Instalacje mieszkaniowe

Klasyfikacja instalacji mieszkaniowych W zależności od rodzaju zasilanych odbiorników instalacje dzieli się zwykle na: − oświetleniowe - zasilające urządzenia oświetleniowe oraz podłączane do gniazd jednofazowych - przenośne urządzenia o niewielkiej mocy (sprzęt elektroniczny, AGD, komputery, grzejniki przenośne itp.), − siłowe - zwykle trójfazowe, zasilające silniki elektryczne oraz urządzenia przemysłowe (w mieszkaniach - ogrzewanie elektryczne, kuchnie elektryczne itp.). Instalacja mieszkaniowa w budynku wielorodzinnym składa się z następujących części: − złącza, które łączy ją z siecią zasilającą, − rozdzielnicy głównej - zawierającej główny wyłącznik zasilania oraz zabezpieczenia wychodzących z niej odgałęzień, − wewnętrznych linii zasilających (wlz) - trójfazowych odgałęzień zasilających poszczególne grupy odbiorców (na przykład w kolejnych klatkach schodowych), − instalacji odbiorczych poszczególnych mieszkań wyposażonych w zabezpieczenia i licznik energii elektrycznej. Zasady projektowania instalacji oświetleniowych i gniazd wtyczkowych

We wszystkich instalacjach elektrycznych w budynkach mieszkalnych wykonuje się obwody

oświetleniowe i obwody gniazd wtyczkowych. Obwody te powinny być rozdzielone i posiadać oddzielne zabezpieczenia nadmiarowe. Ponadto obwody gniazd wtyczkowych w pomieszczeniach wilgotnych i mokrych powinny być wyposażone w oddzielne wyłączniki przeciwporażeniowe różnicowoprądowe. Obwody oświetleniowe należy wykonywać przewodami miedzianymi o przekroju co najmniej 1,5 mm2. Liczba punktów oświetleniowych (wypustów oświetleniowych) przypadających na jedno pomieszczenie uzależniona jest od jego charakteru, powierzchni oraz planowanego standardu. Liczba wypustów należących do jednego

obwodu oświetleniowego nie powinna przekraczać dwudziestu. Wypusty oświetlenia ogólnego

rozmieszcza się w centralnym punkcie pomieszczenia, zwykle na przecięciu przekątnych na suficie. Łączniki oświetleniowe powinny być umieszczone przy drzwiach wejściowych do pomieszczeń od strony klamki, na wysokości ok. 105 cm od podłogi. W przypadku łazienek i WC łączniki oświetleniowe należy instalować na zewnątrz pomieszczeń. Obwody gniazd wtyczkowych należy wykonywać przewodami miedzianymi o przekroju 2,5 mm2 lub większym w zależności od planowanej mocy odbiorników. Liczba gniazd wtyczkowych przypadających na jedno pomieszczenie uzależniona jest od jego charakteru, powierzchni i planowanego standardu. Gniazda wtyczkowe powinny tworzyć obwód pierścieniowy, przy czym ich liczba w jednym obwodzie nie powinna przekraczać dziesięciu. Odbiorniki o dużym poborze mocy zainstalowane na stałe powinny być zasilane z oddzielnych obwodów, a odbiorniki ruchome z obwodów z jednym gniazdem. Gniazda wtyczkowe instaluje się na wysokości 30 cm nad podłogą lub bezpośrednio nad listwą przypodłogową, z wyjątkiem kuchni i łazienek, gdzie powinny być umieszczone na wysokości 105 cm. Gniazda należy rozmieścić po obydwu stronach drzwi i okien oraz na każdej ścianie w odległości 1,5 do 2 m, aby ograniczyć konieczność stosowania przedłużaczy. Zaleca się instalowanie gniazd podwójnych. Planując instalację można przewidzieć dodatkowe puszki na gniazda, pozostawiając w nich nadmiar przewodu i zamknąć zaślepkami. Gniazda wtyczkowe ze stykiem ochronnym oraz doprowadzenie przewodów ochronnych do wypustów oświetleniowych należy stosować we wszystkich pomieszczeniach, niezależnie od ich charakteru. Strefy instalacyjne − od 15 do 45 cm nad gotową powierzchnią podłogi (dolna pozioma strefa instalacyjna), − od 15 do 45 cm pod gotową powierzchnią sufitu (górna pozioma strefa instalacyjna), − od 90 do 120 cm nad gotową powierzchnią podłogi (środkowa pozioma strefa instalacyjna) - stosowane w pomieszczeniach kuchni i łazienek, − od 10 do 30 cm od skraju ościeżnicy drzwi (pionowa strefa instalacyjna przy drzwiach), − od 10 do 30 cm od skraju ościeżnicy okna (pionowa strefa instalacyjna przy oknach), − od 10 do 30 cm od linii zbiegu ścian w kącie (pionowa strefa instalacyjna w kątach pomieszczeń).

Liczba obwodów gniazd wtyczkowych uzależniona jest od powierzchni mieszkania oraz

charakteru odbiorników. Należy pamiętać, aby każdy odbiornik o mocy przekraczającej 2 kW zasilany był z odrębnego obwodu odbiorczego. Gniazdo zasilające taki odbiornik nie jest wliczane do ogólnej liczby gniazd w pomieszczeniu.Uwaga: W przypadku zasilania trójfazowego należy tak zaplanować podłączenie obwodów w tablicy rozdzielczej, aby poszczególne fazy obciążyć w miarę równomiernie. Plany i schematy instalacji elektrycznych

Plan instalacji elektrycznej to rysunek, na którym na planie budowlanym obiektu zaznaczone są symbolicznie elementy instalacji elektrycznej oraz trasy przewodów. Łączniki instalacyjne, wypusty oświetleniowe i urządzenia zaznaczone są w miejscach ich zainstalowania. Na podstawie planu instalacji można określić liczbę i rodzaj poszczególnych rodzajów osprzętu, jego rozmieszczenie oraz oszacować długość przewodu potrzebnego do wykonania instalacji. Na

planach instalacji elektrycznej przewody rysowane są pojedynczą kreską, na której liczbę żył

przewodzących oznacza się ukośnymi kreseczkami. W przypadku przewodów wielożyłowych

oznaczenie wykonuje się jedną ukośną kreską i cyfrą określającą liczbę żył przewodzących Taki

sposób przedstawienia instalacji nazywany jest jednoliniowym. Na planie instalacji oznaczony jest również typ przewodu, jego przekrój i sposób ułożenia. Schemat instalacji elektrycznej to rysunek, na którym przedstawione są obwody instalacji i wzajemne powiązania między nimi oraz występujące w instalacji urządzenia zabezpieczające, liczniki energii elektrycznej i odbiorniki energii elektrycznej. Na podstawie schematu instalacji nie można obliczyć liczby gniazd wtyczkowych, wypustów oświetleniowych ani przewidzieć długości przewodów.

Rozróżnia się trzy podstawowe rodzaje schematów instalacji elektrycznych:

a) schematy ideowe instalacji w postaci jednoliniowej mają charakter funkcjonalny

i przedstawiają w sposób uproszczony rzeczywiste rozmieszczenie osprzętu oraz przewodów

b) schematy rozwinięte to schematy wieloliniowe, które nie uwzględniają rzeczywistego

rozmieszczenia elementów, ale uwzględniają wszystkie połączenia elektryczne

i umożliwiają analizę działania układu, c) schematy montażowe to schematy wieloliniowe przedstawiające rzeczywiste rozmieszczenie elementów i przewodów oraz ich połączenia w osprzęcie np. w puszce Na schematach elektrycznych łączniki przedstawiane są w stanie bezprądowym (na przykład zestyk zwierny - w stanie otwartym).

Projektowanie instalacji elektrycznych - Poza planami i schematami instalacji elektrycznej projekt powinien zawierać obliczenia dotyczące: − przewidywanego poboru mocy, − doboru przewodów, − doboru zabezpieczeń, − spadków napięcia w poszczególnych obwodach, − doboru środków ochrony przed porażeniem.Wykonywanie instalacji mieszkaniowych. Przystępując do wykonywania instalacji elektrycznej należy pamiętać, że będzie ona użytkowana przez wiele lat, a jej naprawa i modernizacja jest bardzo uciążliwa i praktycznie ograniczona do niezbędnego minimum. Przy projektowaniu oraz wykonywaniu instalacji elektrycznych należy kierować się następującymi wskaźnikami: -pewność zasilania, -możliwość dokonywania modernizacji instalacji, − estetyka instalacji, − wymagania użytkowników, − wymagania ekonomii i ochrony środowiska. Istnieje kilka kryteriów podziału instalacji elektrycznych. Ze względu na sposób układania przewodów rozróżniamy: − instalacje układane pod tynkiem (podtynkowe), − instalacje układane w tynku (wtynkowe), − instalacje układane na tynku (natynkowe): − w rurach stalowych lub PVC, − w listwach elektroinstalacyjnych, − przewodami w powłoce (kabelkowymi). − w stropach lub podłogach: − w kanałach instalacyjnych, − w rurkach, − w bruzdach. Sposób układania przewodów w instalacji dobiera się ze względu na:

−charakter budynku,−rodzaj konstrukcji budynku,−warunki środowiska-bezpieczeństwo użytkownika.Bardzo ważnym jest też dobór instalacji ze względu na warunki środowiskowe, w którym się ona znajduje. Sposób ułożenia instalacji elektrycznej oznaczany jest na planie instalacji elektrycznej w postaci symbolu graficznego. W zależności od sposobu rozprowadzenia przewodów wyróżnia się następujące rodzaje instalacji: − instalacje z puszkami odgałęźnymi - tradycyjne, w których wszystkie połączenia wykonywane są w puszkach odgałęźnych, w połączeniach śrubowych lub bezśrubowych. Przewody instalacji prowadzone są w odległości 30 cm ± 10 cm od sufitu. Odcinki do łączników instalacyjnych i gniazd wtyczkowych prowadzi się pionowo w dół od puszek odgałęźnych. Puszki te łatwo zlokalizować, gdyż są widoczne nawet pod tapetą. W przypadku napraw takiej instalacji wymagających otwarcia puszek narusza się strukturę ściany. Są to najczęściej instalacje wtynkowe. − instalacje z puszkami przyłączeniowymi - połączenia przewodów wykonywane są w puszkach wyłączników, które są głębsze i posiadają zaciski łączeniowe. Instalacje prowadzi się na wysokości 30 cm ± 10 cm nad podłogą. Może to być instalacja w listwach,− instalacje z centralną skrzynką odgałęźną - przewody każdego obwodu rozprowadzane są oddzielnie. Instalacja wykonywana jest w górnej strefie pomieszczenia. Charakteryzuje się dużym zużyciem przewodów i względną łatwością wykonywania napraw. Każdy łącznik i każdy odbiornik połączony jest oddzielnym przewodem do szyny w skrzynce zaciskowej, w której wykonane są wszystkie połączenia. Wykonanie naprawy nie wymaga ingerencji w inne obwody. Instalację taka łatwo jest rozbudować poprzez dodawanie kolejnych obwodów.Poza instalacjami doprowadzającymi do odbiorników energię elektryczną wykonuje się również szereg tzw. instalacji specjalnych, do których zaliczamy między innymi instalacje:−domofonowe,−dzwonkowe,−TV kablowej, −komputerowe,−telefoniczne, − alarmowe. Podczas wykonywania każdego rodzaju instalacji elektrycznej należy pamiętać, że: − przewody, rurki i listwy instalacyjne powinny być ułożone po liniach prostych poziomo lub pionowo, − pożądane jest zachowywanie stref instalacyjnych w pomieszczeniach mieszkalnych oraz wysokości zamontowania łączników i gniazdek nad poziomem podłogi, − do niezbędnego minimum należy ograniczyć przejścia przewodów przez ściany i stropy, przy zastosowaniu instalacji wtynkowych i podtynkowych w tych miejscach przewody powinny być dodatkowo chronione, na przykład odcinkiem rurki instalacyjnej, − nie należy układać przewodów na nagrzanych powierzchniach (na ciągach kominowych, wzdłuż rur ogrzewczych itp.), − nie wolno wykonywać odgałęzień od wypustów sufitowych do innych odbiorników, − łączna długość użytych przewodów powinna być możliwie mała.

Układanie instalacji pod tynkiem -Układanie instalacji pod tynkiem wykonuje się w nowych budynkach przed tynkowaniem ścian. Przewody umieszcza się w rurach elektroinstalacyjnych z polwinitu (w skrócie PVC lub PCV), najczęściej karbowanych. Średnica wewnętrzna użytej rury zależy od przekroju i liczby przewodów. W jednej rurze powinny znajdować się przewody należące tylko do jednego obwodu. Odcinki rur przycina się na odpowiednią długość w zależności od potrzeb, ponieważ dostarczane są w odcinkach kilkudziesięciometrowych zwiniętych w kręgi. Po wytyczeniu trasy przewodów i miejsc na puszki instalacyjne i osprzęt należy przygotować podłoże. Za pomocą specjalnych frezów murarskich lub młotów kujących, żłobaków i koronek należy wykonać w murze bruzdy na rurki i otwory na puszki. Rurki instalacyjne powinny się w nich schować całkowicie. Otwory pod puszki powinny mieć głębokość pozwalającą na zamocowanie puszek tak, aby ich krawędzie były równe z kładzionym potem na ścianę tynkiem. Łuki rurek muszą być łagodne, aby później łatwo można było w nie wciągnąć przewody. Rurki i puszki należy przymocować do podłoża za pomocą gipsu lub gwoździ. Przed tynkowaniem puszki należy zakryć. Przewody wciąga się do rurek dopiero po wyschnięciu tynku.Układanie instalacji w tynku - Instalacje wtynkowe wykonywane są na etapie budowy pomieszczeń, specjalnie do tego celu przeznaczonymi przewodami - tzw. wtynkowymi (na przykład YDYt). Można je stosować wyłącznie w pomieszczeniach suchych. Przewody te mocuje się na nieotynkowanym murze za pomocą gwoździ stalowych, klamerek, przylepca, kleju lub przez zarzucenie zaprawą murarską co około 50 cm. Jeśli ściana wykonana jest z materiałów palnych (na przykład płyt drewnianych), należy przed wykonaniem instalacji pokryć ją min. 0,5 cm warstwą tynku. Szczególnej staranności wymaga wykonanie łuków przewodu wtynkowego, które nie będą wystawały zbytnio ponad powierzchnię ściany. W tym celu rozcina się izolację pomiędzy żyłami i kształtuje łuki pojedynczych żył lub zagina prostopadle, po podkuciu muru w miejscu zagięcia (rys. 3) .

Do tego typu instalacji stosuje się specjalny płaski osprzęt, do którego trzeba wprowadzić

i połączyć przewody przed tynkowaniem ściany. Przed tynkowaniem należy także sprawdzić

poprawność wykonania instalacji i zamknąć puszki. Ponowną kontrolę prawidłowości działania

wykonanej instalacji wykonuje się po wyschnięciu tynku, przed pracami wykończeniowymi.

Prace należy wykonać bardzo starannie, gdyż usunięcie usterek instalacji będzie wymagało

rozkucia tynku. Układanie instalacji na tynku w rurkach instalacyjnych Ten sposób układania instalacji może być wykorzystywany również na powierzchniach ścian niewykończonych tynkiem w pomieszczeniach niemieszkalnych suchych. Stosuje się zwykle rury PVC gładkie, cienkościenne - w przypadku miejsc, w których nie występują narażenia mechaniczne lub rury sztywne z twardego polwinitu w miejscach, gdzie występują niewielkie narażenia mechaniczne. W miejscach szczególnego narażenia mechanicznego instalacji stosowane są rury stalowe. Średnicę wewnętrzną rur dobiera się w zależności od przekroju i liczby przewodów. Rury mocuje się w specjalnych uchwytach mocowanych do ściany wkrętami przy użyciu kołków rozporowych. Wytyczając trasę instalacji należy pamiętać, że między puszkami mogą być najwyżej dwa zagięcia rury lub 6 metrów rury prostoliniowej.

Połączenia odcinków rur wykonuje się za pomocą połączeń kielichowych lub w specjalnych puszkach przelotowych bez przecinania przewodów. Promienie zagięcia rur powinny

być ok. 6 razy większe od średnicy w przypadku rur winidurowych (rys. 5 a) oraz do 10 razy większe od średnicy przypadku rur stalowych. Można stosować gotowe odcinki łuków lub je wykonywać po nagrzaniu odcinków prostoliniowych do odpowiedniej temperatury nagrzewnicą elektryczną. Złączki kielichowe występują również jako gotowe elementy osprzętu. W razie ich braku końcówki rur można ukształtować przy użyciu tzw. kalibratora. Miejsce połączenia należy ogrzać, aby rura zewnętrzna zacisnęła się na wewnętrznej. Instalację należy wykonywać z ok. 2% spadkiem odcinków poziomych. Układanie instalacji przewodem w powłoce (kabelkowym) na powierzchni ściany Instalacje przewodami na powierzchni ściany lub sufitu można stosować w pomieszczeniach niemieszkalnych suchych, mocując przewody klejem lub opaskami. W pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności lub mokrych w połączeniu z odpowiednim szczelnym osprzętem przewody układa się na uchwytach odległościowych. Wprowadzenie przewodów do wnętrza osprzętu musi być zabezpieczone przed wnikaniem wilgoci przez zastosowanie dławic z uszczelkami lub przepustów membranowych. Wykonanie instalacji natynkowej wymaga dużej staranności, ponieważ jest ona widoczna. Przewody powinny być układane równolegle z zachowaniem właściwych odstępów między uchwytami, nie większych niż 25 cm. Przy osprzęcie pierwszy uchwyt powinien znajdować się nie dalej niż w odległości 8 cm. Łuki należy wykonywać od najmniejszego zachowując równoległe ułożenie przewodów. Minimalny promień łuku dla przewodów o średnicy do 8 mm powinien być równy co najmniej czterem wartościom średnicy przewodu. Układanie instalacji w listwach elektroinstalacyjnych i kablowych - Listwy instalacyjne wykonywane są w wersji bez przegród i z przegrodami. W przypadku listew z przegrodami w jednej można umieścić różne obwody, również teletechniczne. Systemy listwowe wyposażone są w odpowiednie akcesoria umożliwiające wykonywanie zagięć i rozgałęzień oraz osprzęt do przyłączania łączników, gniazd, opraw oświetleniowych. Listwy można prowadzić wzdłuż sufitów lub przy podłodze. Odcinki pionowe wykonuje się na ogół wzdłuż otworów drzwiowych lub okiennych. Po zamontowaniu listew, ułożeniu i połączeniu przewodów listwy zamyka się specjalnymi pokrywami.

Elementy instalacji przemysłowych Instalacje przemysłowe niskiego napięcia to część niskonapięciowa sieci przemysłowej (do 1 kV), która służy do rozprowadzania energii elektrycznej i zasilania odbiorników. Powinny one zapewniać możliwość rozbudowy i modernizacji, przy jednoczesnym przenoszeniu bardzo dużych mocy i zasilaniu różnorodnych typów odbiorników (oświetlenie, silniki, urządzenia: elektrotermiczne, spawalnicze, prostownikowe, energoelektroniczne). W instalacjach przemysłowych wyróżnia się: − obwody rozdzielcze, − obwody odbiorcze, − rozdzielnice i tablice rozdzielcze.Wykorzystywane są w nich następujące rodzaje przewodów: − przewody elektroenergetyczne, − kable elektroenergetyczne,− przewody szynowe: − magistralne - do zasilania rozdzielnic, odbiorników o bardzo dużych mocach i innych przewodów szynowych, − rozdzielcze - do rozdziału energii na grupy odbiorników lub odbiorniki mniejszej mocy,− ślizgowe - do zasilania odbiorników ruchomych (IN do 400A), − oświetleniowe - do zasilania obwodów oświetleniowych, gdzie stanowią również konstrukcję wsporczą do mocowania opraw.Instalacje przemysłowe mogą być wykonane następującymi sposobami:− przewodami w powłoce w wiązkach:− na uchwytach na powierzchni tynku,− podwieszonych na lince nośnej,−na wspornikach,− w uchwytach kablowych,− przewodami w powłoce na drabinkach, − przewodami w rurkach instalacyjnych winidurowych lub stalowych po wierzchu, − przewodami w powłoce lub kablami w korytkach:− izolacyjnych,− z blachy stalowej, − instalacje podłogowe,− instalacje przewodami szynowymi: mocowanymi do elementów konstrukcji budynku,− na specjalnych wspornikach,− pod stropem.W zależności od wybranego sposobu wykonania instalacji należy dobrać odpowiedni osprzęt instalacyjny. Rozdzielnice i tablice rozdzielcze Ze względu na dużą różnorodność zasilanych obwodów w instalacjach przemysłowych stosuje rozbudowane układy rozdzielnic i tablic rozdzielczych. Rozdzielnice tablicowe stosuje się przy małej liczbie i małych mocach odbiorników oświetleniowych i siłowych. Rozdzielnice skrzynkowe stosuje się w przypadku przewidywanej rozbudowy instalacji o prądach roboczych nieprzekraczających 600 A przy napięciu do 500 V. Przy większych obciążeniach należy stosować rozdzielnice szafowe o różnych konstrukcjach. Z rozdzielnicami w bardziej skomplikowanych obwodach współpracują szafy, kolumny i pulpity sterownicze. Zapewnienie jakości zasilania poprzez właściwy dobór przewodów w sieci

Dla prawidłowej pracy odbiorników przemysłowych konieczne jest zapewnienie niezawodności

dostawy energii elektrycznej i odpowiednich jej parametrów. W sieciach przemysłowych uzyskuje się to poprzez zastosowanie układów dwustronnego zasilania, zastosowanie odpowiednich układów automatyki, odpowiedni układ sieci wewnątrz zakładu oraz zastosowanie wyposażenia zwiększającego niezawodność. Najistotniejsze zakłócenia to: − zmiana wartości napięcia w sieci, − wahania napięcia spowodowane przyłączaniem lub wyłączaniem odbiorników dużych mocy, − krótkie przerwy w zasilaniu (do 1 min.) spowodowane zwarciami lub łączeniem odbiorników dużej mocy, − zapady napięcia (obniżenie poniżej 10% wartości znamionowej przez krótki czas). Ograniczenie wahań napięcia można zrealizować poprzez właściwy dobór przekroju przewodów w poszczególnych odcinkach sieci. Spadki napięcia i straty mocy zależą od materiału, z którego wykonane są przewody, przekroju przewodów, długości przewodów oraz

prądu obciążenia. W prawidłowo zaprojektowanej sieci spadki napięcia nie powinny przekraczać w instalacji odbiorczej 3%, a w wewnętrznej linii zasilającej w zależności od mocy instalacji od 0,5% do 1,5 %. W obiektach budowlanych najczęściej występują sieci promieniowe, w których obciążenie poszczególnych odcinków instalacji rośnie w kierunku od odbiorników do tablicy rozdzielczej. Najmniej obciążone są odcinki odbiorcze, a najbardziej wewnętrzne linie zasilające. Spadek napięcia na odcinku od złącza do odbiornika jest sumą spadków napięć na kolejnych odcinkach instalacji. Jeżeli instalacja do 1 kV wykonana jest przewodami wielożyłowymi lub przewodami jednożyłowymi ułożonymi obok siebie o przekroju nie większym niż 50 mm2, wówczas można pominąć w obliczeniach reaktancję przewodów. W obliczeniach obwodów jednofazowych spadek napięcia na odcinku instalacji można obliczyć ze wzoru:

w obwodach trójfazowych odpowiednio:

Najczęściej stosuje się przewody o stałym przekroju na wszystkich odcinkach. Jednak

w przypadkach dużych obciążeń powoduje to znaczne straty mocy oraz podwyższa koszt

instalacji.

Uwaga: Straty mocy są najmniejsze, jeżeli gęstość prądu we wszystkich odcinkach instalacji jest jednakowa. Do obliczania przekroju przewodów poszczególnych odcinków stosuje się metodę „stałej gęstości prądu”. Polega ona na takim dobieraniu przekroju kolejnych odcinków sieci, aby w każdym z nich gęstość prądu była podobna. Instalacje specjalne

We współczesnych budynkach mieszkalnych oraz użyteczności publicznej występują

urządzenia wymagające dużej niezawodności zasilania. Należą do nich instalacje i urządzenia

antywłamaniowe i kontroli dostępu, komputery i urządzenia peryferyjne, instalacje przeciwpożarowe, urządzenia klimatyzacyjne i inne. Wymagają one przeważnie wykonania zasilania awaryjnego. Ponadto należy wykonać specjalne instalacje elektryczne umożliwiające przesyłanie sygnałów. Instalacje takie nie mogą być narażane na zakłócenia elektromagnetyczne powstające podczas normalnej eksploatacji instalacji zasilających. Ze względu na ochronę użytkowników przed porażeniem przewody instalacji do przesyłu informacji powinny być układane w oddzielnych rurkach lub przedziałach listew instalacyjnych niż przewody elektroenergetyczne. Jeśli sąsiadują z obwodami dużej mocy odległość między przewodami sygnałowymi i energetycznymi trzeba zwiększyć do kilkudziesięciu centymetrów.

Instalacja dzwonkowa Na ogół połączona jest z zamkiem elektromagnetycznym. Nie umożliwia porozumienia głosowego z osobą dzwoniącą. Pozwala jedynie na zdalne otwarcie drzwi. Zasilana jest napięciem obniżonym (zwykle do wartości 12 V) poprzez transformator, wyprostowanym jednopołówkowo. Obwód zasilający transformator powinien być wyodrębniony i posiadać zabezpieczenie przetężeniowe o małym prądzie znamionowym.

Instalacja domofonowa Umożliwia komunikację głosową z osobą dzwoniąca do drzwi poprzez stację domofonową wyposażoną w słuchawkę z mikrofonem. Stacja wyposażona jest w przycisk zwalniającyzamek elektromagnetyczny. Zasilanie instalacji odbywa się z centrali z zasilaczem niskiego napięcia. Centrala zasilana jest w budynku wielorodzinnym z odrębnego obwodu przyłączonego do tablicy administracyjnej, w którym należy zastosować zabezpieczenie o niewielkim prądzie znamionowym. Zwykle w instalacji wykorzystywane są dwie wartości napięcia stałego - 5 Voraz 9 V. Instalacja domofonowa może być uzupełniona kamerami po stronie wejścia i monitorami w lokalach (wideodomofon). Do jej wykonania używa się zwykle przewodów teletechnicznych. Instalacje telewizji kablowej (CATV) Umożliwiają doprowadzenie do każdego budynku sygnałów telewizyjnych i radiowych z lokalnego studia nadawczego. Sygnał przekazywany jest przewodami do odbiorców na wybranym terenie. Wykonywane są przewodami koncentrycznymi lub światłowodami. Sygnał przesyłany jest liniami magistralnymi między budynkami i doprowadzany do ich wnętrza przewodem rozdzielczym. Liczba odbieranych kanałów zależy od wybranego abonamentu. Instalacje te pozwalają również na korzystanie z Internetu poprzez specjalny modem. Zasilane są zwykle z obwodów tablic administracyjnych budynku, podobnie jak instalacje domofonowe.

Lokalne sieci komputerowe Umożliwiają przesyłanie sygnałów między komputerami oraz z komputerów do wspólnych urządzeń peryferyjnych. Wykonywane są specjalnymi przewodami do transmisji cyfrowej. Przewodów tych nie należy układać wspólnie z przewodami zasilającymi. Sieci komputerowe wyposażone są zwykle w urządzenie podtrzymujące napięcie zwane UPS. Zadaniem jego jest bezprzerwowe uruchomienie zasilania rezerwowego w razie zaniku napięcia sieciowego. UPS zwykle zapewnia możliwość pracy przez kilkadziesiąt minut po zaniku zasilania. Musi więc być zaopatrzony w system ostrzegania o zaniku napięcia. Instalacje telefoniczne Przewody telefoniczne należy układać w rurkach lub listwach, aby łatwo można je było wymienić. Instalacja na każdej kondygnacji budynku wielorodzinnego powinna posiadać

zamykane skrzynki odgałęźne. Uniemożliwia to podłączenie do sieci telefonicznej osobom

nieupoważnionym. Instalacje końcowe od strony abonenta wykonuje się specjalnym przewodem,

na przykład YTKSY. Telefony analogowe zasilane są w większości poprzez przewody sygnałowe i nie wymagają oddzielnego źródła zasilania. Niektóre aparaty telefoniczne wymagają dodatkowego źródła zasilania i wyposażone są w zasilacz podłączany do gniazda instalacji elektrycznej.W telefonii często stosuje się światłowody, ponieważ ich przepustowość jest znacznie większa niż tradycyjnych przewodów. Instalacje przeciwwłamaniowe i kontroli dostępu Są to skomplikowane układy wyposażone w czujniki wykrywające obecność osób niepowołanych. Poza systemem czujników i/lub kamer współpracujących z centralką

przeciwwłamaniową wyposażone są zwykle w system kontroli dostępu, który w najprostszej

postaci stanowi klawiatura do wprowadzenia kodu dostępu. Profesjonalne systemy kontroli

dostępu wyposażone są w czytniki indywidualnie programowanych kart chipowych. Istnieją

już systemy, które reaguję na linie papilarne palców. Należy pamiętać, że tego rodzaju

instalacja wymaga zasilania rezerwowego umożliwiającego wielogodzinna pracę.

Eksploatacja instalacji elektrycznych Obowiązująca Ustawa „Prawo energetyczne” wymaga prowadzenia eksploatacji instalacji elektrycznych w sposób zapewniający niezawodność działania, właściwe wykorzystanie i bezpieczeństwo obsługi urządzeń, racjonalne użytkowanie energii oraz spełnienie wymagań ochrony środowiska. Konieczne jest przestrzeganie instrukcji eksploatacji instalacji elektrycznych zawierających: − dane znamionowe instalacji, schematy układów połączeń, warunki techniczne eksploatacji, − zasady uruchomienia i wyłączenia instalacji i urządzeń w warunkach normalnej eksploatacji, − zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych,− wymagania dotyczące konserwacji, − terminy i zakres pomiarów sprawdzających,

− wymagania dotyczące bezpieczeństwa (porażeniowego, pożarowego, wybuchowego itp.).

Do czynności eksploatacyjnych zalicza się: − oględziny, − przeglądy, − badania i pomiary odbiorcze, − badania eksploatacyjne okresowe.Terminy oględzin, przeglądów i badań okresowych powinny wynikać z instrukcji eksploatacyjnych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami okresy między oględzinami instalacji nie powinny być dłuższe niż 5 lat w budownictwie mieszkaniowym i 3 lata dla pozostałych instalacji. Istnieją wyjątki, dla których okresy sprawdzeń i prób instalacji są skrócone do 12 miesięcy, na przykład obiekty komunalne, place budowy, miejsca, w których używany jest sprzęt przenośny. Odpowiedzialność za przeprowadzenie sprawdzeń i prób spoczywa na właścicielu budynku.

Oględziny instalacji mają charakter profilaktyczny. Wykonywane są okresowo w celu oceny stanu technicznego instalacji i obejmują sprawdzenie: − stanu widocznych części przewodów, izolatorów i ich mocowania, − dławików, w miejscach wprowadzenia przewodów do puszek, skrzynek instalacyjnych, odbiorników, − osłon przewodów przed uszkodzeniami mechanicznymi, − prawidłowości użytych zabezpieczeń przeciążeniowych i zwarciowych,

− ochrony przeciwporażeniowej,w tym działania wyłączników różnicowoprądowych.

Przeglądy instalacji wynikają z przeprowadzonych oględzin i powinny obejmować:

− szczegółowe oględziny w podanym zakresie, − sprawdzenie ciągłości przewodów ochronnych,

− konserwację i naprawę, − pomiary wynikające z instrukcji eksploatacyjnych.

Uwaga: W budynkach użyteczności publicznej, w których przebywa duża liczba osób (powyżej

50) okresy między badaniami nie mogą przekraczać jednego roku. Prace kontrolno-pomiarowe mogą wykonywać jedynie osoby z uprawnieniami eksploatacyjnymi potwierdzonymi zaświadczeniem kwalifikacyjnym E. Konserwacja i naprawa instalacji elektrycznych

Celem konserwacji i naprawy instalacji elektrycznych jest utrzymanie sprawności działania

instalacji. Konserwacja ma charakter profilaktyczny. Zapobiega wystąpieniu uszkodzeń na

skutek pogorszenia właściwości instalacji. Szczególnej uwagi wymagają stare instalacje,

wykonywane przewodami aluminiowymi. Powierzchnia żył aluminiowych łatwo się utlenia

co pogarsza jakość połączenia i powoduje nagrzewanie przewodów. Przykręcone w zaciskach śrubowych końcówki przewodów aluminiowych „płyną” przy zbyt dużym docisku i przewód ulega obluzowaniu a w następstwie również przegrzaniu. Podczas oględzin instalacji sprawdza się jej zgodność z wymaganiami stawianymi przez przepisy. W instalacjach mieszkaniowych oraz instalacjach w budynkach użyteczności publicznej czynności konserwacyjne obejmują najczęściej: − ocenę prawidłowości działania oświetlenia, − wymianę niesprawnych elementów instalacji oświetleniowych, − czyszczenie opraw oświetleniowych, − ocenę prawidłowości działania obwodów gniazd wtyczkowych, − wymianę gniazd wtyczkowych, − sprawdzenie i poprawienie jakości połączeń w zaciskach puszek instalacyjnych, łączników instalacyjnych, gniazd wtyczkowych, opraw oświetleniowych, − kontrolę działania wyłączników różnicowoprądowych, − wymianę lub czyszczenie urządzeń zabezpieczających w tablicach rozdzielczych, − sprawdzenie trwałości mocowania łączników, gniazd instalacyjnych, rurek, listew instalacyjnych, pokryw rozdzielnic itp. Diagnozowanie prostych uszkodzeń instalacji elektrycznych Osoby zajmujące się konserwacją i naprawą instalacji elektrycznych powinny umieć na podstawie objawów i prostych czynności sprawdzających wykryć i usunąć usterkę w instalacji. W tym celu muszą umieć analizować działanie instalacji oraz dokonywać prostych czynności sprawdzających. Podstawowym narzędziem pomocnym przy ustalaniu stanu instalacji jest tzw. próbnik neonowy, który wskazuje obecność napięcia w wybranych miejscach instalacji. Przydatnym urządzeniem jest detektor tras przewodów, pozwalający na wykrycie przewodów zamurowanych w ścianach. Może on być wyposażony we wskaźnik zwarcia lub przerwy przewodu ułożonego pod tynkiem, co znacznie ułatwia lokalizację miejsca uszkodzenia. Diagnozując uszkodzenie instalacji należy kierować się prawdopodobieństwem uszkodzenia poszczególnych elementów instalacji. W układach oświetleniowych najczęściej uszkodzeniom ulega źródło światła. W tradycyjnych oprawach świetlówkowych często uszkodzony zostaje zapłonnik. Dopiero po wykluczeniu tych możliwości należy przeprowadzić analizę obwodu, kolejno wykluczając inne przyczyny.

---