamentarny był wolny. W założeniu, mandat polega na tym, że parlamentarzysta reprezentuje interesy ogólnonarodowe i nie jest związany instrukcjami jakichkolwiek organizacji. W momencie gdy dyscyplina partyjna staje się bezwzględna, powstaje pytanie o treść mandatu i konsekwencje dla wyborców - okazuje się bowiem, że to partia polityczna decyduje o sposobie wykonywania mandatu. System opiera się wyłącznie na aktywności partii - brak organizacji partii rzutuje na destabilizację systemu. Współcześnie system opiera się również na partiach, ale nie są one wyłącznym podmiotem reprezentacji interesów. System partyjny kształtuje się równolegle z systemem parlamentarnym. Czynniki przyspieszające to: - powszechność prawa wyborczego, - odpowiedzialne społeczeństwo zdolne do powołania partii reprezentującej interesy.

System partyjny w Anglii ewoluował od XVII w. Przekształcenia następują od koterii arystokratycznych do partii masowych. Koterie stanowiły początek partii współcześnie istniejących. Koterie istniały w każdym kraju i początkowo skupione były wokół monarchy (w Polsce określano je jako „wiszące u klamki”). Cechy charakteryzujące koterie:

-brak zorganizowania

-brak ideologii

-brak programu

-skład zależy od celu jaki grupa chce osiągnąć.

Następnie w parlamentach powstają organizacje - frakcje.

→ W Anglii tworzą się one „od góry”, czyli utworzone w parlamencie frakcje dopiero w terenie tworzą partie notabli. Partie te zrzeszały najważniejszych ludzi na danym terenie. Druga nazwa partii notabli to „partie kanapowe”. Są to małe struktury organizacyjne.

→ Natomiast na kontynencie droga jest odwrotna - partie tworzą się w terenie i biorąc udział w wyborach uzyskują (lub nie) miejsce w parlamencie. Mamy zatem dwa modele:

- Angielski - od góry

- kontynentalny - od dołu.

→ W USA system jest całkiem odmienny od europejskiego. Społeczeństwo staje się „samozorganizowane”. Organizacje są tworzone chętnie i spontanicznie - dla każdej doniosłej sprawy. Jest to charakterystyczne - Europa (a zwłaszcza Polska) nigdy takiego poziomu zorganizowania nie osiągnęła. Partie i organizacje nie powstają na bazie przeszłej struktury społecznej. Brak jest walki klasowej. System partyjny nie ma korzeni ideologicznych: różnice między partiami mają charakter praktyczny nie ideologiczny. USA to konglomerat różnych środowisk społecznych dążących do spełnienia swoich celów (głównym celem jest tu dobrobyt).

W drugiej połowie XIX wieku pojawiają się nowe środowiska społeczne tworzące partie: robotnicy i pracownicy najemni. Jest to oddolna droga tworzenia partii, mocno zideologizowana.

W XX wieku parlament i partie są mocno ugruntowane w systemie. Należy tu uwzględnić wielki kryzys gospodarczy z lat trzydziestych, który wpłynął na zmianę funkcji państwa. Pojawiło się pytanie kto i w jaki sposób powinien zapewnić dobrobyt i stabilizację gospodarczą - parlament i partie na tej scenie dominują. Po II Wojnie Światowej partie stają się masowe tzn. podstawą przynależności nie są więzi osobiste, tylko programowe. Partia staje się często drogą kariery zawodowej. Wiek XX przynosi też w wielu krajach kryzys parlamentu i partii na poziomie ich tworzenia, zanim zdążyły się one zorganizować. Polska, kraje bałtyckie, Włochy, Hiszpania, Portugalia - zwrot do autorytaryzmu.

Cechy systemu parlamentarnego:

- pluralizm. Niezależnie czy będziemy go przyjmować w Konstytucji czy nie, to jest fakt w systemie demokratycznym

- wolnośc tworzenie partii politycznej

- wolnośc przynależności partyjnej. Przez to rozumie się takż ewolnośc wystąpienia z partii.

- konkurencyjność. Gwarantuje ochronę praw

- wolna gra sił politycznych. To konkurencja w praktyce i w parlamencie i poza nim.

Ma przede wszystkim istotne znaczenie w Sejmie

- konflikt, Uznany jako cecha demokracji, nie prowadzący / nie rozumiany jako awanturnictwo. Konflikt jest zawszem należy dążyć do jego rozstzryganiawszlekimi sposobami.

Do czego prowadzi taki system?

- generalnie powinien prowadzić do stabilizacji. Konflikt jako taki istnieje, Ptarząc historycznie niektóre kraje nie zdołaly przejść od nadmiaru pluralizmu do rozwiązań stabilnych, niektóre zdołały to uczynić.

Co się dzieje gdy nie możemy sobie poradzuc z nadmiarem pluralizmu?

We Francji wspomogli system parlamentarny systemem korporacyjnym, uzupełnili system parlamentarny.

System Korporacyjny

System korporacyjny ma taki charakter, ze można zastosować go jako uzupełnienie systemu parlamentarnego, bo skutek systemu parlamentarnego niestabilnego to zagrożenie demokracji, to sytuacja grożąca konfliktem wymykającym się spod kontroli.

Po II wojnie świtowej pojawiła się koncepcja uzupełnienia modelu parlamentarnego systemem korporacyjnym. System korporacyjny wywodzi się ze średniowiecza.

Cechy systemu korporacyjnego:

- wyłączania okrełśonych interesów z zakresu reprezentacji parlamentarnej

- obligatoryjna przynależność do korporacji

- zakaz działania więcej niż jednej korporacji w danej branży

- rozstrzyganie problemów w ramach porozumienia

I. Partie nie mogą tych interesów reprezentować, to nie jest przedmiotem

II. Jełki pracuję w danej branży musza przynależeć do korporacji, nie mam wyboru przynależności do konkurencji. Gdyby tak było to nie miałoby charakteru systemu korporacyjnego. To by był system parlamentarny

Te cechy mogą przypominać model szwajcarski.

Najbardziej konfliktowe kwestie są wyłączane z parlamentu. Więc gdzie się o tym dyskutuje? Musi nastąpić porozumienie. PRACA+KAPITAŁ+PAŃSTWO(pośrednik debaty)

Pracobiorcy, pracodawcy i państwo. Musi być porozumienie, uzyskaliśmy odpolitycznienie.

System korporacyjny jest instytucja ograniczająca konflikt społeczny. Były pewne propozycje w Polsce powstania obligatoryjnego samorządu gospodarczego, jednego oczywiście. Powiedziano wtedy, że powołanie go zahamuje rozwój organizacji opartych o wolnośc, konkurencyjność, zahamuje proces uczenia się demokracji, ograniczenie inicjatywy. Poprzedni system zahamował inicjatywę człowieka i ten samorząd zahamowałby rozwój demokracji. W układzie polskim miało by to zbyt duży wpływ na znaczenie demokracji. Dzisiaj wracają takie pomysły, ale nie w formach ostatecznych.

Interesy:

Interesy muszą być widziane w perspektywie dobra wspólnego. Powinniśmy odrzucić taką koncepcję systemu gdzie patrzy się tylko na swój interes. W dobie kryzysu negocjujemy a nie patrzymy tylko na siebie.

Inne interesy niepolityczne to narodowościowe, religijne i podziały społeczne przebiegają obok tych interesów wtedy kiedy te interesy się przecinają. Te interesy dzielą społeczeństwo. Kiedy te interesy się dzielą może dojść do wzmocnienia podziału. Partie polityczne reprezentują interesy polityczne, a grupy interesu reprezentują pozostałe interesy. Partie polityczne są powoływane do zdobywania i utrzymywania władzy. Pozostałe organizacje wpływają na kierunek podejmowanej decyzji. Wpływanie jest cechą demokracji deliberatywnej i partycypacyjnej. Partie polityczne działają w parlamencie i to jest ich naturalne pole działania. Grupy interesu nie działają w parlamencie. Oddziaływują jednak na partie polityczne i w ten sposób na ośrodek decyzji politycznej. Wpływanie na ośrodek decyzji politycznej w celu odnowy interesów (swoich członków). Partie reprezentują interesy w parlamencie.

Partie polityczne - POJĘCIE: zorganizowane grupy obywateli dążących do uzyskania określonych celów w drodze walki o władzę lub sprawowania władzy- spełniają różnorodne funkcje wobec państwa i społeczeństwa a także wobec samych siebie.

Organizacje o charakterze masowym. Kwalifikowana masowość jest wtedy kiedy osoby nie są ze sobą w jakiejś więzi osobistej, ale wtedy kiedy są więzi ideologiczne.

Partie pojawiają się w Europie po II WŚ, ale już na przełomie XIX/XX wieku zaczynały istnieć.

Tylko Wlk. Brytania przeszła ewolucję wszystkich etapów partii politycznych wyodrębnionych przez Webera.

I. Tym pierwszym etapem były koterie arystokratyczne, które nie mają struktury organizacyjnej, ani żadnych więzi programowych, ideologicznych, i które sprowadzają się do tego, że zainteresowani arystokraci wspólnie starają się realizować swoje interesy, gromadząc się wokół władz.

II etap - kluby polityczne to organizacje w Europie kontynentalnej tworzone poza parlamentem, o bardzo nielicznym członkostwie. Miały bardzo słabą pozycję, rekrutujące się ze słabszych partii bo te miały władzę. Dopiero kiedy prawo wyborcze zaczęło się rozwijać to partie zaczęły mieć więcej członków. Te angielskie kluby powstawały w parlamencie.

Polska  zaczęły się tworzyć po upadku I RP, nie miały podejścia nrodowego

III etap - partie masowe

Pozostałe państwa zmieniały system bardzo gwałtownie. Przykładem może być Francja

PARTIE POLITYCZNE MAJĄ PEWNE CECHY:

a/ organizacja

b/ ideologia lub program

c/ cel polegający na dążeniu do zdobycia i utrzymania władzy

STRUKTURA- może być bardzo luźna (partie amerykańskie), aż po struktury bardzo sformalizowane zwąszcza gdy sa okrełsone ustawą. W Europie po II wojnie światowej zauwaza się wyraźną tendencję do konstytucjonalizowania partii. Uważa się że nadmierna ingerencja państwa w struktury partii jest nie dobra.

Typowym problemem partii politycznej jest kwestia demokratyczności działania pomiędzy partia a jej klubem parlamentarnym, relacje pomiędzy członkami a przywódcą partii.

Konfliktów tych nie można regulowac przepisami. Minimum organizacyjne to stworzenie takiej struktury aby można było ustalić role i funkcje pełnione przez członków.

W Polsce kontrolę na statutami i działanościa partii pelni TK.

IDEOLOGIA LUB PROGRAM -

Ideologia to system wartości uzasadniający działanie, program jest oparty o ideologię, powinien jej sprzyja, służyć jej realizacji, wyrastać z niej. Generalnie partie zawsze wyrastały z konkretnej ideologii. Chroniąc interesy grup społecznych chroniły pewnie system wartości właściwy konkretnym klasom społecznym.

Ideologia miała swoje źródło w różniach społecznych. Pojawiło się pytanie czy potrzebny jest ideolog? Nie, potrzebny jest fachowiec, który wie jak zrównoważyć budżet.

Weber - polityka powinna być odideologizowana, powinna opierać się na wykonywaniu pewnych działań a nie walki o wartości.

Partie wyrastają z systemu ideologicznego, opowiadaja się za pewna ideologią. Po II wojnie światowej w latach 70tych pojawia się pytanie czy partia ma chronić ideologię?

Ideologia schodzi na dlaszy plan, pojawia się koncepcja rządów technokratycznych- rządów fachowców. Walka ideologiczna w znaczeniu XIX wiecznym nie jest już potrzebna, potrzebni sa technokraci. To zmienia partie z reprezntujacych wąski interes klasowy w ogólnonarodowe.

chroniąc interesy różnych grup społecznych, partie chroniły interes społeczny służąc konkretnym klasom. Ideologia to system wartości, który stanowi system działania. Program powinien wynikać z ideologii i służyć jej realizacji. Ideologia miała swoje źródło w różnicach pomiędzy bogatymi i biednymi.

Rządy technokratyczne czyli rządy fachowców. Partie z klasowych zmieniają orientację z ideologicznej na ogólnonarodową.

Co do ideologii to ta cecha jest poddawana pod wątpliwość już od kilkudziesięciu lat. Powodem jest charakterystyka partii. W XIX wieku aż do II wojny światowej charakterystyka ta odbywała się z punktu widzenia interesów, które te partie chroniły (zróżnicowanie ideologiczne), np. partia chłopska, mieszczańska. Wówczas te kryteria pozwalały na przypisanie określonym grupom społecznym konkretnych partii. Po II wojnie światowej nastąpiło zrównanie statusu ekonomicznego, gospodarczego i społecznego grup społecznych i podział na klasowo-antagonistyczne interesy przestał być podstawą działania. Nie było merytorycznego uzasadnienia, aby utrzymywać tę ideologiczną podstawę podziału partii na np. mieszczańskie, robotnicze itd. Pojawia się pojęcie ochrony przez partie interesu ogólnonarodowego (tego klasowego charakteru nie ma), tzn. partie chronią interes ogółu ze szczególnym uwzględnieniem interesu swoich wyborców (wyborcy są z różnych grup i mają różne interesy). Obecnie w Polsce tylko PSL można traktować jako partię klasową. Nie można przypisać określonej partii ściśle określonych grup społecznych i ściśle określonych koncepcji. Ten podział z XIX i ¾ XX wieku jest nieaktualny. Nie oznacza to całkowitego zerwania z wymiarem ideologicznym - tylko nie będzie to ideologia przypisana konkretnym grupom społecznym. Pewne ideologie „idą” przez wszystkie grupy społeczne, mają zwolenników i przeciwników w każdej grupie społecznej. Stąd obecnie mówimy o interesie ogólnonarodowym. Partia, która nie dostrzega tej zmiany ma ograniczone możliwości działania. W Polsce różnice w działaniu partii politycznych nie dotyczą kwestii społeczeństwa a raczej światopoglądu i rozliczania się z przeszłością.

Programy partii politycznych:

Wśród programów partii politycznych można wyróżnić:

- długofalowe - bardzo rzadkie,

- ideowe - określają źródła ideowe, ideowy fundament partii,

- kadencyjne - przyjmowane na zjazdach na czas kadencji organów partii,

- wyborcze - odrębna kategoria.

Programy ideowe - określają aksjologię akceptowaną przez partię. Na założeniach ideowego fundamentu powinny być oparte pozostałe programy.

Program kadencyjny - określa zadania partii na czas kadencji do kolejnego zjazdu. Program ten nie ma charakteru wyborczego, jest pozbawiony cech oddziaływania na duże grupy społeczne. Wyznacza kierunek funkcjonowania i działania partii. W zależności od sytuacji społecznej, ekonomicznej i gospodarczej partia powinna się odnosić do najważniejszych spraw. Kryterium istotności tych spraw wyznacza sama partia biorąc pod uwagę swój elektorat i uwzględniając interes ogólnonarodowy. Najistotniejsze będą kwestie w ramach polityki wewnętrznej związanych z gospodarkami i ewentualnymi reformami oraz polityka zagraniczna. Partia polityczna musi się odnosić do spraw będących w centrum uwagi społeczne, musi się wypowiedzieć na tematy istotne w życiu publicznym.

Program wyborczy jest nastawiony na bieżącą „

13. UZUPEŁNIAJĄCE ŹRÓDŁA WŁADZY

Możemy dokonać pewnej kwalifikacji, klasyfikacji źródeł władzy i mówić o :

a) Źródłach o charakterze socjologicznym - a więc tych, które kształtują samo zjawisko, a nie konkretną władzę jako instytucję.

b) źródłach legitymizacji władzy - wtedy kiedy mamy na myśl podporządkowanie się konkretnej władzy.

c) władzy ekonomicznej, która może być źródłem władzy politycznej. Weber wskazywał władzę ekonomiczną jako jedno ze źródeł władzy politycznej. Środki ekonomiczne ułatwiają dostęp do życia publicznego i zwalniają z obowiązku troski o byt własny i innych podmiotów. Daje możliwość łatwiejszych kontaktów z rządzonymi i wyborcami. I tu o żadnych korupcyjnych uwarunkowaniach nie ma mowy. To jest po prostu jeden z instrumentów, który ułatwia pozyskanie poparcia, kontaktów, możliwości prowadzenia działalności propagandowej. W tym sensie władza ekonomiczna ma spore znaczenie. Natomiast ona nie ma zależności genetycznej, nie istnieje ta zależność pomiędzy władza ekonomiczną a władzą polityczną

jak twierdził Weber. Weber odwoływał się do bardzo wielu czynników o charakterze socjologicznym i psychologicznym. Traktując je, jako źródła władzy. Zwracał uwagę na to, że człowiek jest istotą, która chce wykonywać władzę dla samej przyjemności wykonywania władzy. Człowiek jest istotą rządną władzy. O możliwości pozyskania władzy mówimy także wtedy, kiedy osobę cechuje swoista charyzma, zdolność narzucania swojej woli przez umiejętność perswazji, przez umiejętność wpływu na drugi podmiot.

Możemy zatem odwołać się do pewnych cech osobowościowych człowieka, które umożliwiają, ułatwiają zdobycie władzy. Obok tych cech możemy wymienić: wiedzę, doświadczenie, wykształcenie - to są także źródła władzy.

• Te pierwsze, o sobowościowe występują bardzo wyraźnie wówczas gdy oceniamy rankingi popularności

polityków, bardzo często kryteria klasyfikowane w takich rankingach są pozamerytoryczne, wiążą się z

cechami osobowościowymi, ze zdolnością nawiązywania kontaktów, komunikatywnością.

Te wszystkie cechy dotyczące jednostki odgrywają istotną rolę jako źródło władzy, bo potem one wywołują

skutek w postaci wyboru do Parlamentu, wyboru na Prezydenta i także w wyborach lokalnych.

* Możemy także odwołać się tu do cech przywódczych jednostki, do jej zdolności narzucania swojej woli.

Weber mówił, że sama władza może być źródłem szacunku, prestiżu, poważania, autorytetu.

14) KONSEKWENCJE WIELOWYMIAROWOŚCI WŁADZY

Władza jest wielowymiarowa, bo jeden czynnik nie jest wystarczający aby ustalić kryteria zgody na

władzę. Jest wiele płaszczyzn oglądu władzy. Nie wystarczy stwierdzić, że władza została legalnie

wybrana. Jeżeli na władzę patrzymy tak jak to zrobił Weber to widzimy tylko jeden element, a

mianowicie zastanawiamy się na tym w jaki sposób podmiot doszedł do władzy czy była to taka droga

czy inna, co jest źródłem tego, że ma ona władzę.

To może być urodzenie - tradycja, wybory - model racjonalny. To może być szczególna cecha np.

bohaterstwo na wojnie, patriotyzm itd. - i to jest cecha tego modelu charyzmatycznego. Ale patrzymy

na to zagadnienie tylko z punktu widzenia jednego elementu. Natomiast wykonywanie władzy w

praktyce wygląda jednak inaczej. Nie możemy się ograniczyć tylko do pytania w jaki sposób władzę

się uzyskuje, co jest bezpośrednio źródłem władzy, powołania konkretnej osoby na stanowisko władzy.

I na ten złożony charakter władzy, na tą jej wielowymiarowość zwrócił uwagę Dawid Beetham on

jako pierwszy jednoznacznie wskazał, że władzę musimy postrzegać w sposób wielowątkowy. W

przeciwnym razie nie będziemy potrafili oddać jej pełnej charakterystyki. Takie spojrzenie na władzę

daje nam możliwość widzenia różnych cennych zakresów bo uwzględnia się wszystkie elementy,bądź

w każdym razie te najważniejsze:

- na pierwszym miejscu wymieniamy - zgodność z ustalonymi regułami,

- po drugie wymieniamy - uznanie tych reguł za usprawiedliwione (przy czym musimy tutaj

zaznaczyć, że dokonują tego zarówno rządzący jak i rządzeni. Jedna i druga strona uznaje reguły za

usprawiedliwione).

- trzeci element - istnieją przejawy akceptacji określonych stosunków władzy ze strony

podporządkowanych

W ten sposób przyjmujemy trzy pewne założenia (przesłanki), które stanowią punkt wyjścia dla

charakterystyki relacji pomiędzy władzą a rządzonymi.

15) PARLAMENTARNY a KORPORACYJNY MODEL REPREZENTACJI INTERESÓW

Reprezentacja interesów jest podzielona na system parlamentarny i korporacyjny.

Model Parlamentarny - interesy reprezentują partie dążąc do zdobycia i utrzymania władzy.W

demokraty- cznym systemie partie tworzone są w sposób wolny, czyli obowiązuje wolność tworzenia

partii politycznych. Każdy może się wpisać do partii, ale nie musi- wolność przynależności do partii.

cechuje go: wolność tworzenia organizacji, w parlamencie wolna gra sił politycznych,

konkurencyjność

Negatywne cechy: upolitycznienie interesów, konflikt trudny do merytorycznego rozstrzygnięcia,

przewlekłość procedury, niestabilność.

Model korporacyjny- a) nie ma wolności tworzenia organizacji , jest przymus organizacyjny oraz b)

przymus przynależnośći (trzeba należeć do organizacji) c) interesy (pewne kategorie) są

reprezentowane na zasadzie wyłączności, przez ściśle określone podmioty.

Interesy korporacyjne wyłączone są z parlamentarnego modelu. Niektóre interesy na zasadzie

wyłączności reprezentowane są przez system korporacyjny. Jedna organizacja na zasadzie wyłączności

te interesy reprezentuje np. związki zawodowe.

Negatywną cech jest również brak konkurencyjności, ograniczenie wolności zrzeszania się, czyli czy

występuje.

Cechy pozytywne korporacyjności :sprawność działania, racjonalność i odpolitycznienie

Ten model korporacyjny ma charakter merytoryczny. Jeśli chodzi o cechy negatywne to: ogranicza wolność,

ogranicza możliwość wyboru. Dlatego powinien dotyczyć tylko tych aspektów, które tego wymagają.

W rozwoju korporacjonizmu pomaga państwo, tzn. wzmacnia jego pozycje ponieważ państwo jest podmiotem

mediującym, to jest mediator, a jako takie będzie miało oczywiście silniejszą pozycje.

Druga strona jest taka że, państwo jest podmiotem który pośredniczy w ustalaniu porozumienia, przy czym

państwo nie może być podmiotem własności , w przypadku gdy jest właścicielem nie może prowadzić mediacji,

to jest możliwe tylko wtedy kiedy państwo nie jest podmiotem własności.

16) CECHY PARTII POLITYCZNYCH (grup interesu)

Można wymienić 4 elementy cechujące partie polityczną

1. Organizacja

2. Cel lub funkcja

3. Ideologia

4. Program

Ad 1.

Nie ma ustalonych reguł w organizacji partii. Albo partia jest luźno zorganizowana, posiada luźna strukturę albo

struktura jej jest sztywna-typowa dla partii wodzowskich. Zorganizowanie partii polega na wyodrębnieniu ich

ról lub funkcji. Istnieje pełna swoboda organizowania się. Ważne aby działalność partii była skuteczna.

Ad 2.

Celem każdej partii jest dążenie i utrzymanie władzy. Aby osiągnąć ten cel, musi być spełniony jeden z

warunków. Uszczegółowieniem tego warunku jest uzależnienie od dotacji. Od uzyskania pewnej minimalnej

liczby mandatów. Brak wsparcia finansowego spycha partię w niebyt. Nadmierna liczba partii jest regulowana

przez instrumenty finansowe. Niezależnie od regulacji prawnych z całą pewnością celem partii jest zdobycie i

uzyskanie władzy. To jest jej podstawowe zadanie. W myśl Art. 11 ust.1 Konstytucji „(…) Partie polityczne

zrzeszają się (…) w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki partii” . Ta nasza

konstytucyjna regulacja nie jest rozwiązaniem dobrym. Jest bowiem pewna nieścisłość: partii nie powołuje się

aby wpływała tylko, żeby tą władzę miała, bo wpływ na władzę mogą wywierać różne podmioty nawet mogą

one nie mieć politycznego charakteru. Mogą to być grupy interesu, związki zawodowe różnego rodzaju inne

organizacje, które np. wpływają na kształt rozstrzygnięć prawnych. . Wpływ nie obejmuje zdolności do

podejmowania decyzji, a władza tą cechę posiada. Każda partia polityczna takie zadanie musi wykonywać bo to

jest przecież cel, który ma osiągnąć bez względu na swoich wyborców.

Ad 3.

Partie wyrastają z określonych ideologii. reprezentują one interesy pewnych grup społecznych i im dalej cofamy

się tym bardziej widać ścisły związek określonych grup społecznych z określonymi partiami. I jeśli

reprezentacja robotnicza to - partia robotnicza, jeśli reprezentacja interesów mieszczaństwa to partia

mieszczaństwa. Ideologia realizowana jest poprzez program partii. Zawsze istniały różnice pomiędzy

ideologiami, np. zdecydowanie liberalna, zdecydowanie robotnicza czyli lewicowa. Na pewno w XIX wieku

moglibyśmy bardzo ściśle połączyć określone partie z ideologiami i ten proces uległ pewnej zmianie,

złagodzeniu właściwie w okresie po II wojnie światowej. I im bardziej zacierają się różnice społeczne i

ekonomiczne tym mniej wyraźne są także różnice ideologiczne. Konflikt jest efektem różnic społecznych. Po II

wojnie światowej wyraźny jest proces zmniejszania się różnic społecznych i ekonomicznych pomiędzy różnymi

grupami to także różnice ideologiczne się zmniejszają .

To jest proces tzw. konwergencji. Różnice są bardzo małe i nie ma potrzeby stosowania jakiejś ostrej walki.

mimo konwergencji to jednak te związki z ideologią są nadal żywe. W Europie zachodniej różnice ideologiczne

są mniejsze. We wsch. Europie zakorzenił się marksistowski punkt widzenia: z tego wynika, że nie da się

ideologii wyeliminować.

Są ludzie, dla których istotne znaczenie mają inne wartości. Dla wielu działań ludzi, grup ludzi ideologia ma

istotne znaczenie. Status materialny nie jest jedynym kryterium oceny aktywności człowieka.

Z tego wynika, że nie da się ideologii wyeliminować. Dlatego też partie w dalszym ciągu są powiązane z

różnego typu ideologiami.

Ideologia nadal budzi emocje to jest zawsze najbardziej zapalny punkt ideologia i finanse.

Ad 4.

Każda partia ma program, lepszy bądź gorszy. Rozróżniamy głównie 2 rodzaje programów:

a) program wyborczy:

-ułożony w postaci haseł wyborczych np. „liberalizm a solidaryzm” Ustawiony konfrontacyjnie. Jest tak

skonstruowany, aby był przygotowany dla najmniej przygotowanych odbiorców. Ten program musi być podany

w odpowiednim „opakowaniu”, musi wywołać określone emocje- hasłowo, skrótowo, populistycznie. Granica

takiego programu wyborczego jest wyznaczona etyką i moralnością (etyka kapitalizmu), bowiem nie

skonstruuje się realnej demokracji bez etyki. Etyka jest niezbędna.

b) na czas kadencji

-oprócz programów wyborczych są programy działania na okres kadencji działania partii politycznych i

wszystkie nasze partie mają takie programy. Właściwie nie ma żadnej okazji by z tym programem można byłoby

się zapoznać, bo nie ma tekstu pisanego (ulotek). Te programy są krótkie. Bardzo rzadko można mówić o

planach partyjnych na dłuższy okres niż kadencja.

c) programy zależne od okoliczności, warunków działania

-partie tworzą koalicje. Tworząc koalicje partie muszą dokonywać jakiś cięć programowych. Musi dojść do

kompromisu. Gdzie jest granica kompromisu? I tą granicę stanowi zachowanie tożsamości. Ustępstwa nie

mogą być tak daleko idące, że naruszają tożsamość państw, ten jej ideologiczny obraz. Jeżeli podstawowym

hasłem programu partii, programu wyborczego jest budowa IV Rzeczpospolitej, to włączenie Leppera do

władzy dowodzi istotnego problemu. Obawa o utratę tożsamości, o sprzeniewierzenie ideowych. To jest ta

granica, której przy kompromisie przekroczyć nie można chyba, że ze wszystkimi konsekwencjami.

19. Pojęcie systemu partyjnego - ocena sytuacji w Polsce

SYSTEMY PARTYJNE - formy i warunki koegzystencji wielu partii istniejących w danym kraju. To jest

koncepcja Morisa Duvergera - kryterium: wielość partii, konkurencyjność i realne szanse na zdobycie władzy

przez różne partie. System partyjny musi być oparty o konkurencję, przynajmniej w demokratycznym

państwie. Można powiedzieć że w Polsce Ludowej był system partyjny , ale nie było żadnej demokracji,

wprawdzie były trzy partie, a więc więcej niż jedna , ale nie było żadnej konkurencji, bo nie tylko liczba partii

rozstrzyga o konkurencyjności. Istniała bowiem najpierw faktyczna, a potem konstytucyjna regulacja zasady

nadrzędności kierowniczej roli partii komunistycznej. Nie było również bumu partyjnego, gdy nagle odzyskana

wolność stworzyła możliwość tworzenia partii , w naszym kraju po roku 1989 nie powstała jakaś szczególnie

duża ich ilość jak na takie duże państwo jak Polska . Możemy zauważyć bardzo słabe zainteresowanie

rozwojem jakichkolwiek organizacji , zarówno politycznych, jak i nie politycznych, takich które nie uczestniczą

w tych najbardziej negatywnie ocenianych działaniach publicznych. Tak więc w oparciu o dwie generalne

zasady należy klasyfikować systemy partyjne: konkurencyjność partii i liczba partii.

Możemy dokonać podziału na systemy:

- wielopartyjne

- dwupartyjne

Dwupartyjny - występuje więcej niż 2 partie ale tylko dwie mają realną szansę zdobycia i utrzymania władzy.

Pozostałe mogą służyć jedynie jako wsparcie w sytuacji kiedy którejś z partii zabrakło głosów, czy mandatów i

to co te partie sobą reprezentują jest wystarczające. Potencjał dwóch dużych partii jest mniej więcej taki sam,

one się różnią przede wszystkim programem Władza wykonywana na zasadzie rotacji, raz jedna, raz druga

Zasadniczo to tylko one władzę sprawują, nikt inny tego zrobić nie może. System jest w związku z tym stabilny

i to jest jego pozytywna cecha.

Wielopartyjne - władzę sprawują więcej niż dwie partie zdolne do zdobycia władzy (zawsze powstaje

koalicja): Ten układ może różnie się organizować:

*System rozbicia wielopartyjnego (duża ilość słabych partii, rozdrobienie, konieczna koalicja, nietrwałe rządy,

częste kryzysy, upadki gabinetów, ogranicza się swobodę wolności małych partii np. Polska - klauzule zaporowe

tzn. stawia się warunek uzyskania odpowiedniej liczby głosów w skali całego kraju a nie tylko okręgu , co

uniemożliwia wejście do Sejmu całkiem drobnym partiom),

*d wublokowy ( podobny do 2 partyjnego ,ale we władzy może uczestniczyć więcej partii, a tak naprawdę to

trzy Tworzy się przynajmniej po 1 stronie układu politycznego blok partyjny, czyli właśnie 2 partie i one

stanowią stabilną reprezentację, i umożliwiają powołanie rządu. np. system niemiecki on jest stabilny, jego

powstanie nie jest efektem rozwiązań prawnych tylko praktycznych), taki blok powstaje albo przed, albo po

wyborach.

*K ooperacji partii u władzy

*1 .niezależnie od liczby partii, konkurencyjność tylko przy wyborach, potem partie działają na zasadzie

współpracy, rezygnują z konkurencyjności.

*2 w razie wystąpienia zagrożenia bytu narodowego partie rezygnują z konkurencyjności i powołują wspólny

rząd, który często nazywa się rządem jedności narodowej . Taki rząd trwa tak długo jak długo istnieje realne

zagrożenie bytu narodowego, kiedy ono ustępuje taki rząd upada i partie wracają do swoich tradycyjnych

zachowań politycznych.

*3.gdy siły partii politycznych są tak wyrównane ,że partie muszą decydować się na wspólny rząd bo innego

wyjścia nie ma np. Austria na przełomie lat 50 i 60- partie były bardzo słabe i żadna nie zdecydowała się na

samodzielne działanie stworzyć rządu),

*j ednej partii dominującej - to taki szczególny układ, system jest wielopartyjny , ale 1 partia zajmuje

szczególną pozycję (wg.koncepcji Duverger”a.,wykazuje się szczególne cechy tej partii domin.np. że

reprezentuje ona szczególnie ważne i dominujące trendy w danym społeczeństwie i jednocześnie zdobywa

największe poparcie. Wg, koncepcji M.Sobolewskiego partia domin. To taka która otrzymuje więcej niż 50 %

mandatów, a pozostałe partie systemu nie stanowią alternatywy wyborczej, bo są zbyt małe i skłócone.

20. Siła grup interesu

GRUPY INTRESU - organizacje, które chronią interesy członków i nie dążą do zdobycia władzy. Wpływają

na ośrodki decyzyjne tak by wydawały decyzje zgodne z interesami ich członków. Są zorganizowane. Lokalne,

regionalne, ogólnokrajowe.

Siła grup interesu zależy od:

1.potęgi finansowej - środki finansowe grup interesu nie mają służyć do korumpowania wszystkich naokoło bo

korupcja to patologia, mają służyć do tego aby organizacja mogła działać, szkolić swoich członków, zwłaszcza

nowych, uczyć fachowości, prawidłowej organizacji, specjalizacji, na to wszystko

niezbędne są środki materialne itd.)

2.reprezentatywności grupy- w szeregach danej organizacji są faktycznie wszyscy lub prawie wszyscy w

imieniu których ona występuje. Traktowana jest jako rzeczywisty reprezentant jakiegoś środowiska, wiadomo

dokładnie czyje interesy ona reprezentuje, ponieważ można je ściśle określić.

3.spoistości organizacji- struktura grupy interesu powinna być taka, która zapewnia możliwość racjonalnego

działania , muszą być powoływane w ramach tej struktury organizacyjnej takie jednostki wewnętrzne , które

zapewnią stabilność struktury i jej zdolność do racjonalnego działania, muszą umożliwić rozstrzyganie

wewnętrznych konfliktów,( dyscyplina, właściwa organizacja, własne sądownictwo koleżeńskie)

4.prestiż społeczny - jest efektem w/w cech organizacji, i prestiż albo organizacja ma , albo go nie ma . Te

które go mają cieszą się większym poparciem.

21 Charakterystyka programów wyborczych w Polsce.

Każdy program wyborczy musi być tak skonstruowany, żeby najbardziej przeciętny wyborca wiedział co

ma z tym zrobić, czyli jest on adresowany do tego wyborcy najmniej przygotowanego do percepcji. Są to

krótkie teksty układane w postaci haseł np. liberalizm-solidaryzm, zastosowane są w nich wszystkie metody

marketingu handlowego i politycznego. Ten program musi być podany w odpowiednim opakowaniu, tak samo

jak towar handlowy, zawiera skrótowe hasła , najbardziej ogólne,i tu trzeba postawić pytanie do jakiej granicy

można w ten sposób postępować? W programie musi być granica etyczna etyka jest elementem niezbędnym w

działalności publicznej. Żeby wygrać wybory lub przynajmniej uzyskać przyzwoity wynik to trzeba przekonać

wyborców do swojego programu czyli w odpowiedni sposób ukształtować ich poglądy.To oznacza że partia

przedstawia pewną ofertę dot. Np. rozwiązań gospodarczych, socjalnych, ustrojowych opartą o ideologię i to

odbywa się w oficjalnych dokumentach partyjnych, publikacjach prasowych poprzez zaprzyjaźnioną prasę , ale

nie jest to tylko oferta w sensie handlowym, ale także propozycja do dyskusji, do rozważania, do analizy, jest to

oddziaływanie na świadomość, na podświadomość, na kształtowanie opinii i postaw. A to wymaga rozpoznania

potencjalnego adresata, środowiska do którego kieruje się swoje koncepcje, trzeba wiedzieć kto nim jest, co

sobą reprezentuje i wiedzieć jakie są jego oczekiwania, trzeba dokonać analizy tej grupy do której będzie się

kierować ofertę. Ta oferta musi być dobrze zaadresowana i oczywiście dziś partie polityczne nie są tak

zidentyfikowane z konkretnym środowiskiem, one mają ogólnonarodowy aspekt działania, więc muszą

adresować swoje programy do różnych grup społecznych i dlatego nasze partie korzystają z fachowej pomocy

aby pozyskać informacje o tych grupach społecznych, wykorzystują różne narzędzia z zakresu socjologii,

ankiety, badania. Stosują jeszcze inne formy działania politycznego a mianowicie kontakt osobisty między

politykami, a różnymi grupami społecznymi. Ta umiejętność nawiązywania kontaktów osobistych jest bardzo

ważna- można to stwierdzić na przykładzie Leppera jeżdżącego po całej Polsce, Kwaśniewskiego w I kadencji

wyborów, czy Tuska który jak zdobył poparcie wyborców wg, przeprowadzonych sondaży to ograniczył

bezpośredni kontakt z wyborcami i przegrał wybory. Dlatego tak duży nacisk kładzie się na kontakt

bezpośredni, na umiejętność komunikowania się z wyborcą.

22) CZY W POLSCE ISTNIEJA ELITY POLITYCZNE- jakiego typu (trzeba konkretnie uzasadnić)

Elity to pewne grupy wyróżniające się określonymi cechami, wybitnymi zdolnościami, nieprzeciętna wiedzą. Są

różne elity - artystyczne, zawodowe, polityczne.

Jak każdy w każdym kraju również w Polsce występują elity polityczne. Rozwijają się one prawidłowo, gdy

jest przepływ z mas do elity oraz gdy droga otwarta jest również w druga stronę. Chodzi mianowicie o

swobodne opuszczanie elit.

Jakie osoby wybierze się do Parlamentu, takie potem są te elity, które decydują w Parlamencie o losach całego

społeczeństwa.

Amerykańscy politolodzy (Burton, Chigley, Gunter) opracowali pewna koncepcje elit, dostosowana do

współczesności. Wg. Nich możemy wyróżnić 3 rodzaje elit:

- elita sfragmentaryzowana;

- elita zintegrowana normatywnie;

- elita zintegrowana ideologicznie.

Elita sfragmentaryzowana charakterystyczna jest dla demokracji nieskonsolidowanej , charakteryzuje ją duże

wewnętrzne zróżnicowanie (ona nie jest jednolita wewnętrznie). Taka elita polityczna dzieli się na frakcje (tak

jak społeczeństwo dzieli się na grupy). Im więcej frakcji tym więcej pomysłów, im więcej frakcji tym trudniej o

porozumienie, tym trudniej znaleźć kompromis, tym trudniej znaleźć wspólny cel. W elicie

sfragmentaryzowanej charakterystyczny jest minimalny stopień strukturalnej integracji (tzn. związku pomiedzy

frakcjami) i normatywnego konsensusu (porozumienia). Zdarza się, że jedna z frakcji występują przeciwko

podstawom systemu. Konsekwencja sfragmentaryzowania elit jest niestabilność władzy i kryzysy.

Elita zintegrowana normatywnie jest przeciwieństwem elita sfragmentaryzowanej, występuje tu relatywnie mało

frakcji. Frakcje nie występują przeciwko podstawom systemu. Frakcje są zdolne do porozumienia. Występuje

wysoki poziom porozumienia normatywnego. Jest to demokracja skonsolidowana. Rządy są stabilne, sprawne.

Ale osiągnięcie tego poziomu jest uzależnione od odpowiednio wykształconej struktury społecznej.

Elita zintegrowana ideologicznie. Jest to elita niedemokratyczna. W skrajnych sytuacjach nie dzieli się na żadne

frakcje (przykład PRL-u zasadniczo, formalnie były 3 frakcje w rzeczywistości była jedna PZPR. Istniejący

wówczas Front Jedności Narodu - był strukturą, która w imieniu wszystkich wystawiała listy wyborcze). Elita

zintegrowana ideologicznie nie dopuszcza żadnych innych ideologii.

Biorąc powyższe pod analizę można stwierdzić, że w Polsce mamy do czynienia z brakiem porozumienia elit.

Był czas, że zastanawiano się czy czasem nie jesteśmy demokracją skonsolidowaną, ten okres się szybko

skończył. Można powiedzieć, że w stosunku do liczby mieszkańców, w Polsce działa i przystępuje do wyborów

niewielka liczba partii. Zatem i w Parlamencie działa tych partii jeszcze mniej, pomimo tego nie są w stanie

dojść do porozumienia, kompromisu. Wydaje się, że w chwili obecnej byłoby nieporozumieniem powiedzieć, że

osiągnęliśmy etap demokracji skonsolidowanej, tzn. że istnieje porozumienie pomiędzy elitami. To rozumienie

powinno obejmować 2 elementy a mianowicie porozumienie co do norm, na których system się opiera i tu

porozumienie jest. Żadna z sił politycznych nie występuje przeciwko podstawom systemu, nie neguje jego

podstaw . Ten warunek jest spełniony a 2 dot. relacji dot. pomiędzy frakcjami elity. Jak już wspomniałam w

Polsce relatywnie dużo frakcji nie ma. Na dobrą sprawę jest ich około 10. Pomimo tego nie są one zdolne do

tworzenia porozumień trwałych. Pomiędzy nimi są różnice tak daleko idące, że tego porozumienia zawrzeć się

nie da. I to powinno nas prowadzić do wniosku, że osiągnęliśmy etap demokracji nie skonsolidowanej. Jest to

sytuacja niełatwa ale demokracja nie skonsolidowana może prowadzić do skonsolidowanej wtedy - kiedy elity

zdołają opanować kryzys, wyjść z niego pozytywnie, eliminując najbardziej skrajne poglądy.

23) HISZPANIA

Hiszpański sposób przekształceń demokratycznych

W latach 30-ych XX wieku monarchia hiszpańska została obalona, powołano republikę, którą jednak po prawie

50-ciu latach zniesiono i powołano ponownie monarchię. Monarchia hiszpańska pojawia się, jako organ

konstytucyjny, nie uosabiający suwerenności. Monarchia kojarzyła się z określoną formą ustrojową i ściśle

określonym miejscem monarchy we władzy. W przypadku Hiszpanii monarcha jest usytuowany na poziomie

organu państwowego, o bardzo ograniczonych kompetencjach. Działanie monarchy hiszpańskiego możliwe jest

właściwie tylko poprzez jego autorytet. Gdy jest to podmiot o bardzo wysokim autorytecie, to jego znaczenie

może znacznie wzrosnąć. Przy tak ograniczonym zakresie kompetencji muszą zaistnieć określone warunki,

które pozwolą działać monarsze (np. zagrożenie wewnętrzne, przewroty). Wówczas monarcha może w sposób

aktywny podjąć jakieś działania, ale musi być podatny grunt polityczny. Nie ma gwarancji skuteczności tych

działań - ale punktem wyjścia jest jego autorytet. Monarchia hiszpańska nie powstała przypadkowo, na zasadzie

środka zaradczego. Te zmiany, które nastąpiły pod koniec lat 70-ych XX wieku i zakończyły się uchwaleniem

konstytucji, były wynikiem wprowadzenia w życie przemyślanych koncepcji wprowadzenia władzy po śmierci

gen. Franco. Te zmiany były przygotowywane już od lat 50-ych, Juan Carlos był w tym celu odpowiednio

kształcony (kontakty w armii). Cała ta zmiana była przemyślana i wykonywana przez kilkanaście lat.

---