Teoretyczne podstawy funkcjonowania rynku pracy
Rynek pracy ukształtował się w historycznym procesie rozwoju gospodarczego obok rynku towarowego, pieniężnego oraz kapitałowego i należy do podstawowych kategorii ekonomii. Rynki te są ze sobą powiązane i zmiany na jakimś rynku wiążą się ze zmianami na rynku pracy.
Rynek określa proces wymiany towarowej, której istotą jest wzajemne oddziaływanie potencjalnych sprzedawców i nabywców, co prowadzi do:
kształtowania ogólnego poziomu popytu i podaży
ustalenia poziomu cen
Rynek jest formą nawiązania kontaktów, które ujawniają:
co chcę kupić lub sprzedać
na jakich warunkach
zasady transakcji (cena, ilość, sposób, miejsce, czas realizacji)
Rynek jest syntetycznym pojęciem, określającym proces prowadzący do tego, że:
decyzja gospodarstw domowych dotyczące konsumpcji alternatywnych dóbr;
decyzje przedsiębiorstw o tym, co i jak wytwarzać
decyzje pracowników dotyczące tego jak wiele i dla kogo pracować, zostają wzajemnie uzgodnione dzięki regulacje cen.
Wniosek: Pojęcie rynku używane jest zawsze dla określenia relacji między podażą a popytem. Cena jest wypadkową popytu i podaży.
Podział rynku:
Wg kryterium podmiotu obrotu na rynku:
rynek dóbr i usług konsumpcyjnych
rynek czynników produkcji (kapitału, ziemi, pracy)
Wg kryterium zasięgu geograficznego:
lokalny - powiat - rynek pracy
regionalny
krajowy
międzynarodowy
światowy
Wg sytuacji rynkowej:
rynek sprzedawcy - charakteryzuje się długotrwałą przewagą popytu nad podażą, co stawia przedawcę w pozycji uprzywilejowanej na rynku;
rynek nabywcy - nadwyżka podaży nad popytem, uprzywilejowana pozycja nabywcy na rynku;
Wg stopnia jednorodności:
rynek homogeniczny - np. rynek ropy naftowej, rynek pszenicy;
rynek heterogemiczny - rynek pracy charakteryzuje się wysokim stopniem segmentacji.
Wg stopnia wyrównania cen:
rynek doskonały - charakteryzuje się spełnianiem 3 postulatów: przejrzystości, racjonalności aktór kupna i sprzedaży oraz jednorodności dóbr;
rynek niedoskonały - nie spełniający powyższych postulatów;
Kryterium ingerencji państwa:
rynek wolnokonkurencyjny - brak interwencjonizmu państwa; podstawą relacji jest mechanizm rynkowy; I etao kapitalizmu, wiek XIX;
rynek oligopolistyczny - kilka podmiotów kształtuje rynek;
rynek monopolistyczny - jeden podmiot decyduje o kształcie rynku;
rynek ułomny - charakterystyczny dla gospodarek centralnie sterowanych. Cena jest wyznaczana odgórnie, regulowana administracyjnie. Rynek ten występuje w warunkach socjalistycznych
rynek o zróżnicowanym poziomie interwencjonizmu państwa - gospodarka mieszana. Celem zróżnicowania interwencjonizmu państwowego jest ograniczenie funkcjonowania wolnego rynku.
Szwecja - interwencjonizm daleko posunięty.
USA - mały interwencjonizm.
Cechy rynku pracy:
specyfika zasobów - rynek pracy jest rynkiem nadzwyczajnym, gdzie towar jakim jest pracownik, może odmówić podjęcia pracy, która jest dobrze płatna. Na rynku mamy do czynienia z towarem, który ma wolną wolę. Ceną jest płaca, czyli wynagrodzenie za pracę.
długotrwałość warunków transakcji - umowa o pracę na czas nieokreślony.
regulacja instytucjonalna i prawna - rynek pracy związany jest z różnymi instytucjami, występują związki zawodowe. Jest to najbardziej regulowany rynek w gospodarce rynkowej. Występuje tutaj mnóstwo przepisów ograniczających mechanizmy rynkowe (Kodeks Pracy).
interwencjonizm państwowy - formy i zakres interwencjonizmu są różne, np. wprowadzenie płac minimalnych, ograniczenia zwolnień;
zmienność stanów - wykazuje stałą, niewielką nierównowagę określaną bezrobociem równowagi.
segmentacja - cząstkowe rynki pracy dotyczące siły roboczej o określonej płci, zawodzie czy kwalifikacji.
Podstawowymi składnikami rynku pracy są podaż i popyt na pracę:
Podaż pracy są to zasoby pracy, tworzą je osoby zdolne do pracy i wyrażające chęć jej podjęcia.
Popyt na pracę - jest to zapotrzebowanie na pracę zarówno pod względem ilościowym jak i jakościowym, co przejawia się w określonej strukturze oferowanych na rynku miejsc pracy.
Wzajemne zależności występują między składnikami rynku pracy prowadzi na drodze negocjacji do ustaleń warunków pracy i płacy. Konkurencja na rynku pracy polega na poszukiwaniu przez pracowników jak najlepszej pracy oraz poszukiwanie przez zakłady pracy jak najlepszych pracowników.
Brak wzajemnego dopasowania popytu i podaży na pracę doprowasza do stanu nierównowagi rynku pracy przejawiającego się nadwyżką wolnych miejsc pracy albo bezrobociem. Wyróżniamy dwa rodzaje stanu nierównowagi:
Nierównowaga podażowa - wiąże się z występowaniem bezrobocia. Strona podaży jest większa niż strona popytu - osób poszukujących pracę jest więcej niż ofert pracy. Bezrobocie jest stanem rynku pracy.
Nierównowaga popytowa - strona popytowa na rynku jest większa od strony podażowej w konsekwencji występują wolne miejsca pracy.
Przepływ siły roboczej wiąże się z pojęciem migracji na rynku pracy - osoby, które dojeżdżają do miejsca pracy, które znajduje się poza ich rynkiem pracy.
Stan nierównowagi podażowje - bezrobocie:
Bezrobocie nie jest zjawiskiej patologicznym; nie fakt występowania bezrobocia jest problemem na rynku pracy, lecz jego wielkość . do poziomu 5% jest stanem akceptowalnym.
Przyczyny występowania bezrobocia:
Załamania się popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego: ludzie zaczynają kupować mnie => producenci mniej produkują => zmniejsza się zapotrzebowanie na produkcję => zmniejsza się zapotrzebowanie na pracowników => pojawiają się zwolnienia => bezrobocie.
Jeśli na rynku konsumpcyjnym pojawia się wzrost lub spadek popytu to na rynku pracy ma miejsce to samo - tworzenie miejsc pracy lub ich likwidacja.
Zmniejszenie zatrudnienia socjalnego - są to roboty publiczne i prace interwencyjne; są to tymczasowe miejsca pracy; obniżenie ich ilości;
Niedostosowanie systemu edukacji do potrzeb rynku pracy - brak informacji „jaki zawód będzie potrzebny po zakończeniu studiów - za 5 lat”; informowanie w jakich zawodach będzie łatwiej znaleźć pracę.
Niewydolność instytucji pośrednictwa pracy - ine ma zbiorczej informacji jaki występuje popyt na pracę; luka informacyjna w ofertach pracy.
Pasywność postaw i zachowań wielu podmiotów gospodarczych - jeżeli się tworzy zbyt dobre warunki dla bezrobotnych zawodowo to nie aktywizuje się ich do poszukiwania pracy.
Degresywny zasiłek - zasiłek dla osób bezrobotnych, który z czasem jego pobierania zmniejsza się.
Nadmierny fiskalizm - zbyt duże obciążenie podatkowe skierowane na działalność gospodarczą.
Rodzaje bezrobocia:
Według przyczyn powstania bezrobocia:
Bezrobocie frykcyjne - tzw. bezrobocie przejściowe. Stan bezrobocia jest stanem naturalnym i akceptowalnym na rynku - do 5%. Jest nieuniknione, gdzyż na rynku pracy są ciągłe zmiany - związane ze zmianą miejsca zatrudnienia bądź zmianą miejsca zamieszkania. Przejściowe do 3 miesięcy.
Bezrobocie strukturalne - jest efektem niedostosowania struktury kwalifikacji i umiejętności (podaży pracy) do struktury kwalifikacji i umiejętności oczekiwanych dla miejsc pracy. Powstaje w efekcie restrukturyzacji gospodarki (Polska w latach 90), prowadzi do bezrobocia długotrwałego; jest najtrudniejsze do likwidacji.
Bezrobocie koniunkturalne - występuje w cyklach, jest naturalną odpowiedzią na cykle gospodarcze. Gdy na rynku panuje recesja bezrobocie koniunkturalne wzrasta. Każda gospodarka jest cyklicza - wzrost i recesja.
Bezrobocie sezonowe - występuje w związku ze zmianami klimatycznymi - pory roku; w niektórych strefach klimatycznych nie można wykonywać pewnych prac (Polska zimą); np. zbieranie owoców.
Bezrobocie klasyczne - wynika z przeregulowania rynku pracy, tzn. zbyt duża ilość ograniczeń funkcjonowania wolnego rynku. Np. wzrost płac minimalnych spowoduje nieutworzenie nowych miejsc pracy ze względu na koszt pojedynczego pracownika.
Ze względu na formę występowania:
Bezrobocie jawne - tzw. rejestrowane, liczba osób bezrobotnych objęta urzędową, instytucjonalną rejestracją.
Bezrobocie ukryte - osoby bezrobotne niezarejestrowane, bądź osoby pracujące i nie mające dużych dochodów (np. w rolnictwie polskim sięga ono ok. 1 mln osób-z jednego ”nierentownego” gospodarstwa utrzymuje się cała rodzina, co jest fizycznie niemożliwe).
Ze względu na czas:
Krótkookresowe - związane z bezrobociem frykcyjnym, trwa do 3 miesięcy.
Średniookresowe - od 3 do 6 miesięcy.
Długookresowe - co najmniej 12 miesięcy (lub 24 różnie w różnych krajach).
Bezrobocie chroniczne - dotyczy ludzi, którzy pozostają bez pracy przynajmniej 12 miesięcy. Obejmuje grupę defaworyzowaną na rynku pracy, np. kobiety, młodzież.
Bezrobocie całkowite - gdy nie ma się możliwości podjęcia żadnej pracy, nawet kilka godzin tygodniowo,
Bezrobocie częściowe - gdy istnieje możliwość aktywizacji przez kilka godzin tygodniowo.
Osoby bezrobotna:
niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej,
zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia,
nieucząca się w szkole, z wyjątkiem szkół dla dorosłych lub szkół wyższych w systemie wieczorowym albo zaocznym,
zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy,
poszukująca zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.
W systemie międzynarodowym - osoba bezrobotna:
osoba niepracująca
aktywnie poszukującapracy
gotowa do jej podjęcia.
Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności (BAEL) - jest to badanie mające na celu uzyskanie informacji o wielkości i strukturze zasobów siły roboczej. Osoba bezrobotna nie może w ciągu tygodnia poprzedzającego badanie przepracować nawet 1 godziny.
Trzy warunki:
osoby nie pracowały w ciągu tygodnia badanego;
aktywnie poszukiwały pracy w ciagu ostanich 4 tygodni (jako ostatni uznawany jest tydzień badany);
były gotowe do podjęcia pracy w tygodniu badanym i nastęnym.
Rynek pracy a gospodarka
RYSUNEK
KOMENTARZ:
Pokazuje zależność między rynkiem produktów a pracy. Gospodarstwo domowe jest głównym miejscem impulsów tych zależności. Impuls powstaje w następujący sposób: zastanawiamy się jaką część czasu wolnego (przeznaczonego na odpoczynek) zostanie przeznaczony na pracę, co daje nam nowe środki finansowe, co przekłada się na możliwość zaspokojenia nowych potrzeb (impulsu).
Decyzja ta prowadzi do wzrostu podaży pracy (rynek pracy) i wzrasta popyt na towary (rynek towarów), bo chcemy zrealizować swoje potrzeby.
Ta decyzja oddziałuje na zakłady pracy, które muszą zaspokoić wzmożony popyt na
towary, czyli muszą zwiększyć podaż towarów na rynku produkcji, czyli produkcję. Zwiększa się popyt na pracę (siłę roboczą), a więc poszukują większej liczby pracowników aby sprostać wyzwaniu zwiększonej produkcji lub oferowanych usług (podaży).
W przypadku recesji jest odwrotnie.
Teorie rynku pracy:
Tradycyjne teorie zatrudnienia i rynku pracy.
Pełne:
Klasyczne i neoklasyczne teorie rynku pracy
Powstały na początku XIX wieku;
Neoklasycy podchodzą do wyjaśniania procesów gospodarczych w aspekcie mikroekonomii, a więc z punktu widzenia pojedynczego przedsiębiorcy.
Zakłada się się, że rynek pracy powinien być regulowany przez mechanizm rynkowy.
Rynek pracy powinien funkcjonować zgodnie z modelem konkurencyjnego rynku pracy. Cechy tego rynku:
człowiek na rynku zachowuje się jako homoeconomicus, czyli działa zgodnie z zasadą maksymalizacji własnych korzyści;
człowiek ma zdolność do podejmowania racjonalnych decyzji, które zapewniają optymalność w działaniu;
działania człowieka są uwarunkowane jego działaniami w grupach społecznych;
na rynku pracy panuje pełna swoboda nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy;
istnieje nieograniczony dostęp do informacji dotyczący osób poszukujących pracy oraz wolnych miejscach pracy;
podstawowym regulatorem rynku jest wysokość płac;
na rynku pracy występuje pełna mobilność siły roboczej;
na rynku pracy trwa stała rywalizacja;
Bezrobocie jest konsekwencją interwencjonizmu w mechanizm rynkowy - każde ograniczenie jakie wprowadzamy jest przyczyną bezrobocia.
Keynesowskie i neokeynesowskie teorie rynku pracy:
Wiek XX;
Patrzy na procesy gospodarcze z puntu widzenia makroekonomii, cztli jako całość.
Podstawową zasadą jest stosowanie interwencjonizmu państwa.
Przyczyny bezrobocia tkwią obniżającym się poziomie wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych. Twierdzą, że bezrobocie powstaje w konsekwencji spadku poziomu konsumpcji i inwestycji. Uważają, że sam mechanizm rynkowy nie jest w stanie doprowadzić do stanu równowagi rynku pracy.
Ograniczenie bezrobocia wymaga podejmowania interwencji ze strony państwa, która poprzez działania makroekonomiczne będzie pozytywnie wpływać na funkcjonowanie rynku pracy. Interwencja ma prowadzić do wzrostu konsumpcji i inwestycji (np.: obniżenia skali podatków, obniżenie stóp procentowych, kredytów a także promowanie zwiększenia eksportu, inwestycji).
Powodem bezrobocia jest brak należytej interwencji, któ®a powinna być podejmowana na rynku pracy.
Szczegółowe:
Teoria aktywizacji zawodowej
Teoria kształtowania popytu na pracę
Teoria zróżnicowania płac
Teoria krańcowej produktywności pracy
Współczesne teorie zatrudnienia i rynku pracy.
Szczegółowe:
Teorie segmentacji rynku pracy
pojawiła się w USA w latach 60.
Zakłada, że rynek pracy jest podzielony na wiele segmentów. W ramach każdego segmentu może występować inna sytuacja rynkowa.
Różne segmenty rynku pracy różnią się między sobą kwalifikacjami i umiejętnościami - w niektórych występuje bezrobocie, w innych niedobór pracowników.
Teoria elastyczności rynku pracy
rynek pracy dzieli się na dwa zasadnicze segmenty:
rynek pierwotny - osoby z unikalnymi kwalifikacjami i umiejętnościami; nie ma ich dużo;
rynek wtórny - osoby z powszechnymi kwalifikacjami, umiejętnościami; są to wszyscy pozostali.
Rynek musi być elastyczny, bo zmieniają się nasze mody, zachowania. Elastyczność polega na szybkim dostosowaniu się do zmian. Wyróżniamy dwa rodzaje elastyczności:
Elastyczność funkcjonalna - gdy podlegamy elastyczności funkcjonalnej oznacza to, że jesteśmy na pierwotnym rynku pracy. Jeżeli pojawiają się nowe wyzwania, potrzeby czy problemy nie oznacza to, że trzeba zwolnić starych pracowników, należy ich przeszkolić i dostosować do nowych wymagań. Rynek dostosowuje się jakościowo.
Elastyczność numeryczna - szybkie dostosowywanie się do zmian w sposób ilościowy. Dostosowuje się stan zatrudnienia do zmienności rynku pracy (aktywność sezonowa). Jest popyt na rynku - zatrudnia się pracowników, nie ma - zwalnia.
Teoria kapitału ludzkiego
Teoria poszukiwań
Teoria pryncypała i agenta
Teoria kontraktu
Teoria konfliktu między pracownikami a osobami poszukującymi pracy
Teoria histerezy:
zjawisko zaobserwowane w gospodarce niemieckiej.
Jest to stan, w którym wzrost gospodarczy nie powoduje obniżenia bezrobocia.
Wyjaśnia się przeregulowaniem rynku pracy, co przejawia się zbyt wysokim zasiłkiem dla bezrobotnych (nie aktywizuje do podjecia pracy).
Poprzez długotrwałe bezrobocie - kwalifikacje i umiejętności tych osób w sposób trwały stają się niedostosowane do rynku pracy.
Teoria pełna - omawia wszystkie aspekty funkcjonowania rynku pracy.
Teoria szczegółowa - omawia tylko wybrane aspekty (np.: podażowa) ale nie wszystkie prawidłowości. Tworzy się po to, aby wyjaśnić to czego nie można wyjaśnić teorią pełną.
Zróżnicowanie przestrzenne rynku pracy - dwa ujęcia:
geograficzno-ekonomiczne - podstawą jest zasięg oddziływania rynku pracy; wyznaczany poprzez układ dojazdu do pracy; budowane na analizie faktycznego zasięgu; nie można okreslić żadnych wskaźników, żeby zmierzyć;
administracyjne - wyznaczanie granic rynku pracy za pomocą jednostek administracyjnych - bierze się pod uwagę podział administracyjny państwa; jest łatwy do bilansowania;
Rynek pracy może występować na różnych poziomach:
lokalny - odpowiada zasięgowi granic powiatu;
regionalny - rynek wojewódzki;
krajowy;
globalny - praca na świecie
POLITYKA ZATRUDNIENIA I POLITYKA RYNKU PRACY
Są to dwie formy intwerwencjonizmu, które mają ograniczać nierównowagę na rynku pracy.
Polityka zatrudnienia:
Celem jest pełne zatrudnienie, czyli racjonalne zatrudnienie. Racjonalne zatrudnienie to spełnienie 4 warunków:
struktura zatrudnienia jest optymalna - nie ma dysproporcji zawodowych i kwalifikacyjnych między pracownikami a działaniami gospodarki; struktura zatrudnienia jest dostosowana do struktury gospodarczej; nie ma niedostosowań strukturalnych;
kwalifikacje pracowników są wykorzystywane odpowiednio do wymogów wykonywanej przez nich pracy - praca odpowiada kwalifikacjom;
praca wykonywana jest na poziomie intensywności, który uznawany jest za „normalny" - praca, która nie przekracza granic możliwości człowieka;
czas rpacy - optymalny, wynikający z dobrej organizacji pracy.
Cele szczegółowe:
popieranie pełnego, swobodnie wybieranego i produktywnego zatrudnienia;
praca dostępna dla wszystkich zdolnych do pracy i jej poszukujących;
praca powinna być produktywna;
swobodny wybór zatrudnienia i możliwość zdobywania kwalifikacji.
Cechy polityki zatrudnienia:
ma charakter makroekonomiczny - mówimy o interwencji patrząc na gospodarkę jako całość;
nie oddziałuje bezpośrednio na rynek pracy, lecz pośrednio poprzez inne rynki i polityki;
przynosi efekty przesunięte w czasie, są opóźnione, lecz trwalsze.
Działania intwerwencyjne:
Regulacje dotyczące wysokości stóp procentowych - odbywa się na rynku finansowym, a skutkuje na rynku pracy. Obniżenie stóp procentowych powoduje wzrost liczby zaciąganych kredytów. Kredyty zwiększają ilość zakupów, a więc także potrzebę produktów i osób niezbędnych do ich wytworzenia - pracowników.
Regulacje podatkowe - zmniejszanie podatków powoduje wzrost inwestycji wśród pracodawców, a więc także wzrost liczby wpłaconych podatków.
Regulacje prawno-instytucjonalne - np. trudności w zwolnieniu pracownika powodują wstrzymanie chęci tworzenia nowych miejsc pracy.
Polityka zatrudnienia tworzy stałe miejsca pracy na rynku pracy.
Polityka rynku pracy:
ma inne cele niż polityka zatrudnienia.
Głównym celem jest rozwiązywanie problemów strukturalnych i społecznych na rynku pracy.
Ma charakter komplementarny (uzupełniający) w stosunku do polityki zatrudnienia.
Ma reagować szybko na negatywne zjawiska na rynku pracy, aby nie przynosiły one zbyt wielu szkód na rynku pracy - pełni rolę quasi-amortyzatora.
Jest to polityka mikroekonomiczna - patrzy się na procesy gospodarcze przez pryzmat pojedynczego przedsiębiorcy lub pojedynczego pracownika.
Ma różnymi intrumentami dostosowywać strukturę podaży pracy do popytu; zmniejszanie poziomu bezrobocia; działania w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa zwiększenia bezrobocia - podejście exante, czyli przed wystąpieniem czegoś.
Cele szczegółowe:
zatrudnieniowy - powinna prowadzić do ograniczania skali bezrobocia;
strukturalny - zmniejszanie niedopasowań strukturalnych;
produkcyjny - podniesienie produktywności i wydajności siły roboczej;
socjalny - zabezpieczanie osób, które straciły pracę;
adaptacyjno-socjalny - dzialania interwencyjne skierowane do grup defaworyzowanych na rynku pracy (mających trudności ze znalezieniem pracy);
prozatrudnieniowy - kreowanie popytu na siłę roboczą; dzialania promocyjne, zwiększając skłonność pracodawców do tworzenia nowych miejsc pracy, np. dofinansowanie;
antyzatrudnieniowy - ograniczanie podaży siły roboczej, a więc zmenijszanie liczby osób poszukujących pracy, np. wcześniejsze emerytury;
alokacyjny - promowanie transferu siły roboczej.
Podział polityki rynku pracy:
aktywna - działania prozatrudnieniowe zwiększające licznę miejsc pracy oraz działania aktywizujące zwiększające aktywność siły roboczej.
Działania aktywne:
usługi publicznych służb zatrudnieniowych - działania związane z badaniem rynku pracy, promocją, pośrednictwo pracy, doradztwo w poszukiwaniu pracy;
szkolenia zawodowe
skierowane do bezrobotnych lub osób zagrożonych bezrobociem - aby pracownik nie stracił pracy, a bezrobotny usyskał;
skierowane do pracowników - dostosowuje ich do nowych potrzeb, które występują na rynku pracy;
programy dla młodzieży:
pomoc finansowa, aby dostosowywali się do rynku pracy;
kursy przygotowania zawodowego;
subwencjonowanie zatrudnienia:
dotacje do płac - wsparcie finansowe do wynagrodzeń pracowników;
wspieranie nowych miejsc pracy - dofinansowanie do utworzenia;
pożyczki dla bezrobotnych na tworzenie miejsc pracy;
środki dla osób niepełnosprawnych:
rehabilitacja zawodowa, aby łatwiej zdobyli pracę;
tworzenie miejsc pracy dla tych osób.
Pasywna - polityka zabezpieczający - zabezpiecza socjalnie osoby, które nie posiadają pracy na poziomie minimum egzystencji.
Działania pasywne:
zasiłki dla bezrobotnych - jeśli są zbyt wysokie to zmniejszają aktywność bezrobotnych w poszukiwaniu pracy;
wcześniejsze emerytury.
Dodatkowe instrumenty rynku pracy:
umowy na czas określony;
czas pracy;
ustalenia taryfowe dotyczące struktury płac;
komunalne, zakładowe inicjatywy przyczyniające się do poprawy sytuacji na lokalnym rynku pracy.
Gdy mamy wybór należy działać w ramach polityki zatrudnienia. Gdy nie mamy wyboru należy działać w ramach aktywnej polityki rynku pracy.
Każde państwo prowadzi politykę zatrudnienia i politykę rynku pracy:
prowadzą do zmniejszenia bezrobocia;
celem jest ukierunkowanie pracowników wobec rynku pracy;
ochranianie tych, których pozycja na rynku pracy nie jest stała.
RYNEK PRACY W POLSCE
Zmiany poziomu bezrobocia:
Polski rynek pracy na początku lat 90 przeszedł zasadniczą zmianę. Była konsekwencją przejścia z gospodarki centralnie sterowanej (nie wykazuje występowania bezrobocia) na gospodarkę rynkową.
Rynek przeszedł od nierównowagi typu popytowego do nierównowagi typu podażowego.
Liczba oferowanych miejsc pracy spadła do 35 tys., liczba zarejestrowanych bezrobotnych wzrosła do 56 tys.
Po raz pierwszy (1990) zarejestrowno bezrobocie. W ciągu roku 1990 liczba bezrobotnych wzrosła 20-krotnie. wskaźnik stopy bezrobocia wynosił 6,1% (rozpiętość w różnych rejonach od 11,5% do 2,1%).
Przyrost bezrobocia był konsekwencją współwystępowania i nakładania się wielu jego rodzajoów:
koniunturalnego;
strukturalnego - występuje niedopasowanie struktury miejsc pracy do struktury kwalifikacji;
pozornego - powstaje przez rejestrowanie się osób, które nigdy nie powinny uzyskać takiego statusu.
Status bezrobotnego mógł uzyskać każdy kto był bez pracy, a niekoniecznie chciał ją zdobyć.
Okres wzrostu i spadku bezrobocia:
wzrost: do marca 1994 r. - 16,7% (stopa bezrobocia);
spadek: do sierpnia 1998 r. - 10%;
wzrost: do grudnia 2002 r. - 18,1%;
spadek: do października 2008 r. - 8,8%.
Struktura bezrobocia:
Wg płci:
Obecnie ok. 55% bezrobotnych to kobiety.
1990 r. - 51%
Wg wieku:
|
Do 25 lat |
26-34 lat |
Powyżej 45 lat |
Absolwenci |
1990 |
24,4% |
20,6% |
8% |
15% |
2008 |
22,1% |
28,4% |
32% |
59% |
Bezrobotni w Polsce to przede wszystkim ludzie młodzi. Przyjmuje się, że osoby młode są bardziej mobilne na rynku i mogą szybciej znaleźć pracę.
Wg wykształcenia - większość bezrobotnych to osoby z wykształceniem podstawowym i zasadniczym zawodowym. Udział tych osób zmniejszył się z ponad ¾ to poniżej 60%.
Udziała osób w wyższym wykształceniem wzrósł z 2% do ok. 9%. Większa liczba osób podejmuje i kończy studia, zwiększa się populacja tych osób.
Na tych rynkach pracy, gdzie stopa bezrobocia jest niższa występuje więcej bezrobotnych z wyższym wykształceniem.
Wg długości pozostawania bez pracy:
ponad 12 miesiący - osoby są trwale bezrobotne.
1993r. - 44%
2008 r. - 34%
Zabezpieczenie socjalne bezrobotnych - udział bezrobotnych, którzy korzystają z zasiłku:
zmniejszył się z ok. 80% do poniżej 20%.
Pozostali żyją z pomocy socjalnej - jest płacona z kasy samorządu. Ten zabieg zmniejsza obciążenie budżetu państwowego, lecz zwiększa kbciążenie budżetu lokalnego. Samorząd otrzymuje dotacje, ale resztę musi płacić sam.
Zróżnicowanie przestrzenne rynku pracy
W Polsce jest trwałe - nie zmienia się wraz ze zmianami bezrobocia.
Przyczyny zróżnicowania bezrobocia:
likwidacja PGR;
restrukturyzacja gospodarcza;
oparcie działalności miasta na jednym przedsiębiorstwie - gdy upadało to pojawiało się bezrobocie - ludzi nie mieli alternatywy, by podjąć pracę.
POLITYKA ZATRUDNIENIA I RYNKU PRACY W POLSCE
Prawo rynku pracy:
podstawą prawną są ustawy odnoszące się do rynku pracy;
rozporządzenia ministra właściwego do spraw pracy.
Ustawa o zatrudnieniu z dnia 20.12.1989r.:
wprowadzała pojęcie bezrobotnego;
w całości dotyczyła bezrobocia;
uzależniała wysokość zasiłku od ostatniego pobieranego wynagrodzenia (najpierw ¾, następnie 50%);
zasiłek mógł otrzymać również ten kto porzucił pracę;
zasiłek mogły uzyskać osoby, które nigdy nie pracowały;
absolwent, który nie otrzymał pracy - otrzymał zasiłek (około 150% najniższego wynagrodzenia);
27.07.1990 r. - nowelizacja:
zmiany dotyczyły otrzymywania zasiłku;
była to „walka” z bezrobociem pozornym'
aby otrzymać zasiłek trzeba udokumentować, że pracowało się minimum 180 dni i było się ubezpieczonym.
Ustawa z 16.10.1991 r. O zatrudnieniu i bezrobociu:
regulowała zaplecze instytucjonalne rynku pracy - utworzono urzędy pracy i rady zatrudnień (centralne, wojewódzkie, rejonowe);
wprowadzono roboty publiczne;
zaostrzono przepisy dotyczące rejestracji bezrobotnych, niższy zasiłek;
Ustawa o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu - grudzień 1994r.:
tworzy Krajowy Urząd Pracy;
obowiązywała około 10 lat, ale była wielokrotnie nowelizowana.
AKTUALNA: Ustawa z 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Dz. U. 2004 nr 99 poz. 1001, z późniejszymi zmianami.
Zadania panstwa w zakresie atrudnienia są realizowane przez instytucje rynku pracy, które działają w celu:
pełnego i produktywnego zatrudnienia;
rozowju zasobów ludzkich;
osiągnięcia wysokiej jakości pracy;
wzmocnienia integracji oraz solidarności społecznej;
zwiększenie mobilności na rynku pracy;
Ustawa ma zastosowanie zarówno wobec polskich obywateli, jak i cudzoziemców.
Ustawa definiuje pojęcie bezrobotnego - jest bardzo rygorystyczna; trzeba spełnić 11 kryteriów.
Ustawa reguluje działa, które dotykają sfery polityki rynku pracy.
Każdy kraj musi przygotowywać Krajowy Plan Działań na Rzecz Zatrudnienia - dokument wykonawczy w stosunku do Europejskiej Strategii Zatrudnienia (2-letnie lub roczne). Samorządy wojewódzkie przygotowują Regionalne Plany Działań na Rzecz Zatrudnienia. Jest to odzwierciedlenie Krajowego Planu Działań na Rzecz Zatrudnienia w województwie.
Nadrzędnym koordynatorem jest minister właściwy ds. pracy. Do jego zadań należy:
przygotowanie, koordynacja i ewaluacja Krajowego Planu Działań na Rzecz Zatrudnienia;
koordynacja publicznych służb zatrudnienia, zapewniająca jednolitość stosowania prawa poprzez interpretację przepisów ustawy oraz przygotowanych do niej aktów wykonawczych;
planowanie wraz z ministrem właściwym ds. rozowju regionalnego podejmowania działań na rzecz promocji zatrudnienia;
dążenie do uzyskania wyoskiego poziomu i rozwoju zasobów ludzkich.
Instytucje rynku pracy - powołane są do świadczenia usług na rynku pracy, takich jak pośrednictwo pracy, poradnictwo zawodowe i informacja zawodowa, pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy, organizacja szkoleń. Instytucje rynku pracy:
Publiczne służby zatrudnienia - nadzór nad nimi sprawuje minister. Jest to sieć powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy. Powiatowe urzędy pracy wchodzą w skład samorządu powiatowego. Jednym z zadań własnych jest odpowiedzialność za lokalny rynek pracy.
Wojewódzki rynek pracy jest bezpośrednio nadzorowany przez marszałka, a koordynowany przez ministra właścwiego ds. pracy.
Ochotnicze Hufce Pracy - jednostki wyspecjalizowane w działanie na rzecz młodzieży, bezrobotnych do 25 roku życia.
Agencje zatrudnienia - wspisane są do rejestru zatrudnienia. Są to instytucje, których działalność wiąże się z pośrednictwem pracy; agencje pracy tymczasowej.
Instytucje szkoleniowe - podmioty publiczne i niepubliczne prowadzące działalność dotyczącą szkoleń nadających nowe kwalifikacje.
Instytucje dialogu społecznego - wchodzą w skład komisji trójstronnych (przedstawiciele rządu, pracowadcy, pracownika). Są podmiotem konsultacji społecznej.
Instytucje partnerstwa lokalnego - realizują działanie na rzecz rynku pracy na poziomie lokalnym.
Instrumenty rynku pracy - zadania:
finansowanie kosztów przejazu osobom, które aktywnie poszukują pracy;
finansowanie kosztów zakwaterowania;
dofinansowania miejsca pracy - możliwość ubiegania się o obniżenie kosztów utworzenia nowego miejsca pracy, np. składki zdrowotne.
Programy specjalne - mogą być inicjowane przez starostę;
Fundusze szkoleniowe - mogą być tworzone przez pracodawcę.
Dialogi i partnerstwo społeczne - wszelkie działania podejmowane na rynku pracy powinny odbywać się zgodnie z tą zasadą. Związane jest to z działaniem rad zatrudnienia na poszczególnych szczeblach (Krajowa - krajowy; Wojew. - regionalny; Pow.- lokalny).
Fundusz Pracy - środki pochodzą ze składek pracodawców i Skarbu Państwa. Z tych środków finansuje się instrumenty rynku pracy. Jest to podstawa finansowania zasiłków dla bezrobotnych, czyli nieaktywnych uczestników rynku pacy.
Europejski Fundusz Społeczny - finansuje aktywnych uczestników rynku pracy.
PROGRAMY ZATRUDNIENIA I PROGRAMY RYNKU PRACY
Lata 90:
W Polsce toczył się spór między szkołą rządową (preferowała stosowanie tylko programów rynku pracy - tylko polityka rynku pracy) a szkołą preferującą działania prozatrudnieniowe (zwraca uwagę stosowania polityki zatrudnienia).
1993 - programy:
przygotowany przez rząd - nastawiony na rynek pracy; koncentrował się na osłonie osób bez pracy, dynamizacja i aktywizacja rynku pracy w celu zwalczania bezrobocia;
przygotowany przez Instytut Pracy i Spraw Społecznych - koncetrował się na polityce zatrudnienia; zwracano uwagę na rozójw budownictwa, politykę fiskalną.
Programy rynku pracy:
Strategia dla Polski
Absolwent
Pierwsza Praca
Istnieje konieczność zaplanowania działań jakie mamy podejmować na rynku pracy w wymiarze wieloletnim.
Rok 2000 - Narodowa Strategia Zatrudnienia i Zasobów Ldzukich weszła w skład planu planu rozowju w latach 2004-2006.
Celem strategii było osiągnięcie wyższego, rzeczywistego zaangażowania ludzkości w proces pracy.
Cele szczegółowe:
poprawa zatrudnialności;
rozwój przedsiębiorczości;
poprawa zdolności zdaptacyjnej przedsiębiorstw i pracowników do zmieniającego się rynku;
wzmocnienie poilytki równości szans na rynku pracy;
Lata 2004-2006 - perspektywa finansowa. Podstawowym źródłem finansowania był EFS.
Dwa programy:
Sektorowy Program Rozwoju Zasobów Ludzkich - działa w ramach pol. rynku pracy.
Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego.
Stały się podstawą finansowania rynku pracy. Cele jak w strategii.
Priorytety:
Aktywna Polityka Rynku Pracy oraz Integracja Zawodowa i Społeczna.
Rozwój Społeczeństwa Opartego na Wiedzy.
Wzmocnienie Regionalne Bazy Ekonomicznej i Zasobów Ludzkich.
Lata 2007-2013:
Strategia Rozwoju Kraju 2007-2013 - najważniejszy dokument polityki rozowju;
Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia - Narodowa Strategia Jedności - podstawa wydatkowania funduszy strukturalnych na okres 2007-2013;
Strategia Lizbońska - obowiązuje w Europie; nadrzędny dokument nad innymi; stawia 1 cel - aby Europa była najbardziej konkurencyjna gospodarczo;
Europejska Strategia Zatrudnienia - podstawa polityki zatrudnienia i rynku pracy w Europie.
Europa 2010
Polityka Spójności
Polityka Rolna
Polityka Rybołóstwa
Podział środków funduszy strukturalnych w Polsce:
16 regionalnych programów operacyjnych - w ramach RPO wsparciem zostały objęte:
badania i rozwój technologiczny, innowacja i przedsiębiorczość;
społeczeństwo informacyjne;
inicjatywy lokalne w zakresie zatrudnienia i rozowju oraz wsparcie struktu świadczących iusługi lokalne w tworzeniu nowych miejsc pracy;
środowisko;
turystyka;
inwestycje w kulturę, transport, kształcenie, energetyczne.
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej
PO Infrastruktura i Środowisko
PO Kapitał Ludzki - najważniejszy; jest kontynuacją rozwoju zasobów ludzkich. Realizowany w dwóch segmentach:
szcebel centralny - promowanie zatrudnienia, rozwój zasobów ludzkich, profilaktyka, promocja i poprawa stanu zdrowia społeczeństwa, rozwój edukacji do wymogów rynku;
szczebel regionalny - rynek ptwarty dla wszystkich oraz promocja integracji społecznej, regionalne kadry gospodarki (kształcenie), aktywizacja obszarów wiejskich, rozwój wykształcenia i kompetencji w regionie.
PO Konkurencyjna Gospodarka
Programy Operacyjne Europejskiej Współ. Terytorialnej
PO Pomoc Techniczna
Krajowy Plan Działania na Rzecz Zatrudnienia - 2009-2011 - cele:
Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015;
Strategiczny Plan Rządzenia;
Krajowy Program Reform;
Krajowy Plan Działania na Rzecz Zatrudnienia 2008;
PO Kapitał Ludzki.
Priorytety:
Wzrost aktywności - celem jest poprawa zatrudnialności na rynku pracy, budowanie spójności (wdrażanie instrumentów umożliwiających pogodzenie kariery z życiem prywatnym) rynku pracy, budowanie edukacji przez całe życia.
Sprawny rynek pracy - promowanie elastycznych i alternatywnych form zatrudnienia; budowa nowoczesnego systemu zabezpieczenia społecznego; kształtowanie nowych relacji na rynku pracy; budowa systemu monitoringu rynku pracy; restrukturyzacja zatrudnienia w kierunku innowacyjnej gospodarki; tworzenie polityki migracyjnej dla potrzeb rynku pracy.
Doskonalenie aktywnej polityki rynku pracy - rozszerzanie usług publicznych służb zatrudnieniowych; poprawa kompetencji kadr; monitoring aktywnej polityki rynku pracy.
RYNEK PRACY W UNII EUROPEJSKIEJ
Analiza stanu rynku pracy:
rynek pracy jest niezrównoważony;
Europa ma dwa razy większy problem z bezrobociem niż USA;
ostatnie dziesięciolecie to okres stabilności charakteryzujący się utrzymywaniem się wysokiego poziomu bezrobocia - 19-4 r.: 11%; 2006 r.: 79%; 2010 r.: powyżej 10%;
Dwa podokresy:
lata 1990-1994 - okres wzrostu stopy bezrobocia;
lata 1995-2006 - stabilizacja z tendencją do spadku bezrobocia;
od 2008/2009 roku obserwacja wzrostu bezrobocia;
I FAZA:
Wzrost bezrobocia w większości państw UE, oprócz Danii, Holandii, Irlandii.
Powody wzrostu bezrobocia:
Przeregulowanie rynku - wiąże się ze zbyt rozbudowanym systemen odłon społecznych, zbyt rygorystycznym prawem. Pracownicy nie są aktywni, bo mają zbyt dobrą ochronę i zasiłki.
Recesja gospodarcza w 1 połowie lat 90.
Spadek konsumpcji.
II FAZA:
Faza spadku i stabilizacji poziomu bezrobocia. Trzy grupy państw w tej fazie:
Znaczne obniżenie poziomu bezrobocia - Hiszpania, Finlandia, Holandia, Irlandia (później wzrosło).
Kraje gdzie bezrobocie utrzymało się na relatywnie wysokim poziomie - Francja, Włochy.
Kraje które zanotowały wzrost stopy bezrobocia - Luksemburg, Niemcy.
Stare państwa członkowskie (15) - relatywnie niski poziom bezrobocia. Podział wśród tych państw:
Wysokie bezrobocie - Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Niemcy, Włochy.
Niskie bezrobocie - Austria, Belgia, Dania, Holandia, Irlandia, Luksemburg, Portugalia, Szwecja, Wielka Brytania,
Nowe państwa - utrzymujący się wyższy poziom bezrobocia. Podział wśród tych państw:
Wysokie bezrobocie - Bułgaria, Litwa, Łotwa, Estonia, Słowacja, Polska.
Niskie bezrobocie - Czechy, Słowenia, Rumunia, Węgry, Cypr, Malta.
Zmienność wartości stopy bezrobocia pozwala wyróżnić kraje o różnych tendencjach w zakresie zmian poziomu bezrobocia:
Wzrost - Luksemburg, Niemcy, Węgry, Rumunia.
Stabilizacja - Austria, Grecja, Czechy, Cypr, Malta, Słowenia.
Spadek - Belgia, Dania, Finlandia, Francja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Szwecja, Włochy, Wielka Brytania.
Zmienność - Portugalia, Polska, Słowacja, Estonia,
W przypadku rozszerzenia UE o kraje Europy Środkowo-Wschodniej nastąpił spadek poziomu bezrobocia. W latach 80, gdy do UE dołączyła Hiszpania i Portugalia nastąpił wzrost poziomu bezrobocia - negatywna reakcja. W Hiszpanii bezrobocie wzrosło o 10%. Nikt nie spodziewał się, że rynek pracy w Hiszpanii się załamie. Był to główny argument przeciw wejściu Polski do UE. Polska jednak konsumuje najlepsze efekty - spadek z 18,1% do 11,9%.
Zmiany na rynku pracy w Polsce po wejściu do UE:
Negocjacje akcesyjne rozpoczęły się 30.03.1998 roku i zakończyły 13.12.2002 r. Negocjacje toczyły się w 29 obszarach negocjacyjnych istnieje 31 obszarów, jednak 2 nie podlegają negocacji - budżet oraz udział i ilość osób w organizacjach Europejskich. problematyka polityki rynku pracy oraz zatrudnienie podejmowana była w dwóch obszarach:
Swobodny przepływ osób
Polityka społeczna i zatrudnienia
Obszar negocjacyjny - swobodny przepływ osób:
Formuła 2+3+2 - oznacza okres przejściowy - kraj, który wchodzi d oUE nie ma pełni praw i obowiązków. rynek pracy dla obywateli tych krajów będzie zamknięty przez 7 lat. Uzgodniono, że w chwili wejścia nowych państw do UE państwa czlonkowskie będą mogły skorzystać z otwarcia rynku pracy lub okresu przejściowego. Po 2 latach państwa wypowiadają się ponownie o swojej decyzji, następnie po 3 latach, a po kolejnych 2 otwierają rynek pracy, bo kończy się okres przejściowy.
W przypadku Polski:
Otwarcie rynku - Wielka Brytania, Irlandia, Szwecja
Po 2 latach (2006) - Portugalia, Hiszpania, Grecja, Finlandia, Włochy (miesiąc później), Islandia, Norwegia (nienależące do UE)
W drodze indywidualnych rozwiązań - Holandia, Luksemburg, Francja
Po 5 latach (2009) - Belgia, Dania
Po 7 latacg (2011) - Niemcy, Austria
Zadania wzajemności:
uznawanie dyplomów, kształcenia i szkolenia zawodowego;
prawnicy, adwokaci, zawody medyczne i paramedyczne - wydaje się prawo do wykonywania zawodu - uznawanie uprawnień, wykonywania zawodu;
prawo pobytu - tam gdzie wykonujemy pracę; powyżej 90 dni wymagane jest zameldowanie;
prawo wyborcze - prawo do głosowania i kandydowania do Parlamentu Europejskiego;
polityka wizowa - jednolita polityka wizowa wobec krajów trzecich (nienależących do UE);
system zabezpieczeń społecznych - prawo do emerytur.
Drugi obszar negocjacyjny - polityka społeczna i zatrudnienia:
regulacje wprowadzone do polskiego prawa; zmiana ustawy oraz Kodeksu Pracy;
równe traktowanie kobiet i mężczyzn;
walka z rasizmem i ksenofobią;
zatrudnienie;
Europejski Fundusz Społeczny;
zabezpieczenie społeczne osób w wieku zaawansowanym;
ochrona osób niepełnosprawnych;
zdrowie publiczne;
BHP.
Struktura bezrobocia w UE:
Bezrobocie kobiet:
w UE kobiety są bardziej zagrożone na rynku pacy; mają większe problemy ze znalezieniem zatrudnienia;
skala problemu w UE jest znacznie większa niż w Polsce;
są kraje gdzie stopna bezrobocia kobiet jets dwa razy większa niż mężczyn - np. Hiszpania, Belgia, Francja, Luksemburg, Włochy - jest to tzw. asymetria bezrobotnych według płci;
Szwecja, Wielka Brytania - rynek jest zrównoważony;
Holandia - 60% kobiet pracuje 2-3 dni w tygodniu - jest to postrzegane jako stan aktywności zawodowej; do wynagrodzenia są dopłaty wypłacane z budżetu państwa; od tych 2-3 dni pracy kobiety odprowadzają podatki. Lepiej mieć aktywne kobiety w części dni w tygodniu niż mieć je bierne przez cały tydzień.
Bezrobocie wśród młodzieży:
osoby w wieku do 25 lat - skala problemu jest ogromna;
czasami stopa bezrobociawśród młodych jest dwa razy większa od całości stopy bezrobocia - np.Belgia, Portugalia, Szwecja, Finlandia;
połowa znajduje pracę w ciągu pół roku, reszta co najmniej rok;
Grecja, Hiszpania, Irlandia, Włochy - ponad połowa osób w wieku do 25 lat nie może znaleźć pracy w ciągu 12 miesięcy;
Dania, Finlandia, Austria, Szwecja - to kraje najbardziej mobilne; znajdują pracę do 6 miesięcy.
Podział według wykształcenia charakteryzuje się dużą stabilnością:
udział osób bez wykształcenia - 10%
Bliska połowa osób, które wchodzą na rynek pracy nie mają wykształcenia zawodowego.
Dwa Programy:
Live Long Learning - nauka przez całe życie;
Program Leonardo da Vinci - szkolenia zawodowe.
Bezrobocie długotrwałe:
bezrobotni poszukujący pracę powyżej 12 miesięcy to ponad połowa bezrobotnych;
najwięcej - Włochy, Belgia, Irlandia, Grecja.
ZRÓŻNICOWANIE PRZESTRZENNE RYNKU PRACY W UE
Cechą charakterystyczną rynku pracy w UE jest zróżnicowanie regionalne. Najabrdziej zróżnicowanymi regionalnie w kategoriach bezrobocia państwami członkowsta UE-15 są włochy, Hiszpania i Niemcy.
Relatywnie mniejsze zróżnicowanie charakteryzuje Irlandię, Austrię, Holandię.
Na tym tle Polska plasuje się wśród takich państw jak Belgia, Finlandia oraz Francja.
Obszarami o najwyższym bezrobociu w UE są:
rolnicze regiony południowej i południowo-wschodniej Hiszpanii oraz południowych Włoch (przyczyna - ekstentywne rolnictwo);
wschodnie landy Niemiec - przyczyną jest restukturyzacja przemysłu tradycyjnego.
Regiony te charakteryzują się także wysoką stopną bezrobocia kobiet (w przedziale 30-40%) oraz maksymalnymi wartościami stopy bezrobocia dla osob w wieku do 25 lat (osiąga ponad 70%).
Najniższy poziom bezrobocia występuje w regionach:
o zróżnicowanych rynkach pracy z miastami głównymi zlokalizowanymi w dużej aglomeracji, np. Luxebourg;
w regionach położonych w najliśzym otoczeniu dużych aglomeracji, na obszarze których rozwijają się nowe elastyczne formy organizacyjne produkcji, np. Berkshire w Wielkiej Brytanii - jest to tzw. uelastycznianie rynku.
Wysoki poziom aktywności zawodowej dotyczy zarówno mężczyzn, jak i kobiet.
Działania wówczas podejmowane w Europie nie są dostatecznie skuteczne. Realizacj celów postawionych w Lizbonie i Sztokholmie jest zagrożona. Przyjęto następujące priorytety, aby sprostać tym zagrożeniom:
rozwój usług - są postrzegane jako motor zatrudnienia;
wzrost elastycznych form zatrudnienia (niepełny wymiar czasu pracy, umowa na czas określony);
tworzenie warunków dla wchodzenia na rynek osób młodych;
zwiększenie mobilności zawodowej i przestrzennej.
PODSTAWY PRAWNE I INSTYTUCJONALNE EUROPEJSKIEJ POLITYKI SPOŁECZENEJ I ZATRUDNIENIA
Geneza:
Sięga lat 50/60 XX wieku, gdy podjęto decyzję o utworzeniu peirwszego funduszu strukturalnego jakim jest Europejski Fundusz Społeczny.
I Traktat Rzymski - 1957 r. - określał podstawy działań związanych z polityką zatrudnienia, ale ich nie uszczegóławiał.
EFS - pojawia się intrument finansowy.
Przez okres kolejynch lat polityka zatrudnienia nie została wyodrębniona w polityce UE.
Traktat z Maastricht - podpisany w 1991 roku, wszedł w życie w 1993.
Dołączono Kartę Praw Podstawowych - powinny one przysługiwać wszystkim obywatelom UE - dotyczą prawa do pracy, do godnego wynagrodzenia, swobodnego przemieszczania się pracownikówsobody stowarzyszeń, zapewnienie ochrony socjalnej, prawo do zbiorowych negocacji.
Europejska Strategia Zatrudnienia stała się faktem wraz z przyjęciem podczas Szczytu Luksemburskiego - 21-22.11.1997 roku - Traktaru Amsterdamskiego, którego VII rozdział nosi nazwę: Zatrudnienie.
Traktat wszedł w życie w 1999 roku.
Europejska Strategia Zatrudnienia przyjęta zotala ze względu na konieczność przeciwdziałania wysokiemu poziomowi bezrobocia w ówczesnej UE.
Daty:
1957 - Traktat Rzymski
1991 - Karta Praw Podstawowych
1993 - Biała Księag w sprawie wzrostu konkurencyjności i zatrudnienia
1997 - Traktat Europejski
1999 - Europejski Pakt na Rzecz Zatrudnienia
2000 - Strategia Lizbońska
2005 - Nowy Początek Strategii Lizbońskiej
2010 - propozycja Komisji Europejskiej w sprawie Strategii Europa 2020
CELE EUROPEJSKIEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ I ZATRUDNIENIA
Swobodny przepływ osób - na podstawie Kart Praw Podstawowych z 1991 roku”
Dotyczy praw obywateli UE do swobodnego przemiszczania się. W tym zakresie mieści się prawo do pracy, życia, osiedlania się oraz korzystania z pomocy socjalnej w każdym z państw unijnych. Każdy obywatel państwa członkowskiego może wybrać państwo, w którym chce pracować.
Znajduje się w Traktacie o Wspólnocie Europejskiej (Traktat Funkcjonowania UE - TFUE).
Uszczegółowione prawem wtórnym - dyrektywy.
Zakres uprawnień obejmuje:
ubieganie się o miejsce pracy;
swoboda wyjazdu;
prawo pobytu;
równe traktowanie;
prawo do pozostawania w kraju po zakończeniu zatrudnienia;
prawo do dialogu społecznego;
bezpieczeństwo i higiena pracy;
regulacje dotyczące warunków zatrudnienia (czas pracy, urlopy wypoczynkowe) oraz świadczeń socjalnych.
Przeciwdziałanie wysokiemu poziomowi bezrobocia - cel wynikający z Europejskiej Strategii Zatrudnienia (1997):
Jest realizowany za pomocą dwóch działań:
tworzenie trwałych miejsc pracy - to nie są roboty publiczne, prace interwencyjne; np. nowe przedsiębiorstwa, zakłady;
przeciwdziałanie marginalizacji bezrobotnych;
Filary Europejskiej Strategii Zatrudnienia:
zatrudnialność - taki zbiór kwalifikacji i umiejętności pracownika, który pozwala zwiększyć jego zatrudnienie i znalezienie pracy;
przedsiębiorczość - oparty na kapitale społecznym; tworzenie warunków do tworzenia i prowadzenia fim - samozatrudnienie;
zdolnosć adaptacyjna pracowników i pracodawców - promowanie modernizacji organizacji pracy i uelastycznianie form zatrudnienia;
równość szans - tworzenie warunków pracy umożliwiających pogodzenie obowiązków zawodowych z obowiązkami rodzinnymi dla kobiet, ułatwienia dla długotrwale bezrobotnych oraz niepełnosprawnych.
Doprowadzenie do wzrostu konkurencyjności gospodarki europejskiej poprzez wzrost atrakcyjności inwestycyjnej i wzrost liczby miejsc pracy - oparty na Strategii Lizbońskiej (2000 r.)
3 filary:
ekonomiczny
społeczny
ekologiczny
Jej realizacji mają służyć:
przechodzenie do gospodarki opartej na wiedzy (najważniejszy jest kapitał ludzki);
liberalizacja i integracja, które znajdują się jeszcze poza wspólnym rynkiem;
rozwój przedsiębiorczości;
wzrost zatrudnienia i zmiana modelu społecznego;
dbałość o trwałe podstawy zrównoważonego rozowju.
Wspólne działanie na rzecz wzrostu i zatrudnienia - Odnowiona Strategia Lizbońska (2005) - przyjęto priorytety:
podniesienie atrakcyjności Europy jako miejsca lokowania inwestycji i podejmowania pracy;
rozwijanie wiedzy i innowacji dla wzrostu;
tworzenie większej liczby stałych miejsc pracy.
Strategia Europa 2020 (projekt w roku 2010) - Nowa Zintegrowana Strategia Europy - Europa 2020.
Uwarunkowania pojawienia się tego dokumentu:
światowy kryzys finansowy i gospodarczy;
dojście do wniosku, że Strategia Lizbońska jest utopijna, a jej celów nigdy się nie osiągnie;
zmieniająca się sytuacja geopolityczna na świecie.
3 priorytety:
inteligentyny rozwój - innowacje, edukacja, społeczeństwo cyfrowe;
zrównoważony rozwój - klimat, energia, mobilnośc, konkurencyjność;
rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu - zatrudnienie i umiejętności, walka z ubóstwem.
Cele:
wskaźnik aktywności zawodowej osób w wieku 20-64 lat powinien wynieść75% (obecnie 69%);
liczbę osób przedwcześnie kończących naukę szkolną należy ograniczyć do maksymalnie 10% )obecnie 15%), a co najmniej 40% (z 31%) osób w wieku 30-34 lata powinno posiadać wykształcenie wyższe;
nakłady na badania i rozwój poiwnny stanowić co najmniej 3% PKB UE, głównie poprzez inwestowanie w sektor B+R przez sektor prywatny i opracowanie nowego wskaźnika umożliwającego śledzenie procesów innowacyjnych;
należy dążyć do osiągnięcia celu 20/20/20 w zakresie klimatu i energii (spadek emisji CO2 o co najmniej 20% w stosunku do stanu z 1990 r., wzrost udziału odnawialnych źródeł energii o 20%, wzrost efektywności wykrozystania energii o 20%);
liczbę osób zagrożonych ubóstwem na obszarze UE należy ogrnaiczyćo co najmniej 25%, co stanowi 20 mln osób (z 80 mln).
1