WYKŁAD II (27.02.2003)

RYNEK

RYNEK REALNY RYNEK FINANSOWY

rynek czynników rynek dóbr i usług rynek pieniężny rynek kapitałowy

produkcji konsumpcyjnych

r. pieniądza r. dewizowy r. kredytowy

rynek pracy rynek rzeczowych krajowego

środków trwałych

r. pozabankowych

rynek rzeczowych rynek rynek dóbr r. depozytów instytucji finansowych

środków nieruchomości inwestycyjnych pieniężnych -fundusze inwestycyjne

obrotowych

r. papierów

wartościowych

r. publiczny r. niepubliczny

r. pierwotny r. wtórny r. pierwotny r. wtórny

Rynek publiczny - podlega szczegółowym, specjalnym regulacjom prawnym. Sposób funkcjonowania, procedury są regulowane przez szczegółowe akty prawne.

Rynek niepubliczny - takim regulacjom nie podlega. Podlega on ogólnym regulacjom prawnym wynikającym m.in. z Kodeksu Cywilnego. Nie funkcjonują na nim ograniczenia i regulacje występujące na rynku publicznym.

Pojęcie publicznego rynku papierów wartościowych

Rynek publiczny - proponowanie nabycia lub nabywanie emitowanych w serii papierów wartościowych przy wykorzystaniu środków masowego przekazu albo w inny sposób, jeżeli propozycja jest skierowana do więcej niż 300 osób albo do nieoznaczonego adresata.

Żeby można było działać na rynku publicznym, to papiery wartościowe muszą być dopuszczone do publicznego obrotu (przez KPW i G). Nie jest wymagana taka zgoda w odniesieniu do Skarbu Państwa przy emisji obligacji.

Papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu mogą być wyłącznie przedmiotem obrotu na rynku regulowanym

Rynek regulowany - system obrotu papierami wartościowymi dopuszczanymi do publicznego obrotu. Zorganizowany jest on w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert nabycia i zbycia tych papierów zapewniony jest powszechny i równy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie oraz zachowane są jednakowe warunki nabywania i zbywania tych papierów.

Cechy:

• tylko papiery dopuszczone do publicznego obrotu,

• zapewnienie równego dostępu do informacji rynkowej,

• przy nabywaniu i sprzedawaniu papierów jednakowe warunki dla wszystkich,

Wszyscy emitenci muszą wypełnić tzw. obowiązek informacyjny - muszą niezwłocznie informować o wszelkich zdarzeniach, które mogą mieć wpływ na cenę ich papierów wartościowych. Ta informacja musi być przekazywana do organu nadzorującego rynek (KPWiG), do agencji prasowej (PAP, Reuters) i do Rady Giełdy (jeśli akcje emitenta są notowane na giełdzie).

Wyjątek: sytuacja, kiedy informacja nie może (nie powinna) zostać opublikowana ze wzg. na tajemnice państwową. Nie zwalnia to jednak spółki z poinformowania KPWiG, jednocześnie informuje się o poufności. KPWiG może uznać lub nie za tajemną lub poufną.

Jeżeli spółka nie poinformuje KPWiG ani agencji prasowych o ważnych wydarzeniach, które wpłynęły na kształtowanie kursu, to KPWiG może taką spółkę ukarać.

INSIDING - polega na wykorzystaniu informacji mogących mieć wpływ na kurs papierów wartościowych przed ich upublicznieniem, w celu odniesienia korzyści finansowych.

INSIDER - osoba korzystająca z takich informacji.

Zachowane są jednakowe warunki nabywania i zbywania papierów wartościowych, lecz zdarza się, że te warunki są inne:

• inwestor może sprzedać korzystniej (drożej) niż inni, np. wezwanie do sprzedaży,

• przy prywatyzacji akcjonariat pracowniczy (pracownicy) obejmuje akcje po połowie ceny emisyjnej,

• opcje menedżerskie - czasami walne zgromadzenie lub rada nadzorcza oferuje do objęcia nowe akcje po cenie zdecydowanie niższej niż cena rynkowa.

WYKŁAD III (06.03.2003)

Publiczny obrót pierwotny - oferowanie przez emitenta lub subemitenta usługowego nabycia emitowanych w serii papierów wartościowych nowej emisji lub ich nabywanie.

Emitent może bezpośrednio dokonać sprzedaży papierów wartościowych lub może na zasadzie usługi zaoferuje te papiery subemitent usługowy (oprócz subemitentów usługowych - także inwestycyjny)

subemitent usługowy - to najczęściej instytucja finansowa, np. bank.

Jedna stroną transakcji jest emitent, a drugą ci, którzy nabywają papiery wartościowe, np. inwestorzy.

Każda emisja wprowadzona na rynek publiczny nie może ominąć obrotu pierwotnego. Cechy charakterystyczne obrotu pierwotnego:

• po stronie sprzedaży - emitent lub subemitent,

• po stronie kupna - banki, fundusze inwestycyjne, osoby fizyczne, itp. - są to inwestorzy.

Transakcja na rynku pierwotnym ma właściwie charakter jednorazowy. Wszystkie późniejsze transakcje będą się odbywały tylko między inwestorami i będą miały miejsce na rynku wtórnym (obrót wtórny publiczny). Emitent musi uzyskać zgodę KPWiG na dopuszczenie akcji do obrotu publicznego. Transakcje sprzedaży muszą mię jeszcze jeden istotny element - ustaloną cenę. Rodzaje cen akcji:

• cena emisyjna - cena, po której dochodzi do transakcji na rynku pierwotnym. Po niej inwestorzy nabywają akcje od emitentów (subemitentów) na rynku pierwotnym (bez znaczenia, czy to rynek publiczny, czy rynek niepubliczny),

• cena nominalna - jest to cena, na którą opiewa papier wartościowy. Cena nominalna akcji nie może być niższa niż 1 złoty. Wyjątkiem są akcje NFI (14) - ich cena jest poniżej 1zł. Cena nominalna jest podstawą ustalania wartości kapitału akcyjnego firmy.

Wartość kapitału akcyjnego = ilość wyemitowanych akcji · cena nominalna akcji

Każda nowa emisja akcji jest dokonywana po tej samej cenie nominalnej.

Jest pewna zależność między ceną emisyjną i ceną nominalną: cena emisyjna nie powinna być niższa niż cena nominalna

Spółki groszowe - cena akcji tych spółek spada poniżej 1zł.

• cena rynkowa - zwana kursem akcji, to cena, po której inwestorzy dokonują między sobą transakcji na rynku wtórnym. Cena ta podlegać może znacznym wahaniom, kształtuje się pod wpływem popytu i podaży.

Z reguły cena emisyjna oferowana przez emitenta na rynku pierwotnym jest niższa niż cena rynkowa, ale zdarzają się ceny emisyjne wyższe od ceny rynkowej (często jest to niezamierzone).

Tryb postępowania związany z dopuszczeniem papierów wartościowych do obrotu publicznego:

1. O wypuszczeniu nowej emisji akcji decydują tylko jej właściciele. Właściciele decydują o tym, że poprzez emisję będą podwyższone kapitały własne. Na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy podejmują uchwałę o nowej emisji akcji, przy czym musi to być podana wielkość emisji.

2. Zarząd musi złożyć wniosek do KPWiG o dopuszczeniu akcji z nowej emisji do publicznego obrotu. Wniosek wymaga zgromadzenia wielu dokumentów, ale jednym z ważniejszych jest prospekt emisyjny albo memorandum informacyjne. Memorandum informacyjne przygotowują małe spółki, większe - prospekt emisyjny.

Części składowe prospektu:

• podstawowe i szczegółowe informacje o spółce: sektor, dostawcy, pozycja wobec dostawców, odbiorcy, konkurencja,

• część finansowa przedstawiająca za okres co najmniej 3 lat wyniki finansowe: bilans, rachunek zysków i strat , cash flow, zatrudnienie, członkowie zarządu, wskaźniki,

• analiza czynników ryzyka - źródła ryzyka związane z działalnością firmy

Te stwierdzenia i oceny muszą być wiarygodne. Taki prospekt w zasadzie nie jest opracowywany przez pracowników lecz powierza się to renomowanym firmom konsultingowym.

Prospekt nie musi zawierać ceny emisyjnej, ale muszą być w nim zawarte szczegółowe warunki nabycia akcji.

3. Następnie zarząd przekazuje ten wniosek do KPWiG,

4. KPWiG analizuje prospekt,

5. Na posiedzeniu KPWiG podejmowana jest decyzja o dopuszczeniu emisji do publicznego obrotu albo decyzja, z której wynika odmowa,

6. Jeśli decyzja jest pozytywna, to zarząd może przystąpić do działań związanych z emisją akcji,

7. Akcje są emitowane na rynku publicznym,

Wyjątki:

• nie musi się ubiegać o dopuszczenie papierów wartościowych do publicznego obrotu Skarb Państwa, w przypadku emisji papierów dłużnych,

• spółka, która od co najmniej 3 lat podlega obowiązkowi informacyjnemu, w przypadku nowej emisji zawiadamia KPWiG o takiej emisji i może jej dokonać, jeśli Komisja nie wyrazi sprzeciwu.

Jeżeli KPWiG wyrazi zgodę i spółka przystąpi do organizowania emisji, to musi opublikować skrót prospektu emisyjnego w dwóch dziennikach o zasięgu ogólnopolskim, najczęściej w Rzeczpospolitej, Parkiecie.

Minister Finansów jest zwolniony z procedury - nie opracowuje prospektu.

Każdej serii obligacji towarzyszy tzw. list informacyjny.

WYKŁAD IV (13.03.2003)

Decyzję o nowej emisji podejmują zawsze właściciele.

Emisja akcji - zwiększenie kapitałów własnych ze źródeł zewnętrznych, rodzaje emisji:

• Emisja akcji z prawem poboru

Prawo poboru (wg KSM) oznacza prawo pierwszeństwa w nabyciu akcji z nowej emisji przez dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnie do liczby już posiadanych akcji. Najczęściej stosuje się to wtedy, gdy w związku z podniesieniem kapitału S.A. właściciele nie chcą dopuścić do zmiany struktury akcjonariatu.

Objąć = kupić akcje 600 000 60%

400 000 40%

500 000 po 15,00zł

cena nominalna - 2,00zł

Do każdej akcji jest przypisane jedno prawo poboru

1 mln praw poboru - akcji do emisji - 500 000

600 000 praw poboru - 300 000 akcji

400 000 praw poboru - 200 000 akcji

za 2 prawa poboru - 1 akcja z nowej emisji

900 000 60% - struktura właścicielska

600 000 40% - pozostaje bez zmian

Prawo poboru to tylko prawo, a nie obowiązek.

Zmiany w kapitale spółki:

W tej spółce zwiększy się kapitał akcyjny o 1mln, ponieważ: 500 000 akcji · 2,00zł/ za akcję

(liczba wyemitowanych akcji · cena nominalna)

A reszta (różnica między ceną emisyjną i nominalną) to agio - to trafia najczęściej na kapitał zapasowy.

Agio = 15-2=13zł - jeżeli nie skorygujemy, pominiemy koszty emisji.

13zł · 500 000 akcji = 6,5 mln zł - kapitał zapasowy

kapitały własne ↑ o 7,5 mln, w tym: kapitał akcyjny ↑ o 1mln, a kapitały zapasowe ↑ o 6,5mln - wzrosną

środki pieniężne.

• Emisja plasowana - emisja skierowana do konkretnego inwestora lub grupy inwestorów.

600 000 akcjonariusz A - 40% Struktura akcjonariatu uległa wyraźnej zmianie (nie ma już

400 000 akcjonariusz B - 26,7% większościowego pakietu akcji). W tej sytuacji akcjonariusz A

500 000 akcjonariusz C - 33,3% musi współpracować z pozostałymi akcjonariuszami.

W kapitałach:

O 1mln ↑ kapitał akcyjny

O 6mln ↑ kapitał zapasowy

O 7,5 mln ↑ kapitałów własnych ↑ środków pieniężnych

Spółka jest rozwojowa, gdy cały zysk netto zatrzymuje i przeznacza go na inwestycje (na to muszą się zgodzić właściciele), nie ma wówczas wypłaty dywidendy.

• Emisja kapitalizacyjna - wyniku takiej emisji akcjonariusz otrzymują akcje nowej emisji nieodpłatnie, proporcjonalnie do liczby już posiadanych akcji. Jeżeli akcje spółki są w obrocie rynkowym, to mają też cenę rynkowa. Akcjonariusz, który otrzymała akcje za darmo:

• może je zatrzymać w swoim portfelu,

• może je sprzedać w obrocie wtórnym i uzyska korzyści ( jest to jakby następstwo braku dywidendy).

Struktura akcjonariatu w wyniku takiej emisji nie zmienia się, w majątku również (nic nie wpłynie, nic nie wypłynie). Nie zmieni się też wartość łącznych kapitałów własnych. Jednakże w kapitałach firmy wzrośnie kapitał akcyjny (ilość akcji wyemitowanych · cena nominalna). Zmniejszą się kapitały zapasowe. Zatem nie zmienia się wartość kapitałów własnych, ale zmienia się ich struktura.

↑ kapitału akcyjnego, to wiarygodność dla kontrahentów.

Załóżmy, że chcemy połączyć się z inna spółką prawa handlowego: A - nasza, B -wyrejestrowana

Pozostanie jeden podmiot, a drugi trzeba wyrejestrować. Zniknie B - ich akcje już nic nie reprezentują, byli właściciele B powinni mieć jakąś część naszej spółki (możliwość: emisja dla nich akcji)

• Emisja połączeniowa (założycielska) - emisja akcji dla właścicieli przejmowanego przedsiębiorstwa, w zamian za ich dotychczasowe akcje lub udziały (dostaną akcje w ilości proporcjonalnej do posiadanych w swojej spółce). Ważne jest ustalenie tzw. parytetu wymiany - informuje on ile akcji lub udziałów przejmowanej firmy jest równe 1 akcji firmy przejmującej. Ten parytet wymiany jest często przedmiotem negocjacji, zanim podejmie się jakieś uchwały.

Nie zmienia się struktura akcjonariatu. Zwiększa się majątek (mimo, iż nikt nie kupuje akcji), bo majątek przejmowanej firmy zostaje dołączony do majątku przejmującej firmy. ↑ kapitał akcyjny (liczba akcji emisji połączonej · cena nominalna).

Agio - od przyrostu majątku odejmujemy ten przyrost kapitału akcyjnego, i to agio na kapitały zapasowe.

• Firma może wyemitować obligacje zamienne na akcje - firma emituje obligacje i informuje, że po pewnym czasie będzie je można zamienić na akcje. W sposób najczęściej pośredni ustalana jest też cena po jakiej obligacje będą zamieniane na akcje (w sposób pośredni, ba można, np. powiedzieć, że za 1obligację dadzą 5 akcji). W momencie, gdy będzie można zgłaszać obligacje do zamiany właściciele będą podejmować decyzje, czy zamieniać obligacje na akcje, czy przedłożyć obligacje do wykupu, bo to nie jest obowiązkowe.

Struktura właścicielska po wyemitowaniu obligacji się nie zmieni, zmieni się tylko ogólny poziom zadłużenia. Gdy obligacje nie zostaną zamienione na akcje, trzeba będzie wykupić obligacje (zmniejszą się kapitały obce - zadłużenie i zwiększy się majątek obrotowy o kwotę potrzebną na wykup)

Gdy zostaną zamienione obligacje na akcje, to zmniejszy się struktura kapitału (↓ poziom zadłużenia, a ↑ kapitał własny)

Kapitał akcyjny ↑ o ilość akcji wyemitowanych · cena nominalna

Kapitał zapasowy ↑ o rentę.

WYKŁAD V (20.03.2003)

Dojście emisji do skutku.

Żeby emisja mogła dojść do skutku muszą zostać sprzedane wszystkie akcje, które ta emisja obejmowała. Wielkość emisji może być określona:

• punktowo, np. 1 200 000, co oznacza, że tyle akcji musi być sprzedanych,

• przedziałowo, np. 1 000 000 - 1 500 000 - trzeb sprzedać co najmniej tyle akcji, ile określa dolana granica, ale nie więcej niż górna granica.

Ryzyko inwestorów związane z niedojściem emisji do skutku.

Chcąc nabyć akcje z nowej emisji inwestorzy muszą wpłacić pieniądze stanowiące równowartość liczby akcji · cena emisyjna. Jeżeli dzieje się tak, że emisja nie dochodzi do skutku, to zwraca się pieniądze inwestorom, ale bez żadnych odsetek, z tego tytułu, że ich kapitał był przez cały czas zamrożony.

Koszty emisji 3-7%

Spółka poniesie koszty, które nie przyniosą żadnych zamierzonych korzyści. Jeżeli na rynku jest bessa, to ryzyko niedojścia emisji do skutku jest wysokie, może to powstrzymywać inwestorów przed zapisywaniem się na akcje.

Chcąc przekonać inwestorów, że jest małe ryzyko niedojścia emisji do skutku, spółki chcą emisję gwarantować. W odpowiedniej umowie gwarant zobowiązuje się kupić określoną liczbę akcji z nowej emisji, które nie zostały nabyte przez inwestorów. Gwarantem może być ktoś, kto ma odpowiednie środki:

• instytucje finansowe (banki, fundusze inwestycyjne),

• podmioty gospodarcze.

Może być tak, że spółce uda się gwarantować całą emisję (jeden albo wielu gwarantów), wtedy nie ma ryzyka niedojścia emisji do skutku.

Może się również zdarzyć tak, że gwarant (gwaranci) zobowiążą się do nabycia określonej części akcji i jeżeli resztę zechcą nabyć inwestorzy, to emisja dojdzie do skutku.

Gwaranci obejmują pozostałą część, tą której nie objęli inwestorzy, np. 1 200, inwestorzy chcą 1 100, to gwaranci - 100. koszty gwarancji, to dodatkowe koszty dla spółki.

Jeżeli dochodzi do zakupu akcji przez gwarantów, to oni nabywają je po cenie emisyjnej pomniejszonej o pewien kilkuprocentowy rabat. Oznacza to dla spółki mniej środków. Kapitał akcyjny wzrośnie o liczbę akcji · cena emisyjna, ale agio będzie mniejsze. Rabat ustalany jest w umowie gwarancyjnej.

Uczestnictwo gwaranta w emisji eliminuje ryzyko niedojścia emisji do skutku.

Sposoby obejmowania akcji z nowych emisji:

1. Kto pierwszy, ten lepszy

Zawsze jest jakiś organizator emisji (domy maklerskie), ma on swoje oddziały, gdzie przychodzą chętni i mogą nabywać akcje (zapisują się na akcje, dokonują subskrybcji). Chętni muszą zadeklarować ilość, jaką chcą kupić i zapłacić za każdą po cenie emisyjnej.

Gdy są zapisy na akcje z nowej emisji, to jest na to określony czas, z reguły 2 tygodnie. Jeżeli w drugim dniu zabraknie akcji, to nabędą je tylko ci inwestorzy, którzy są pierwsi w kolejce, czyli wg kolejności zapisów (wpłat) na akcje.

Nabycie akcji na rynku pierwotnym, a potem sprzedanie ich na rynku wtórnym pozwalało na wysoką stopę zwrotu. Rosło zainteresowanie nabywaniem akcji, ale ich podaż była mała, stąd ich cena rynkowa była znacznie wyższa niż cena emisyjna. Trwało to 2-2,5 m-ca. Po tym czasie kurs rynkowy był nierzadko 80-100% wyższy niż cena emisyjna. Realna stopa zwrotu przewyższała inne formy inwestowania kapitału. Wzrósł ogromnie popyt na akcje z nowej emisji, podaż była stosunkowa mała. Doszło do kolejek przed domami maklerskimi.

2. Sposób oparty na redukcji

Określona jest cena emisyjna, okres czasu w którym można dokonywać zapisów, określić liczbę akcji, jaką chce się nabyć i zapłacić pieniądze. Zapisy są przyjmowane przez cały okres, aż do końca upływu terminu. Po czym ustala się liczbę akcji, jaką subskrybowali inwestorzy, np.

1 200 000 - wielkość emisji

3 000 000 - na tyle zapisali się inwestorzy

Tutaj wszyscy nabędą akcje, z tym, że mniejszą liczbę niż ta na którą się zapisali. Wszystkie zapisy zostaną pomniejszone i zredukowane jednakowo. Oblicza się stopę redukcji, aby wiedzieć o ile pomniejszyć te zapisy:

, gdzie: LZ - liczba akcji, na którą zapisali się inwestorzy,

E - wielkość emisji

jeżeli ktoś się zapisał na 30 akcji, to o 60% ta liczba się zmniejszy. W wyniku redukcji inwestor otrzyma 12 akcji, ktoś chciał 1000 akcji - otrzyma 400. przydział akcji nastąpi dla każdego, ale pomniejszony o stopę redukcji.

Stopa satysfakcji - dopełnienie stopy redukcji do 1 (do 100%)

SS = 100% - SR

• Punktowa:

• gdy 1 200 000 akcji, zapisy na 1 100 000, to emisja nie dojdzie do skutku,

• gdy 1 200 000 akcji, zapisy na 1 200 000, to każdy dostanie tyle na ile się zapisał

• Przedziałowa:

• emisja 1 000 000 - 1 500 000, gdy zapisy na 950 000, to emisja nie dojdzie do skutku,

• emisja 1 000 000 - 1 500 000, gdy zapisy na 1 000 000, to emisja dojdzie do skutku, poszczególni inwestorzy dostaną tyle, na ile się zapisali,

• gdy zapisy przekroczą 1 500 000, to zapisy zostaną pomniejszone o stopę redukcji.

Ministerstwo Finansów sprzedaje obligacje skarbowe na zasadzie kto pierwszy, ten lepszy

Pierwszy raz sposób oparty na redukcji zastosowano przy wprowadzaniu na rynek akcji Banku Śląskiego.

Nadsubskrybcja - ilość akcji ponad wielkość emisji (przy zapisywaniu).

3. Sposób oparty na przetargu

Wyznaczony jest okres zapisów, otrzymanie akcji nie zależy od kolejności zapisów. Nie jest ustalona cena emisyjna, lecz minimalna cena emisyjna, np. 13zł (cena nie niższa niż 13zł). Rozpoczynają się zapisy. Inwestorzy zapisują się na akcje - muszą podać cenę po jakiej chcą nabyć akcje, nie mogą jednak nabyć po cenie niższej niż minimalna cena emisyjna. Kończą się zapisy wg cen, od ceny najwyższej do najniższej. Ustala się na ile akcji po określonej cenie zapisali się inwestorzy.

Wielkość emisji - 1 200 000

Zapisy	cena	CUM	Otrzymują
100 000	17,00	100 000	100 000
100 000	16,00	200 000	100 000
300 000	15,50	500 000	300 000
600 000	15,00	1 100 000	600 000
700 000	14,50	1 800 000	100 000
200 000	14,00	2 000 000	-
100 000	13,00	2 100 000	-

Ci, co zaoferowali cenę 14,50 dostaną 100 000, a chcieli 700 000, więc dla tej grupy dokonujemy redukcji i przydzielamy im po mniej akcji

Teraz dopiero można ustalić cenę emisyjną. Wyniesie ona (tu gdzie równowaga) 14,50zł, jest to cena, przy której wszystkie akcje z nowej emisji zostaną sprzedane, jest to cena emisyjna. Wszyscy zapłacą 14,50zł, a nadwyżka zostanie im zwrócona. W systemie przetargowym ci, który zaoferowali cenę wyższą niż cena emisyjna, otrzymują tyle akcji, na ile się zapisali. Nie otrzymują w ogóle akcji ci, którzy zaproponowali cenę niższą niż cena emisyjna.

Gdyby inwestorzy zapisali się łącznie na 1 200 000 akcji, to cena emisyjna byłaby na poziomie min 13zł.

Przy przedziałowej: cena emisyjna = minimalnej cenie emisyjnej, gdyby cum zawierała się w przedziale.

Cela emisyjna może być wyższa niż cena minimalna, gdy liczba akcji, na którą zapisali się inwestorzy jest niższa....

Po raz pierwszy zastosowano ten sposób w grudniu ubiegłego roku.

WYKŁAD VI (27.03.2003)

Wtórny rynek publiczny

Publicznym wtórnym obrotem papierów wartościowych jest proponowanie przez podmioty inne niż emitent lub subemitent usługowy nabycia emitowanych w serii papierów wartościowych lub nabywanie tych papierów. We wtórnym obrocie nie biorą udziału emitenci i subemitenci usługowi. Występują tylko inwestorzy.

Cena rynkowa - cena, po której inwestorzy nabywają akcje.

Wyjątki: (po nowelizacji)

• Możliwość nabywania akcji przez emitentów na rynku wtórnym. Emitenci mogą kupować akcje na rynku wtórnym w celu umorzenia. Zmniejsza się wówczas liczba wyemitowanych akcji (kapitały własne się zmniejszają). Spada wskaźnik cena do zysku.

• Instytucje finansowe mogą skupować własne akcje na rynku wtórnym w celu umorzenia lub dalszej odsprzedaży. Akcje mogą kupować banki, fundusze inwestycyjne.

Sprzedaż na giełdzie akcji zakupionych na rynku pierwotnym.

Nabycie akcji w emisji jest potwierdzane dokumentem - świadectwem depozytowym - jest to dokument stwierdzający posiadanie jakiejś liczby akcji danej spółki.

Właściciel, który nabył akcje na rynku pierwotnym, a posiada tylko świadectwo depozytowe, musi skorzystać z pośrednika (domy maklerskie). W domu maklerskim musi otworzyć rachunek inwestycyjny. W pierwszej części tego rachunku ewidencjonuje się wolumen papierów wartościowych, a w drugiej - środki pieniężne. Jeżeli inwestor sprzeda papiery wartościowe, to zostaną one zdjęte z wolumenu, a pojawią się środki pieniężne. Inwestor składa w domu maklerskim świadectwo depozytowe, jako dowód zakupu akcji i to świadectwo musi zostać potwierdzone (trwa to do 2 tygodni). Po uzyskaniu potwierdzenia dom maklerski wprowadza te akcje na rachunek inwestycyjny (w pierwszej części rachunku pojawia się zapis nabycia akcji). Inwestor może złożyć teraz zlecenie sprzedaży.

Wyjątek od tej procedury stanowi uproszczona emisja - przy dużych emisjach, które organizował Skarb Państwa.

Aby można było subskrybować akcje należało posiadać rachunek inwestycyjny. Akcje przydzielane były na specjalnej sesji giełdowej, po dokonaniu przydziału mogły być zapisane na rachunku inwestora.

Uczestnicy rynku papierów wartościowych

1. Instytucje nadzorujące rynek papierów wartościowych:

• KPWiG, jej funkcje są ustalone ustawowo i zapisane w ustawie:

• dopuszczanie papierów wartościowych do obrotu publicznego,

• KPWiG może wycofać papiery z publicznego obrotu,

• sprawdzanie nadzoru nad przestrzeganiem uczciwego obrotu i konkurencji w zakresie publicznego obrotu oraz nad zapewnieniem powszechnego dostępu do rzetelnych informacji na rynku papierów wartościowych,

• licencjonowanie pośredników obrotu publicznego (maklerów i doradców inwestycyjnych) oraz cofanie licencji,

• udzielanie zezwoleń na prowadzenie domów maklerskich i jednoczesne sprawowanie nadzoru nad nimi,

• przygotowywanie projektów aktów prawnych związanych z funkcjonowaniem rynku papierów wartościowych,

• upowszechnianie wiedzy o zasadach funkcjonowania rynków papierów wartościowych, np. finansowanie, konferencje, broszury, itp.

WYKŁAD VII (03.04.2003)

KRAJOWY DEPOZYT PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Funkcje (niektóre):

1. Rejestracja papierów wartościowych dopuszczonych do publicznego obrotu. Wszystkie papiery wartościowe dopuszczone do publicznego obrotu muszą być zarejestrowane w KDPW.

Drwaty - pochodne papierów wartościowych

2. Nadzorowanie zgodności wielkości emisji z liczbą papierów znajdujących się w obrocie - funkcja nadzorcza.

KDPW musi czuwać, aby w obrocie nie znalazło się więcej papierów wartościowych niż zostało wyemitowanych, np. fałszywe (gdy są materialne). Aktualnie na rynku papierów wartościowych w Polsce nie występują papiery wartościowe w formie materialnej.

W latach 90-tych formę materialną miały Powszechne Świadectwa Udziałowe. Wcześniej formę materialną miały obligacje, które świadczyły o udziale w przedsiębiorstwie, które było restrukturyzowane.

Mogą pojawić się również fałszywe papiery wartościowe o charakterze niematerialnym, np. fałszywe zapisy elektroniczne.

3. Rozliczanie transakcji, które odbywają się na giełdzie, tzn. kupno - sprzedaż papierów wartościowych oraz ich pochodnych.

T+3 w ciągu 3 dni od transakcji następuje rozliczenie transakcji.

T+3

Wraz z kupnem następuje przemieszczenie własności. Zapłata i prawo własności przechodzi na nabywcę po 3 dniach roboczych (sesyjne) od transakcji.

Prawo dywidendy

Prawo głosu na Walnym Zgromadzeniu aby przysługiwały te prawa trzeba być właścicielem

Prawo poboru papierów wartościowych

Przykład

Jesteśmy właścicielem przedsiębiorstwa x. Spółka ogłasza, że prawo do dywidendy zostanie przyznane. W czwartek nabywam akcje i rozliczenie transakcji następuje we wtorek, to chociaż nie jestem w poniedziałek właścicielem papierów wartościowych, to otrzymuję prawo do dywidendy, a nie nowy właściciel Dotyczy to także prawa poboru , czyli pochodnych papierów wartościowych.

Jeśli nie upłynęły jeszcze 3 dni potrzebne do rozliczenia transakcji przez KDPW, to fizycznie nie można otrzymać pieniędzy z tytułu tej transakcji, ale można je już zainwestować zanim zostanie rozliczona poprzednia transakcja, ponieważ obie te transakcje będą rozliczone we wtorek przez KDPW, pod warunkiem, że sprzedaż papierów wartościowych, przepływ środków pieniężnych na nasz rachunek oraz umowa inwestycyjna następuje we czwartek.

4. Obsługuje realizację zobowiązań emitentów wobec uprawnionych z papierów wartościowych.

Emitent akcji, jeśli wypłaca dywidendę, to powstaje jego zobowiązanie wobec tego, komu sprzedaje akcje. KDPW wspiera, czyli obsługuje realizację zobowiązania emitentów, natomiast zobowiązani są emitenci.

Spółka uchwaliła, że wypłaci dywidendę w wysokości 20 groszy, a ja mam 10 akcji, więc 2 zł (z tym, że ryczałt wynosi 30% podatku, zatem mój zysk to 1,70 zł). Spółka potrąci podatek, odprowadzi do Urzędu Skarbowego, a resztę przekaże do KDPW, a ten z kolei na konta domów maklerskich, które mają konta swoich klientów. Odsetki trafiają do swoich właścicieli za pośrednictwem KDPW.

PODMIOTY OBSŁUGUJĄCE OBRÓT

Giełda Papierów Wartościowych funkcjonuje na rynku wtórnym (między inwestorami), na specjalnej sesji (sobotniej) obsługuje obrót publiczny.

GPW:

• umożliwia skoncentrowanie w danym miejscu i czasie aktualnego popytu

• umożliwia skoncentrowanie podaży (ile inwestorzy chcą sprzedać i po jakiej cenie),

• zestawienie popytu i podaży pozwala na ustalenie rynkowej ceny równowagi, może się ona zmieniać z transakcji na transakcję (bo zmienia się popyt i podaż),

Giełdą Papierów Wartościowych są regularne, odbywające się w określonym czasie i miejscu, podporządkowane określonym normom i zasadom spotkania osób pragnących zawrzeć umowę kupna-sprzedaży oraz osób pośredniczących w zawieraniu transakcji, których przedmiot stanowią zamienne papiery wartościowe, przy czym ceny owych transakcji ustalane są na podstawie układu popytu i podaży, a następnie podawane do publicznej wiadomości.

Nasza GPW działa od pn. do pt. od 8.30 do 16.30, jest jedna - GPW w Warszawie S.A. W Niemczech giełd jest kilka, a największa w Frankfurcie nad Menem. Wiodącą giełdą na świecie jest giełda w Chicago.

Każda giełda ma swój statut i regulamin. W nim ustalone są ścisłe regulacje dotyczące zawierania transakcji, dopuszczania do obrotu publicznego (nie muszą być przedmiotem notowań giełdowych, bo o tym decyduje Komisja PW i G). na giełdzie nie może sprzedawać akcji każdy. Transakcje zawierane są na samej giełdzie między członkami giełdy (w Polsce są to domy maklerskie, są one jednocześnie akcjonariuszami). Przedsiębiorstwa i instytucje finansowe są również członkami giełdy. Pakiet kontrolny akcji ma Skarb Państwa. Mówi się o sprywatyzowaniu giełdy...

Za pośrednictwem domu maklerskiego można przeprowadzić transakcję, jeśli znajdzie odpowiednich partnerów transakcji. DM, które nie są członkami giełdy, korzystają z pośrednictwa innego domu maklerskiego, który ma prawo występować na giełdzie.

Na giełdzie nowojorskiej na parkiecie znajdowały się rozstawione krzesła, na których zasiadali członkowie giełdy. W posiadanie krzesła można było wejść na zasadzie dziedziczenia lub nabycia. Nabycie następuje bardzo rzadko.

Transakcje dotyczące zamiennych papierów wartościowych

Zamienność oznacza tu co innego niż obligacje zamienne na akcje. Towary będące na giełdzie muszą spełniać określone standardy, czyli wymogi. Zmienność polega na tym: 200 ton miedzi z Chile, 500 ton miedzi z KGHM. Te materiały są doskonale zamienne, bo spełniają te same wymogi.

Zamienność papierów wartościowych niezależnie od egzemplarza, serii emisji akcji - dają one takie same prawa i tylko zamienne papiery wartościowe mogą być w obrocie papierów wartościowych.

Jeżeli w obrocie znajdują się papiery, które nie są zamienne, to wprowadza się te papiery w osobnej linii, czyli równocześnie znajdują się 2 rodzaje akcji z dwóch różnych linii.

BIG - akcje zamienne dające prawo do dywidendy,

BIG 2 - nie ma prawa do dywidendy.

Te akcje mają te same ceny nominalne, ale różnią się prawem do dywidendy. BIG 2 zniknęły, gdy zrównały się w prawach do dywidendy, czyli stały się papierami zamiennymi. Obecnie: NETIA i NETIA 2 - różnią się w prawach.

Rada giełdy zdecydowała się na wypuszczenie w dwóch liniach akcji spółki, tylko dlatego, aby pokryć zobowiązania spółki wobec inwestorów.

Akcje zwykłe na okaziciela mogą być przedmiotem obrotu giełdowego. W przeciwnym razie byłyby to akcje niezamienne.

Wiele spółek emitowało akcje uprzywilejowane, ale muszą być cofnięte te przywileje przez właścicieli. Konwersja - cofniecie uprzywilejowania.

Gdy takie akcje staną się akcjami zwykłymi na okaziciela, to są one dopuszczone do obrotu.

Ceny papierów wartościowych ustalane są wg kształtowania się popytu i podaży. Są podawane do publicznej wiadomości:

• aby informacje docierały do inwestorów,

• musi być oficjalne potwierdzenie, jakie są ceny - oficjalnym potwierdzeniem jest ceduła giełdowa - to codziennie wydawany dokument, w którym podawane są ceny (kursy) akcji. Od niedawna ceduła jest publikowana w formie elektronicznej.

Gdy popyt rośnie szybciej niż podaż, to kurs akcji rośnie.

WYKŁAD VIII (10.04.2003)

PODMIOTY OBSŁUGUJĄCE OBRÓT, CD

DOMY MAKLERSKIE - muszą mieć pozwolenie KPWiG. Obecnie w Polsce jest 23 domy maklerskie. Liczących jest jednak 5, które obsługą około 80%.

• CAJB Securities

• Centralny Dom Maklerski PKO S.A.

• Dom Maklerski BZ WBK

Domy maklerskie mogą działać pod warunkiem zatrudniania licencjonowanych podmiotów, czyli maklerów. KPWiG nie wyda domu maklerskiemu zezwolenia na działalność, jeśli nie zatrudnia on licencjonowanych maklerów.

MAKLERZY I DORADCY INWESTYCYJNI

Żeby zostać maklerem trzeba:

• być pełnoletnim,

• mieć maturę,

• być niekarnym,

• zdać egzamin państwowy przed komisja powołaną przez KPWiG, po zdaniu egzaminu dostaje on licencję.

• Nieprzestrzeganie zasad, przepisów, przez dłuższy czas nie wykonywanie zawodu (3 lata przyjmuje się za granicę) to powody cofnięcia licencji. Obecnie na liście uprawnionych jest 1828 maklerów z tego 74 poszukuje pracy.

Żeby zostać doradcą inwestycyjnym muszą być spełnione te wymogi formalne co wyżej. Wszystkie fundusze inwestycyjne chcąc uzyskać zgodę na prowadzenie działalności muszą zatrudniać co najmniej 1 doradcę inwestycyjnego. Zawód licencjonowany. Egzamin na doradcę inwestycyjnego jest zdecydowanie trudniejszy bo szerszy jest zakres materiału. Rozbudowana sfera prawna do egzaminu obowiązuje. Obecnie zarejestrowanych jest 201 licencji a bez pracy 85 osób.

EMITENCI:

1. SKARB PAŃSTWA, jest dominującym emitentem na rynku papierów dłużnych, głównie obligacje, bony skarbowe. Jeśli chodzi o papiery właścicielskie to jego rola jest marginalna. TU OBLIGACJE SKARBOWE.

2. PODMIOTY GOSPODARCZE, znaczny emitent papierów właścicielskich (akcji), ale również obligacji korporacyjnych, udział emisji papierów dłużnych jest stosunkowo niski. Skarb Państwa wypiera z tej części rynku podmioty gospodarcze, oferuje lepsze warunki. OBLIGACJE KORPORACYJNE - obligacje emitowane przez podmioty gospodarcze.

3. SAMORZĄDY TERYTORIALNE, gminne, powiatów czy województw. Emitują papiery dłużne , tzw. obligacje komunalne.

INWESTORZY: najliczniejsza grupa na tym rynku

1. Wg kryterium geograficznego:

• Krajowi - na rynek papierów wartościowych jest nieduży. Inwestorzy zagraniczni zaliczają nasz rynek do tzw. rynków wschodzących (Emerging Market), do których zalicza się poza Polską również Grecję, Turcję, Argentynę, kraje dalekiego wschodu z wyjątkiem Japonii.

• Zagraniczni, dysponują znacznie większym potencjałem finansowym, niektóre emisje nie doszłyby do realizacji gdyby nie kapitał zagraniczny, kapitał krajowy nie był wystarczający. Jeśli inwestorzy zagraniczni zaczynają kupować papiery wartościowe, to rośnie popyt, rośnie kurs.

2. Z punktu widzenia wpływu na zarządzanie podmiotem gospodarczym:

• strategiczni, posiadają taki pakiet akcji, który umożliwia wpływanie na procesy zarządzania, często wystarczy pakiet < niż połowa, im bardziej rozdrobniony akcjonariat tym mniejszy pakiet akcji wystarczy aby pełnić tę rolę. Czasem wystarczy 20 i parę % posiadanych akcji. Wpływ na sposób zarządzania, kierunki działania. Aktywna rola w firmie. Ten nie określa horyzontu czasowego, bezterminowo, nie ma ograniczeń horyzontu czasowego,

• finansowi, są to z reguły instytucje finansowe. Mniejsze pakiety posiadają od kilku do kilkunastu %. Nabywają pakiety w celu odsprzedaży ich z zyskiem. Tu kilkuletni horyzont czasowy, relatywnie krótki. Pełni rolę pasywną. Nawet gdy mają duży pakiet to przekazują swoje akcje zarządowi spółki, zapoznają się z treścią uchwał przed walnym zgromadzeniem i popierają zarząd w decyzjach.

Pojawiła się grupa OTWARTYCH FUNDUSZY EMERYTALNYCH (finansowi), lokują środki na rynku akcji. Dysponują dużymi środkami, zdołały zgromadzić kilka % akcji. Obecnie jest ich 19. gdy kilka funduszy ma po 5 % akcji to łącznie posiadają pakiet kontrolny. Próbują się dogadywać i prowadzić wspólną politykę. Pojawia się problem, że normy prawne zabraniają działania w zmowie. Często zarząd spółki kwestionuje działanie akcjonariuszy bo decyzje ich są niewygodne dla zarządu. Trafia pozew do sądu i następuje odroczenie walnego zgromadzenia.

1. Wg formy organizacyjno - prawnej:

• Inwestorzy instytucjonalni, osoby prawne, najbardziej liczącymi się instytucjami finansowymi są banki, instytucje ubezpieczeniowe, fundusze inwestycyjne - FI otwarte, FI zamknięte (gromadzą generalnie środki w celu inwestowania w różne formy. Mamy tu do czynienia z zabieraniem środków bankom bo zmniejsza się wartość lokat bankowych na rzecz lokowania środków w tych funduszach inwestycyjnych).

• Inwestorzy indywidualni, osoby fizyczne

FUNDUSZE INWESTYCYJNE:

1. OTWARTE (POWIERNICZE), pozyskują kapitał przez sprzedaż JEDNOSTEK UCZESTNICTWA, nie jest papier wartościowy, nie ma emisji ani wtórnego obrotu jednostkami uczestnictwa. Nabywamy je tzn. wpłacamy kwotę do funduszu otwartego, nie można odsprzedać jednostek uczestnictwa. Aby odzyskać pieniądze można je przedłożyć do wykupu lub umorzenia.

Fundusze prowadzą działalność w czasie nielimitowanym. Są tworzone na czas nieokreślony. Można w dowolnym czasie się do funduszu tego zgłosić.

Fundusze mają obowiązek codziennego wyceniania jednostek uczestnictwa, bo nie ma tu ceny rynkowej. Fundusz taki ma swoje aktywa, nabywa obligacje, akcje, lokuje, nabywa waluty. Można wycenić wartość aktywów. Znane są też zobowiązania. Więc można wyliczyć wartość aktywów netto. Znana jest też liczba jednostek uczestnictwa, którą posiadają uczestnicy.

Rodzaje:

• Fundusze akcji,

• Fundusze rynku pieniężnego, głównie inwestują w krótkoterminowe papiery skarbowe, bony skarbowe, też na lokatach w bankach

• Fundusze papierów dłużnych, głównie inwestują w długoterminowe papiery dłużne, obligacje

• Fundusze zrównoważone, mniej więcej połowę w bezpieczne papiery wartościowe a resztę w akcje

• Fundusze stabilnego wzrostu

OTWARTE FUNDUSZE EMERYTALNE (obecnie 18) - każdy pracujący musi do niego przystąpić. Gdy nie przystąpi się dobrowolnie do funduszu emerytalnego, to fundusz zostaje wylosowany. To jest obowiązek. Cała składka emerytalna spływa do ZUS-u i około 1/3 składki przelewane jest na rachunek indywidualny otwartego funduszu emerytalnego.

2. ZAMKNIĘTY FUNDUSZ INWESTYCYJNY, pozyskuje kapitał emitując papiery wartościowe - CERTYFIKATY INWESTYCYJNE, są one papierami właścicielskimi takimi jak akcje. Nabywamy je na pierwotnym rynku publicznym. Stajemy się współwłaścicielem funduszu. Certyfikaty inwestycyjne mogę być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym. Możemy je odsprzedać innym inwestorom na rynku wtórnym. Są tworzone na czas określony, nawet krótki np.: 2 letni horyzont czasowy.

Tu szczególną grupą są NFI (Narodowe Fundusze Inwestycyjne) powstały w ramach PPP. Wydano najpierw POWSZECHNE ŚWIADECTWA UDZIAŁOWE w materialnej formie. Potem zamieniono ten papier na AKCJE NFI. Powstało 15 NFI. Właściciel otrzymał 1 akcję każdego NFI, jedną akcję pierwszego, jedną drugiego.... obecnie jest ich 14 (3 i 11 się połączyły „JUPITER”).

WYKŁAD IX (17.04.2003)

INWESTORZY INDYWIDUALNI, największa grupa uczestników rynku. Jest ponad 1 mln rachunków w Domach Maklerskich, część z nich nie jest używana. Sporadyczny ruch na rachunku około 270 tysięcy. Raz w miesiącu ruch na rachunku około 130-140 tysięcy. Udział w obrotach około 1/3, 30%, trend spadkowy, mówi się, że gdy ten udział spada do około 15% to kursy nie są kształtowane zgodnie z układem „sił rynkowych” tylko zgodnie z interesem instytucjonalnych podmiotów, „manipulacje”.

WINDOW DRESSING gdy wartość jednostki uczestnictwa w funduszu jest poniżej.... musi dopłacać, więc na koniec miesiąca same zwiększają, podciągając kursy akcji, w które inwestują.

Należą głównie do grupy inwestorów krótkoterminowych, mają wpływ na płynność (możliwość zawarcia transakcji kupna, sprzedaży). Gdy jest ich mało to płynność maleje, transakcji jest mało.

PODZIAŁ INWESTORÓW INDYWIDUALNYCH:

• wg kryterium horyzontu czasowego inwestycji:

1. długoterminowi, którzy dokonują transakcji w horyzoncie kilku lat, ponad jeden rok, przetrzymują akcje, pobierają dywidendę,

2. średnioterminowi, od kilku tygodni do jednego roku horyzont czasowy,

3. krótkoterminowi, powyżej jednego dnia do kilku tygodni,

4. DAY TRADER, horyzont inwestycji nie przekracza jednego dnia, sprzedają i kupują tego samego dnia. Na jednej sesji giełdowej otwierają i zamykają pozycję.

• z punktu widzenia stosowanych przez nich strategii inwestycji:

1. byki, przy tendencji wzrostowej zaczynają kupować aby gdy dalej wzrośnie to sprzedadzą, rynki byka gdy hossa na rynku. Gdy przewaga na rynku byków to kursy rosną bo popyt rośnie i rośnie cena

2. niedźwiedzie, gdy kursy zaczynają spadać to sprzedają aby gdy jeszcze bardziej spadną to odkupić, są na rynku spadkowym, rynku bessy i wtedy mówi się o rynku niedźwiedzi. Gdy przewaga niedźwiedzi to kursy maleją bo rośnie podaż

KONTRARIANIE, gdy ktoś jest kontra to jest przeciw czemuś, inwestorzy, którzy grają przeciwko rynkowi, podstawą filozofii tej strategii jest stwierdzenie, że większość zawsze się myli. Jeśli większość na rynku zaczyna kupować to oni sprzedają. Gdy rekomendacje analityków żeby kupować to oni uważają, że tamci się mylą. I odwrotnie. Mówi się, że można grać wbrew rynkowi to przynosi tylko porażkę. Wtedy ta str. Nie ma możliwości realizacji, szans .Był okres gdy ta strategia była skuteczna.

STRATEGIA TREPA, TREP, polega na tym, że trep lokuje w akcje stałą kwotę, będzie utrzymywał w portfelu akcje cały czas na określoną kwotę. Gdy wzrośnie kurs akcji w jego portfelu to sprzedaje aby obniżyć znów do tej stałej kwoty. Nadwyżkę lokuje w papierach dłużnych.

Gdy spadnie kurs akcji, to decyduje się na kupno nowych aby wyrównać stan portfela. W tym celu sprzedaje obligacje i środki z tej sprzedaży przeznacza na zakup akcji.

WOŁY, obecnie nie występują, ich strategia polega na tym aby kupić w pierwotnej ofercie, na rynku pierwotnym i zaraz w pierwszym notowaniu na giełdzie od razu sprzedać. I czeka na nową emisję akcji. Obecnie nie ma ich bo nie ma ofert publicznych i różnie jest też z pierwszymi notowaniami.

FUNKCJONOWANIE GIEŁDY PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH W WARSZAWIE.

Pierwsze notowanie na tej giełdzie 16.04.91 roku, jedno notowanie w tygodniu. Rok później 01.01.92, dwa notowania. Obecnie 5 notować tygodniowo.

Jest to mała giełda, liczba spółek notowanych na giełdzie wynosi 200, tendencja jest taka, że mniej się pojawia niż jest wycofywanych.

Kapitalizacją spółki akcyjnej, nazywa się iloczyn liczby wyemitowanych akcji* cena rynkowa akcji. A kapitalizacja giełdy to suma kapitalizowanych notowanych na giełdzie spółek. Wg 16.04.03. wynosiła 99 miliardów 300 milionów, około 14-15% PKB stanowi ta kapitalizacja. Charakter typowo lokalny. Duże giełdy to krotność PKB danego kraju. Kapitalizacja giełdy to wartość rynkowa więc przekłada się to na procesy w gospodarce danego kraju.

W uruchomieniu giełdy pomogli nam Francuzi więc przyjęliśmy od nich system, zasady. Giełda w Lionie nam pomogła. I notowanie, 5 spółek było. Od 17.11.2000 roku zaczął funkcjonować system WARSET, też oparty na rozwiązaniach francuskich ale jest zaadaptowany i przystosowany do naszych warunków z giełdy paryskiej.

GŁÓWNE FUNKCJE SYSTEMU WARSET:

1. prowadzenie notowań w centralnym systemie notującym, jest to zautomatyzowane, prowadzą to komputery. To jest serce tego systemu. Tu się prowadzi notowania.

2. Komunikacja z Domami Maklerskimi zapewniająca przekazywanie zleceń do systemu oraz informacji o ich realizacji, ważne jest aby DM miały bezpośredni dostęp do głównego komputera giełdowego. Chodzi o to aby bezpośrednio na bieżąco mogły wpływać do systemu oferty inwestorów a system ten kojarząc będzie kształtował notowania. Są DM połączone z systemem jak i drogą satelitarną. Odpowiedzi do DM co się dzieje z poszczególnymi zleceniami.

3. Dystrybucja informacji giełdowych, przekazywanie, rozprowadzanie informacji, co się na giełdzie dzieje, jakie oferty kupna, jakie sprzedaży, jakie kursy. Także możliwość korzystania z drogi satelitarnej.

• podział ze względu na zakres informacji jaki otrzymują odbiorcy:

• do instytucji nadzorujących (KPWiG, Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych)

• domy maklerskie, już nie wszystkie informacje, ale zakres również szeroki

• inwestorzy, dociera informacja, która zawarta jest w tzw.: PUBLICZNYM ARKUSZU ZLECEŃ, informacja o 5 najlepszych ofertach po stronie kupna i 5 po stronie sprzedaży, aktualny kurs. System zapewnia korzystanie z tych informacji w sposób rzeczywisty. Można obserwować na ekranie informacje ale trzeba za to zapłacić. Za darmo można śledzić notowania ale z 15 minutowym poślizgiem.

WYKŁAD XI (08. 05. 2003)

FUNKCJE CENTRALNEGO SYSTEMU NOTUJĄCEGO

1. Przyjmuje on zlecenia z domów maklerskich - to odbywa się na bieżąco w systemie on-line

2. Umieszczenie prawidłowo złożonych zleceń w arkuszu zleceń

Arkusz zleceń - dla akcji każdej spółki i dla każdego rodzaju pochodnych notowań na giełdzie i dla obligacji jest osobny arkusz zleceń

3. Przekazywanie informacji o przyjęciu lub odrzuceniu zlecenia

4. Wyliczanie kursów papierów wartościowych ich pochodnych oraz przekazywanie danych aktualizujących informacje zawarte w publicznym arkuszu zleceń (taki, który jest udostępniany - publikowany)

Publiczny arkusz zleceń zawiera informacje - max 5 najlepszych ofert kupna i 5 najlepszych ofert sprzedaży (liczba akcji i cena)

Najlepsze zlecenie kupna to takie, które ma najwyższą oferowaną cenę

Najlepsze zlecenie sprzedaży to takie, w którym jest oferowana najniższa cena

Spółka „Jelfa”

KUPNO			SPRZEDAŻ
3 1 7 1 10	600 700 850 1500 2700	42,20 42,10 42,00 41,80 41,70	42,50 42,70 43,00 43,20 43,50	750 200 1500 200 700	5 1 5 1 5

Tu do transakcji dojść nie może.

5. Kojarzenie zleceń znajdujących się w arkuszu w celu zawarcia transakcji

Np. wpływa do systemu zlecenie sprzedaży 200 akcji po 42,20, zmieni się arkusz zleceń z 600 na 400.

Np. wpływa zlecenie sprzedaży na 1000 akcji po 42,20, 600 zniknie po stronie kupna, a w sprzedaży pojawi się na górze 42,20, 400, 1.

6. przekazywanie informacji o zawarciu transakcji.

OGÓLNE ZASADY ORGANIZACJI OBROTU NA GWP W WARSZAWIE.

1. Kursy są wyznaczane przez zlecenia kupujących i sprzedających, stąd taki system obrotu nazywa się rynkiem kierowanym zleceniami

2. Realizacja zleceń odbywa się w trakcie sesji giełdowych

Dopuszczalny jest jeden wyjątek - Rada Giełdy może wydać zgodę na zawarcie tzw pakietowej transakcji pozasesyjnej (cenę ustalają wtedy kupujący i sprzedający, ale nie może ona się różnić o więcej niż 40% w stosunku do ceny rynkowej)

3. Kojarzenie zleceń dokonuje się wg ściśle określonych zasad

4. Utrzymaniem płynności handlu zajmują się animatorzy

Chodzi o możliwość zawierania transakcji, kupić czy sprzedać. Jeśli ktoś chce np. kupić a nie ma tego co chce sprzedawać, to w to miejsce może wejść animator.

Wyróżnia się 2 grupy animatorów:

1. animator rynku - to dom maklerski będący członkiem giełdy, który na podstawie umowy z GWP zobowiązuje się do stałego zgłaszania ofert kupna i sprzedaży papieru wartościowego na własny rachunek

2. animator emitenta - to członek giełdy, który na podstawie umowy ze spółka giełdową bierze na siebie obowiązek podtrzymywania płynności wyemitowanych przez nią papierów wartościowych

Celem animatorów jest ułatwienie rynkowi znalezienia punktu równowagi, zapobieganie przypadkowemu kształtowaniu się okresów i utrudnienie manipulacji kursantowi. Np. animator składa zlecenie sprzedaży 100 akcji po 42,20. Żeby je sprzedać to musi posiadać pewien zasób akcji tej spółki, dla której jest animatorem, albo zlecenie kupna po 42,50.

5. Poszczególne papiery wartościowe i ich pochodne są notowane:

1. W systemie notowań ciągłych. W tym systemie w trakcie sesji giełdowej cena może się zmieniać z transakcji na transakcję, stąd ten kurs waha się w trakcie sesji giełdowej. Żeby podać ten kurs zwykle podaje się:

Np.:

42,2 kurs otwarcia (kurs pierwszej transakcji)

43,5 Kurs maksymalny (kurs najwyższy transakcji)

41,0 kurs minimalny (najniższy kurs transakcji)

42,5 kurs zamknięcia (kurs ostatniej transakcji)

2. W systemie kursu jednolitego z dwukrotnym określaniem kursu w ciągu dnia (fixing)

W systemie kursu jednolitego zbiera się w arkuszu zleceń oferty kupna i sprzedaży do określonego momentu. Na podstawie tych ofert następuje ustalenie ceny i wszystkie transakcje zostaną zawarte wg tej ceny.

HARMONOGRAM SESJI GIEŁGOWEJ

NOTOWANIA CIĄGŁE 08:30 - 16:30

08:30 - 10:00 faza przed otwarciem

08:30 - 09:00 dla kontraktów terminowych (wyjątek)

W tej fazie składane są zlecenia. Centralny System Notować je przyjmuje i umieszcza je w arkuszu zleceń, ale nie zawiera transakcji. W tym czasie Centralny System Notowań wylicz na tej podstawie TKO - teoretyczny kurs otwarcia.

10:00 - wyznaczany kurs otwarcia

Jest on równy ostatniemu TKO. Realizacja zleceń, które zostały złożone do systemu w fazie przed otwarciem.

Np.: TKO = 42,20 zrealizowane zostaną te co oferowały cenę kupna wyższą i wszystkie te zlecenia sprzedaży, które oferowały cenę niższą niż kurs otwarcia, no i te co trafiły w cenę.

10:00 - 16:00 faza notowań ciągłych.

Tu wpływają zlecenia na bieżąco i system je kojarzy.

Czasem ta faza jest przerywana fazami równoważenia rynku. W fazie równoważenia nie są zawierane transakcje, składa się tylko zlecenia kupna i sprzedaży. Na koniec fazy równoważenia zostaje ustalona cena i zostaną zrealizowane te zlecenia, które wpłynęły w fazie równoważenia:

1. zlecenie kupna z limitem ceny wyższym niż ustalona na koniec fazy równoważenia

2. zlecenia sprzedaży z limitem ceny niższym od ustalonej na koniec fazy równoważenia

16:00 - 16:10 składane są zlecenia na zamkniecie

Nie ma tu transakcji, są tylko składane zlecenia na zamknięcie

16:10 - 16:30 faza na otwarcie

Składane są zlecenia na następny dzień.

WYKŁAD XII (22. 05. 2003)

SESJA DLA KURSU JEDNOLITEGO:

• 8.30-faza przed otwarciem -11.00

<teoretyczny kurs otwarcia, przyjmowanie zleceń>

• 11.00-11.15-faza interwencji, już nie można składać zleceń ale animatorzy dokonują (mogą) modyfikacji złożonych wcześniej zleceń.

Modyfikacje te mogą dotyczyć:

1. 
   zwiększenia wolumenu zlecenia

2. podwyższyć cenę w zleceniach kupna służy to podtrzymaniu płynności na rynku

3. obniżenie ceny w zleceniach sprzedaży

• 11.15- ustalony kurs i zawarcie transakcji, które spełniają warunki tego kursu, np.: kurs 25,30- zlecenia sprzedaży po cenie niższej i zlecenia kupna po cenie wyższej

• 11.15-11.45-faza dogrywki: składane są zlecenia kupna i sprzedaży ale po ustalonym kursie

• 11.45-15.00-faza interwencji

• 15.00-ustalenie kursu i realizacja odpowiadających zleceń

• 15.00-15.30-faza dogrywki (zlecenia są realizowane wg kolejności wpływu)

• 15.30-16.30- faza przed otwarciem, składane są zlecenia na następną sesję

MIN I MAX DOPUSZCZALNE WAHANIA KURSÓW:

Min- to taka zmiana kursu o którą musi zmienić się kurs dla akcji . TICK zależy od wysokości ceny akcji:

• do 5 zł= 1 grosz, 0,01 złotego

• powyżej 5 zł do 20 zł= 0,05 złotego

• 20-100 zł=0,10 złotego

• powyżej 100 zł=0,50 złotego

MAX zmiany są różne w zależności od kursu:

1) w ciągu sesji notowań ciągłych, 15% kurs w stosunku do kursu odniesienia nie może być mniejszy, większy max o 15%.

Kurs odniesienia= kurs zamknięcia z poprzedniej sesji np.: kurs zamknięcia=50 to zmiany <42,50-57,50>

Gdy kurs w czasie sesji osiąga wartość graniczną przerywa się transakcję ale są zbierane zlecenia- faza równoważenia rynku. Ustala się kurs, realizuje się odpowiadające kursowi zlecenia, które napłynęły. Konstruuje się fazę notowań ciągłych.

Można dodatkowo zwiększyć pasmo wahań o dalsze 10% czyli wzrost o 5,70 i spadek o 4,20

63,20

57,50

50

42,50

38,30

Rada Giełdy na czas określony może znieść ograniczenia wahań kursu np.: gdy spółka została postawiona w stan upadłości lub w przypadku bardzo tanich spółek gdzie np.: kurs odniesienia=0,10 złotego.

2) w ramach systemu kursu jednolitego

max zmiana ceny=10% w stosunku do poprzedniego fixingu, z możliwością rozszerzenia o dalsze 10%. Np.: kurs z poprzedniego dnia=50 złotych

73,10

66,50

60,50

55 I fixing 54,00

50

45

40,50

ZLECENIA: pozwala wyrazić wolę inwestora zakupu/sprzedaży akcji na rynku

Rodzaje:

1)

• kupna

• sprzedaży

2)

• z limitem, inwestor określa max lub min cenę, po której jest skłonny zawrzeć transakcję

• bez limitu, inwestor nie podaje konkretnej ceny, ma do wyboru :

• zlecenia po każdej cenie PKC, ma najwyższy priorytet realizacji w stosunku do wszystkich innych rodzajów zleceń. Mogą być składane we wszystkich fazach w notowaniach ciągłych, w systemie kursu jednolitego w fazie przed otwarciem. Muszą być zrealizowane w całości bezpośrednio po ich przyjęciu na giełdę, jeśli nie jest to możliwe ze względu na krach odpowiednich zleceń przeciwstawnych przerywa się notowania i rozpoczyna się równoważenie rynku (system notowań ciągłych) a w notowaniach jednolitych, zgłasza się kurs nietransakcyjny (=dolnemu dopuszczalnemu ograniczeniu wahań gdy wpłynęło zlecenie sprzedaży PCK lub górnemu ograniczeniu, gdy wpłynęło zlecenie kupna PKC)

Jeśli inwestor chce sprzedać 1500 akcji, a na rynku jest zapotrzebowanie na 750 akcji- zlecenie traci ważność- faza równoważenia rynku

Kurs nietransakcyjny= 10% mniej w stosunku do ostatniego fixingu- nie zostaną w tej części notowań żadne transakcje zawarte.

Jeśli układ zleceń przeciwstawnych na to pozwala to zlecenia PKC są realizowane odpowiednio:

• po kursie otwarcia, gdy złożone zostało w fazie na otwarcie

• po kursie zamknięcia, gdy łożone zostało w fazie na zamknięcie

• po kursie określonym w trakcie fixingu jeśli złożono je na notowania jednolite

• po kursie określonym w wyniku równoważenia rynku, jeśli złożono je w fazie równoważenia

• po kolejnych limitach przeciwstawnych zleceń oczekujących gdy zostało złożone w fazie notowań ciągłych

k s

300 17,20 17,50 s-1500 akcji PKC 500-17,20

• . 300-17,15

• . 300-17,00

• . 100-16,95

800 400 . 400-16,90

300

200 1500

• po cenie rynkowej PCR

• po cenie rynkowej na otwarcie PCRO

WYKŁAD XIII (29. 05. 2003)

Zlecenia bez limitu - c. d.

• Po cenie rynkowej PCR

Może być składane w fazie notowań ciągłych. Zlecenie to nie będzie przyjęte jeżeli nie ma co najmniej 1 oczekującego zlecenia przeciwstawnego z limitem ceny (do zlecenia sprzedaży przeciwstawne jest zlecenie kupna). Jeśli jest przyjęte, to jest po cenie najlepszego oczekującego zlecenia przeciwstawnego.

Kupno	Sprzedaż
500 - 11,30 300 - 11,25	11,45 - 220 11,50 - 300

Kupno 300 akcji PCR jest przyjęte i zrealizowane po najlepszej cenie ( z najmniejszym limitem ceny czyli po 11,45).

Zlecenie na 400 akcji PCR.

Inwestor kupi 220 akcji po 11,45 a pozostała niezrealizowana część zlecenia automatycznie zmieni się w zlecenie z limitem ceny na poziomie ostatniej zawartej transakcji, czyli 180 akcji.

Kupno	Sprzedaż
180 - 11,45 500 - 11,30 300 - 11,25	11,45 - 220 11,50 - 300

Już tego nie ma

• Po cenie rynkowej na otwarcie PCRO

Funkcjonuje jak zlecenie PCR, ale może być składane w fazie przed otwarciem i w fazie na zamknięcie (ciągłe), w fazie przed otwarciem - jednolite.

ZLECENIA WARUNKOWE

Są 3 rodzaje zleceń warunkowych:

1. Zlecenia z minimalna wielkością wolumenu wykonania - Wmin

• Określa liczbę papierów wartościowych, poniżej której inwestor nie zgadza się na realizację swojej dyspozycji. Przyjmowane jest przez system w fazie notowań ciągłych z wyłączeniem fazy równoważenia rynku, a w fazie notowań jednolitych w fazie dogrywki

• Zlecenie to jest odrzucane, gdy układ zleceń w arkuszu nie pozwala na realizację wielkości minimalnej

• Po częściowej realizacji zlecenia uwzględniającej warunek minimalny, pozostała część zostaje w arkuszu jako zlecenie bez warunku

Kupno	Sprzedaż
500 - 11,30 300 - 11,25	11,30 - 1000 500 11,45 - 220 11,50 - 300

Sprzedaż 1000 akcji po 11,30, Wmin = 300 akcji (co najmniej 300 akcji trzeba sprzedać inwestorowi)

Zostanie sprzedane inwestorowi 500 akcji po 11,30, a pozostała część zlecenia czyli 500 akcji zostaje w systemie (bez tego warunku) i oczekuje na realizację)

Kupno	Sprzedaż
500 - 11,30 300 - 11,25	11,30 - 1000 11,45 - 220 11,50 - 300

Zlecenie:

Sprzedaż 1000 akcji po 11,30 z Wmin = 600akcji.

Układ zleceń w arkuszu nie pozwala na realizacje tego zlecenia, przy takim warunku, wiec zlecenie to zostaje odrzucone.

Wmin musi mieć co najmniej 100akcji. Jeżeli zlecenie jest na 85 akcji to zostaje ono odrzucone, bo jest traktowane jako nieprawidłowe.

2. Zlecenie z warunkiem wielkości ujawnianej (WUJ)

• Można składać we wszystkich fazach notowań ciągłych oraz w fazach notowań jednolitych w fazie interwencji

• Polega na tym, że składający zlecenie określa wielkość części, w których ma ono być realizowane czyli wielkość ujawnianej jednorazowo liczby papierów wartościowych. Musi ono wynosić min 100szt.

• Zlecenie to stosuje się gdy inwestor chce sprzedać dużo akcji, ale nie chce aby była ujawniona w publicznym arkuszu zleceń

Zlecenie:

Inwestor chce kupić 3000 akcji po 11,45, z min wielkością ujawnioną - 400 akcji

Kupno	Sprzedaż
400-220=180 500 - 11,30 300 - 11,25	11,45 - 220 11,50 - 300

To zostaje sprzedane
Gdy wpłynie zlecenie sprzedaży 180 akcji po cenie 11,45, czyli zostanie sprzedane 180 akcji ale jednocześnie pojawi się 400 akcji po 11,45, aż do wyczerpania.

1. Zlecenie z limitem aktywacji (LimAkt)

• Zawiera określenie dwóch poziomów cenowych dla danego papieru wartościowego, czyli określa warunek jaki musi być spełniony, aby zacząć próbę właściwej dyspozycji zawartej w zleceniu. Drugi zwiera zlecenie kupna lub sprzedaży po określonej cenie

Zlecenie:

Kupno 500 akcji LimAkt = 15,70, Lim realizacji 16,00 (właściwe polecenie)

Nie należy realizować zlecenia dopóki cena nie spadnie do poziomu 15,70.

• Przyjmowane we wszystkich fazach notowań ciągłych a w notowaniach jednolitych w fazie przed otwarciem

• W przypadku zlecenia kupna LimAkt musi być niższy (lub równy) od limitu realizacji

• W przypadku zlecenia sprzedaży LimAkt musi być wyższy (lub równy) niż limit realizacji

• Zlecenie zostaje przyjęte przez system pod warunkiem, że limit aktywacji jest wyższy niż kurs ostatniej transakcji, w przypadku zleceń kupna i niższy w przypadku zleceń sprzedaży

Ostatnia zawarta transakcja po 17,00 i zlecenie kupna 15,70 z lim realizacji 16,00, system to zlecenie odrzuci.

Ostatnia cena = 15,40, to zlecenie zostanie przyjęte.

Ostatnia transakcja 54,00 - zlecenie jest przyjęte

Ostatnia transakcji 52,90 - zlecenie odrzucone, bo limit wyższy niż kurs ostatniej transakcji.

• Zlecenie jest aktywne w momencie, gdy kurs ostatniej transakcji lub wartość teoretyczna kursu osiąga poziom równy lub wyższy niż poziom aktywacji dla zlecenia kupna, dla zlecenia sprzedaży mniejszy lub równy niż poziom aktywacji.

• Służą do ograniczania strat lub osiągania zysku

• kupno

ma duży potencjał wzrostu, dzięki czemu pokonał linię oporu

15,50 limit oporu

notowania pewnej firmy

Jeżeli pokona linię oporu = 15,50 i jest gotów kupić po cenie 16,00.

• 
  sprzedaż

linia wsparcia

53,40

Po 54,00 inwestor może sprzedaż . gdy zadziała linia wsparcia to straci na sprzedaży, bo cena będzie wyższa. Gdy dynamicznie spada linia to lepiej żeby to zlecenie było niewidoczne, gdy drastycznie spada to inwestor sprzedaje po 51,50.

Zlecenie typu stop - to zlecenie limitu aktywacji. Pozwalają uniknąć strat lub chronią osiągnięte zyski.

INDEKSY GIEŁDOWE - to wskaźniki ilustrujące zmiany ogólnej tendencji na giełdzie.

Każda giełda ma swój indeks, właściciel - zbiór indeksów np.:

DJIA - indeks giełdowy NY, średnia przemysłowa (wskaźnik koniunktury giełdowej to indeks), liczona do 30 spółek od 1828r.

SLP's - ustalony do 500 spółek z różnych sektorów, dla giełdy NY

NASDAG - w obrocie poza giełdowym NY, koniunktura w sektorze spółek High - technology

FTSE - indeks zaproponowany przez Financial Timex

CAC - we Francji

DAX - Frankfurt

AEX - Wiedeń

BUX - Budapeszt

NIKKEI - Tokio

HANG - SENG - Hongkong

WIG - Warszawski Indeks Giełdowy. Zawiera najwięcej spółek. Bazą jego liczenia jest 16. 04. 1991r.

WIG - 20 - oznacza, że obejmuje 20 największych spółek pod względem kapitalizacji i obrotów.

Kapitalizacja giełdy to liczba wyemitowanych akcji *kurs

Rewizja indeksów WIG - 20 - usuwa się niektóre spółki, wprowadza nowe, lub pozostają bez zmian.

MIDWIG - grupuje spółki średnie, po tych 20 największych, obecnie jest ich 32. Nigdy ta liczba nie przekroczyła 40 spółek.

WIRR - Warszawski Indeks Rynku Równoległego

RR - to system notowań w systemie notowania jednolitego

TECH WIG - wchodzą spółki zaliczane do wysokiej technologii, informatyczne, telekomunikacyjne, multimedialne

NIF - indeks w skład, którego wchodzą Narodowe Fundusze Inwestycyjne

Oficjalnie w Cedule Giełdowej jest jeszcze 5 indeksów:

WIG - Banki

WIG - Budownictwo

WIG - Informatyka podstawowe, oficjalne

WIG - Spożywczy

WIG - Telekomunikacja

Jest jeszcze Indeks Cenowy, ale nie firmuje go giełda.

TERMINY

Składając zlecenie inwestor może określić termin do kiedy ma znajdować się to zlecenie w arkuszu. Są tu różne możliwości:

• do określonej daty

np. 500 akcji po cenie x do 20. 06. 2003 albo będzie zrealizowane po spełnieniu warunków albo po

20. 06. 2003 utraci termin ważności

• do końca sesji giełdowej

tylko dziś jest ważna, później utraci ważność, łącznie z fazą na zamknięcie

• ważność domyślna

Inwestor nie określa daty a jego zlecenie jest ważne dopóki nie anuluje tego zlecenia

• do pierwszego wykonania

Kupno	Sprzedaż
230 - 30,50 170 - 30,40	30,6 - 115 30,7 - 28

Zlecenie: Kupno 300 akcji po 30,60 do pierwszego wykonania. Inwestor kupi 115 akcji a reszta zlecenia traci ważność.

• zlecenie wykonaj albo anuluj

Albo zostaje zrealizowane w całości albo w ogóle.

Zlecenie: Kupno 300 akcji po 30,60 - wykonaj lub anuluj. Zostaje odrzucone, bo nie ma warunków do realizacji. Gdyby było kupno 100 akcji to zostanie zrealizowane.

SEGMENTY RYNKU jakie można wyróżnić na GPW

• rynek podstawowy - prowadzi się notowania ciągłe,

• rynek równoległy - notowania w systemie kursu jednolitego z dwukrotnym fixingiem

Istnieją jeszcze dwa podziały spółek na giełdzie:

1. SITECH - segment innowacyjno technologiczny, w skład jego wchodzą spółki TMT - technologia - media - telekomunikacja, wyróżniony został 2 lata temu, gdy na giełdzie istniała hossa internetowa.

• Technologia - występują tu spółki związane z biotechnologią (Jelfa się stara, aby pozyskać zagranicznych partnerów technologicznych),

• Media - najbardziej znana - „Agora”,

• Telekomunikacja, np. TR, Netia,.................. na naszej giełdzie, internetowe spółki: Hoga, Interia zajmujące się oprogramowaniem (Softbank, Prokom).

2. NFI - segment Narodowych Funduszy Inwestycyjnych - w jego skład wchodzi 14 spółek

Dla każdego segmentu ustalony jest odrębny indeks giełdowy.

Przedmiot notowań giełd - są nim:

1. papiery wartościowe

• akcje - przedmiotem mogą być tylko te emisje, które obejmują akcje na okaziciela (bo inne nie spełniają warunku zamienności),

• obligacje skarbowe - emitowane przez Skarb Państwa (Ministra Finansów) obligacje korporacyjne - emitowane przez podmioty gospodarcze (aktualnie nie są notowane, wcześniej tak, np. CLIF - przedmiotem jej działalności był leasing).

obligacje komunalne - nigdy nie były przedmiotem obrotu na giełdzie.

• certyfikaty inwestycyjne - emitowane są przez Zamknięte Fundusze Inwestycyjne (jest ich 6)

Niedługo na rynku pierwotnym ma się pojawić pierwsza emisja listów zastawnych, do tej pory były one notowane tylko w obrocie prywatnym.

2. pochodne papierów wartościowych (derywaty):

• prawa do akcji (PDA) - jeśli spółka dokonuje nowej emisji akcji, to pojawiają się one na rynku pierwotnym, ale upływa dużo czasu od nabycia akcji z nowej emisji do momentu pojawienia się ich na giełdzie. Niektóre spółki zwracają się do Rady Giełdy o pozwolenie na obracanie prawami do akcji, a nie akcjami, do momentu aż zostaną one .............................. PDA nie mogą pojawić się na rynku wtórnym - by inwestorom ułatwić obrót. Później następuje zwykłe zamienianie praw do akcji na akcje (gdy emisja zostanie zarejestrowana w sądzie, nastąpi podwyższenie kapitału). Obecnie prawa do akcji PBK S.A. są notowane (akcje z tej emisji jeszcze nie są w obrocie). Kursy PDA kształtują się podobnie jak kursy akcji,

• prawa poboru oznacza prawo pierwszeństwa w nabyciu akcji z nowej emisji przez dotychczasowych akcjonariuszy proporcjonalnie do liczby już posiadanych akcji. Najczęściej stosuje się to wtedy, gdy w związku z podniesieniem kapitału S.A. właściciele nie chcą dopuścić do zmiany struktury akcjonariatu. Co najmniej 2 tygodnie przez okresem, gdy będzie można zapisywać się na akcje, prawa poboru zostaną odłączone od akcji.

Np.:

Mam 100 akcji spółki „X”, w określonym dniu PP zostaną odłączone, będą to akcje bez praw poboru, ale na moim rachunku pojawi się nowy zapis - mam 100 akcji i 100 praw poboru.

Po odłączeniu PP rozpoczną się notowania. Ja nie muszę wykorzystać praw poboru, ale mogę je komuś sprzedać. ................

• warrant - instrument za pomocą którego zawiera się transakcję, która zostanie rozliczona w przyszłości na warunkach określonych w momencie jej zawierania.

1. rozliczenia następują w określonym dniu w przyszłości (ściśle określona data),

2. rozliczenie może nastąpić w dowolnym terminie całego okresu ważności warrantu, aż do jego wygaśnięcia.

Rodzaje warrantów:

• europejskie,

• amerykańskie.

Warranty dzielą się na :

1. warranty kupna (CALL) - zobowiązanie emitenta do wypłacenia kwoty rozliczenia wyznaczonej jako różnica pomiędzy ostateczną ceną wykonania. Jeżeli w dniu wygaśnięcia lub rozliczenia cena rozliczeniowa będzie mniejsza lub równa cenie wykonanie - zobowiązanie emitenta wygasa. Cena rozliczeniowa wynika z notowań giełdowych, cenę wykonania podaje emitent, cena ta jest dla emitenta wiążąca.

Przedmiotem obrotu są:

• warranty na akcje,

• warranty na indeksy giełdowe

• kiedyś były warranty na waluty.

Zobowiązanie emitenta wygasa, jeśli:

• cena rozliczeniowa ≤ cena wykonania w dniu rozliczenia - nic nie musi płacić nabywcy. Opłata za poniesienie ryzyka - tak nazywa się cena emisyjna, ustala ją emitent,

Emitent płaci:

• cena rozliczeniowa < cena wykonania - za każdy warrant emitent wypłaci 1zł, jednostką transakcji jest kontrakt, może on obejmować 1, 10, 30 akcji (różnie). Jeśli kontrakt wynosi 10, to emitent wypłaca 10zł.

1. warranty sprzedaży (PUT) - to zobowiązanie emitenta do wypłacenia kwoty rozliczenia wyznaczona jako różnica między ceną wykonania a ceną rozliczenia.

Jeżeli w dniu wygaśnięcia lub rozliczenia cena rozliczenia ≥ cena wykonania, to zobowiązanie emitenta wygasa.

Warranty są emitowane na 3 serie, na 3 różne terminy.

Rynek papierów wartościowych Strona 1

---