Procedura międzynarodowa udzielania patentów

Zestawienie znaków towarowych zawiera:

• numer rejestru znaków towarowych lub rejestru wspólnych znaków towarowych

• datę zgłoszenia znaku towarowego od której trwa prawo z rejestracji znaku

• po skrócie „Pierwsz.” podana jest data zgłoszenia lub wystawienia

• w nawiasie kod kraju w którym dokonano zgłoszenia lub wystawienia

• nazwa i siedziba uprawnionego na rzecz którego został zarejestrowany znak towarowy z kodem kraju

• wykaz towarów, do których znak jest przeznaczony

• klasy towarowe

• zarejestrowany znak towarowy

• zastrzeżenia kolorów

W Unii Europejskiej wydano wiele aktów regulujących kwestię ochrony własności:

• Dyrektywa Rady nr 76/768/EWG o ujednoliceniu przepisów dotyczących produktów kosmetycznych

• Dyrektywa Rady nr 84/450/EWG w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących reklamy wprowadzającej w błąd

• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 97/55/WE zmieniającą dyrektywę nr 84/450/EWG dotyczącą reklamy wprowadzającej w błąd w celu uwzględnienia reklamy porównawczej

• Rozporządzenie Rady nr 1576/89/EWG dotyczące ogólnych zasad oznaczania, opisu i prezentacji artykułów spirytusowych

• Dyrektywa Rady nr 89/552/EWG w sprawie ujednolicenia przepisów prawnych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących przekazu i działalności telewizyjnej

• Dyrektywa Rady nr 92/28/EWG w sprawie reklamy produktów medycznych przeznaczonych dla ludzi

• Rozporządzenie Rady nr 1493/1999 w sprawie wspólnej organizacji rynku win

• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2000/13/WE o znakowaniu, prezentacji i reklamie żywności

• Pierwsza Dyrektywa Rady nr 89/104/EWG o harmonizacji przepisów państw członkowskich o znakach towarowych

• Rozporządzenie Rady nr 40/94/WE o znaku towarowych Wspólnoty

• Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 2868/95 wdrażające rozporządzenie rady 40/94EWG dotyczące znaku towarowego Wspólnoty

• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 98/71/WE w sprawie ochrony prawnej wzorów

• Rozporządzenie Rady nr 2081/92/EWG w sprawie ochrony oznaczeń geograficznych i oznaczeń pochodzenia produktów rolnych i artykułów żywnościowych

• Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr 98/44/EWG o ochronie prawnej wynalazków biotechnologicznych

Znak towarowy Wspólnoty

Powstanie z dniem 1 stycznia 1993r Jednolitego Rynku pozwoliło na swobodny przepływ towarów, usług, kapitału i ludności. W ej sytuacji znak towarowy Wspólnoty utworzono jako instrument dla ochrony znaku na całym terytorium Wspólnoty Europejskiej. Rozporządzenie Rady Komisji Europejskiej nr 40/94 z dnia 20 grudnia 1993r. utworzyło nowe terytorialne prawo własności przemysłowej Unii Europejskiej. Jest to prawo regionalne, które funkcjonuje na terenie Unii, prawo to koegzystuje z prawami krajowymi oraz międzynarodowymi tj. udzielonymi zgodnie z Porozumieniem madryckim i Protokołem do tego Porozumienia.

Mając na uwadze ww. Rozporządzenie powołano organ administracyjny, który zajmuje się postępowaniem dotyczącym rejestracji znaku towarowego Wspólnoty. W tym celu powstał Urząd do Spraw Harmonizacji Rynku Wewnętrznego w Alicante(OHIM). Urząd ten rozpoczął działalność w 1996r. i początkowo rejestrował tylko znaki towarowe. Obecnie można uzyskać ochronę wzorów przemysłowych.

Postępowanie wobec znaku towarowego Wspólnoty reguluje Rozporządzenie Rady nr 40/94/94/WE o wspólnotowym znaku towarowym. Do aktów prawnych dotyczących znaku towarowego Wspólnoty oprócz wymienionych Rozporządzeń Komisja Europejska wprowadziła Rozporządzenie nr 2869/95 dotyczących opłat uiszczanych w OHIM oraz Rozporządzenie nr 21/96 ustanawiające zasady proceduralne Komisji Odwoławczej. Ponadto Komisja upoważniła OHIM do wydawania przewodników dotyczących postępowania przed Urzędem a Prezydent OHIM-u uzyskał uprawnienia wydawania wewnętrznych decyzji i komunikatów.

Ważną rolę w kształtowaniu prawa europejskiego pełni, poprzez swoje orzecznictwo Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Luksemburgu. Nie posiada on kompetencji prawotwórczych, ale w praktyce zasady wypracowane przez orzecznictwo Trybunału mają moc zasad prawnych. Sytuacja taka ma miejsce w zakresie prawa wynikającego z ochrony znaku towarowego, jego funkcji, a także wyczerpania prawa. Zanim wprowadzono unijny znak towarowy, podmioty gospodarcze mogły chronić swoje znaki na terenie UE dwiema drogami:

• krajową

• międzynarodową

Rejestracja na poziomie krajowym wymagała zgłoszenia znaku towarowego w każdym z państw członkowskich.

Rejestracja na poziomie międzynarodowym pozwalała uzyskać ochronę znaku przez jedno zgłoszenie, lecz ogranicza się wyłącznie do krajów Unii należących do Porozumienia madryckiego o międzynarodowej rejestracji znaków towarowych.

Zasady dotyczące rejestracji znaku towarowego Wspólnoty przed Urzędem do Spraw Harmonizacji Rynku Wewnętrznego w Alicante

Znak towarowy Wspólnoty ma jednolity charakter, co oznacza, że wywiera jednakowy skutek na terytorium całej Wspólnoty. Rejestracja, unieważnienie, zakaż używania odnosi się do całej wspólnoty. Definicja znaku Wspólnoty obejmuje, każde oznaczenie, które może być przedstawione w formie graficznej, w postaci słów, literami, cyframi, kształtem towarów, lub ich opakowań o ile posiadają zdolność odróżniania towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od innego. Zgłaszającym mogą być osoby prawne, fizyczne pochodzące z krajów członkowskich Unii oraz osoby spoza Unii.

Reprezentantem zgłaszającym mogą być:

• adwokaci

• prawnicy - posiadający kwalifikacje w dziedzinie własności przemysłowej lub prowadzący sprawy z zakresu znaków towarowych

• osoby fizyczne i prawne mogące reprezentować podmioty muszą posiadać miejsce zamieszkania lub siedzibę firmy na terytorium Wspólnoty/ dotyczy zarówno pełnomocników strony jak i kancelarii zgłaszających osoby umocowane do reprezentacji przed Urzędem

• inne osoby wpisane na listę reprezentantów prowadzona przez OHIM do tej grupy należą także rzecznicy patentowi

Od chwili wejścia Polski do UE polski rzecznik patentowy może być wpisany na listę na podstawie listy rzeczników patentowych prowadzonej przez Urząd Patentowy> Urząd w Alicante nie sprawdza w tym przypadku kwalifikacji rzecznika. W przypadku jednak gdy zaistnieją jakiekolwiek wątpliwości Urząd w Alicante może zwrócić się do organu krajowego o potwierdzenie otrzymanego certyfikatu.

Znaki można zgłaszać bezpośrednio do Urzędu w Alicante lub w Urzędzie Patentowym kraju członkowskiego. Urząd Krajowy otrzymując dokumentację w sprawie znaku towarowego Wspólnoty, po stwierdzeniu że dokumentacja ta odpowiada wymogom formalnym, nadaje datę zgłoszenia i w ciągu 2 tygodni od daty zgłoszenia zobowiązany jest przesłać ją do OHIM. Zgłoszenia dokonuje się na oficjalnych formularzach i muszą one spełniać wymogi określone w Regulaminie Wykonawczym. Osoby nie mające miejsca zamieszkania lub siedziby we Wspólnocie muszą być reprezentowane przed OHIM przez profesjonalnych przedstawicieli. Jeżeli zgłaszający chce zastrzec pierwszeństwo, powinien złożyć stosowne oświadczenie oraz złożyć kopię wcześniejszego zgłoszenia. Zgłoszenia dokonuję się w jednym z języków urzędowych obowiązujących w UE (hiszpański, duński, niemiecki, greckim, angielskim, francuskim, włoskim, holenderskim, portugalskim, fińskim lub szwedzkim) zgłaszający ma obowiązek wskazania drugiego języka spośród języków procedury Urzędu, którymi są: angielski, francuski, hiszpański, niemiecki, włoski w celu ewentualnego postępowania przed Urzędem. Język ten nie może być językiem kraju pochodzenia.

W zgłoszeniu można powołać sie na tzw. starszeństwo, jeżeli zgłaszany znak Wspólnoty jest identyczny jak zarejestrowany znak krajowy lub znak zarejestrowany na podstawie porozumień międzynarodowych i przeznaczony do oznaczania identycznych towarów lub usług; zrzeczenie się wcześniejszego prawa do znaku nie spowoduje utraty prawa starszeństwa. Zastrzeżenie starszeństwa powinno zawierać następujące elementy:

• kraj lub kraje w których został zarejestrowany znak krajowy

• datę rejestracji znaku

• numer rejestracji znaku

• listę towarów i usług

• warunkiem uznania starszeństwa jest fakt pozostawania prawa w Mocy w dacie wystąpienia z wnioskiem o uznanie starszeństwa

Urząd w Alicante przeprowadza postępowanie w zakresie bezwzględnych warunków rejestracji znaku, a także sporządza sprawozdanie z poszukiwań w stosunku do podobnych znaków zgłoszonych i zarejestrowanych z wcześniejszym pierwszeństwem. Poszukiwania przeprowadzają także Urzędy krajowe. Po publikacji zgłoszenia powiadamia on właścicieli wcześniejszych znaków towarowych Wspólnoty. W ciągu 3 miesięcy od publikacji zgłoszenia można wnieść sprzeciw. Wszystkie zgłoszenia publikowane są w 11(kiedyś) językach urzędowych Wspólnoty Europejskiej, w tych samych językach dokonywane są wszystkie wpisy do rejestru. Po wejściu krajów kandydujących do UE powiększa się listę języków urzędowych.

Ochrona znaku trwa 10 lat od momentu zgłoszenia i może być na wniosek właściciela przedłużona na dalsze okresy dziesięcioletnie. Zgłaszający lub właściciel znaku wspólnotowego może wystąpić o konwersję swojego znaku na znak krajowy w następujących sytuacjach:

• jeżeli zgłoszenie znaku wspólnotowego nie może być zarejestrowanie z powodu braku bezwzględnych lub względnych warunków rejestracji

• jeżeli znak towarowy Wspólnoty został wygaszony lub unieważniony lub uprawniony zrzekł się ochrony swojego znaku oraz jeżeli nie przedłużono okresu ochrony znaku

W tym przypadku znak krajowy otrzymuje taką samą datę zgłoszenia lub datę pierwszeństwa wynikającą ze zgłoszenia znaku wspólnotowego.

Jakie oznaczenia mogą być rejestrowane jako CTM?

Opierając się na definicji znaku można wyodrębnić następujące oznaczenia, które mogą być zarejestrowane jako znak towarowy Wspólnoty:

1. słowne zawierające litery, cyfry oraz kombinacje słów, liter i cyfr

2. graficzne w tym również w kolorze

3. kolory i kombinacje kolorów

4. trójwymiarowe

5. dźwiękowe

Zgłoszenie musi zawierać prezentację graficzną znaku / wymóg bezwzględny

Jakie oznaczenia nie mogą być zarejestrowane jako CTM?

Znak ocenia się wg:

• bezwzględnych warunków odmowy - obligatoryjne badania przez OHIM

• względnych warunków odmowy - w trybie sporządzania raportów i wnoszenia sprzeciwów

Bezwzględne warunki odmowy rejestracji znaku towarowego Wspólnoty występują w sytuacjach, kiedy znak jest:

• pozbawiony wyróżniającego charakteru

• nazwą rodzajową

• oznaczeniem wskazującym na rodzaj, jakość, wartość i geograficzne pochodzenie

• sprzeczny z porządkiem publicznym i zasadami współżycia społecznego

• oznaczeniem wprowadzającym w błąd

• oznaczenia dla win, które w oszukańczy sposób wskazuje pochodzenie geograficzne

• oznaczeniem, które zwyczajowo stało się potocznym określeniem używanym w handlu

Względne warunki odmowy rejestracji znaku towarowego Wspólnoty występują w sytuacjach, kiedy znak jest podobny lub identyczny do:

• wcześniejszego zgłoszenia lub rejestracji CTM

• wcześniejszego znaku zgłoszenia lub zarejestrowanego w jednym z krajów Unii

• znaku towarowego korzystającego z międzynarodowej rejestracji zgodnie z Porozumieniem madryckim lub Protokołem do tego Porozumienia/ na terytorium wyznaczonego kraju/

• nie rejestruje się znaku jeżeli znak jest powszechnie znany w krajach Unii oraz gdy jest zgłoszony do ochrony z naruszeniem art.6 Konwencji paryskiej

• podczas gdy urząd prowadzi badania przy bezwzględnych warunkach odmowy to względne warunki oceniane są w momencie złożenia sprzeciwu osób, których pawa mogą być naruszone

Jaki jest tryb postępowania przy rejestracji CTM?

Procedurę można podzielić na trzy etapy:

• badanie zgłoszenia pod względem formalnym, ze szczególnym uwzględnieniem klas towarowych i/lub usługowych / zakres ochrony / oraz sprawdzenie opłaty za zgłoszenie, która powinna być wniesiona w ciągu miesiąca od daty wniesienia podania o rejestrację znaku

• badanie merytoryczne zgłoszenia i sporządzenie raportu z poszukiwań

• publikacja i wnoszenie sprzeciwów

W trakcie postępowania wydawane są decyzje, które mogą być zaskarżane do Komisji Odwoławczej OHIM-u

W jaki sposób można dokonać zgłoszenia CTM?

OHIM uznaje następujące formy składania dokumentów:

• bezpośrednio składając w Wydziale Zgłoszeń lub przez 24h w skrzynce pocztowej przy urzędzie

• pocztą kurierską

• e-mailem

• faxem

• w postaci elektronicznej formy zapisu na dyskach

• od 12 listopada 2008r można zgłaszać się na stronie http://service.oami.eu.int/forms/ctmapplication/.

• Formaty przesyłanych dokumentów *pfd i *jpeg

Etykietowanie

Etykietowanie produktów służy do umieszczania na produkcie różnych informacji oraz do podniesienia walorów estetycznych. Firmy oferujące swoje towary odchodzą od drogich opakowań zastępując je znacznie tańszymi etykietami

Etykietowanie produktów żywnościowych i opakowań na napojów

Samoprzylepne laminaty etykietowane UMP Raflatac nadają się do niebezpośredniego etykietowania produktów żywnościowych i spełniają wymogi jednego z następujących certyfikatów: FDA 175.105, BfR XIV, BfR XXXVI, BfR XV

Zarówno Food and Drugs Administration(USA), jak i BfR (Federalny Instytut Oceny Ryzyka) publikują wykazy, zawierające zgodę na stosowanie określonych komponentów chemicznych w kontakcie z żywnością. Jednak instytucje te nie zajmują się certyfikatami dla indywidualnych produktów.

Etykietowanie w logistyce i transporcie

Każdy transportowany produkt wymaga identyfikacji i do tego celu wykorzystuje się etykiety samoprzylepne. Etykiety, które spełniają wymogi BS5609, zalecane są etykietowania beczek z substancjami chemicznymi, także do transportu morskiego. Celem nowych regulacji prawnych Parlamentu Europejskiego jest zapobieganie powstawaniu materiałów odpadowych. Część tych regulacji ogranicza użycie określonych substancji chemicznych we wszystkich produktach i materiałach przeznaczonych dla przemysłu motoryzacyjnego. Jednym z aspektów jest ograniczenie zawartości metali ciężkich: ołowiu, kadmu, rtęci i sześciowartościowego chromu

Etykietowanie farmaceutyków

Wymaga użycia specjalnych papierów i klejów które być może będą musiały wytrzymać proces sterylizacji i które nie mogą migrować przez materiał opakowania. Dane bezpieczeństwa produktów zawarte w Dyrektywie 1999/45/EC art.14 oraz w Dyrektywie 2001/58/EC nie dotyczą materiałów samoprzylepnych. Obecność metali ciężkich jest przedmiotem troski w wielu aplikacjach, wliczając w to etykietowanie farmaceutyków.

WYKŁAD ALKOHOLE

Napój alkoholowy - to każdy produkt przeznaczony do spożycia zawierający więcej niż 0,5% (wg definicji ustawowej) alkoholu etylowego pochodzenia rolniczego.

Alkoholowe napoje - napoje mające właściwości odurzające o zawartości alkoholu powyżej 1,5%

Produkcja etanolu

Etanol ciecz d=789,4 g/dm3 temp.wrz=78,4C

Etanol jako paliwo Qspalania= 27MJ/kg, tani wygodny powstają nietoksyczne produkty spalania, dodatek do benzyn do 20%

etanol jako rozpuszczalnik, surowiec w przemyśle chemicznym

etanol syntetyczny - produkowany z węglowodorów

surowce naturalne:

• zawierające cukry proste: melasa, sok z trzciny cukrowej, buraków cukrowych

• zawierające wielocukry: skrobia, celuloza

Etapy produkcji etanolu z ziemniaków

Produkt	Gorzelnia rolnicza 1t ziemniaków	Gorzelnia przemysłowa 1t melasy
Spirytus surowy Wywar Drożdże CO2	130l 1000l 8kg 60kg	300l 5000l 20+60 150kg

Mikroorganizmy produkujące etanol powinny być:

- wydajne

- wytwarzać tylko jeden produkt

- odporne na mutacje i infekcje (stabilne)

- być względnie odporne na obecność produktu

- działać w podwyższonej temperaturze

Spośród wielu mikroorganizmów zdolnych do produkcji etanolu, wymagania te są spełniane przez drożdże Saccharomyces serevisiae - działają w temp. poniżej 40ºC, są aktywne, gdy stężenie etanolu nie przekracza 12% w hodowli okresowej, w warunkach beztlenowych wytwarzają wyłącznie etanol. Inne mikroorganizmy: bakterie nie wykazują homofermentacji warunkach w warunkach tlenowych wytwarzają kwas octowy.

Schemat fermentacji etanolowej

C₆H₁₂O₆ → 2 C₂H₅OH + 2 CO₂ ∆H= -48kJ/mol

100kg 51.1kg

Ale rzeczywista wydajność jest niższa, część substratu idzie na przyrost biomasy + produkty metabolizmu.

Metody fermentacji etanolowej:

• proces okresowy - stosowany w małych gorzelniach

• proces ciągły

Czynniki wpływające na przebieg fermentacji:

• kwasowość - optymalne pH 4.5 - 4.7 (takie pH ogranicza ryzyko infekcji bakteryjnych) w wyższych pH wzrasta ilość glicerolu i kwasów organicznych w produktach

• temperatura - optymalna 30-40ºC w wyższych tempeaturach maleje aktywność drożdży, maleje odporność na toksyczne działanie etanolu

• rodzaj substratu - szczepy są D- lub L- specyficzne, większość nie fermentuje L- cukrów

• stężenie cukru - zazwyczaj od 12-20% wysokie stężenia hamują proces, optymalne stężenie powinno być poniżej 20%

• tolerancja na alkohol - maksymalnie do 20%, drożdże browarnicze do 6%, winiarskie do 15%

• pożywki - potrzebny jest azot (sole amonowe), fosfor (nawóz fosforowy np. superfosfat) oraz śladowe ilości witamin (obecne w naturalnych surowcach)

• rozpuszczony tlen - konieczne jest minimalne napowietrzenie (wzrost biomasy, żywotność szczepu)

• zanieczyszczenia mikrobiologiczne - bakterie kwasu mlekowego i octowego konieczność sterylizacji aparatury

Wydzielanie i oczyszczanie etanolu

Zawartość etanolu w roztworach pofermentacyjnych od 2 do 16%.

Rektyfikacja - do stężenia azeotropowego 96,5% (t_w=78,15ºC dla p=1 atm

Schemat zestawu odpędowo - rektyfikacyjnego

1 - kolumna zacierowa

2 - kolumna odpędzająca - najbardziej lotne frakcje

3 - kolumna rektyfikacyjna

4 - deflegmatory

Rektyfikacja - proces przeciwprądowego zetknięcia się cieczy i par z jednoczesną wymianą masy i ciepła

Bilans materiałowy całej kolumny S=D+W

S - surówka

D - destylat

W - ciecz wyczerpana

S_xs = D_xd+W_xw

x - ułamek molowy składnika bardziej lotnego

Bilans części wzmacniającej kolumny V=O+D

V - strumień oparów

O - strumień cieczy

V_y = O_x+D_xD

y - ułamek molowy składnika bardziej lotnego

Otrzymywanie etanolu bezwodnego

1. destylacja znad środków higroskopijnych

CaO, CaCl₂, CaSO₄

2. Rektyfikacja azeotropowa

3. Destylacja pod zmniejszonym ciśnieniem

Zagospodarowanie wywaru gorzelniczego

Przeciętna gorzelnia

60m³ etanolu na dobę

ścieki odpowiadające miastu o populacji 1mln mieszkańców

chemiczne zapotrzebowanie tlenu ok 40 000 - 60 000mg O₂/dm³

Składnik	Melasa	Ziemniaki	Żyto
Popiół Bezazotowe Pentozy Tłuszcz Białko Inne razem	0,2 3,6 0,1 - 1,0 1,1 7,8	0,7 2,2 0,5 0,1 1,6 0,6 5,7	0,4 2,8 0,5 0,4 1,6 1,6 7,3

1. składnik pasz (tylko wywary skrobiowe - zbożowe, lub ziemniaczane)

2. nawadnianie pól i łąk

3. beztlenowe wytwarzanie biogazu

4. zdrożdżowanie - dodawanie fosforanów i soli amonowych, hodowla drożdży Torulis, Torulopsis, Candida

5. zatężanie i spalanie (wartość opałowa po wysuszeniu 12,6kJ/g - popiół stosowany jako nawóz potasowy

Zastosowanie etanolu:

• jako rozpuszczalnik substancji organicznych i nieorganicznych (lakiery, perfumy)

• surowiec do syntezy sztucznego kauczuku

• surowiec w wielu syntezach chemicznych (np. eteru etylowego)

• w przemyśle farmaceutycznym (np. do wyrobu nalewek)

• w przemyśle kosmetycznym

• w medycynie jako środek odkażający

• do produkcji octu spirytusowego

• środek konserwujący

• jako dodatek do paliw silnikowych w formie odwodnionej razem z benzyną

• do celów spożywczych

• w przemyśle cukierniczym

• jako roztwór jodyny do dezynfekcji

• odwodniony etanol do produkcji spirytusu skażonego - denaturatu

• jako odczynnik chemiczny

• do produkcji aldehydu octowego

Etanol do celów spożywczych otrzymuje się w wyniku fermentacji cukrowej. W przemyśle natomiast używa się czystszy chemicznie alkohol, którego produkcja jest tańsza niż fermentacja. Wysoka cena alkoholu spożywczego nie jest odzwierciedleniem kosztów jego produkcji. Nakłada się na niego tzw. akcyzę (nawet 300%). Rzeczywisty koszt produkcji 1l to nie całe 6zł.

Etanol jest silną trucizną. Wypicie 150-250 g czystego alkoholu naraz może powodować śmierć, choć są to dość rzadkie przypadki i zazwyczaj do

zgonu przyczyniają się też inne czynniki. Spożywanie alkoholu etylowego podczas ciąży może prowadzić do wystąpienia u dziecka alkoholowego zespołu płodowego(FAS). Jest to zespół zaburzeń wyrażających się pod postacią opóźnienia umysłowego, dysfunkcji mózgu, zaburzeń w uczeniu się. Przejawiają się nawet w postaci wad serca i obniżeniem IQ|

Podział napojów alkoholowych:

1. ze względu na zawartość procentową alkoholu

• nisoprocentowe

• wysokoprocentowe

1. ze względu na ich skład

• alkohole

• koktajle

Napój	Surowiec
Wódka Scotch whisky Irish whisky Aquavit Tequila Kirshwasser Cognac Armaniak Brandy Rum Sake	Ziemniaki, ziarno zbóż Jęczmień Jęczmień, pszenica, owies Ziemniaki, zboża, kminek Sok z kaktusa Wiśnie Białe winogrona Białe winogrona Różne owoce Trzcina cukrowa ryż

Alkohole wysokoprocentowe

Alkohole wysokoprocentowe to: spirytus, wódki, nalewki, likiery i inne trunki zawierające destylowany alkohol. Mogą zawierać dodatki i takie jak: cukier, owoce, zioła, przyprawy a nawet kwiatostany. Klasyfikacja jest trudna, ponieważ czasami pod jedną nazwą może kryć się alkohol sporządzony w zależności od receptury np. jako nalewka lub likier, lub też do produkcji danego trunku mogły być użyte np. koniak lub czysta wódka

Alkohole wysokoprocentowe: anyżówka, arak, archi, armagnac, bimber, burbon, calvados, gin, genever, grappa, koniak, likiery, nalewki, ratafia- likier lub wódka, rum, rumptof, śliwowica, tequila, whisky, winiak, wódka.

Likiery

• advocaat - ajerkoniak - likierjajeczny

• absynt - likier piołunowy

• alasz - likier kminkowy

• lamaretto - likier migdałowy

• gold wasser - likier ziołowy z płatkami złota

• malibu - napój na bazie rumu i ekstraktów kokosowych

• sambuca

Proces słodowania whisky

Pierwszy etap procesu jest słodowaniem jęczmienia. Jęczmień jest moczony w wodzie przez 3 albo 4 dni przed słodowaniem. Następnie jest rozkładany na podłodze poza słodownią, aby wykiełkować. Aby zatrzymać kiełkowanie słodowany jęczmień jest suszony w piecu przemysłowym, identyfikowalnym przez wyróżniający się komin „Pagoda", charakterystyczny dla każdej destylatami.

Mycie - słodowany jęczmień jest następnie mielony z grubsza i zmieszany z gorącą wodą w naczyniu i tworzy tzw. zacier, ten proces przemienia krochmal w jęczmieniu w ocukrzony płyn zwany brzeczką.

Fermentacja - brzeczka jest następnie przeniesiona do kadzi fermentacyjnej gdzie są dodawane drożdże i proces fermentacji zamienia scukrzoną brzeczkę w alkohol o zapachu i smaku podobnym do kwaśnego piwa. To jest tzw. mycie

Destylacja - destylacja rozdziela alkohol od roztworu. Słodowa whisky jest rektyfikowana dwa razy: pierwsza destylacja odbywa się w większej myjni; druga - w nieznacznie mniejszej i otrzymuje się tzw. - niskie wino (low-wines) albo „spirytus" („spirt"). Piec „Stillman" podnosi temperaturę w myjni i nadal sfermentowany płyn jest stopniowo ogrzewany a alkohol wyparowuje. Pary podnoszą się w górę wąską szyjką kolby i pomijając „głowę", są wcześniej skierowane przez kondensatory i powracają z powrotem do płynu.

Maturacja - płyn jest zbierany w zbiorniku przed poddaniem do drugiej destylacji niskiej jakości wina (low-wines), albo spirytusu gdzie proces zostaje powtórzony. Kolumna rektyfikacyjna kontroluje drugą destylację nie tylko w środku, albo średniak, strumień spirytusu zostaje zebrany jako nowy spirytus i może być oszacowany i zmierzony. Pierwsze „chłodzenie” i koniec destylacji, są odwrócone, ponieważ redestylacja następuje z wina niskiej jakości. Średniak jest zebrany przez kolumnę redestylacyjną , tylko kiedy on jest zapełniony, oznacza to, że doszło do wysokiego poziomu produktu o wystarczającym standardzie.

Gdy odpowiednia jakość whisky została uzyskana, spirytus jest gotowy do napełnienia do specjalnie wybranych beczek dębowych celem długiego okresu dojrzewania w chłodnych ciemnych magazynach.

Jakość beczek, w których „whisky" odpoczywa, jest monitorowana celem dla uzyskania odpowiedniej jakości. Są używane odpowiednie beczki, by mogło dojrzewać „olorosso", „fino" albo „sherry" „amontillado" i użyte kiedyś do burbona. Typy użytych beczek są określane przez mistrza „mieszarka", który nadaje szczególny charakter i ciągłość whisky.

Butelkowanie - Po minimum trzech latach alkohol może być prawnie zdefiniowany jako szkocka whisky. W praktyce najbardziej szkocka whisky dojrzewa dużo dłużej, od pięciu do dziesięciu lat, a czasami aż 25 lat albo dłużej.

To następuje w tym okresie, gdy utworzy się gładki i złoty charakter każdej whisky, zanim nastąpi butelkowanie, by rozpuścić alkohol do odpowiedniej siły i dopiero wówczas słodowa whisky jest butelkowana.

Napojami alkoholowymi są także:

• wódki wytrawne, półsłodkie

• słodkie, oraz piwa, kremy, likiery

Wśród likierów można wyróżnić:

• owocowe (Cherry Brandy, Polish Cherry)

• o smaku owocowym

• korzenno - ziołowe (Goldwasser)

• o smaku specjalnym (Alasz, Likier miętowy)

Alkohole nisko i średnioprocentowe to:

• piwa

• miody pitne - uzyskiwane z brzeczki miodowej poddanej fermentacji

• wina (gronowe, sorto, sangria, wermut, wino musujące, owocowe np. z jabłek - cydr, inne: sake, kumys

Wina

1. ze wzg. na zawartość alkoholu wyróżnia się:

• lekkie

• średnio mocne

• mocne

• wzmocnione

2. ze wzg. na zawartość cukru

• wytrawne

• półwytrawne

• półsłodkie

• słodkie

• bardzo słodkie

3. ze wzg. na sposób konsumpcji

• stołowe

• deserowe

• specjalne - ziołowe, musujące

Produkcja wina:

- czerwonego - niemal zawsze produkowane z ciemnych winogron, jego charakter zależy przede wszystkim od garbników głównie taniny, zawartych w skórkach i pestkach. Grona prasuje się ponownie by tanina przedostała się do miąższu, bo dodaje winu głębi smaku i barwy. Trwająca od 10 do 30 dni fermentacja odbywa się w wyższej temperaturze niż w przypadku winogron białych.

- białego - z białych winogron, po wytrąceniu osadu, gdy zimny sok jest czysty, następuje fermentacja. proces ten jest dłuższy niż w przypadku wina czerwonego, ale temperatura i czas są różne w zależności od rodzaju produkowanego wina

- różowego - są najczęściej produkowane tak samo jak czerwone, ale ciemne skórki winogron usuwane są juz po 12 -36 godz

Miód pitny - tradycyjny napój alkoholom powstały w wyniku fermentacji brzeczki miodu pszczelego, najczęściej lipowego. Wyrabiany i spożywany od średniowiecza m.in. w Polsce i na Litwie. Produkcja miodu pitnego nazywana jest miodosytnictwem, a budynek, w którym odbywa się produkcja - miodosytnią.

Miód pitny to napój alkoholowy podobny do wina, uzyskiwany na drodze fermentacji miodu pszczelego, rozcieńczonego wodą, czyli tzw. brzeczki miodowej. Brzeczka może zawierać dodatkowo także chmiel, zioła, korzenie lub sok owocowy, nadające miodom różny smak i charakter. Produkcja nie różni się zasadniczo od wyrobu wina owocowego.

Podział miodów pitnych

1. w zależności od sposobu przygotowania brzeczki:

• niesycone - miód mieszany jest z woda i fermentowany bez dodatkowych zabiegów

• sycone - miód jest mieszany z woda i otrzymana brzeczka jest gotowana

Jest to najczęściej stosowana technika, ze względu na to, że proces gotowania niszczy różne szkodliwe drobnoustroje mogące przeszkadzać w fermentacji.

2. w zależności od stopnia rozcieńczenia brzeczki wodą:

• półtoraki - miody, w których na 11 miodu (1,4kg) wzięto 0,51 wody Tego typu miody pitne fermentują bardzo trudno, dając słodki produkt bardzo wysokiej jakości, który, by był gotowy do spożycia musi leżakować nawet 10 lat.

• dwójniaki - miody, w których na 11 miodu (L4kg) wzięto 11 wody.

• trójniaki - miody, w których na 11 miodu (l,4kg) wzięto 21 wody. Dojrzewają 1-1,5 roku.

• czwórniaki - miody, w których na 11 miodu (l,4kg) wzięto 31 wody. Dojrzewają 6-8 miesięcy. Trójniaki i czwórniaki są najczęściej wyrabiane w domowych warunkach, przez amatorów, jako najłatwiejsze do sporządzenia.

Najmocniejsze (posiadające największą zawartość alkoholu) są półtoraki. Półtoraki i dwójniaki określane są niekiedy mianem miodów królewskich. Większa zawartość miodu pociąga za sobą konieczność dłuższego leżakowania, i tak trójniak leżakuje od 1,5 roku do 4 lat, półtorak natomiast od ośmiu do dziesięciu.

Inny podział w zależności od stopnia rozcieńczenia miodu:

• Półtoraki - miody, dla których brzeczka powstaje z jednej jednostki objętości miodu rozcieńczonej polową jednostki objętości wody (58-610 Bllg)

• Dwójniaki - miody, dla których brzeczka powstaje z jednej jednostki objętości miodu rozcieńczonej jedną jednostką objętości wody (48-500 Bllg)

• Trójniaki - miody, dla których brzeczka powstaje z jednej jednostki objętości miodu rozcieńczonej dwiema jednostkami objętości wody (34-360 Bllg)

• Czwórniaki - miody, dla których brzeczka powstaje z jednej jednostki objętości miodu rozcieńczonej trzema jednostkami objętości wody (25-280 Bllg)

• Piątaki - 1 część miodu na 4 części wody (21-230 Bllg)

3. w zależności od sposobu doprawienia brzeczki:

• miody naturalne - brzeczka została sfermentowana bez żadnych dodatków oprócz kwasku cytrynowego i drożdży winnych.

• miody chmielowe - brzeczka sfermentowana z dodatkiem chmielu w ilości 5-10g na 101 brzeczki.

• miody korzenne - brzeczka sfermentowana z dodatkiem różnych przypraw jak np.: cynamonem, goździkami, imbirem, pieprzem, wanilią, jałowcem itp.

• miody owocowe - są to miody, w których do uwarzonej, wystudzonej brzeczki dodaje się soków owocowych

4. ze względu na wykorzystane dodatki:

• winiaki

• dereniak

• poziomczaki

• miody makowe

Różne bukiety miodów uzyskuje się przez doprawienie brzeczki sokami owocowymi (miody owocowe) lub przyprawami korzennymi (miody korzenne i korzenno - ziołowe). Najczęściej do wyrobu miodów korzenno - ziołowych stosuje się: cynamon, goździki, imbir, jałowiec, wanilię, płatki róży, liście mięty, migdały, cytrynę i skórkę pomarańczową.

Piwo to napój alkoholowy o niskiej zawartości alkoholu (zazwyczaj do 7%), uzyskiwany w wyniku fermentacji alkoholowej brzeczki piwnej, otrzymywanej ze zbóż - głównie jęczmienia, bez destylacji. Piwo to także używka

Wbrew rozpowszechnionym sądom piwo nie jest produktem fermentacji chmielu, gdyż chmiel nie ulega fermentacji (a nawet ją zatrzymuje). Chmiel (w przypadku jasnych, klarownych piw w postaci granulek) jest tylko dodawany jako rodzaj przyprawy do piwa nadając mu charakterystyczny, gorzki smak.

Produkcja piwa składa się z następujących etapów:

1. Produkcja słodu

Słód to jeden z głównych składników przy produkcji piwa. Najczęściej wykorzystywany jest słód jęczmienny. Obecnie zakłady produkujące piwo (browary) rzadko zajmują się także produkcją słodu, kupując słód od słodowni. Produkcja słodu polega na namoczeniu i poddaniu kiełkowaniu ziaren jęczmienia. Po kiełkowaniu i oddzieleniu kiełków słód suszy się do niskiej zawartości wody. W tym stanie słód trafia do produkcji piwa.Oprócz jęczmienia, przy niektórych gatunkach piwa dodaje się do słodu także ziarna pszenicy, gryki i kukurydzy.

2. Przygotowanie (warzenie) brzeczki

Pierwszym etapem produkcji piwa jest przygotowanie brzeczki. Proces ten odbywa się w warzelni. Przygotowanie brzeczki polega na zmieleniu słodu oraz surowców niesłodowanych i zmieszaniu ich z wodą, przeprowadzeniu procesu zacierania, odfiltrowaniu oraz gotowaniu do uzyskania pożądanego ekstraktu zwanego ekstraktem brzeczki podstawowej. Na tym etapie dodawane są także inne dodatki m.in. chmiel. Następnie brzeczka jest chłodzona, napowietrzana i przekazywana do fermentacji.

3. Fermentacja

Celem fermentacji jest przeprowadzenie cukrów prostych w alkohol etylowy przy pomocy drożdży z rodzaju Saccharomyces.

4. Leżakowanie

Po skończeniu fermentacji piwo poddawane jest procesowi leżakowania. Celem leżakowania jest przede wszystkim rozłożenie diacetylu, który znajduje się w piwie jako produkt uboczny fermentacji, oraz uzyskanie stabilności fizykochemicznej piwa.

5. Filtracja

Celem filtracji piwa jest uzyskanie odpowiedniej klarowności oraz oddzielenie zawiesin. Piwo najczęściej filtruje się przy pomocy ziemi okrzemkowej. Stanowi ona kłopotliwy dla browarów odpad produkcyjny, zanieczyszczający środowisko. Stąd coraz częściej stosuje się filtrację membranową, będącej rodzajem ultrafiltracji, usuwającej z piwa część bakterii, dzięki czemu piwo ma większą trwałość. Po filtracji możliwe jest dodanie jeszcze wody w ilości 5-25%.

6. Rozlewanie do butelek, puszek, beczek

Piwa też moga być silniejsze lub słabsze. Moc piwa, czyli zawartość procentowa alkoholu, zależy od trzech czynników:

• gęstości początkowej brzeczki,

• stopnia odfermentowania,

• stopnia rozcieńczenia piwa przed rozlewem.

Zasadniczą różnicę między gatunkami piw, stanowi ich sposób produkcji

• piwo jasne

• piwo ciemne - porter

• podpiwek

• miód pitny?

Koktajle i drinki

Do napojów alkoholowych zalicza się również aperitify i koktajle, czyli napoje uzyskiwane po połączeniu różnych rodzajów alkoholi z sokami owocowymi i różnych przypraw i substancji barwiących .

Alkohole świata

Prawie każdy region i kraj świata wytwarza swoiste, charakterystyczne dla tego obszaru alkohole i napoje alkoholowe Wiąże się to z tradycją i charakterystyką danego regionu

Np. Polska nie może produkować białych win gronowych, ponieważ: jest zbyt krótki okres wegetacji roślin, co sprawia, że winogrona nie mają szansy dojrzeć do momentu, w którym nadają się na wino; duże znaczenie ma także podłoże. Wszystkie te czynniki wpływają nie tylko na to, co się produkuje, ale również na smak otrzymanych trunków

Alkohol w Polsce

W ciągu ostatnich 10 lat spożycie alkoholu wysokoprocentowego zwiększyło się o 40%, natomiast piwa o 10%. Średnie spożycie to ponad 10 litrów spirytusu rocznie na mieszkańca Polski.

W Polsce mieszka 700-800 tysięcy alkoholików. Co roku zwiększa się o 6% liczba osób przyjmowanych na odwyk (na 1.01.2007 liczba ta wynosi około 180 tysięcy)

Porcja standardowa alkoholu to 10g czystego alkoholu etylowego, taka ilość znajduje się w:

• 200ml piwa o zawartości alk. 5%

• 100ml wina o zawartości alk. 10%

• 25g wódki o zawartości alk. 40%

Czas usuwania z organizmu min. 1 godzina

WYKŁAD

Sacharydy C_x(H₂O)_n

W skład tych związków wchodzą: węgiel, wodór i tlen, przy czym ogólny stosunek wodoru do tlenu jest podobny jak w wodzie, tzn. 2:1 stąd nazwa węglowodany. Cukry powstają w zielonych częściach roślin z dwutlenku węgla i wody jako produkt końcowy fotosyntezy. Stanowią one główne źródło pożywienia dla organizmów zwierzęcych niemających zdolności wykorzystania energii słonecznej do syntezy związków chemicznych.

Pod względem budowy chemicznej cukry dzielimy na proste i złożone: dwucukry i wielocukry.

Cukry proste - monosacharydy są to sacharydy, które zawierają tylko dwie grupy funkcyjne:

- karbonylową (aldehydową lub ketonową)

- hydroksylowe (zazwyczaj jest ich kilka)

Monosacharydy zawierające grupę aldehydową (-CHO-) to aldozy; grupę ketonową (-CO) to ketozy. Cząsteczki monosacharydów zbudowane są najczęściej z 3-7 atomów węgla, a najpowszechniej występujące w przyrodzie zawierają 5-6 atomów węgla. W zależności od ilości atomów węgla w związku, monosacharydy dzielimy na: triozy, tetrozy, pentozy, heksozy.

Glukoza C₆H₁₂O₆

Glukoza występuje w owocach, miodzie, częściach wegetatywnych roślin. Naturalna glukoza jest odmianą α-D, skręcającą płaszczyznę polaryzacji w prawo.

Przemysłowo glukoza jest otrzymywana przez hydrolizę skrobi ziemniaczanej lub kukurydzianej. Glukoza znajduje zastosowanie w przemyśle spożywczym i włókienniczym.

Fruktoza C₆H₁₂O₆

Zwana cukrem owocowym w stanie wolnym występuje w wielu owocach oraz w miodzie. W stanie związanym występuje np. w cukrze buraczanym i niektórych wielocukrach. Jest to substancja bezbarwna znacznie słodsza niż glukoza i bardzo dobrze rozpuszczalna w wodzie.

Dwucukry - disacharydy są węglowodanami składającymi się z dwóch jednostek monosacharydowych. Hydroliza cząsteczki dwucukru prowadzi do utworzenia dwóch cząsteczek cukru prostego. Wyróżniamy 4 najważniejsze disacharydy:

- maltoza - cukier słodowy

- laktoza - występująca w mleku

- sacharoza - występująca w trzcinie i buraku cukrowym

Oligosacharydy buraka cukrowego:

• Rafinoza 6^G galaktozylosacharoza

• Kestozy β fruktooligosacharydy:

- 6 kestoza (6^F fruktozylosacharoza)

- 1 kestoza (1^F fruktozylosacharoza)

- neo-kestoza (6^G fruktozylosacharoza)

• Galaktinol

Właściwości fruktooligosacharydów FOS

Ulegają fermentacji pod wpływem części mikroflory okrężnicy z wytworzeniem kwasu mlekowego oraz krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (octowy, propionowy, masłowy) oraz gazów (CO₂, H₂, CH₄). W wyniku fermentacji obniża sie pH treści jelita grubego i powstaje należyta jej konsystencja oraz ograniczone są procesy gnilne i aktywność szkodliwej mikroflory jelitowej.

Efekty zdrowotne fruktooligosacharydów przy spożyciu 2-10g/dziennie

• działanie probiotyczne

• zapobieganie cukrzycy

• obniżenie poziomu cholesterolu w surowicy

• zwiększenie biodostępności składników mineralnych

• działanie antykancerogenne

• zapobieganie powstawaniu próchnicy

• zapobieganie zaparciom

• redukcja toksycznych metabolitów i szkodliwych ezymów

Naturalne produkty zawierające FOS nie są wystarczającym ich źródłem dla wywołania pożądanych skutków. Stąd istnieje potrzeba dostarczania FOS z innych źródeł.

Inne źródła FOS

Enzymatyczna hydroliza inuliny → FOS

Enzymatyczna transglikozydacja sacharozy → FOS

Sacharoza jako źródło FOS





Propozycje obszarów zastosowanie FOS do wytwarzania żywności funkcjonalnej:

• produkty mleczarskie (jogurty, desery mleczne, mleko dla dzieci)

• produkty niskotłuszczowe

• wyroby cukiernicze

• wyroby piekarnicze

• napoje owocowe i warzywne

WNIOSKI:

FOS otrzymywane z sacharozy wykazują porównywalne właściwości prebiotyczne z inuliną. Cukier biały jest dogodnym i tanim surowcem do wytwarzania koncentratów FOS o pożądanym udziale kestozy, nystozy i fruktozylonystozy.

Przemysł cukierniczy

Cukrownictwo: melasa, cukier, pelety (pasze)

Cukiernictwo: pieczywo cukiernicze, czekolada, lody, cukierki

W polskim przemyśle cukrowniczym działa 5 grup cukrowni. W czterech z nich skupionych jest 49 cukrowni, których większościowe pakiety akcji należą do następujących koncernów zagranicznych:

- British Sugar Overseas - Polska - 10 cukrowni

- Nordzuker - Polska - 6 cukrowni

- Pfeifer & Langen - Polska - 11 cukrowni

- Südzuker - Polska - 22 cukrownie ( w tym 16 cukrowni Śląskiej Spółki Cukrowej)

Pozostałych 27 cukrowni - spółek Skarbu Państwa - zgrupowanych jest w Krajowej Spółce Cukrowej (KSC Polski Cukier S.A)

PRODUKCJA CUKRU

Przywóz buraków do cukrowni

W Polsce ze względu na klimat i dużą ilość opadów buraki cukrowe mają zapewnione bardzo dobre warunki wzrostu, objawia się to w postaci dużej masy samych roślin Są to rośliny, które wymagają wielu zabiegów pielęgnacyjnych podczas ich uprawy i specjalistycznej wiedzy. Czasem zbiorów buraków z pola jest jesień, wtedy w cukrowniach zaczynają się kampanie cukrownicze trwające zazwyczaj 3-4 miesiące. Na plac do cukrowni trafiają tylko korzenie roślin Liście pozostają na polu i stanowią cenny nawóz

Mycie

Przygotowanie buraków do dalszej obróbki na cukier polega przede wszystkim na ich umyciu i oddzieleniu od kamieni i innych zanieczyszczeń. Maszyny, które wykonują te czynności to tzw. „łapacze". Są ich dwa rodzaje: ciężkie, które zbierają kamienie i piasek oraz lekkie do wychwytywania liści i chwastów. Po usunięcie tych zanieczyszczeń buraki są jeszcze raz dokładnie myte wodą.

Krojenie

Warunkiem dalszej części procesu technologicznego produkcji cukru jest skrojenie buraków na tzw. krajankę. Krajanka ma w przekroju kształt daszkowaty, który jest optymalny dla najlepszego przebiegu następnego procesu - ekstrakcji.

Ekstrakcja - dyfuzja

Sacharoza, a więc cukier, zawarta jest w komórkach buraków cukrowych stanowiąc dla tej rośliny substancję zapasową. Zadaniem cukrowników jest wydobycie cukru z buraków. Aby to wykonać należy zaparzyć najpierw krajankę w celu uzyskania efektu denaturacji, a więc naruszenia struktury żywej tkanki buraków. Następnym etapem jest przeprowadzanie ekstrakcji przeciwprądowej polegającej na przepuszczeniu przez krajankę odpowiednio przygotowanej wody ekstrakcyjnej, do której przenikają składniki soku komórkowego, w tym głównie cukier. W procesie ekstrakcji otrzymuje się tzw. sok surowy, który zawiera 13-15% cukru (przy 14,5-16,5% suchej substancji).

Defekacja, czyli oczyszczanie soku surowego

Mleko wapienne i gaz saturacyjny uzyskujemy przez wypalenie kamienia wapiennego. W wyniku termicznego rozkładu węglanu wapnia CaCO₃, uzyskuje się wapno CaO oraz gaz saturacyjny. Wapno następnie jest gaszone wodą i powstaje mleko wapienne, które wykorzystuje się do oczyszczania soku surowego. Dolanie mleka wapiennego powoduje alkalizację soku i koagulację koloidów. W wyniku ogrzewania soku i poddania nawapnieniu głównemu (do pH 12-12,5) następuje rozkład związków przeszkadzających w uzyskaniu dobrej jakości cukru.

Saturacja

Po defekacji głównej sok poddawany jest węglanowaniu (saturacji) w aparacie zwanym saturatorem, w którym przez słup soku przepuszcza się gaz saturacyjny. W soku tworzy się wówczas drobno krystaliczna zawiesina węglanu wapniowego, który jest doskonałym pochłaniaczem dla niecukrów. Saturacja wiąże się z obniżeniem odczynu pH do wartości około 10,8 - 11,2

Filtrowanie

Wytworzoną zawiesinę (osad) węglanu wapniowe­go wraz z zaadsorbowanymi niecukrami filtruje się na różnego typu urządzeniach. Najczęściej stosowane jest najpierw zagęszczanie osadu w dekantatorach (urządzeniach do sedymentacji osadu) następnie filtracja na prasach filtracyjnych lub filtrach próżniowych. Tak oczyszczony sok nazywa się sokiem rzadkim. Zawiera on ok. 14,5-16% suchej substancji (w tym 13,5-15% cukru). Odfiltrowany osad, zwany wapnem defekosaturacyjnym, jest jednym z produktów ubocznych przemysłu cukrowniczego i jest stosowany w rolnictwie jako doskonały nawóz wapniowy do odkwaszania gleby.

Zagęszczanie soków

Sok rzadki poddaje się zagęszczaniu w aparatach wypanych zwanych wyparkami. Zagęszczanie prowadzi się w temperaturach wrzenia, jest to proces prowadzony kilkukrotnie. W pierwszym dziale wyparki temp, osiąga 131°C, w końcowym ok- 85 °C (dział ten pracuje pod ciśnieniem niższym od atmosferycznego, stąd tak niska temp wrzenia). Wyparkę opuszcza tzw, sok gęsty, który ma ok. 73-76% suchej substancji, w tym ok. 68-71% cukru.

Krystalizacja

Kryształy cukru uzyskuje się przez prowadzenie krystalizacji w warnikach przez dalsza zagęszcza­nie syropu, czyli soku gęstego i odparowywanie wody w warunkach stanu przesycenia. Przesycenie roztworu jest warunkiem krystalizacji, czyli wytrącania cukru w postaci kryształów. Krystali­zacja jest to proces kształtowania się i osadzania kryształów na obecnych w roztworze drobinach zwanych ośrodkami krystalizacji, w ten sposób powstaje tzw. cukrzyca, czyli zawiesina kryształów cukru i syropu.

Wirowanie

Wirowanie stosuje się w cukrownictwie do oddzielenia kryształów cukru od syropu między-kryształowego z cukrzyc, W procesie wirowania ciągłego stosuje się bębny stożkowe o stożku rozszerzającym się ku górze. Cukrzyca jest poda­wana na dół bębna i dzięki sile odśrodkowej przesuwa się ku jego górze. Syrop między kryszta­łowy (tzw, odciek) przechodzi przez sito, w którym jest wyłożony bęben wirówki i jest odlewany, natomiast kryształy cukru odsypuje się w dolnej części bębna!

Suszenie i chłodzenie

Cukier biały, który opuszcza wirówki, musi być poddany dalszej obróbce, aby mógł być przechowywany przez długi czas. Pierwszym zabiegiem jest suszenie gorącym powietrzem w różnego rodzaju suszarkach. Następnie musi być schłodzony do temp. ok. 20-25°C i posegregowany według wielkości kryształów.

Pakowanie cukru

Sposób pakowania cukru zależy od potrzeb klientów. Część wyprodukowanego cukru jest przerabiana na różnego rodzaju asortyment w cukrowniach, np. cukier żelujący, cukier puder, cukier w kostkach.

Aktualnie obowiązujące akty normatywne

dotyczące jakości cukru białego

Akty prawna dotyczące wymagań jakościowych cukru białego

1. Rozporządzania Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2001 r, w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej niektórych półproduktów i produktów przemysłu cukrowniczego

2. Rozporządzania Rady (WE) nr 318/2006 z dnia 20 lutego 20006 r, w sprawie wspólnej organizacji rynków w sektorze cukru

3. Rozporządzania Komisji (WE) nr 952/2006 z dnia 20 czerwca 2006 ustanawiająca szczegółowe zasady stosowanie rozporządzania Rady (WE) nr 318/2006 w odniesieniu do zarządzania rynkiem wewnętrznym cukru oraz systemem kwot

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2003 wyraża dyrektywę Rady Unii 2001/111/WE z dnia 20 grudnia 2001r. dotyczącą niektórych rodzajów cukrów przeznaczonych do spożycia przez ludzi.

Zawiera ono charakterystyki produktów i półproduktów przemysłu cukrowniczego:

- cukier przemysłowy

- cukier biały

- cukier extra biały

- płynny cukier (zawartość inwert ≤3% w suchej masie)

- płynny cukier inwertowany (inwert 3÷50% w suchej masie)

- syrop cukru inwertowanego (iwert ≥50% w suchej masie)

- syrop glukozowy

- syrop glukozowy w proszku

- glukoza jednowodna (jednowodna dekstroza)

- glukoza bezwodna

- fruktoza

Wskaźnik	Cukier biały extra	Cukier biały	Cukier przemysłowy
Polaryzacja Wilgotność % Inwert %	≥99,7 ≤0,06 ≤0,04	≥99,7 ≤0,06 ≤0,04	≥99,5 ≤0,1 ≤0,1

Zmiany Rozporządzeń

Rozporządzenie Rady WE nr 318/2006 z dnia 20 lutego 2006r. w sprawie wspólnej organizacji rynków w sektorze cukru (to rozporządzenie zastępuje dawne 1260/2001)

Rozporządzenie Komisji WE nr 952/2006 z dnia 29 czerwca 2006 ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady WE nr 318/2006 w odniesieniu do zarządzania rynkiem wewnętrznym cukru oraz systemu kwot (zastępuje dawne 1262/2001

Są 4 klasy jakości cukru białego. Rozporządzenia 318/2006 oraz 952/2006 je definiują.

Akty prawne dotyczące metod analiz produktów i półproduktów przemysłu cukrowniczego

1. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 lutego 2004 w sprawie metod analiz niektórych produktów i półproduktów przemysłu cukrowniczego. Metody: polaryzacja, zawartości cukrów redukujących, wilgotność.

2. Rozporządzenie Komisji (EWG) nr 1265/69 z dnia 1 lipca 1969 ustanawiające metody określania jakości cukru kupowanego przez agencje interwencyjne

Wymagania stawiane dodatkowym wskaźnikom

oceny jakości cukru białego

Ustawa z dnia 25 sierpnia 2005 o bezpieczeństwie żywności i żywienia. Określa wymagania i procedury niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa żywności zgodnie z przepisami rozporządzenia WE nr 178/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2002 ustanawiającego ogólne zasady i wymagania prawa żywnościowego.(dotyczy wszystkich środków spożywczych)

Regulacje dotyczące metali ciężkich w żywności

Metale ciężkie jest to grupa pierwiastków o gęstości powyżej 4,5g/cm³. Najczęściej występujące metale ciężkie to ołów, kadm, rtęć. Źródłem są najczęściej warzywa i owoce, zboża, rośliny oleiste (rzepak), mięso jadalne, podroby, mleko, preparaty dla niemowląt, ryby.

Akty prawne zawierające najwyższe dopuszczalne

poziomy zanieczyszczeń w żywności

Rozporządzenie Komisji WE 1881/2006 z dnia 19 grudnia 2006 ustalające najwyższe dopuszczalne poziomy niektórych zanieczyszczeń w środkach spożywczych, takich jak

• azotany

• mikrotoksyny

• metale (ołów, kadm, rtęć)

• wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne

• dioksyny

zastępuje rozporządzenie 466/2001 stosuje się od 1 marca 2007

Porównanie dopuszczalnych zawartości

metali ciężkich w cukrze białym

Metale ciężkie	Codex Alimentarius	Specyfika koncernu Coca-Cola	RMZ z 13.01.2003
As Pb Cd Hg Cu Fe	1mg/kg 0,1mg/kg - - - -	1mg/kg 0,1mg/kg - - 1mg/kg 1mg/kg	0,2mg/kg 0,2mg/kg 0,02mg/kg 0,01mg/kg - -

Regulacje dotyczące pozostałości SO₂ w cukrze

Komitet Naukowy ds. Żywności w UE zaliczył SO₂ i siarczany w stężeniach powyżej 10mg/kg lub 10mg/l w przeliczeniu na SO₂ do substancji mogących wywołać alergie.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 20 listopada 2004 w sprawie znakowania środków spożywczych i dozwolonych substancji dodatkowych. Wg tego rozporządzenia składnikami alergennymi są zboża zawierające gluten, skorupiaki, jaja, ryby, orzeszki ziemne, orzeszki arachidowe, nasiona soi, mleko, orzechy, seler, gorczyca, nasiona sezamu.

Wymagania dotyczące pozostałości SO₂ w cukrze

Codex Alimentarius (2001) max 15mg/kg

Specyfikacje producentów

napojów bezalkoholowych max 6mg/kg

Składnik alergenny

Rozp.20.11.04 poniżej 10mg/kg

Kryteria mikrobiologiczne

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 2073/2005 z dnia 15 listopada w sprawie

kryteriów mikrobiologicznych dotyczących środków spożywczych

Dotyczy żywności tzw. wysokiego ryzyka

1. Żywność gotowa do spożycia przeznaczona dla niemowląt

2. Żywność gotowa do spożycia specjalnego medycznego przeznaczenia

3. Mięso i produkty mięsne

4. Mleko i produkty mleczne

5. Produkty jajeczne

6. Produkty rybne

7. Warzywa, owoce i produkty pochodne

Rozporządzenie nr 2073/2005 zawiera dopuszczalne limity na zawartość bakterii chorobotwórczych:

• Listeria monocytogenes

• Salmonella

• Enterobakter sakazakii

• Escherichia coli

• Gronkowce kaugulozo - dodatnie

• Enterobacteriaceae

• Histamina

Regulacje dotyczące pozostałości chemicznych środków ochrony roślin

w środkach spożywczych

Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 kwietnia 2004 w sprawie najwyższych dopuszczalnych poziomów pozostałości chemicznych środków ochrony roślin, które mogą znajdować się w środkach spożywczych lub na ich powierzchni.

• w środkach spożywczych pochodzenia roślinnego

• w ziarnie zbóż

• w środkach spożywczych pochodzenia zwierzęcego

• w środkach spożywczych przeznaczonych dla niemowląt i małych dzieci

Rozporządzenie z 16 kwietnia 2004 zawiera NDP dla

• ponad 300 środków ochrony roślin, które mogą znajdować się w środkach spożywczych pochodzenia roślinnego

• w tym 15 różnych pestycydów w odniesieniu do buraka cukrowego

• 172 środki ochrony roślin z adnotacją „pozostałe środki spożywcze pochodzenia roślinnego”

Regulacje dotyczące pozostałości chemicznych

środków ochrony roślin

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 178/2006 z 1 lutego 2006 zmieniające rozporządzenie WE nr 396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady w celu ustanowienia załącznika 1 ustalającego wykaz produktów spożywczych i paszowych, do których stosuje się najwyższe dopuszczalne poziomy pozostałości pestycydów.

Produkty, do których stosuje się NDP pozostałości pestycydów:

1. Owoce świeże lub mrożone

2. Warzywa świeże lub mrożone

3. Nasiona roślin strączkowych suche

4. Nasiona i owoce oleiste

5. Zboża

6. Herbata, kawa, napary ziołowe, kakao

7. Chmiel suszony

8. Przyprawy

9. Rośliny cukrodajne (burak cukrowy, trzcina cukrowa, cykoria)

10. Produkty pochodzenia zwierzęcego, zwierzęta lądowe

11. Ryby, produkty rybne, skorupiaki, mięczaki i pozostałe morskie i słodkowodne produkty spożywcze

12. Uprawy używane wyłącznie do pasz

Burak cukrowy jako surowiec do produkcji

etanolu

Rodzaje etanolu:

- fermentacyjny powstający w wyniku fermentacji surowców zawierających cukry

- syntetyczny powstający w wyniku syntezy z etylenu lub węgla

Wykorzystanie etanolu: przemysł, napoje, paliwo

Udział etanolu paliwowego w produkcji etanolu sięga 80%

51% produkcji etanolu z surowców zawierających sacharozę

31% produkcji etanolu z surowców zawierających skrobię

70% światowej produkcji jest wytwarzane w USA i Brazylii

W 2005 roku w Europie udział etanolu produkowanego z różnych surowców wynosił:

47% ze skrobi (zboża, ziemniaki)

35% z sacharozy (buraki, melasa)

15% z wina

2% inne surowce

Wydajność produkcji etanolu z różnych roślin uprawnych

Roślina	Zawartość cukru lub skrobi %	Wydajność etanolu l/t	Produkcja etanolu	Ekwiwalent benzyny l
Kukurydza Burak cukrowy Ziemniak żyto	65 16 17 62	417 98 120 390	3336 4410 1920 1092	2234 2953 1280 730

Burak jako produkt do produkcji etanolu??!!

1. Cena paliw mineralnych niższa od ceny biopaliw

2. Produkcja biopaliw ma sens jeśli zostaną one sprzedane

stąd:

1. Podstawowe znaczenie ma koszt produkcji biopaliw

2. Różnica ceny między biopaliwami a paliwami mineralnymi, musi być mniejsza równa akcyzie

3. W najbliższej przyszłości będzie rozwijana produkcja etanolu z celulozy, gdzie koszt surowca jest równy 0

Wpływ przechowywania na jakość roślin okopowych

Sposoby przechowywania ziemniaka w Polsce:

a) w tradycyjnych kopcach;

b) w kopcach z okrywą z folii PE;

c) piwnice i adoptowane budynki;

d) nowoczesne przechowalnie.

Tradycyjny kopiec: szerokość 1,8m, wysokość 0,9m, długość 15 m, pojemność około 15 ton. Posiada dwie okrywy: jesienną (20 cm słomy, 5-15 cm ziemi) i zimową (15 cm słomy, 15 cm ziemi). Nie powinno się w nim przechowywać dużych partii (w przypadku zachorowań części składowanych ziemniaków po pewnym czasie choroba „przeszłaby” na całą składowaną partię).

Kopiec z folią PE: pojemność około 180 ton, szerokość 6m, wysokość 2,5m, długość 25-30m. do jego zalet należą: niższe koszty robocizny; większa możliwość nagromadzenia ziemniaka; łatwiejszy dostęp w zimie.

Piwnice: pojemność 10-20 ton, bulwy w warstwie grubości 1,5m przy stosowaniu wietrzenia. Jako system chłodzenia można wykorzystać naturalną wentylację. W czasie wietrzenia nie może napływać powietrze o temp. poniżej 0°C.

Przechowalnie posiadają dwa pomieszczenia: przechowalnicze i wylotowe. Głównymi parametrami charakteryzującymi przechowalnie są: izolacja ścian, system wentylacyjny, specyficzne urządzenia. Możliwe jest również umieszczenie izolacji na dachu. Typowymi materiałami termoizolacyjnymi do wykorzystania przy budowie ścian zewnętrznych i stropów w przechowalniach są: styropian, pianka poliuretanowa, wełna mineralna, wata szklana. Wielkość izolacji zależy od strefy klimatycznej, w której znajduje się przechowalnia i wartość tą należy wyliczać lub przyjmować dla każdego obiektu indywidualnie.

Cele wentylacji:

a) dojrzewanie bulw;

b) wyprowadzenie na zewnątrz gorącego powietrza i CO₂

c) dostarczenie O₂

Temp. i wilgotność w różnych okresach przechowywania
Lp.	Okres przechowalniczy	Temperatura [°C]	Wilgotność względna powietrza [%]
1	Dojrzewanie w tym osuszanie 1-2 tyg.	15 (12-18)	75-95
2	Schładzanie 2-3 tyg.	Temp. zmniejszana do optimum	90-95
3	Długotrwałe przechowywanie do 8 m-cy	Sadzeniaki 3-6 Jadalne 4-6 Pastewne i skrobiowe 4 Przetwórcze6-8	90-95
4	Przygotowanie przed u użytkowaniem do 10 dni	Jadalne >10 Sadzeniaki podkiełkowywywane 12-15	85-95 75-80

Typy systemów wentylacyjnych w przechowalniach:

a) cyrkulacyjny system wentylacyjny (powietrze przepływa między paletami)

b) przepływowy system wentylacyjny.

Główne parametry przepływowego systemu wentylacyjnego to: wysokość palet 2,5-5,0m; wydajność wentylacji - 90m³/t/godz.; odległość między kanałami - 60% ???; szybkość przepływu powietrza - 5m/s; szybkość zwilżania - 5,6m/s.

Kanały powietrzne mogą być nadziemne i podziemne.

System opływowy przeważnie stosowany jest w przechowalni przy składowaniu w paletach skrzyniowych (palety o objętości 500 lub 1000 kg) Konstrukcja systemu wentylacyjnego, jak i palet, jest prostsza i tym samym tańsza niż w systemie przepływowym. Cały system składa się z budki wentylacyjnej, w której znajdują się wentylator, czerpnie powietrza oraz rury nawiewne. Wyrzutnie powietrza znajdują się w ścianie przechowalni. Powietrze podczas wietrzenia przepływa z dużą prędkością (około 0,3 m/s) między paletami skrzyniowymi. Następuje intensywna wymiana powietrza w strefie przyściennej palety, natomiast w środku palety wymiana powietrza jest minimalna.

Podstawowym parametrem systemu wentylacyjnego jest dawka wentylacyjna wynosząca około 100 m3 powietrza na 1 tonę ziemniaków w ciągu godziny. Utrzymanie wymaganych warunków termiczno-wilgotnościowych w przechowalni z wykorzystaniem powietrza atmosferycznego w polskich warunkach klimatycznych możliwe jest od jesieni do wiosny.

Nawilżanie w przechowalni stosuje się w celu zmniejszenia strat. Względna wilgotność powietrza w przechowalniach bez nawilżania wynosi 87-93%, a z nawilżaniem 97-98%.

Przygotowanie ziemniaka na rynek obejmuje sortowanie, pakowanie (może być bezpośrednio po sortowaniu lub po uprzednim czyszczeniu i myciu).

Inwestycje przechowalnicze zależą od wielkości gospodarstwa lub kooperatywu produkcyjnego:

-adaptacja budynków dla przechowalni w gospodarstwach indywidualnych (10-300ton)

-adaptacja budynków dla przechowalni w dużych gospodarstwach (500-1000 ton)

-konstruowanie nowych przechowalni dla indywidualnych gospodarstw, dla przemysłu przetwórczego (1000 ton)

-konstruowanie przechowalni dla gospodarstw produkcyjnych (2000 ton).

Ogólny koszt przechowywania ziemniaka w polskich przechowalniach w skali roku wynosi ok.905.000.000 zł=226.000.000 €. Odmiana Jantar ma najmniejsze straty na skutek oddychania i parowania natomiast Panda największe.

Ubytki naturalne występują w przechowalniach z nawilżaniem (ubytki to ok.4%) i bez (6%), spowodowane są one przez:

a) ubytki masy na oddychanie i parowanie

b) ubytki masy na skutek gnicia (uzależnienie od klimatu)

c) ubytki masy na kiełkowanie.

Procesy te wpływają również na trwałość przechowywania. Ubytki naturalne, jako efekt procesów życiowych, są nieuniknione. Zmienna jest jedynie ich intensywność zależnie od: technologii uprawy (terminu zbioru, jego sposobu itp.), odmiany (różne odmiany oddychają z różną intensywnością) oraz warunków termiczno-wilgotnosciowych w miejscach magazynowania i czasu składowania. Czynnikami ograniczającymi ubytki naturalne jest niska temperatura i wysoka wilgotność powietrza powyżej 95%. Natomiast wraz ze wzrostem temperatury przechowywania i obniżeniem wilgotności powietrza poniżej 90%, ubytki naturalne gwałtownie wzrastają, czego głównym powodem jest proces wydzielania wody z bulw i kiełkowanie.

Ubytki mogą być również wywołane przez porażenie bulw ziemniaka chorobami przechowalniczymi, do których należą:

a) mokra zgnilizna (wywoływana przez bakterie)

b) sucha zgnilizna (wywoływane przez grzyby np. Fusarium)

c) mieszana zgnilizna (bulwy są atakowane przez grzyby a następnie przez bakterie)

d) sucha plamistość.

Do odmian trwałych przechowalniczo można zaliczyć takie jak: Bryza, Jaśmin, Mila; natomiast do nietrwałych (tzw. wysokiego ryzyka) Orlik.

Możliwe jest również stosowanie regulatorów wzrostu. W Polsce zarejestrowane są następujące preparaty chemiczne zapobiegające kiełkowaniu bulw ziemniaka (Zalecenia IOR):

a) stosowane w końcowym okresie wegetacji (np. Elton 39, Fazor 80 SG)

b) stosowane w czasie załadunku i podczas przechowywania (np. Luxan Gro-Stop 01DP, MSS 500 HN

Wpływ przechowywania na jakość buraka cukrowego

O zawartości cukru w burakach decydują:

a) cechy odmianowe;

b) kształt i wielkość korzenia (600-800g; najwięcej w korzeniach średniej wielkości);

c) długość okresu wegetacji (okres wegetacji krótki = więcej monosacharydów);

d) przebieg pogody w czasie wegetacji (ujemny wpływ suszy);

e) czynniki agrotechniczne (pora siewu i zbioru, nawożenie, nawadnianie).

Czynniki wpływające na jakość buraków w pryzmach polowych:

a) złe ogławianie buraków (porastanie, wzrost intensywności oddychania);

b) uszkodzenia buraków (porażenie przez mikroorganizmy, wyciek soku komórkowego);

c) warunki zewnętrzne(powiędnięcia, uszkodzenia komórek);

d) porastanie.

!!!Złe cięcie buraków powoduje olbrzymie straty cukru!!!

Zbiór buraka cukrowego powinien odbyć się przed wystąpieniem przymrozków jesiennych. Aby cukier pozostał w buraku należy:

a) przygotować odpowiednie miejsce pod pryzmę;

b) prawidłowo usypać pryzmę;

c) odpowiednio zabezpieczyć pryzmę (okrywanie agrowłókniną);

d) ważna jest długość składowania korzeni buraka.

Zalety okrywania pryzm:


a) zabezpieczenie jakości surowca

b) zmniejszenie strat dla rolnika

c) lepsze doczyszczanie wstępne

d) unikanie zakłóceń przerobu spowodowanych złą jakością surowca (dla przetwórcy)

Pryzmy należy okrywać przed nastaniem mrozu. Możliwe warianty temperatur:

a) +2°C do -4°C włóknina pojedyncza

b) poniżej -4°C włóknina podwójnie lub włóknina + słoma

Pryzmy przykrywamy przed dużymi opadami deszczu (ochrona przed dużym zanieczyszczeniem ziemią), nie przykrywamy ich, gdy temperatura zewnętrzna jest wyższa od 10°C (zwiększenie oddychania). Pryzmy odkrywamy możliwie najpóźniej przed załadunkiem oraz przy wzroście temperatury do 5-10°C.

Pryzmę należy usypać  na twardym podłożu, unikając miejsc grząskich i podmokłych. Przy formowaniu pryzmy unikać uszkodzeń korzeni i gromadzenia ziemi w pryzmie, co w znacznym stopniu pogarsza jej wentylację.Usytuowanie pryzmy w s sąsiedztwie drogi umożliwiającej dojazd w każdych warunkach pogodowych zapewni sprawny i szybki odbiór surowca.

Błędy przy przechowywaniu pryzm

a) nadmierne zanieczyszczenie surowca przeznaczonego do przechowalnictwa, ziemią i chwastami

b) okrycie pryzmy nieprzepuszczalną folią (pozbawiona wentylacji pryzma szybko się przegrzewa, co prowadzi do poważnych strat masy i cukru w burakach)

c) dodatkowe okrywanie pryzmy szczególnie liśćmi buraczanymi (przyczyna wzrostu temperatury w pryzmie i zapoczątkowania procesów gnilnych)

d) niedokładne okrycie oraz obciążanie okrywy burakami (użyte do obciążenia pryzmy kamienie, cegły lub przedmioty metalowe, bardzo często przedostają się podczas załadunku na środki transportowe)

Za buraki przechowywane w sposób niezgodny z zaleceniami nie zostanie naliczona premia przechowalnicza.

Buraki przemrożone, a potem odtajane, nie stanowią dla przemysłu cukrowniczego żadnej wartości i nie nadają się do przerobu.

Właściwości włókniny okrywającej pryzmy:

a) termoizolacja;

b) przepuszczalność powietrza;

c) ochrona przed przymrozkami;

d) wytrzymałość;

e) zapotrzebowanie około 2m²/tonę buraków; 1 rolka(245m²/120t);

f) grubość: 110g/m² lub 200g/m² przy silnych mrozach.

Zbiór buraka ćwikłowego do przechowywania należy przeprowadzić przed wystąpieniem przymrozków jesiennych, ponieważ są one wrażliwe na uszkodzenia mrozowe. Najlepsze są korzenie o średnicy 7-10cm. Z liśćmi obciętymi na wysokości 1cm. Nie należy usuwać korzenia palowego a jedynie go przyciąć. Zebrane korzenie w ciągu 24 godzin należy schłodzić do temperatury 5°C.

Warunki przechowywania buraka ćwikłowego i innych korzeniowych:

a) temperatura 1-2°C

b) wilgotność względna powietrza 95-98%

c) długość okresu przechowywania 8 miesięcy.

Buraki ćwikłowe są bardzo wrażliwe na utratę wody. Po przekroczeniu 7% ubytku masy tracą wartość handlową.

Sposoby przechowywania buraków ćwikłowych i innych korzeniowych:

a) kopce

b) przechowalnie

c) chłodnie

d) budynki gospodarcze

Buraczki ćwikłowe do sprzedaży: w pęczkach, schładzane do temperatury 4°C w ciągu 4-6 godzin. Schładzanie z wykorzystaniem chłodnego powietrza lub przysypywania lodem.

Przechowywanie ziarna pszenicy i jęczmienia w silosach BIN

Od 1 V 2004 r. w Polsce obowiązuje unijny system interwencyjny na rynku zbóż, który różni się zdecydowanie od obowiązującego w Polsce w latach ubiegłych. Zboże odstawione do skupu musi spełniać określone szczegółowo dla każdego gatunku pa­rametry, takie jak np.: ciężar, wilgotność czy zanieczyszczenie

Bezpieczna wilgotność ziarna wynosi 14% dla zbóż przechowywanych do 6 miesięcy i 13% dla przechowywanych dłużej niż 6 miesięcy. Przekroczenie granicy zawartości wody powinno być obniżone w procesie suszenia, aż do osiągnięcia przez ziarno wilgotności bezpiecznej, zapewniającej prawidłowe przechowywanie.

Zbiór zbóż jest przeprowadzany, gdy ziarno jest w pełnej dojrzałości, najczęściej jest to zbiór kombajnowy (jest on korzystny z punktu widzenia technologicznego). Po zbiorze kombajnowym ziarno nie jest materiałem jednorodnym, ponieważ zawiera zanieczyszczenia. Dlatego aby w prawidłowy sposób przygotować ten surowiec do sprzedaży czy przechowywania poza suszeniem należy przeprowadzić proces wstępnego czyszczenia. Istnieją czyszczalnie nasion wyposażone w 3 bębny sitowe o różnej gęstości sit. Bębny te obracają się z różną prędkością. Czyszczalnie te mają wydajność 15t/h lub 30t/h. Urządzenia te dodatkowo mogą być wyposażone w separator zanieczyszczeń lekkich (oddziela od ziarna: plewy, kurz, nasiona chwastów). Np. czyszczalnie serii CZB. Czyszczenie ziarna w zasadniczy sposób wpływa na przebieg procesu suszenia jak i na trwałość instalacji suszarniczej.

Podział zanieczyszczeń ziarna zbóż:

1. Użyteczne:

-poślad - ziarna chude

-ziarna niedorozwinięte (przesiewające się przez sito o oczkach 1,6 x 2,5mm

-ziarna porośnięte, spleśniałe, zbutwiałe

-ziarna uszkodzone mechanicznie więcej niż w połowie

-ziarna uszkodzone przez szkodniki

-ziarna ściemniałe na skutek niewłaściwego przechowywania lub przypalone podczas suszenia

-ziarna innych gatunków zbóż.

2. Nieużyteczne

-zanieczyszczenia mineralne (piasek. Gródki ziemi, drobne kamienie, kawałki szkła i części metaliczne)

-zanieczyszczenia organiczne (cząstki słomy, łodygi, plewy, łuski, zielone części i nasiona chwastów nieszkodliwych i szkodliwych, nasiona roślin uprawowych niekłosowych)

-wszystkie inne składniki, przesiewające się przez sito o średnicy oczek 1mm.

Wilgotność ziarna zależy od czynników biologicznych i czynników atmosferycznych. Ziarno o dużej wilgotności ulega procesom niekorzystnym, które obniżają jego jakość, może to prowadzić do rozwoju mikroorganizmów i szkodników. Szczególnie podatne na działanie mikroorganizmów są ziarna z naruszoną tkanką okrywającą, popękane i połamane. W zanieczyszczonych glebą i kurzem ziarnach oraz w kawałkach roślin, chwastów i słomy dogodne warunki rozwoju znajdują zarodniki grzybów.

Czynniki warunkujące bezpieczeństwo składowania zbóż:

a) wilgotność ziarna

b) temperatura ziarna

c) kontakt ziarna z powietrzem

d) stan ziarna (stopień uszkodzenia).

Magazyn zbożowy oparty na silosach BIN

Silosy ze względu na przeznaczenie dzielimy na trzy grupy:

a) silosy do przechowywania ziarna suchego o dużej ładowności: 100t; 150t; 200t; 300t; 400t (produkcji krajowej),

b) silosy z aktywną wentylacją (przechowywanie ziarna wilgotnego, oczekującego na suszenie: 50t, 100t),

c) silosy suszące o ładowności 10t; 15t, 30t.

Bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na proces przechowywania w silosach jest rozwiązanie konstrukcyjne jego elementów:

a) urządzenie rozsypujące przy załadunku,

b) wymiary geometryczne H/D (wysokość płaszcza, średnica silosu),

c) układ wietrzenia ziarna,

d) układ rozładunkowy silosu.

Rozwiązania techniczne silosów BIN 100 i BIN 500 zabezpieczają zgromadzony materiał (ziarno) przed zamoknięciem, zniszczeniem, a także przed gryzoniami i pta­kami. Podłoga szczelinowa (gdy surowiec nie jest nadmiernie zanieczyszczony) zapewnia równomierny przepływ powietrza przez całą masę ziarna wypełniającego silos. Zarówno powierzchnia wewnętrzna, jak i zewnętrzna płaszcza silosów pokryta jest trwałą powłoką antykorozyjną. Gładkie wewnętrzne powierzchnie płaszcza silosów zapewniają samooczyszczalność. Silosy mogą być w łatwy sposób załadowane i rozładowane. Zainstalowane wyposażenie stwarza możliwość dogodnego wejścia do wnętrza silosów i kontroli.

Wyposażenie technologiczne - wentylator, szczelinowa podłoga i wyloty powietrza - umożliwiają przewietrzanie ziarna zarówno bezpośrednio po zbiorze, jak i podczas długotrwałego przechowywania. Zabieg ten zapewnia w pierwszym okresie wymianę powietrza w przestrzeniach międzyziarnowych, powodującą usunięcie produktów oddychania ziarna oraz umożliwia obniżenie temperatury zgromadzonego w silosie ziarna podczas jego przechowywania.

W wyniku przeprowadzonych badań zaobserwowano, że w ziarnie pszenicy przechowywanym w silosie przez 3 miesiące:

-wilgotność nie uległa zmianie

-zawartość glutenu spadła średnio do 24%

-obniżenie wskaźnika sedymentacji.

Wartości te mieszczą się w dopuszczalnym zakresie.

Przechowywanie ziarna jęczmienia browarnego w silosach BIN

Według opinii właścicieli, silosy BIN stanowią główną bazę magazynową do przechowywania długookresowego ziarna jęczmienia. Ziarno powinno być zebrane poprzez zastosowanie odpowiedniej technologii zbioru (zwłaszcza prawidłowe ustawienie pracy młocarni i zespołu czyszczącego kombajnu zbożowego). Działanie to zapewnia właściwą czystość i ogranicza poziom uszkodzeń. Przez co ogranicza się etapy jego dalszej mechanicznej obróbki (np. ponowne czyszczenie, transport), eliminując możliwość uszkadzania ziarna, wybijania zarodków oraz wzrost poziomu zanieczyszczeń. Tak przygotowany materiał (dobry zakres wilgotności, niski poziom zanieczyszczeń i uszkodzeń) nadaje się do długotrwałego przechowywania w silosach.

Zabezpieczenie jakości ziarna jęczmienia browarnego polega na zachowaniu żywotności jego zarodka, co wyraża się energią i zdolnością kiełkowania. Nieracjonalne przechowywanie powoduje szybkie obniżenie żywotności ziaren jęczmienia. Niekorzystnym zjawiskom zapobiega się przez przechowywanie ziarna suchego przy częstym jego przewietrzaniu. Suszenie jęczmienia w zbyt wysokiej temperaturze powoduje z reguły obniżenie zdolności kiełkowania, dlatego powinno być stosowane suszenie w niskich temperaturach, a więc z małą intensywnością i przy większych nakładach. Ze względu na plewiastą okrywę i brak bruzdki ziaren tego zboża przewodność cieplna jest utrudniona i wymagana jest wyższa temperatura nagrzania.

Mimo wysokich wymagań jakościowych stawianych jęczmieniowi browarnemu, silosy BIN przy zachowaniu właściwych warunków zbioru ziarna (wilgotność poniżej 15%, wysoka czystość ponad 96%) stwarzają możliwości, które zapewniają końcową wysoką jego jakość. Porównując wyniki badań z okresu zbioru i wstępnego przechowywania jęczmienia browarnego należy stwierdzić, że okres 8 miesięcy magazynowania w silosach BIN nie spowodował zmian w jakości ziarna. Magazyn silosowy BIN zapewnia właściwe przechowywanie ziarna przez cały okres składowania, a układ wentylacyjny oferowany przez producenta w sposób wystarczający pozwala na aktywną wentylację składowanej masy ziarna.

Zalecenia dla producentów ziarna zbóż:

1) po zwiezieniu ziarna z pola niezwłocznie należy ocenić jego wilgotność oraz stan zanieczyszczenia.

2) planując długookresowe przechowywanie ziarna, należy obniżyć jego wilgotność poniżej 14%.

3) jeżeli ziarno jest nadmiernie zanieczyszczone należy je poddać czyszczeniu za pomocą aspiratorów lub wialni. Następnie w razie konieczności ziarno należy dosuszyć i schłodzić.

4) dosuszanie (niwelacja 2-3% wilgotności) można realizować w silosach BIN przy zastosowaniu aktywnej wentylacji, wykorzystując wentylator lub dmuchawę stanowiącą wyposażenie silosu. Dodatkowo optymalizacja, kontrola i sterowanie dosuszaniem w silosach typu BIN mogą być prowadzone za pomocą sterownika BIT oferowanego przez producenta.

5) podczas przechowywania ziarna w silosach konieczna jest kontrola temperatury i ocena wizualna ziarna.

6) w przypadku wzrostu temperatury ziarna w czasie przechowywania, materiał należy niezwłocznie poddać przewietrzaniu (aktywna wentylacja).

7) przegrzanie ziarna, nawet nieskutkujące jego porażeniem pleśniami czy szkodnikami, może powodować znaczne obniżenie tego parametru, czego następstwem jest przeklasyfikowanie do ziarna paszowego.

8) podczas przechowywania należy kontrolować powierzchnię ziarna w silosie (powierzchniowe zawilgocenie) w celu wyeliminowania ewentualnych uszkodzeń konstrukcji silosu.

9) w celu utrzymania w silosie wyrównanej temperatury ziarna należy regularnie (biorąc pod uwagę odpowiednie warunki atmosferyczne - zwłaszcza niską wilgotność powietrza zewnętrznego) prowadzić proces przewietrzania całej masy materiału. Zapewnienie jednakowej temperatury ziarna w silosie zapobiega niekontrolowanym zmianom jego wilgotności.

Przechowywanie nasion roślin oleistych

Magazynowanie nasion oleistych, zwłaszcza rzepaku, stwarza znacznie większe ryzyko niż ziarna zbóż. Główną przyczyną psucia się nasion rzepaku podczas składowania jest ich nadmierna wilgotność. Wpływ na niekorzystne zmiany mają również inne czynniki, jak: zbyt wysoka temperatura, zły stan zdrowotny nasion oraz ich mniejsza żywotność. Jednak czynniki te odgrywają mniejszą rolę, niemniej powinny być uwzględnione podczas składowania

Ogólne warunki bezpiecznego przechowywania nasion rzepaku w naszym klimacie w okresie 12 miesięcy:

a) nasiona zdrowe, czyste o barwie naturalnej oraz swoistym naturalnym zapachu, nieskiełkowane, niepołamane, bez nieuszkodzonej okrywy nasiennej, niezagrzane

b) wilgotność nasion powinna wynosić około 7% i nie ma być niższa niż 5%; wyraźne przekroczenie 7% powoduje wzrost kwasowości i spadek zdolności kiełkowania

c) nasiona należy tak suszyć, by nie zniszczyć zdolności kiełkowania, w przeciwnym razie szybko wzrasta zawartość WKT

d) wilgotność względnej powietrza w magazynie w przedziale od 30 do 70%.

e) nie należy nasion zdrowych składować razem z niedojrzałymi i skiełkowanymi

f) odpowiednia temperatura

g) ilość powietrza wentylacyjnego niezbędnego do ochłodzenia 1 m³ nasion o 5-8°C wynosi około 1000 m³.

Schładzanie nasion suchych do odpowiednio niskiej temperatury gwarantuje zachowanie dobrej ich jakości. Ogólne zalecenia w tym zakresie wskazują, że podczas przechowywania nasion rzepaku temperatura powinna być utrzymywana na poziomie poniżej 15°C. Podczas przechowywania nasion przez okres nie dłuższy niż 8 miesięcy, temperatura powinna być obniżona do 10-12°C. Przy rocznym okresie przechowywania powinna się ona mieścić w przedziale 5-10°C. Utrzymanie niskiego poziomu temperatury może zapewnić wentylacja mechaniczna lub agregat schładzający.

W ostatnich latach, w magazynach nasion o dużych pojemnościach (powyżej 1000 ton) używane są agregaty schładzające powietrze. Ich stosowanie umożliwia prowadzenie zabiegu chłodzenia ziarna lub nasion o każdej porze dnia i nocy, przy każdym stanie pogody w różnych porach roku, co daje pełną gwarancję zachowania wysokiej jakości przechowywanych nasion.

Nasiona rzepaku można przechowywać zarówno w magazynach płaskich, jak i w magazynach silosowych - wysokich komorach czworokątnych, drewnianych, metalowych oraz metalowych silosach cylindrycznych. Warunkiem prawidłowego przechowywania jest również dobra wentylacja, zatem magazyny powinny być wyposażone w urządzenia przewietrzające.

Do przechowywania nasion rzepaku mogą być wykorzystane silosy do magazynowania ziarna zbóż. pod warunkiem odpowiedniego ich przygotowania. Należy zwrócić szczególną uwagę na oczyszczenie magazynu, gdyż pozostałości i brud tworzą idealne warunki do powstania ognisk rozwoju grzybów pleśniowych. Istotne jest również zwrócenie uwagi na szczelność ścian, wszelkie szpary należy dokładnie uszczelniać np. folią. Szczeliny kanałów rozprowadzających powietrze należy przykryć workami lub płachtami jutowymi -zmniejsza to istotnie opory przepływu powietrza przez warstwę rzepaku. Warstwa nasion rzepaku stawia wielokrotnie większy opór przepływającemu powietrzu niż ziarno zbóż, zatem grubość warstwy rzepaku musi być dobrana do sprężu używanego wentylatora. Należy także każdorazowo po załadunku wyrównywać warstwę nasion.

Obecnie na polskim rynku jest wielu producentów silosów do przechowywania nasion zbóż. Czołowe firmy to BIN, ARAJ, ZUPTOR, RIELA.

Obecnie na świecie powszechnie stosuje się do przechowywania dużej ilości zbóż czy nasion (ponad 1000 ton) silosy płaskodenne wykonane z blachy ocynkowanej falistej. Dodatkowym wyposażeniem coraz częściej stosowanym jest system wizualizacji procesu przechowywania

Do budowy płaszcza zewnętrznego wykorzystywana jest blacha gładka lub falista. Dna tych silosów mogą być płaskie lub stożkowe.

Silosy wyposażono w układ pomiarowy rejestrujący zmiany temperatury przechowywanych nasion. Układ ten składa się z 6 sond z czujnikami temperatury (na każdej 8 punktów pomiarowych), rozmieszczonych symetrycznie w silosie, zapewniających kontrolę i rejestrację zmian temperatury w całej objętości nasion

Jakość frakcji tłuszczowej przechowywanych nasion rzepaku jest zależna od wielu czynników, między innymi od ich wilgotności. W doświadczeniu badającym zmiany aktywności i immunoreaktywności lipazy przechowywanych nasion rzepaku o wilgotności 6 i 10%. Stwierdzono, że w nasionach o wilgotności 10% aktywność lipazy ulegała większym zmianom niż w przypadku nasion o wilgotności 6% i zawierała się w przedziale od 18,73 do 55,85 J.A./mg białka. Immunoreaktywność lipazy przechowywanych nasion o wilgotności 10% zmieniała się w stosunkowo niskim zakresie od 4,55 do 9,68 mg białka immunoreaktywnego/ml ekstraktu w porównaniu z nasionami o wilgotności 6%, gdzie obserwowano zmiany immunoreaktywności w zakresie od 1,27 do 11,68 mg białka immunoreaktywnego/ml ekstraktu. Można stwierdzić, że wysokiej specyficznej aktywności lipazy nie odpowiadała wysoka immunoreaktywność enzymu podczas przechowywania nasion rzepaku o wilgotności zarówno 6% jak i 10%.

Różnice cech fizycznych między roślinami oleistymi a ziarnami zbóż:

a) poziom bezpiecznej wilgotności

b) różnice w gęstości usypowej

c) opór warstwy nasion i inne.

W ostatnich latach, wraz z pojawieniem się koncepcji produkcji ekologicznego paliwa na bazie nasion rzepaku, dynamicznie rozwija się uprawa rzepaku w gospodarstwach indywidualnych, często nieposiadających bazy suszarniczo-przechowalniczej. Istotne różnice cech fizycznych nasion rzepaku w porównaniu z ziarnem zbóż muszą być uwzględnione w przypadku adaptacji lub bazowania na układach magazynowych przeznaczonych dla ziarna zbóż. Nasiona rzepaku stawiają również inne wymagania w ciągu technologicznym przechowalni (kosz przyjęcia, czyszczalnia, instalacja suszarnicza, układ silosowy) pod względem uzyskiwanych wydajności i przepustowości.

Rzepak jest gatunkiem strategicznym przemysłu olejarskiego w UE (stanowi surowiec dla 1/3 ogólnej produkcji olejów). Udział Polski w produkcji rzepaku to 8% w UE i 2% w skali świata.

Instrumenty promocji upraw rzepaku na cele spożywcze w Polsce:

a) presja dla stosowania surowca wysokiej jakości kwalifikowanego materiału siewnego

b) program poprawy jakości surowca realizowany przez przemysł przetwórczy

c) dopłaty w ramach wspólnej polityki rolnej UE

Czyszczenie surowca

Parowanie

Zacieranie

Fermentacja

Rektyfikacja

Słodowanie jęczmienia

Mielenie słodu

Namnażanie drożdży

10-16%

Zacier

Para

1

40-50%

4

2

4

3

4

Epiurant

Para

Raktyfikat

96,5%

Fuzle

Rektyfikat 96,5%

Rektyfikacja

Benzen

Azeotrop: 24% etanolu, 22% wody, 54% benzenu

kondensacja

Warstwa organiczna warstwa wodna

22%etanolu 35%etanolu

4%wody 61%wody

74%benzenu 4%benzenu

Rektyfikacja

Warstwa wodna:

51%etanolu

49%wody

woda

rektyfikat

F + G

F - G sacharoza

F - F - G

F - F - F - G

F - F - F - F -G

DP-3

DP - 4

DP - 5

E₁

E₂

Syropy

fruktozowe

Syropy oligofruktozowe

---