BUDOWA JAJA

U ptaków obowiązuje polispermia co oznacza, że przez błonę okołożółtkową przechodzi kilkaset plemników, ale zapładnia tylko jeden.

2. skorupa

3. błona pergaminowa

4. komora powietrzna

5. kula żłótkowa

6. tarczka zarodkowa (blastodysk)

7. chalaza

9. białko rzadkie zewnętrzne

10. białko rzadkie wewnętrzne

11. białko chalazotwórcze

12. białko gęste

13. żółtko odżywcze

14. żółtko twórcze

15. latebra

16. szyjka latebry

17. jądro Pandera

• ŻÓŁTKO

• Pierścienie żółtka jasnego - cieńsze, tworzone nocą, dostarczanych jest mniej składników do budowy żółtka, mniej barwników

• Pierścienie żółtka ciemnego - szersze, ciemniejsze, tworzone w dzień kiedy jest światło, więcej substancji jest dostarczanych do budowy żółtka

• Barwa żółtka - od jasnożółtej do ciemnopomarańczowej, o barwie decydują barwniki - ksantofile

• Kula żółtkowa jest tak wywarzona aby tarczka zarodkowa była zawsze skierowana ku górze (od góry najlepsze źródło ciepła przy wysiadywaniu)

• Skład chemiczny żółtka:

• tłuszcze - największa część (²/₃ suchej masy)

• białko

• sole mineralne (fosfor, żelazo, miedź, magnez, siarka, wapń, wit. ADEK, wit. z grupy B)

• mała ilość węglowodanów

• katalaza - enzym odpowiedzialny za redukcję nadtlenku wodoru (powstaje podczas oddychania zarodka)

• BIAŁKO

• Barwa żółto-seledynowa (nadaje ją ryboflawina)

• Zbudowane z 4 frakcji:

• białko chalazotwórcze - otacza kulę żółtkową, tworzy chalazy: krótszą (biegnie do tępego końca) i dłuższą (biegnie do ostrego końca); stanowi 2,7% ogółu białka

• białko rzadkie wewnętrzne - stanowi 16-17% białka

• białko gęste

• białko rzadkie zewnętrzne - tanowi 23%

• Rola ochrona białka - możliwa dzięki istnieniu białka chalazotwórczego, dzięki chalazom kula zawsze jest położona centralnie, amortyzują wszystkie wstrząsy; w białku występuje lizozym - zdolność rozpuszczania otoczek ………………. i amidynę - reguluje biotynę

• Rola odżywcza - dostarcza wodę i składniki odżywcze w postaci węglowodanów, związków nieorganicznych

• BŁONY PERGAMINOWE

• Są dwie błony pergaminowe:

• obiałkowa (cieńsza, ma styczność z białkiem)

• podskorupowa

• Nadają jaju kształt

• Rola - udział w wymianie gazowej między środowiskiem zewnętrznym a wewnętrznym, przepuszczalne dla wody

• W momencie zniesienia jaja są ze sobą ściśle połączone; na skutek różnicy temperatur dochodzi do silnego skurczenia treści jaja i oderwania od siebie błon, powstaj komora powietrzna w tępym końcu (pomiędzy błonami)

• SKORUPA

• w 95% zbudowana z substancji nieorganicznej, największą część stanowi węglan wapnia, w małych ilościach - mangan i ...(???)

• Grubość skorupy - 0,25-0,45 mm

• Na powierzchni skorupy występują pory (ok 7,5 tys.), największe ich skupisko w części centralnej jaja i w jego tępym końcu

• Barwa - uzależniona od występowania pigmentu; wyróżnia się 3 kolory: niebieski, brunatny, czerwonobrązowy.

• Kutikula - powleka powierzchnie skorupy w części macicznej jajowodu tuż przed zniesieniem; jej rola jest ograniczenie parowania wody z tresci jaja oraz zapobieganie wniknięciu drobnoustrojów/patogenów do jego wnętrza.

Jaj się nie myje, powinny być dezynfekowane.

Skład morfologiczny jaja kurzego:

• Białko 55,8%

w tym:

rzadkie zewnętrzne 23,2%

gęste (tzw. strukturalne) 57,3%

rzadkie wewnętrzne 16,8%

chalazotwórcze 2,7%

• Żółtko 31,9%

• Skorupa z błonami 12,3%

w tym:

skorupa 96,9%

błony 3,1%

Skład chemiczny:

• woda 65,6%

• białko 12,1%

• tłuszcze 10,5%

• węglowodany 0,9%

• związki min. 10,9%

INKUBACJA JAJ

Czynniki wpływające na zdolność wylęgową jaj:

1. Warunki chowu i utrzymania stada rodzicielskiego

• uwarunkowania genetyczne stada

• wiek - ma wpływ na jakość jaja (wielkość, masę, skład)

• stosunek samców do samic - wpływ na % zapłodnień

• zdrowotność - chore osobniki produkują gorszej jakości komórki rozrodcze (np.. samiec - mniejsza koncentracja plemników, mniejsza żywotność plemników)

• żywienie - należy uważać by nie zatuczyć ptaków

Budowa jaja i jakość jego treści

• masa - według norm w Polsce 54-63 g (choć dopuszcza się także 52-75%); masa pisklęcia wyklutego stanowi 60-65% masy jaja; z jaj mniejszych pisklęta szybciej się klują; pisklęta z inkubatorów należy wyciągać wszystkie naraz dlatego zależy na tym by czas klucia był jednakowy (wpływ na to ma masa jaja)

• kształt - indeks - oś długa do osi poprzecznej - 1,19-1,36 - z jaj o takim kształcie pisklęta najszybciej się klują

• skorupa - nie może być popękana, pofałdowana, o odpowiedniej grubości, o odpowiedniej ilości porów

• jakość treści jaja - kula żółtkowa musi być jedna, dobrze uformowana, chalazy dobrze wykształcone, brak ciał obcych, komora powietrzna w tepym końcu, nieruchoma

• świeżość - przechowywanie - do 7 dni (dopuszcza się okres do 14 dni); wielkość komory powietrznej - do 7mm; nie należy nakładać jaj zbyt świeżych; najlepsze wyniki uzyskuje się nakładając jaja dwudniowe (odpowiednia wielkość komory powietrznej)

• Zbiór jaj, transport, przechowywanie

• zbiór jak najczęstszy (2 razy w ciągu dnia); zaraz po zbiorze jaja dezynfekujemy, usuwamy zabrudzenia

• transport w pozycji pionowej, komora powietrzną do góry; nie narażać na zbyt wysokie temperatury (niższa niż 20ºC, wyższa niż 10ºC) i promienie słoneczne

• przechowywanie do 7 dni (ewentualnie 14 dni), temperatura 13-15ºC, wilgotność 70-80%;

20ºC - zero fizjologiczne - temperatura poniżej której nic się nie dzieje z zapłodnionym jajem, powyżej tej temperatury rozpoczyna się rozwój fizjologiczny

4. Postępowanie z jajami w zakładzie wylęgowym

przed nałożeniem przeprowadza się kolejną dezynfekcję oraz selekcję

Technika inkubacji jaj kurzych

Długość okresu wylęgu: 21 dni

• 18 dni w komorze lęgowej

• 3 dni w komorze klujnikowej

	Komora lęgowa	Komora klujnikowa
Temperatura	37,6 - 38ºC	o 0,5ºC niższa niż w lęgowej
Wilgotność	55-60%	65-70%
Obracanie jaj	Co 1-3 h o kąt 90º max. 8 razy na dobę	nie obraca się
Wentylacja	automatyczna	automatyczna
Korzystnie wpływa podwyższone stężenie CO2 (do 0,6%)

Aparaty wylęgowe:

• aparaty wylęgowe szafkowe

wygląda jak szafka, wyposażona w elementy pozwalające na stworzenie odpowiednich warunków

• pełni rolę zarówno komory lęgowej i klujnikowej, cały okres lęgu w jednym aparacie

• typ pełniący wyłącznie rolę komory lęgowej lub komory klujnikowej

• aparaty wylęgowe halowe

o bardzo dużej powierzchni, pełni rolę komory lęgowej lub klujnikowej (nie ma uniwersalnych rozwiązań)

Pomieszczenia w zakładzie lęgowym:

1. pomieszczenie do sortowania jaj

2. pomieszczenie do magazynowania jaj

3. pomieszczenie z aparatami wylęgowymi

4. pomieszczenie z aparatami klujnikowymi

5. pomieszczenie do pakowania i ekspedycji kurcząt

6. pomieszczenie do mycia sprzętu

7. dodatkowe pomieszczenia (biurowe, socjalne, sanitarne)

Droga jaj/piskląt idzie w jedną stronę, nie może się cofać ani krzyżować (zapobieganie rozprzestrzenianiu się chorób)


WZROST I ROZWÓJ ZARODKA PTAKA

Fazy rozwoju zarodka ptaka:

• bruzdkowanie

• gastrulacja

• tworzenie się narządów pierwotnych

• organogeneza

• wzrost i różnicowanie się tkanek

Bruzdkowanie - zachodzi w jajowodzie samicy, tam również faza przedgastrulacyjna.

Podziały komórkowe po zniesieniu jaja zostają zahamowane, pobudzone zostają przez wyższą temperaturę (inkubacja/wysiadywanie). Zachodzi gastrulacja i dalsze fazy.

Etapy rozwoju zarodka kurzego:

1. w organizmie kury - stadium dwóch warstw komórek

2. w czasie inkubacji:

1. 1-4 doba - początkowe stadium rozwoju narządów wewnętrznych

2. 5-14 doba - początkowe stadium rozwoju narządów zewnętrznych

3. 15-20 doba - wzrost zarodka

4. 21 doba - klucie

Budowa tarczki zarodkowej kury

Pole jasne - jest oddzielone od żółtka wąską jamą podzarodkową, która ulega powiększeniu; jest częścią najważniejszą, bierze udział w budowie zarodka i tworzeniu błon płodowych

Pole ciemne - składa się z dwóch rejonów - zewnętrznego zwanego brzegiem obrastającym (zbudowany z komórek całkowicie oddzielonych od żółtka, które unoszą się i obrastają kulę żółtkową) oraz wewnętrznego zwanego strefą łączącą (zbudowany z komórek nieoddzielonych od żółtka); w ogóle nie bierze udziału w tworzeniu zarodka

Bruzdkowanie u ptaków to bruzdkowanie tarczkowe (zwane także częściowym, bo tylko pole jasne bierze udział w budowie zarodka)

Najpierw w polu jasnym (w jednym końcu) dochodzi do zagęszczenia komórek. Zagęszczenie to wędruje w głąb pola jasnego (do przeciwległego końca).

Tworzenie się smugi pierwotnej w tarczce - od 10 do 12 godzin inkubacji, wzdłuż niej tworzy się wgłębienie - bruzda pierwotna.

Rejon smugi zarodkowej to rejon określany jako pole zarodkowe, cała reszta określana jest jako pole poza zarodkowe (bierze udział w budowie błon płodowych).

W odcinku dogłowowym smugi powstaje rozszerzenie smugi pierwotnej, powstaje węzeł Henzema - centrum organizacji zarodka. W rejonie węzła odkłada się materiał który będzie tworzył strunę grzbietową i cewkę nerwową.

Struna grzbietowa i cewka nerwowa tworzą przedłużenie dogłowowe.

Dochodzi do gastrulacji. Podczas niej dochodzi do przemieszczenia się komórek o podobnych właściwościach i tworzą się 3 listki zarodkowe: zewnętrzny - ektoderma, środkowy - mezoderma i wewnętrzny - endoderma.

Narządy powstające w czasie organogenezy:

• ektoderma - skóra, układ nerwowy, narządy zmysłów

• endoderma - przewód pokarmowy, narządy oddechowe, gruczoły wewnętrznego wydzielania

• mezoderma - układ kostny, mięśniowy, krwionośny, tkanka tłuszczowa, narządy płciowe

Godzinę inkubacji można rozpoznać po liczbie somitów (im dłużej tym ich więcej)

Błony płodowe:

• owodnia - zabezpiecza odpowiednie środowisko wodne dla rozwoju zarodka, chroni go przed wyschnięciem i urazami mechanicznymi

• kosmówka - okrywa całą powierzchnię zarodka z owodnią, pęcherzyk żółtkowy oraz omocznię

• omocznia - powstaje jako wyrostek tylnej części jelita zarodkowego, pełni funkcję oddechową i wydalniczą; wypełnia ja płyn składający się z produktów przemiany materii wydalanych przez rozwijający się zarodek

• pęcherzyk żółtkowy - spełnia funkcję odżywcze, a w ciągu pierwszych dni również funkcje oddechowe, dostarczające tlen przez naczynia krwionośne

Schemat błon płodowych zarodka 4-5 dniowego




ROZWÓJ ZARODKA KURY W KOLEJNYCH DNIACH INKUBACJI

Dzień	Oznaki świadczące o wieku zarodka
1	Tarczka zarodkowa powiększa się, zaczynają się tworzyć narządy pierwotne.
2	Zarodek jest ułożony prostopadle do długiej osi jaja. Pojawia się serce, zawiązki oczu, zawiązki narządów wydalniczych.
3	Serce znajduje się na zewnątrz jamy ciała. Tworzą się zaczątki kończyn. Rozpoczyna się kształtowanie błon płodowych: owodni, omoczni, kosmówki i pęcherzyka żółtkowego. Tworzy się wątroba i trzustka.
4	Zarodek oddziela się od żółtka i otacza się owodnią. Zaczyna formować się szkielet oraz tworzą się zaczątki gruczołów płciowych i nerek.
5	W oczach pojawia się pigment, wciąż powiększają się oczy. Nogi przybierają kształt płetw. Powstaje grasica, język, wole, ucho, zawiązek żołądka.
6	Wykształca się dziób, różnicuje się szyja. Zaczątki powiek. Omocznia jest już rozwinięta i przejmuje funkcję oddechową. W jamie omoczni zbiera się mocz. Pole naczyniowe obejmuje ponad połowę powierzchni żółtka.
7	Różnicują się poszczególne części nóg i skrzydeł, wykształcają się szczęki.
8	Pojawiają się trzecie powieki, na dziobie wyrostek w postaci białego wzgórka. Wykształcają się palce u nóg, ogon, otwory słuchowe oraz worki powietrzne.
9	Dziób nabiera swoistego kształtu. Na grzbiecie pojawiają się zawiązki piór. Owodnia prawie całkowicie otacza zarodek a białko zostaje przesunięte ku ostremu końcowi jaja.
10	Kostnienie szkieletu. Omocznia obejmuje całą zawartość jaja.
11	Powstaje wałek grzebienia, zaczątki pazurów i brodawki piór na całym ciele.
12	Zarodek rośnie a jama otaczająca zarodek i pęcherzyk żółtkowy zmniejsza się. Zarodek zużywa większe ilości tłuszczu znajdującego się w żółtku. Stąd wzrasta wydzielanie ciepła przez zarodek. Zwiększona jest także wymiana gazowa.
13	Na całym ciele zarodka puch. Rogowacieje dziób. Narządy wewnętrzne są uformowane.
14	Powieki są całkowicie zamknięte. Zarodek zmienia położenie z poprzecznego na równoległe względem osi długiej jaja, kierując głowę ku komorze powietrznej.
15	Puch staje się dłuższy. Pojawiają się łuski na palcach, poduszeczki na podeszwie.
16	Zaczątek sterówek, powstaje ostroga, gruczoł kuprowy, twardnieją wszystkie części rogowe. Białko całkowicie przechodzi do jamy owodni, płyn omoczni stopniowo zanika.
17	Narośla nad nozdrzami. Pazury zaczynają się zginać ku stronie podeszwowej kończyny.
18	Zarodek zaczyna oddychać płucami pobierając tlen z komory powietrznej.
19	Bardzo intensywne pobieranie i trawienie tłuszczów. Pęcherzyk żółtkowy zostaje wciągnięty przez pierścień pępowinowy do jamy brzusznej.
20	u samic zanika prawy jajnik. Zarodek prawie całkowicie wypełnia przestrzeń wewnątrz jaja. Omocznia zanika. Zarodek ma utrudnione oddychanie i szuka tlenu atmosferycznego. Przebija dziobem błonę białkową i podskorupową, a następnie obracając się wokół osi długiej jaja naddziobuje skorupę w odległości 2 cm od tępego końca jaja.
21	Klucie: głowa zarodka schowana jest zwykle pod prawym skrzydłem, dziób znajduje się między tułowiem a skrzydłem, nogi podwinięte i przylegają do tułowia, oczy otwarte.

Charakterystyczne okresy w rozwoju zarodka kurzego ze względu na sposób oddychania i odżywiania:

1. okres rozwoju zarodka w jajowodzie

Wewnątrzkomórkowe odżywianie się zarodka oraz częściowo wewnątrzkomórkowe oddychanie.

2. okres od rozpoczęcia inkubacji do drugiej doby

Zarodek oddycha i odżywia się kosztem żółtka za pośrednictwem pola naczyniowego.

3. okres od 2 do 6 doby

Zarodek otrzymuje tlen i pokarm z pęcherzyka żółtkowego przy pomocy układu krążenia.

4. okres od 6 do 12 doby

Pokarm nadal jest dostarczany z pęcherzyka żółtkowego, natomiast tlen zarodek pobiera z omoczni za pośrednictwem naczyń krwionośnych.

5. okres od 13 do 18 doby

Zarodek pochłania i trawi wewnątrz przewodu pokarmowego, poza żółtkiem również białko. Omocznia pełni funkcję narządu oddychania i zbiornika moczu.

6. okres od 19 do 21 doby

Zarodek odżywia się resztkami żółtka z pęcherzyka żółtkowego, oddycha płucami, czerpiąc powietrze początkowo z komory powietrznej, a następnie z otoczenia przez nakłuty w skorupie otwór.

Okresy krytyczne w rozwoju zarodka:

1. pierwszy i drugi dzień inkubacji

(niewłaściwy dobór jaj do lęgu, złe warunki ich przechowywania i transportu)

2. szósty dzień inkubacji

(intensywny rozwój zarodka, wzmożona przemiana materii, rozwój omoczni, omocznia musi stykać się z powierzchnią skorupy dostarczając tlen zarodkowi)

3. 19 dzień inkubacji

(zarodek zaczyna oddychać płucami - niedostateczny rozwój płuc, wyschnięcie błon podskorupowych, złe ułożenie zarodka)

4. okres klucia

(słaby rozwój, nieprawidłowe ułożenie, za twarda skorupa lub wyschnięte, stwardniałe błony podskorupowe)

Zmiany patologiczne w rozwoju zarodka spowodowane nieprawidłowymi warunkami inkubacji

• Przegrzanie - zarodek słaby, nie zagojona pępowina. Wybroczyny oraz krwawe wylewy koło serca, nerek i pod skórą. Przekrwienie pęcherzyka żółtkowego. Błony podskorupowe wyschnięte, twarde i przekrwione. Zarodek często przyschnięty do skorupy.

• Niedogrzanie - opróżniony, nierównomierny rozwój poszczególnych narządów. Zarodki słabe (kaleki). Duże ilości gęstego płynu w jamie dziobowej, szyja obrzękła. Obwisłe brzuszki. Pęcherzyk żółtkowy o zabarwieniu zielonkawym. Opóźnione klucie.

• Nadmierna wilgotność - Na błonach jajowych ślady krwi oraz zagęszczone grudki białka. Zlepione pióra, obwisłe brzuszki, jelita wypełnione dużą ilością płynu. Częste zamieranie piskląt w czasie klucia.

• Niedostateczna wilgotność - błony płodowe suche, twarde. Skrzepy krwi przy nasadzie dzioba Puch suchy intensywnie zabarwiony. Płyn omoczniowy zabarwiony krwią.

• Zła wymiana powietrza - na skórze i narządach wewnętrznych krwawe wylewy. Pozlepiany puch. Częste zamieranie piskląt na skutek niewłaściwego ułożenia.

Biologiczna analiza lęgów:

1. Przed nałożeniem część jaj jest rozbijana w celu sprawdzenia treści (szczególną uwagę zwraca się na jaja od młodego stada)

2. Świetlenie jaj:

1. 5-7 dzień inkubacji

2. przed przełożeniem jaj do komory klujnikowej

3. Ważenie wybranej partii jaj: ocena ubytku masy w ustalonym czasie

4. Analiza jaj z zamarłymi i niewyklutymi zarodkami

1. rozbijanie jaj po I świetleniu

2. rozbijanie jaj po zakończeniu lęgów

5. Obserwacja klucia

6. Ocena wylężonych piskląt

Cechy zdrowego pisklęcia:

• suchy puch

• wchłonięty woreczek żółtkowy

• zagojona pępowina

• „żywe oko” - zainteresowanie otoczeniem, żywy temperament

• nie powinien mieć obwisłego brzucha

• Określenie wskaźników lęgu

• procent zapłodnienia = l. zapłodnionych jaj · 100 / l. jaj nałożonych

• procent wylęgu z jaj zapłodnionych = l. zdrowych piskląt · 100 / l. jaj zapłodnionych

• procent wylęgu z jaj nałożonych = l. zdrowych piskląt · 100/ l. jaj nałożonych

Przykład:

L. jaj nałożonych: 20

L. jaj niezapłodnionych: 3

L. jaj z zarodkami zamarłymi: 6

Procent zapłodnień = 17/20 · 100 = 85%

Procent wylęgu z jaj zapłodnionych = 11/17 · 100 = 65%

Procent wylęgu z jaj nałożonych = 11/20 · 100 = 55%

Naturalny odpad jaj kurzych [%]:




• jaja wybrakowane przed nałożeniem 3

• jaja niezapłodnione 2-2,5

• zarodki zamarłe w 1-6 dniach inkubacji 4-6,5

• zarodki zamarłe w 7-17 dniu inkubacji 0,6-1,7

• zarodki zamarłe w 18-20 dniu inkubacji 4,7-7

• pisklęta wybrakowane 1,2-2,5

• Razem 12,5-20

• Wylęg z jaj nałożonych 80-88




Niektóre przyczyny niepowodzeń w lęgach:




• jaja niezapłodnione

• niedostateczne krycie

• stare koguty

• niewłaściwy stosunek samic do samców

• zatuczone kury

• zbyt długo przechowywane jaja

• brak witamin, robaczyca stada

• choroby

• wczesne zamieranie zarodków

• choroby w stadzie rodzicielskim

• czynniki genetyczne

• niewłaściwe gazowanie jaj

• zbyt wysoka lub zbyt niska temperatura w komorze lęgowej

• niedostateczne lub nadmierne obracanie jaj

• zamieranie zarodków między 11 a 20 dniem inkubacji

• nieodpowiednia temperatura

• niewystarczająca wentylacja

• niedostateczne obracanie jaj

• zamieranie bezpośrednio przed nakluciem skorupy

• niedostateczne obracanie jaj

• niewłaściwa temperatura i wentylacja

• złe ułożenie jej (ostrym końcem ku górze)

• niewłaściwe ułożenie komory powietrznej

• grubość skorupy

• zamieranie po przebiciu skorupy

• zbyt niska wilgotność

• wysoka lub niska temperatura przez krótki czas

• klucie nierównomierne

• nierównomierne rozprowadzenie ciepła

• jaja o różnej masie

• jaja od kur w różnym wieku




NASIENIE

Gatunek	Objętość ejakulatu (μl)	Koncentracja plemników
Kogut nieśny Kogut mięsny Indyki Gęsi Kaczor pekin Kaczor piżmowy Bażant łowny Uszak brunatny Przepiórki Struś	0,5 0,8 0,4 0,4 0,3 1,0 0,19 0,14 0,02 3,0	3,3 5,0 8,0 0,7 5,5 1,7 7,6 2,1 2,5




Wartość nasienia zależy od:

• gatunku/ linii

• stanu




• fizjologicznego/ wieku

• właściwości osobniczych

• warunków środowiskowych

• żywienia

• programu świetlnego

• warunków mikroklimatycznych

• techniki pobierania

Pobieranie nasienia:

• indywidualne

• grupowe (nie może trwać dłużej niż 15 min)

Ocena ejakulatu:

• makroskopowa

• objętość

• konsystencja

• barwa

• stopień czystości

• mikroskopowa (laboratoryjna)

• koncentracja plemników

• liczba plemników w ejakulacie

• obraz morfologiczny (z uwzględnieniem form prawidłowych, zdeformowanych i martwych)

• ruchliwość (masy plemników i pojedynczych komórek)

• przeżywalność

• odczyn pH

• ciśnienie osmotyczne

• testy biochemiczne

Różne formy plemników:

• prawidłowo ukształtowany

• zdeformowany:

• zbyt duża główka

• zbyt mała główka

• ze spiralną (skręconą) główką

• z rozdętą główką

• z rozdętą główką w okolicy szyjki

• załamy w szyjce

• ze skręconą witką (wada lub plemnik trakcie ruchu)

• spermatydy (okrągła




• główka)




Samica na tydzień powinna dostawać 100 mln plemników żywych.

3 metody inseminacji:

• wynicowanie pochwy (u ptaków grzebiących) - inseminujemy pipetą

• metodą palpacyjną (u ptaków wodnych)

• przy użyciu wziernika

Inseminacja nie może być zbyt głęboka (do części pochwowej).

Samica przechowuje nasienie w zachyłkach.

KIERUNKI UŻYTKOWANIA DROBIU

Kury:

• mięsne

• nieśne

Indyki:

• mięsne

Niegdyś do produkcji użytkowane były tylko kury czystorasowe. Od 50 lat prowadzi się selekcję w celu pozyskania jak najlepszej mięsności/nieśności z równoczesnym jak najmniejszym zużyciem paszy. Wyprowadzono tzw. linie hodowlane.

Instrukcja prowadzenia stada - otrzymujemy wraz z nabyciem stada, zawiera wszelkie informacje i wskazówki dotyczące postępowania ze stadem.

Wyróżniamy:

• stado rodzicielskie kur nieśnych

• stado towarowe kur nieśnych

• stado rodzicielskie kur mięsnych

• stado towarowe kur mięsnych

Nabywamy stado rodzicielskie. Ze stada rodzicielskiego otrzymujemy stada towarowe, które dają nam finalny produkt (jaja, brojlery).

KIERUNEK NIEŚNY

• TYP NIEŚNY LEKKI (produkcja jaj konsumpcyjnych)

RASY: White Leghorn (WL, LG) - znosi jaja o białej skorupie

Cechy użytkowe kur w typie nieśnym lekkim:

• masa ciała w 20 tyg. życia 1200-1700 g

• początek nieśności 140-155 dni

• nieśność za 52 tyg. 300-320 szt.

• masa jaja 58-61 g

• zużycie paszy na 1 jajo 140-180

• upadki miesięczne 0,3-0,6%

Wysokoprodukcyjne linie niosek jaj o białej skorupie:

• Bovans Goldline White

• Shaker White

• TYP NIEŚNY ŚREDNIO CIĘŻKI (nioski jaj o brązowej skorupie)

Aby wytworzyć wysokoprodukcyjne linie niosek jaj o brązowej skorupie skrzyżowano rasę White Leghorn z typem nieśnym średniociężkim

RASY: Rohde Island Red, Rohde Island White, Sussex, New Hampshire, Playmouth Rock, Zielononóżka kuropatwiana

Polskie linie produkcyjne przeznaczone do gospodarstw drobnotowarowych

Cechy użytkowe:

• masa ciała w 20 tyg. życia 1800-2200 g

• początek nieśności 150-165 dni

• nieśność za 52 tyg. 220-260 szt.

• masa jaj 59-62 g

• zużycie paszy na 1 jajo 190-240 g

• upadki miesięczne 0,3%

Zestawy dopuszczone w tym typie:

Messa 443, Messa 445, Astra N, Astra P, Rossa 1, Rossa 2, Rossa 3, Rossa 4 i Rossa 5.

Kury nieśne przeznaczone do intensywnej produkcji jaj

KIERUNEK MIĘSNY (produkcja kurcząt brojlerów)

Materiał produkcyjny:

• linie męskie wywodzą się od rasy Dominant White Cornish

• linie żeńskie pochodzą od rasy White Rock

Mięsny kierunek użytkowania kur:

Dominant White Cornish, White Rock




Cechy użytkowe kury mięsnej:

• masa ciała w 22 tyg. życia 2100-2300 g

• masa ciała w 64 tyg. życia 3300-3700 g

• początek nieśności 160-175 dni

• nieśność za 40 tyg. 165-185 szt.

• masa jaj 59-62 g

• upadki miesięczne 0,6%

• białe upierzenie

• dobre wykorzystanie paszy

• dobre przyrosty masy ciała

Cechy koguta linii mięsnej:

• masa ciała w 22 tyg 2700-3100 g

• masa ciała w 64 tyg. 4600-5000 g

• bardzo dobra kondycja

• bez wad budowy

• białe upierzenie

• bardzo dobre umięśnienie

• bardzo dobre wykorzystanie paszy

• bardzo dobre przyrosty masy ciała




Kurczęta brojlery:

1. okres tuczu (odchowu) - 35 dni

• selekcja na:

• szybkie tempo wzrostu

• szybkie przyrosty

• masa ciała 2-2,5 kg

• zużycie paszy na 1 kg masy ciała 1,7-1,8 kg

• żywienie typowymi pełnoporcjowymi mieszankami paszowymi

• tzw. minibrojlery - sprzedaż całej tuszki

2. okres tuczu (odchowu) - 56-60 dni

• selekcja na zwiększenie masy mięśni piersiowych

• masa ciała 3-3,5 kg

• zużycie paszy na 1 kg masy ciała 1,9-2,0 kg

• żywienie: do 30 dnia mieszanką typową, od 30 dnia wyższy udział śrut zbożowych

• wolniejsze tempo wzrostu

• wyższy o 12% koszt w porównaniu do odchowu 35-dniowego

W trakcie odchowu 5-6% upadków.

Linie kur mięsnych:

Flex, F-15, Ross 308, Ross 508, Ross PM3, Cobb 500, Hydro G+, Hydro PG+, Hydro PN, Minibro

INDYKI

Mięsny kierunek użytkowania

3 typy indyków w zależności od masy ciała:

• typ lekki (mini)

Rasy: Mały Biały Beltsville, Białe szerokopierśne, Bronz

Cechy użytkowe:

• wczesność dojrzewania 30 tyg.

• okres nieśności 24 tyg

• nieśność > 110 jaj

• masa ciała dojrzałych ptaków

• indyczki 4-6 kg

• indory 8-12 kg

• dojrzałość rzeźna 11-12 tyg.

• masa ciała w 12 tyg.

• Indyczki 2,7-4,4 kg

• indory 3,6-5,8 kg

Linie: Holly Berry - 91

• typ średnio ciężki (midi)

Rasy: Białe Holenderskie, Bronz standard, Bronz, Białe szerokopierśne

Cechy użytkowe:

• wczesność dojrzewania 31-33 tyg.

• okres nieśności 24 tyg.

• nieśność do 110 jaj

• masa ciała dojrzałych ptaków

• indyczki 6-9 kg

• indory 12-17 kg

• optymalny termin uboju:

• indyczki 12-15 tyg

• indory 18-21 tyg.

Linie: Hybryd Grade Marker, Nicholas 300, BUT 9, BUT 8

• typ ciężki (maxi)

Rasy: Białe Holenderskie, Bronz standard, Bronz, Białe szerokopierśne

Cechy użytkowe:

• wczesność dojrzewania 34 tyg.

• okres nieśności 14-16 tyg

• nieśność ~ 50 jaj

• masa ciała dojrzałych ptaków

• indyczki 15 kg

• indory 25 kg

• optymalny termin uboju:

• indyczki 14-16 tyg.

• indory 18-22 tyg.

Linie: Hybrid Converter, Hybrid Euro FP, Hybrid Extreme, Big 6, Nicholas 700

STRUSIE

• chodzą na dwóch palcach

• siła uderzenia - 45 kg/cm²

• upierzenie: samiec - czarne, samica - szare

• dojrzałość płciowa w wieku 2-3 lat

• stado - od 3 sztuk (1 samiec, 2 samice)

• samica składa około 50 jaj w ciągu roku (max. 100)

• produkcja jaja trwa 48 h

• czas inkubacji wynosi 42 dni

• w ciągu dnia jaja wysiaduje samica, w ciągu nocy - samiec

• w Polsce po raz pierwszy zainseminowano (z powodzeniem) samicę strusia

• utrzymanie - mogą być utrzymywane w Polsce cały rok (odporne na mróż)

• kierunek użytkowania nieśny - jaja konsumpcyjne

• kierunek użytkowania mięsny - brojlery - młode osobniki (ok. 90 kg) ubija się (wartość rzeźna ok.45%)

• produkcja podupada

• liczebność strusi do niedawna wynosiła 20 tys.

• gospodarstwa posiadające stada powyżej 50 sztuk to 1 % ogółu gospodarstw utrzymujących strusie

• mięso przypomina wołowinę (czerwone mięso), drogie (ok. 60 zł za 1 kg)

• skóra strusia jest cenna (delikatna, cienka ale wytrzymała)

• tłuszcz strusia wykorzystywany do produkcji kosmetyków

• rzęsy wykorzystywane do produkcji pędzli malarskich

• pióra - brane pod uwagę są te o długość co najmniej 50 cm (ok. 1000 zł za 1 kg)

PRZEPIÓRKI

• Cechy gatunkowe 

• Upierzenie brązowoszare z dodatkiem żółtego. Na grzbietowej stronie ciała, która jest ciemniejsza, biegną podłużne płowe smugi. Nad okiem znajduje się kremowa brew, pod którą biegnie biała pręga. Podgardle białe, u samca na białym polu podgardla znajduje się czarna plama, co pozwala odróżnić go od samicy.

• Średnie wymiary:

dł. ciała ok. 18-19 cm, rozpiętość skrzydeł 34-36 cm, waga ok. 110 g (wyjątkowo do 140 g).

• Występowanie:

Pola uprawne (preferuje lucernę i proso) oraz podmokłe łąki i bagna. Zakłada na ziemi gniazda osłonięte roślinami

• Zasadniczo jeden lęg w maju lub czerwcu. Samica składa 7 do 16 jaj. Jaja wysiadywane są przez okres 17 dni wyłącznie przez samicę. Pisklęta są zagniazdownikami.

• Pożywienie: 

Pokarm roślinny wzbogacony drobnymi bezkręgowcami.

• Gatunek objęty ochroną ścisłą.

• Cechy Przepiórki japońskiej

• Jest to udomowiona w celach hodowlanych forma dzikiej przepiórki

• Upierzenie podstawowe: kuropatwiane, występują liczne odmiany barwne.

• Rozpiętość skrzydeł do 36 cm

• W ciągu jednego roku samica może znieść do 300 jaj.

• Masa dorosłej kurki - 160g, kogutka - 120g

• Samce mniejsze od samic, kolor upierzenia bardziej wyrazisty.

• Zalety jaj i mięsa przepiórek

• Wybitne walory smakowe mięsa - inna budowa włókien mięśniowych - są delikatniejsze i cieńsze, przeważają włókna czerwone nad białym

• Dobra wydajność rzeźna; 30% masy tuszki to mięsień piersiowy

• Duży udział żółtka w stosunku do całego jaja

• Nieszkodliwe dla osób uczulonych na jaja kurze

• Wymagania

• Cieplne:

dorosłe od 18 do 24°C (optymalne 21); w wychowie amatorskim mogą spędzać cały rok w wolierach zewnętrznych bez ogrzewania (niosą tylko latem i wczesną jesienią)

• Wilgotnościowe:

Mało wrażliwe na zmiany wilgotności, zalecana od 65 do 75%

• Oświetlenie:

Pomieszczenia oświetlone jak podczas letniego dnia

Decyduje o nieśności (efekt „wiosny”

• Żywienie

• Bardzo szybka przemiana materii

• Przepiórki po 7 tyg. Są już dorosłymi ptakami (kury po 22 tyg.)

• Jajo przepiórcze w porównaniu do masy nioski jest 2-krotnie większe od kurzego

• Lęgi i odchów piskląt

• Lęgi prowadzone niemal wyłącznie w aparatach wylęgowych

• Jajo wylęgowe powinno ważyć 10g

• Inkubacja trwa 17 dni

• Przenoszenie jaj do klujnika po 14.dniu od nałożenia

• W ciągu pierwszych 5. dni przy żywieniu pełnoporcjowym nie należy podawać żadnych dodatkowych preparatów witaminowych i mineralnych (zapas w woreczku żółtkowym)

• Przepiórki rosną bardzo szybko:

• Po 3 dniach mają lotki, a na całym ciele pałki piór

• Po tygodniu zanika puch na grzbiecie (potrafią podfruwać)

• Między 3 a 4 tyg. pojawia się dymorfizm płciowy

• 7 tydzień - osiągają dojrzałość płciową

• Użytkowanie

• Nieśne: od 7tyg przez cały rok (przy korzystnych warunkach), rekord 368 jaj/365dni, (cykl rozwojowy jaja trwa 17 godzin), zaleca się 180 dniowy cykl, prawidłowe zapłodnienia przy stosunku 1 samiec na 7 kurek (wszystkie jaja są zapłodnione na 3 dzień, a wyjałowienie następuje 7-9 dni po kryciu, jaja przepiórcze można przechowywać przez 30 dni, a w lodówce przez 3 miesiące, jaja na miękko gotuje się 1 minutę, na twardo 3

• Mięsne: ubój młodych nadliczbowych kogutków, typowy tucz brojlerów przepiórczych lub ubój ptaków po okresie nieśności; 40-50szt/m˛, ubijanie w wieku 7 tygodni kogutków lub w wieku 6 tygodni przy produkcji brojlerów, nioski przed ubojem dotucza się przez 14 dni śrutą kukurydzianą lub prosem, młode ptaki piecze się ok. 20 min, wydajność rzeźna 75%, tłuszcz 5-10% tuszki

• Laboratoryjne: 1 rok 4 generacje

• Amatorskie:

• Przepiórka japońska - barwa kuropatwiana

• Mięsna rasa Faraon - kuropatwiana

• Angielska biała - całkowicie białe

• Angielskie wybiegowe - ciemnoczarne

• Mandżurska złota - jasnożółte z kuropatwianym wzorem

PERLICE

• Ptaki te są mało popularne w Polsce, w innych krajach są chowane i użytkowane na skalę przemysłową i w gospodarstwach ekologicznych

• Perlice (Numdidae) zwane pantarkami należą do rzędu kuraków (Galliformes) , rodziny bażantowatych (Phasianidae)

• Perlice obecnie spotykane w Polsce to perlice pospolite (Numida meleagris)

• Perlica domowa wywodzi się od perlicy dzikiej, zamieszkującej do dziś niemal całą Afrykę Środkową

• Znane są trzy typy ubarwienia perliczek: szare - ciemnoszare pióra pokryte drobnymi, białymi plamkami, srebrzysto niebieskie - pióra srebrzyste w niebieskim odcieniu, nakrapiane białymi plamkami, białe - pióra czysto białe, lub w kolorze śmietanki z niewyraźnymi plamkami koloru perły

• Hełm kostny na szczycie głowy wyrasta samcom i samicom, u samców jest nieco większy. Dzwonki mocniej wykręcone wskazują także na płeć męską. Najłatwiej rozpoznać płeć tych ptaków po rozstawie kości łonowych. U samców rozstaw kości łonowych jest nie większy niż 1cm, u samic zawsze większy

• Głowa jest naga, czerwona lub błękitna. U niektórych perlic hełm obrasta długimi piórami. Niektóre perlice mają drobne korale na nieopierzonej szyi. Ich skrzydła są krótkie i lekko zaokrąglone. Mocne lotki zapewniają ptakom dobrą siłę nośną. Ogon jest krótki. Perlice wykazują instynkt stadny, chętnie trzymają się swej grupy

• Dymorfizm płciowy słabo widoczny, osiągają średnio 60-68 cm długości i wagę 1,3-2kg

• Może przebiec do 5 km dziennie, na wolności dożywa do 12 lat

• W okresie lęgowym ptaki te dobierają się w pary i żyją w monogamii. Gniazda zakładają na ziemi jeżeli nie w kurniku to w miejscach zakrzaczonych lub osłoniętych wysoką roślinnością. Czasem kilka niosek składa jaja do jednego gniazda

• Perlice znoszą jaja od wczesnej wiosny do sierpnia. Jeżeli jaja z gniazda są podbierane perliczka może znieść do 60 jaj, jeżeli zostają w gnieździe to perliczka może je wysiadywać . Jaja wysiaduje tylko samica natomiast pisklętami opiekują się oboje rodzice

• Głos mają bardzo donośny - tym donośniejszy im bardziej czują się zagrożone

• Zjadają rośliny i duże ilości bezkręgowców szczególnie w okresie znoszenia jaj. Chętnie zjadają stonkę ziemniaczaną. Młode dokarmiane mieszanką śrut zbożowych mogą w 13-15 tygodniu życia osiągnąć masę ponad 1,5 kg

• Warunki utrzymania perlic są bardzo podobne do tych jakich wymagają kury. Utrzymanie kur i perlic w jednym pomieszczeniu nie stwarza problemów

• Jajka perlicze mają brązową i bardzo mocną skorupę, niekiedy mocno nakropioną. Są bardzo trwałe. W temperaturze 3-7°C możemy je przechowywać przez okres 1 roku

• Są mniejsze od jaj kurzych i ważą 42 do 46 kg. Żółtko ma intensywnie pomarańczową barwę

• Perlica domowa wykazuje dużą płochliwość. W razie niebezpieczeństwa potrafi wznieść się wysoko, lata szybko, ale tylko na krótkie odległości o czym decydują małe skrzydła

• Zalecenia żywienia perliczek:

• w Polsce perliczki utrzymywane były do niedawna prawie wyłącznie ekstensywnie w chowie przyzagrodowym

• Ptaki korzystają z wolnych wybiegów z których zwłaszcza w miesiącach wiosenno-letnich pobierają dużo składników pokarmowych.

• W ostatnich latach obserwuje się wzrost zainteresowania tym gatunkiem drobiu utrzymywanym w intensywnych warunkach fermowych. Bardzo przydatne do tej formy odchowu są nowoczesne linie perlic o wybitnych cechach mięsnych.

• Do wieku 4-5 tygodni tempo wzrostu perliczek jest bardzo szybkie. Wiek 8 tygodni jest krytyczny, gdyż wyrzyna im się wtedy na głowie mięsista narośl zwana hełmem .Po tym okresie stają się one odporniejsze i łatwiejsze do chowu

• Do wieku 13 tygodni perlice należy żywić zgodnie z zaleceniami niezależnie od kierunku użytkowania.

• Ptaki odchowane na mięso są ubijane w wieku około 13 tygodni, natomiast ptaki hodowlane należy żywić ograniczonymi dawkami paszy od 14 tygodnia życia, podając mieszankę o wartości odpowiedniej dla perliczek dorosłych

• Perliczki w ciągu 7-8 miesięcy znoszą do 120 jaj. Od czasu osiągnięcia 25% nieśności, należy je żywić do woli mieszanką odpowiadającą zapotrzebowaniu ptaków niosących
  

3

---