Zadanie 1. (2 pkt)

Uzupełnij poniższy tekst wyrazami wybranymi spośród następujących: organellum,

organ, układ, wydzielanie, wydalanie, przypisując je w odpowiedniej formie

gramatycznej dużym literom, którymi oznaczono luki w tekście.

Bardzo często mylone są pojecia określające funkcje oraz poziom organizacji różnych

struktur ciała. Wiadome powinno być, że aparat Golgiego to ....A...., natomiast trzustka jest

....B.... pełniącym rolę wydzielniczą, a nie wydalniczyą. Nie należy mylić usuwania

niestrawionych resztek pokarmu z funkcjią układu moczowego, czyli ....C....

Tyroksyna to hormon ....D.... przez tarczycę.

......................................................................................................................................................

Zadanie 2. (1 pkt)

Każda komórka ograniczona jest błoną komórkową. Poniższy schemat obrazuje budowę

molekularną plazmalemmy.

Określ, do jakiej grupy związków organicznych należą składniki blony komórkowej

oznaczone cyframi 2 i 3.

......................................................................................................................................................

Zadanie 3. (1 pkt)

Schemat ilustruje cechę komórek tkanki twórczej pierwotnej (na przykładzie stożka wzrostu

korzenia), dzięki której tkanka ta umożliwia wzrost rośliny na długość.

Określ charakterystyczną cechę komórek tkanki twórczej, zilustrowaną schematem,

zwiazaną z funkcją biologiczną pełnioną przez tę tkankę.

......................................................................................................................................................

Zadanie 4. (2 pkt)

Wytwarzanie wielu substancji chemicznych w komórce wymaga współpracy między

organellami, czego przykładem może być produkcja białek.

Wymień dwa organella, które są zaangażowane w produkcję białek, oraz podaj nazwę

zachodzącego w każdym z nich procesu, mającego związek z wytwarzaniem

polipeptydów.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 5. (2 pkt)

Wśród wirusów wyróżnia się, między innymi, retrowirusy, do których należy HIV,

wywołujący ciągle nieuleczalną chorobę czołowieka - AIDS. Wirusy te w swojej budowie

zawierają spośród kwasów nukleinowych tylko RNA.

Uporządkuj wymienione poniżej procesy zgodnie z kolejnością ich przebiegu podczas

infekcji komórki żywiciela przez retrowirusa. Wskaż proces, który jest swoisty

wyłącznie dla tego rodzaju wirusów.

A. produkcja białek wirusowych,

B. transkrypcja genów wirusowych,

C. wytwarzanie DNA na matrycy RNA wirusa,

D. łączenie się białek wirusowych z RNA wirusa.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 6. (2 pkt)

Porównując budowę struktur komórkowych, można wskazać podobieństwa i różnice.

Przedstaw dwie cechy wspólne w budowie chloroplastu i mitochondrium.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 7. (3 pkt)

Poniżej przedstawiono zdania prawdziwe i błędne, dotyczące porównania budowy i funkcji

komórki prokariotycznej i eukariotycznej.

Wybierz spośród sformułowań od A do F dwa, które są błędne. Uzasadnij wybór

każdego z nich.

A. Komórki prokariotyczne mają prostszą budowę ni¿ komórki eukariotyczne.

B. Komórki prokariotyczne przeprowadzają fermentację, a eukariotyczne oddychają

wyłącznie tlenowo.

C. Oba typy komórek mnożą się na drodze podziałów.

D. Tylko w komórkach eukariotycznych biosynteza białek odbywa się w rybosomach.

E. Zarówno komórki prokariotyczne, jak i eukariotyczne mogą zawierać chlorofil i

przeprowadzać fotosyntezę.

F. Sposób zapisu informacji genetycznej jest taki sam w obu typach komórek.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 8. (2 pkt)

Poniższy tekst przedstawia opis pewnych obserwacji mikroskopowych.

Zaplanowano obserwację tkanki nabłonkowej i mięśniowej. Tkanki te pobrano z organizmów

zwierzęcych, różniących się aktywnością życiową. Po odpowiednim spreparowaniu

pobranego materiału przeprowadzono obserwacje mikroskopowe, w czasie których liczono

mitochondria w obserwowanych komórkach.

Sformułuj dwa problemy badawcze, do rozwiązania których mogłyby być wykorzystane

opisane obserwacje.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

ZADANIE 9. (2 pkt.)

Przyporządkuj po dwa określenia (spośród niżej wymienionych) pojęciom:
I - organella, II - organy.

I - organella                               Określenia:

                                                        a. wić

II - organy                                b. liść

                                                        c. aparat szparkowy

                                                        d. kwiat

                                                        e. aparat Golgiego

                                                         f. płytka krwi (trombocyt)

ZADANIE 10. (2 pkt.)

Schemat ilustruje budowę komórki prokariotycznej.

Nazwij strukturę komórkową oznaczoną symbolem X oraz określ jej funkcję.

.................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................

Zadanie11 (2pkt)

Zadanie 15. (l pkt)

Wśród wymienionych cech zaznacz te trzy, które dotyczą mięśni gładkich:

A. komórki wielojądrowe o kształcie cylindrycznym.

B. budują ściany narządów wewnętrznych.

C. skurcz tych mięśni jest szybki.

D. w cytoplazmie komórek miofilamenty ułożone są nieregularnie.

E. regulacja ich skurczów jest niezależna od woli organizmu.

F. są przytwierdzone do kości.

Zadanie16. (2pkt)

Tkanka kostna charakteryzuje się obecnością, włókien kolagenowych przesyconych solami
mineralnymi (głównie fosforanami wapnia i magnezu).

Określ, jakie właściwości nadaje tkance kostnej każdy z wymienionych rodzajów substancji.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 17. (l pkt)

Schemat przedstawia budowę ściany komórkowej roślin.

Podaj nazwę struktury oznaczonej literą A i wyjaśnij jaką pełni ona funkcję.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 18. (3pkt)

Dwa wodne roztwory A i B zostały oddzielone błoną o właściwościach błony biologicznej.
Określ wypadkowy kierunek ruchu cząsteczek wody między roztworami w przypadkach
X, Y i Z.

Stężenie substancji w roztworze A (w mol dni3)	Stężenie substancji w roztworze B (w mol/dm3)	Kierunek ruchu cząsteczek wody
0.2	0.5	X
0.1	0.02	Y
0.01	0.01	Z

X-.................................................................................................................................................

Y-.................................................................................................................................................

Z-..................................................................................................................................................

Zadanie 19. (3pkt)

Schemat przedstawia zmiany zachodzące podczas dojrzewania plemnika,

pęcherzyki proakrosomalne czapeczka akrosomalna akrosom

cytoplazma resztkowa

Ustal, z jakich organelli rozwijają się wić i a krosom oraz wyjaśnij funkcję każdej z tych
struktur w procesie zapłodnienia.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 20. (2pkt)

Stwierdzenia w tabeli opisują cechy budowy mitochondrium.

Uzasadnij, że podane poniżej cechy są wynikiem przystosowania mitochondrium do
przeprowadzania procesu oddychania tlenowego.

Charakterystyczne cechy budowy mitochondrium	Związek cechy z procesem oddychania tlenowego
Zewnętrzna błona mitochondrium jest wysoce przepuszcza Ina dla małych cząsteczek.
Błona wewnętrzna mitochondrium tworzy wypukłości zwane grzebieniami.

Zadanie 21 (1 pkt)

Uzasadnij, za pomocą jednego argumentu, że: lizosomy są „grabarzami” obumarłych

składników cytoplazmy lub całych komórek.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 22 (1 pkt)

Poniższe rysunki przedstawiają elementy jednej z tkanek roślinnych.

A
B

Z pośród podanych poniżej zdań wypisz trzy, prawidłowo charakteryzujące budowę

i funkcje przedstawionej na rysunku tkanki.

1. Rysunek A przedstawia komórki przewodzące wodę wraz z solami mineralnymi,

a rysunek B komórki przewodzące związki organiczne wytworzone w procesie

fotosyntezy.

2. Rysunek A przedstawia rurki sitowe wraz z komórkami towarzyszącymi, natomiast

rysunek B różne rodzaje naczyń.

3. Komórki przedstawione na rysunku A są żywe wyposażone we wszystkie organella

komórkowe, natomiast na rysunku B martwe.

4. Rysunek A przedstawia różne rodzaje naczyń, komórki na rysunku B to rurki sitowe wraz

z komórkami towarzyszącymi.

5. Prędkość transportu substancji w komórkach przedstawionych na rysunku A jest taka

sama jak w komórkach przedstawionych na rysunku B.

6. Zarówno komórki przedstawione na rysunku A jak i B są charakterystyczne dla

paprotników i roślin nagonasiennych.

7. Transport substancji w komórkach przedstawionych na rysunkach A i B odbywa się

w przeciwnych kierunkach.

Zadanie 23 (2 pkt.)

Rysunek przedstawia komórkę pantofelka.

Podpisz zaznaczone na nim struktury i określ pełnioną przez

nie funkcję.

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zadanie 24 (2 pkt.)

W komórkach roślinnych i zwierzęcych występują tzw. mikrociałka różniące się od

lizosomów zarówno zawartością, jak i sposobem działania.

Podaj dwa przykłady funkcji mikrociałek w komórkach roślinnych lub zwierzęcych.

1. .................................................................................................................................................

2. .................................................................................................................................................

Zadanie 25 (2 pkt.)

Schemat przedstawia budowę komórki eukariotycznej.

Wyjaśnij na czym polega współdziałanie zaznaczonych strzałkami organelli w procesie

biosyntezy białka.

......................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................

Zadanie 26 (3 pkt.)

Uczeń otrzymał do dyspozycji następujący zestaw doświadczalny.

Wykorzystując go wykonał doświadczenie, a następnie na podstawie

obserwacji spod mikroskopu sporządził rysunek:

Sformułuj hipotezę wyjaśniającą przedstawiony rysunkiem wynik oświadczenia oraz zaplanuj kolejne czynności, które pozwolą zweryfikować tę hipotezę:

Hipoteza: .......................................................................................................................................

................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zadanie 27 (1pkt)

Rysunek przedstawia schemat komórki prokariotycznej

Zaznacz na nim strzałka strukturę pełniącą funkcje jądra komórkowego i podaj jej nazwę

…………………………………………………………………………………………….

Zadanie 34 ( 3 pkt)

Największym organellum w każdej komórce jest jądro komórkowe, którego schemat narysowany jest poniżej:

Podpisz wszystkie zaznaczone struktury i określ ich rolę w funkcjonowaniu jądra komórkowego.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 35. (2 pkt)

Niektóre komórki nazywane są komórczakami. Zdefiniuj to określenie i podaj przykład organizmu, którego ciało zbudowane jest z podobnego typu komórki lub komórek ?

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 36 (2 pkt)

W zależności od spełnianych funkcji, w komórce może nie być jądra komórkowego, które zanika zaraz po jej wytworzeniu. Z podanych poniżej typów komórek wybierz te, które są wtórnie bezjądrowe i określ ich rolę w funkcjonowaniu organizmów, w których występują:

komórki skórki pędu, komórki tkanki kostnej, komórki kolenchymy, erytrocyty ssaków, komórki arenchymy, komórki mięśni poprzecznie prążkowanych mięśnia sercowego, komórki rurek sitowych, komórki neuronów budujących układy nerwowe bezkręgowców, komórki bielma wtórnego w nasionach roślin okrytonasiennych.

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Zadanie 37 (2 pkt)

Niektóre z organelli komórkowych, zwłaszcza te występujące w komórkach roślinnych
funkcjonują niezależnie od jądra komórkowego, czyli są autonomiczne.
Wymień nazwy tych organelli i uzasadnij to stwierdzenie za pomocą jednego argumentu.

........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Zadanie 38 (2 pkt)

Rysunek przedstawia różne rodzaje ziaren utworzonych z jednego rodzaju związku organicznego.

Podaj jego nazwę tego związku i jego podstawową funkcję.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Podaj nazwę struktur komórkowych, w których te ziarna są przechowywane?

……………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 39 (2pkt)

Schemat budowy chloroplastu.

Podaj nazwy struktur chloroplastu oznaczonych na schemacie jako A i B oraz określ rodzaj przemiany biochemicznej zachodzącej w tych strukturach.

A:................................................ typ przemiany biochemicznej …………………………………………………...

B:................................................. typ przemiany biochemicznej …………………………………………………...

Zadanie 40. (2pkt)

W mikroskopie elektronowym można zaobserwować, że w komórkach eukariotycznych
w różnych kierunkach przebiegają i często krzyżują się długie, cienkie włókna białkowe. Ten
system włókien nazwano cytoszkieletem.

Określ dwie funkcje pełnione przez cytoszkielet w komórce eukariotycznej.

1 - ………………………………………………………………………………………………………...

2 - ………………………………………………………………………………………………………...

Zadanie 41. (2pkt)

W budowie komórki eukariotycznej i prokariotycznej występują podobieństwa i różnice.
Uzupełnij wolne rubryki tabeli, wykorzystując poniższe rysunki, które ilustrują
schematycznie budowę komórki zwierzęcej i komórki bakterii.

Komórka zwierzęca Komórka bakterii

Lp.	Organella komórki eukariotycznej		Organella komórki prokariotycznej
		nr na rysunku	nazwa	nr na rysunku	nazwa
1.	13			błona komórkowa
2.	1			nukleoid
3.		mitochondrium	14
4.		lizosom	4

Zadanie 42. (2 pkt)

Poniżej przedstawiono schematycznie wybrane fazy podziału jądra komórki z określoną
liczbą chromosomów.

Na podstawie porównania rysunków określ po jednej różnicy w przebiegu dwóch tych
samych faz (A, B) podziału mitotycznego i inejotycznego. Określenie różnic
przyporządkuj właściwemu podziałowi komórki.

A B

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 43. (1 pkt)

Poniżej schematycznie zilustrowano podziały komórek różniące się szybkością,.

Na podstawie analizy i interpretacji rysunków sformułuj wniosek dotyczący dzielenia się

chloroplastów w przedstawionych komórkach.

szybki podział komórki wolny podział komórki

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

---