Literatura:

Milewski, Kwiatkowski - podstawy ekonomii

W wymiarze mikro ekonomia, zajmuje się czymś małym, jakimś fragmentem - podmiotami gospodarczymi. Gospodarowanie obejmuje produkcja, konsumpcje, podział

Makro ekonomia bada gospodarkę jako całość. Makro ekonomia stara się odpowiadać na pytania: Jak gospodarka funkcjonuje, dlaczego w gospodarce występują kryzysy, dlaczego jest bezrobocie, inflacja.

Celem przedsiębiorstwa jest zysk.

Podmioty makroekonomiczne - państwo i bank centralny.

Inflacja - skąd się bierze, jak przeciwdziałać,

Polityka fiskalna - co to jest, jak działa,

Ekonomia dot. wyboru, gdyż wszystkiego nie możemy mieć. Wyboru dokonuje producent (co produkować, jak produkować, ilu ludzi zatrudnić) i konsument.

Podstawowe (główne) cele makroekonomiczne:

1. Wysoki poziom produkcji krajowej i stały jej zwrot - celem produkcji jest zaspokajanie potrzeb. Im więcej będzie dóbr i usług tym bardziej będą zaspokojone potrzeby. Im większy dochód narodowy na mieszkańca tym kraj jest bardziej bogatszy.

2. Wysoki poziom zatrudnienia i niskie bezrobocie - im wyższy poziom zatrudnienia tym lepsza sytuacja jest w gospodarce.

3. Ustabilizowany lub rosnący w łagodnym tempie poziom cen - chodzi o to aby gospodarka nie cierpiała przez inflacje. Ceny mają być ustabilizowane to lepiej dla gospodarki. Jeśli jest wzrost cen to lepiej dla gospodarki, a lepiej kiedy ceny maleją to konsumenci mogą kupić więcej ale nie korzystne dla gospodarki.

4. Równowaga bilansu obrotów bieżących z zagranicą i stabilność kursu walutowego - tymi zagadnieniami nie będziemy się zajmować, gdyż nie zdążymy.

Podmioty makroekonomiczne (przede wszystkim rząd) muszą dokonać wyboru jakie cele będą realizować.

Makroekonomia dot. wyboru między alternatywnymi celami. Najlepiej dowiedzieć się z expose Premiera co on będzie realizował.

Stopień realizacji cen mówi nam o efektywności gospodarki.

Dla realizacji celów są potrzebne narzędzia.

Narzędzia realizacji makroekonomicznych:

• Polityka fiskalna - realizowana poprzez budżet państwa

• Polityka pieniężna - prowadzi bank centralny

• Polityka dochodowa - realizuje rząd

• Polityka gospodarcza w stosunku do zagranicy - realizuje rząd

Makroekonomia posługujemy się wielkościami agregatowymi odnoszącymi się do całej gospodarki.

Agregacja - łączenie, sumowanie

Wielkości agregatowe - to wielkości powstałe poprzez sumowanie. Np. bezrobocie w kraju. Powstała ta wielkość z PUP - oni posiadają informacje i łączy się dane informacje. Te wielkości odnoszą się do gospodarki jako całości.

I temat : rachunek dochodu narodowego

Obejmuje sposobów pomiarów efektów działalności gospodarczej jak i charakterystykę miar służących stosowanych do pomiarów efektów działalności gospodarczych. Inaczej mówiąc jak mierzymy i jakie miary stosujemy np. PKB , PKB w cenach nominalnych itd.

Wartość agregacyjna - to także liczba wytworzonych wszystkich wyrobów w kraju.

Ogólne założenia do rachunku dochodowego narodowego:

Obecny nasz system bazuje na systemie (metodologii) SNA - system rachunków narodowych. Dla UE ten system NSA dopasował sobie metodę ESA - do dochodu narodowego wliczamy zarówno efekty produkcyjne sfery materialnej jak i niematerialnej. Oznacza to że wg tego systemu wlicza się każda praca jaką ludzie wykonują to wlicza się do dochodu.

Do dochodu narodowego wliczamy tylko i wyłącznie efekty pracy rejestrowanej - tzw. sektor formalny. To co zostało wytworzone legalnie. Nie wliczamy strefy efektów w strefie szarej i efektów działalność tzw. w strefie pozarynkowej(- to jest nasze gospodarstwo domowe, w domu możemy ugotować obiad bądź iść do stołówki, robimy zapasy na zimę, mamy ogródek warzywny dla własnych potrzeb itd. - nie wliczamy do dochodu). Ważny problem.

Strefa szara - obejmuje strefę nielegalną, częściowo legalną - chodzi np. o sprzedaż narkotyków. Strefa szara ogólnie mówiąc jest nielegalna. Strefa szara ma największy zasięg w wynajmu mieszkań, korepetycje, pomoce domowe, nianie.

W Gruzji 60-70% strefy szarej PKB. W Polsce 20% strefa szara PKB. Najniższe wskaźniki to w Szwajcarii, kraje skandynawskie.

Strefa szara - brak rejestracji działalności gospodarczych. Ludzie nie rejestrują swoich działalności gdyż chcą się dorobić pieniędzy, nie płacić składek, kiedy produkt ich działalności jest nielegalny. Ta strefa odgrywa dużą rolę.

Podatek CIT obniżony na 19%.

Wszystkie wielkości dochodu obejmują okres jednego roku kalendarzowego.

PKB - produkt Krajowy Brutto , syntetyczna miara produkcji wytwarzanej. W kraju wytwarzaną w ciągu roku, bez względu na to kto jest nosicielem czynników produkcji, przy pomocy której te dobro wytwarza.

Sam dochód narodowy może zostać używany jako pewna miara efektów działalności gospodarczych.

W jaki sposób mierzymy PKB:

1. Jako sumę wartości produktów i usług wykorzystywanych w kraju

2. Suma dochodów

3. Suma wydatków na dobra i usługi

Podmioty - gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa

Gospodarka zamknięta kiedy nie ma kontaków z zagranicą

Gospodarka otwarta kiedy ma kontakty z zagranicą. Ogólnie na świecie są przeważnie gospodarki otwarte.

Ruch okrężny w gospodarce

Do PKB wliczamy dobra finalne, a jeśli są inne dobra mówimy że to pośrednie.

Dobra finalne są to dobra które wykorzystuje ostatni użytkownik. Np. wszystkie dobra nabywane przez gospodarstwa domowe to dobra finalne, ale również dobrami finalnymi są dobra nabywane przez przedsiębiorstwa (takie które nie są przetwarzane tylko służą do przetwarzania).

Dobra pośrednie to takie które stanowią nakład w kolejnym procesie produkcji, są przetwarzane to nie jest produkt finalny.

Np. Jeśli cukiernik kupi jabłko to jest to dobro pośrednie bo on z tego zrobi szarlotkę, jeśli gospodarstwo domowe kupi jabłka to dobro finalne. Finalne gdyż gospodarstwo ma to do celów osobistych a cukiernik na sprzedaż.

PKB to suma wartości dóbr finalnych.

Podatek BAT - to podatek od wartości dodanych.

Suma dochodów gospodarstw domowych - płace, zyski. Nie są wliczane tzw. płatności transferowe np. emerytury, renty, stypendia itd.(nie wliczane gdyż tu nie jest wykonywana praca i nie wiąże się z wytwarzaniem dóbr i usług). Tylko wliczane za świadczenia: płace, renty rolnicze - wykonywana praca

Ad 3. Suma wydatków na dobra i usługi - czyli płatności za dobra i usługi ( wydajemy na dobra konsumpcyjne, dobra inwestycyjne prywatne

C + I + G + Ex netto

C - konsumpcja i wydatki na nie. Dobra i usługi trwałego i nietrwałego użytku (dobra: obuwie, mydło, kosmetyki, żywność, usługi: kosmetyczne zabiegi, wyjście do teatru i kina).

I - wydatki na dobra inwestycyjne prywatne. Dobra trwałego i nietrwałego użytku. Chodzi o powiększanie majątku trwałego.

G - wydatki rządu na zakup dóbr i usług. Chodzi o zakup wyposażenie dla wojska, policji, szkół, samochód służbowy, Usługi: sektor sądowniczy, wojsko, policja)

Ex netto - (eksport netto) - gospodarka otwarta. Sprzedaż usług i dóbr zagranicę. Export netto może być dodatni lub ujemny. Różnica między wartości eksportu od importu. Jeśli eksport będzie większy od importu to będzie dodatni, jeśli odwrotnie to będzie ujemny.

Nie wliczamy wydatków rządowych na płatności transferowe - na renty, emerytury, zasiłki.

Reasumując:

PKB to podstawowa miara mierzy to co zostało w kraju wytworzone bez znaczenia czy wytworzyły to polskie firmy czy zagraniczne, ale na terenie kraju.

PKB nominalny i realny:

PKB Nominalny - to PKB wyrażony w cenach z roku wytwarzania produkcji wchodzących w skład PKB. Potrzebny jest do gospodarowania, do podziału.

PKB Realny - wyrażony jest w cenach stałych pochodzących z okresu (roku) przyjętego za podstawowy (bazowy). Potrzebne jest do badania dynamiki gospodarczej do porównań wartości makroekonomicznych w czasie.

Deflator PKB - służy do obliczenia realnego mając PKB nominalny.

Deflator = ^{PKB nominalny} _{* 100}

^{PKB realny}

Płaca realna wyraża się w tym co za daną płace możemy zarobić.

Płaca nominalna czyli to co dostajemy do ręki.

Wzrost gospodarczy - to przyrost wartości wytworzonych dóbr i usług w gospodarce w badanym okresie czasu, najczęściej w ciągu roku. Wzrost mierzymy przyrostami realnego PKB. Wzrost ma charakter ilościowy. Dotyczy długookresowej analizy.

Rozwój gospodarczy - poza wzrostem gospodarczym obejmuje zmiany jakościowe w sferze gospodarczej. Zmiany o charakterze jakościowym w sferze gospodarczej, społecznej. Rozwój zawiera elementy jakościowe: jakość wyrobu, inne technologie, systemy zarządzania produkcją.

Taki wzrost i rozwój gospodarczy można porównać do wzrostu i rozwoju człowieka.

Jeżeli wzrost gospodarczy jest celem gosp. To co określa wielkość produkcji? Od popytu globalnego (twierdzi Keynss).

Produkcja faktyczna - to ta produkcja która w gospodarce rzeczywiście została wytworzona. Zależy ona nie tylko od czynników produkcji ale o stopniu wykorzystaniu tych czynników decyduje popyt globalny. Jest determinowana (określana) wielkością popytu globalnego.

Keynss był twórcą. Najważniejszy dla niego był popyt. Zmieszać lub zwiększać wszystko w ramach popytu.

Wielkość popytu globalnego określa wielkość produkcji.

Produkcja potencjalna - jest to produkcja która mogłaby być wytworzona w gospodarce

Przy pełnym racjonalnym wykorzystaniu czynników produkcji.

Równowaga makroekonomiczna

Występuje ona wówczas gdy łączne planowane wydatki na dobra i usługi (popyt globalny - zagregowany popyt) są równe wartości wyprodukowanych i dostarczonych na rynek produkcji dóbr i usług.

Paradoks zapobiegliwości

Dochody gospodarstw domowych można podzielić na wydatki na dobra konsumpcyjne i oszczędności.

Ten paradoks zapobiegliwości tłumaczy nam zjawisko spadku dochodu narodowego na skutek wzrostu oszczędności. Inaczej mówiąc Ci którzy oszczędzają przyczyniają się do zaburzeń w gospodarce. Popyt globalny określa nam wartość produkcji. Na wskutek oszczędności może obniżyć się dochód narodowy.

Wykład nr 2

Wzrost gospodarczy to przyrost wartości realnego PKB w danym okresie czasu ( w ciągu roku najczęściej). Mierzy się stopą wzrostu gospodarczego. A stopa wzrostu gospodarczego to jest ułamek przyrost PKB w danym roku/ PKB roku poprzedniego * 100%

Czynniki wzrostu gospodarczego w ujęciu:

1. Historycznym:

- praca

- kapitał

- ziemia

b) modelowym:

- bezpośrednie, zatrudnienie i wydajność

- pośrednie, majątek produkcyjny i jego efektywność, inwestycje i ich efektywność

c) systemowym:

- tradycyjne (zasoby naturalne, kapitałowe, ludzkie)

- nowoczesne (postęp naukowo- techniczny, organizacyjnym)

- postęp w kierowaniu gospodarką (zmiany strukturalne i międzynarodowym podział pracy)

- społeczna (infrastruktura społeczna i ekonomiczna)

- rynkowe (konkurencja i równowaga)

Człowiek ma największy wpływ na wzrost czynniku gospodarczego

Inwestycje również mają wpływ

Inwestycje finansujemy:

V= K + O

V= K + I --> I = O

Oszczędności finansują inwestycje

Stopa procentowa jest głównym czynnikiem określającym wysokość popytu inwestycyjnego.

Stopa procentowa to cena kredytu. Kiedy kredyt jest drogi to popyt będzie mniejszy.

Kiedy niskie stopy procentowe to popyt będzie większy.

3 Rodzaje oszczędności:

- oszczędności prywatne gospodarstw domowych, przedsiębiorstw

- oszczędności państwa

- oszczędności zagranicy ( pożyczki zagraniczne)

Głównym dochodem budżetu są podatki.

Deficyt budżetowy zlikwidować przez pożyczki zagraniczne.

Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne ( BIZ lub ZIB) polegające na wybudowaniu przez zagranicznych inwestycji ( firmy od podstaw, sieci handlowe) lub na wykupienie istniejącego przedsiębiorstwa np. Wedel, Pudliszki, lub wykup pakietu kontrolnego akcji (ma się kontrolę nad przedsiębiorstwie).

Firmy zagraniczne wpływają na wzrost PKB w Polsce.

Rozwój gospodarczy- oprócz wzrostu gospodarczego uwzględnia również aspekty jakościowe. O wzroście mówi się kiedy nie tylko zwiększają się rozmiary produkcji ale np. zmienia się technologia produkcji, wprowadzane są nowe produkty, podnoszona jakość produkcji. Nie ma miary, która jest stosowana jako miernik wzrostu gospodarczego ( np. miernik netto).

DEN- dobrobyt rozwoju netto

HDI - wskaźnik rozwoju społecznego - uwzględnia przewidywaną długość życia, dotyczy poziomu edukacji, PKO per capita ( dochód narodowy na jednego mieszkańca)

Państwo w gospodarce:

1. Nurt liberalny ( liberalizm gospodarczy):

- Leseferyzm - sformowany przez fizjokratów w XVII w.)

- ekonomia klasyczna- A. Shmit „koncepcja państwa minimum” II poł. XVIII w.

- ekonomia neoklasyczna, monetaryzm (nurty współczesne)

2. Nurt interwencjonistycznym:

- Merkantylizm - XVII w.

- Interwencjonalizm państwowy ( J. M. Keynes, lata 30 XX w.)

Państwo= Rząd , instytucje rządowe

Państwo centralne oraz lokalne instytucje, których działalność związana jest z funkcjonowaniem danego systemu społeczno-gospodarczego.

Aspekt regulacyjny - państwo reguluje kształtuje podmioty. W jakim stopniu państwo reguluje działalnością innych podmiotów.

Aspekt realny - państwo jest w gospodarce jako podmiot.

Państwo działa poprzez funkcje:

1. Funkcja alokacyjna - (alokacja - to rozmieszczenie, wykorzystanie posiadanych zasobów np. podjęcie decyzji że inwestuje w tą dziedzinę gospodarki, kupuję daną maszynę). Wszystkie informacje czerpie się z rynku i się je analizuje. Rynek nie dostarcza tzw. dóbr publicznych.

Dobra prywatne - to dobra które my nabywamy na rynku poprzez wymianę np. idę do sklepu kupuje buty i płace pieniądzem.

Dobra publiczne - dystrybucja musi być prowadzona nie co inaczej.

Cechy dóbr publicznych:

• Są zwykle niepodzielne - trudno przypisać konkretnej osobie jakąś cząsteczkę dobra publicznego np. usługi policji, są dla wszystkich.

• Mogą być użyte przez większą liczbę konsumentów bez dodatkowych kosztów

• Dodatkowy użytkownik nie pozbawia innych możliwości korzystania z dobra publicznego

• Trudno pobierać opłaty przy zachowaniu proporcjonalności między zapłatą a ilością skonsumowanego dobra publicznego

2. Funkcja redystrybucyjna - (redystrybucja tzn. że coś się powtórzyło dystrybucja- podział dochodów). Funkcja redystrybucyjna dotyczy wtórnego podziału dochodów.

Pierwotny podział jest na rynku to są płace, zyski, procenty. Pierwotny podział może nie gwarantować minimum egzystencji (np. płaca nie wystarcza na utrzymanie rodziny) lub być odbierane jako społecznie niesprawiedliwy.

(np. społecznie niesprawiedliwe - dostanie mandatu)

Narzędzia redystrybucyjne państwa:

• Podatki

• Wydatki

Realizują różne świadczenia na rzecz pewnych grup społecznych. Świadczenia te mogą przyjmować różny charakter: np. zasiłki, pomoc socjalna, stypendia dla ubogich studentów, renty, emerytury.

Świadczenia w naturze - np. żywność, wyprawki dla dzieci do szkoły, sprzęt rehabilitacyjny, posiłki do szkoły. Świadczenia rzeczowe lub usług (pomoc osobom starym i niepełnosprawnym).

3. Funkcja stabilizacyjna - w tym zakresie państwo stara się nie dopuścić do kryzysu w gospodarce, dba o wysoki poziom zatrudnienia, walczy z bezrobociem, stara się zagwarantować stabilność cen, czyli nie dopuścić do inflacji.

4. Funkcja tworzenia ładu instytucjonalno-prawnego - wyraża się w tym że państwa nikt nie zastąpi, tworzy się prawo np. kodeks spółek handlowych, KC, KP. Państwo tworzy system pieniężny, powołuje różne instytucje działające na rynku pracy - PUP, urząd kontroli, urząd antymonopolowe. Państwo tworzy tzw. ,,reguły gry”. Tworzy ład instytucjonalno-prawny w gospodarce

Ani teoria ani praktyka nie określa czym dokładnie powinno zajmować się państwo.

Efekt zewnętrzny - to wszelkie konsekwencje (negatywne lub pozytywne) decyzji ekonomicznych jednych jednostek lub przedsiębiorstw wpływające na sytuacje innych lecz niekompensowane przez poziom cen.

Efekt zewnętrzny negatywny - nie korzystne dla ludzi np. degradacja środowiska

Efekt zewnętrzny pozytywny - korzystny dla ludzi - np. działalność Silesia City Center

Monopole - szkodliwe dla konsumentów i konkurentów, producentów, nawet dla całej gospodarki. W każdym kraju jest taki urząd który prowadzi badania antymonopolowe - Polska - Urząd ochrony konkurenta i konsumenta.

Budżet Państwa i polityka fiskalna

Budżetem państwa nazywamy plan dochodów i wydatków państwa związanych z prowadzeniem przez państwo polityki społeczno-gospodarczej i obronnej. Budżet obejmuje (uchwala się) okres 1 roku. W naszych warunkach jest to ustawą - akt prawny najwyższej rangi.

W budżecie - wydatki stanowią limit. Nie wolno więcej dokonać wydatków niż zostało zatwierdzonych.

Budżet:

1. Centralny

2. Rządu samorządowego

3. Ubezpieczeń społecznych

Podstawowe dochody budżetu są podatki a także dochody z cła, z prywatyzacji, opłaty skarbowe, notarialne, sądowe i inne.

Podatki - są to obowiązkowe, bezzwrotne, nieodpłatne pieniężne świadczenia na rzecz skarbu państwa pobierane na mocy prawa.

Podatki:

• Pośrednie - zawarty jest w cenach towarów.

1. Konsumpcyjny - To podatek VAT płacimy go w momencie dokonywania zakupów. Drugim podatkiem to AKCYZA - nie ma tu górnych granic. Podatkiem takim nie jest objęta duża grupa to tylko: alkohol, papierosy, paliwa.

• Bezpośrednie - płacone bezpośrednio od podstawy opodatkowania. Wyższe dochody są silniej opodatkowane.:

1. Dochodowe - Płacone przez osoby fizyczne - PIT (to podatek progresywny), natomiast podatek dochody od firm to CIT( to podatek liniowy- tzn. że od różnych dochodów firmy płaca ten sam podatek 19%).

2. Majątkowe - np. od nieruchomości, ziemi, mieszkania

Wydatki budżetowe:

• Służą na czyste dobra publiczne - np. administracja państwowa, obronność, bezpieczeństwo wewnętrzne, sądownictwo.

• Wydatki dobrobytu społecznego - renty emerytury, zasiłki, pomoc socjalna, opieka zdrowotna, szkolnictwo, pomoc mieszkaniowa

• Wydatki na infrastrukturę (drogi, stadiony, autostrady)

• Wydatki na ochronę środowiska, a także na obsługę długu publicznego

Wydatki budżetowe charakteryzują się dużym stopniem inercji - czyli bezwładności. Raz uruchomione to trudno się później z niego wycofać. Łatwiej zwiększyć te wydatki niż zmniejszyć.

Równowaga budżetowa jest bardzo rzadko spotykana, wręcz nigdzie jej nie ma.

Nadwyżka budżetowa - występuje wówczas gdy planowane dochody są wyższe od planowanych wydatków. Występuje trwale w Norwegii - gdyż upaństwowiła złoża ropy i gazu.

Deficyt budżetowy - występuje wówczas gdy planowane wydatki przewyższają planowane dochody. Zwykle panuje w dużej ilości krajów. Skoro jest deficyt budżetowy w państwie to finansujemy je pożyczkami z banku komercyjnych krajowych i zagranicznych.. Nie wolno z banku centralnego - nie finansuje on deficytu, bo jeśli by dawał to zapewne taki bank by dodrukowywał pieniądze i tworzył inflacje.

Skarb państwa może emitować obligacje na pokrycie deficytu budżetowego.

Obligacja - to papier dłużny emitenta. Ten co emituje obligacje to zaciąga dług u tej osoby co kupiła obligacje. Obligacje emituje najczęściej skarb państwa.

Dodruk pieniądza ( zabroniony w UE) - musi być wielkość pieniądza skorelowana z wytworzonymi towarami i usługami. W innym przypadku dodruk pieniądza tworzy inflację.

Deficyt budżetowy nie powinien być wyższy od 3% PKB.

Kiedy finansuje się deficyt budżetowy pożyczkami to wtedy powstaje dług publiczny

Dług publiczny to suma zobowiązań państwa powstała w wyniku wyemitowanych obligacji skarbu państwa i zaciągniętych kredytów na pokrycie deficytu budżetowego.

Dług publiczny wg traktatu z Maastricht z 94r. nie powinien przekroczyć 60 % PKB.

Rys. Krzywa Laffera

Polityka fiskalna - prowadzona jest za pośrednictwem budżetu państwa i wykorzystuje ona dochody i wydatki państwa dla realizacji celów społeczno-gospodarczych i obronnych. Np. zmniejszając podatki zachęcać do płacenia.

Polityka monetarna (pieniężna) - realizowana jest przez bank centralny.

Jeśli polityka fiskalna to przede wszystkim rząd i realizowana przez budżet.

Jeśli polityka monetarna - to bank centralny

Bank centralny jest instytucją centralną która sprawuje kontrolę nad prawidłowością funkcjonowania krajowych instytucji finansowych i rynku finansowego jako całości. Bank centralny jest odpowiedzialny za kształt polityki monetarnej państwa.

W Polsce bankiem centralny jest Narodowy Bank Polski. Powstał po I wojnie światowej po odzyskaniu Niepodległości. Najstarszy bank na świecie to bank w Szwecji który powstał w 1968r. - zbytnio nie zaistniał gdyż 300 lat po powstaniu ustalono że z tego banku będzie finansowana nagroda Nobla w dziedzinie ekonomii.

Zasada niezależności - bardzo ważna zasada banków centralnych. Bank centralny ma być niezależny od władzy wykonawczej czyli od rządu, gdyż ta władza ma charakter polityczny.

Niezależność banku centralnego:

1. Niezależność instytucjonalna - wyraża się w usytuowaniu banku centralnego. Członkowie banków są nieusuwalni w trakcie kadencji.

2. Samodzielność w zakresie kształtowania i realizacji polityki pieniężnej

3. Niezależność finansowa - wyraża się w stosowaniu zasad podziału i tworzenia banku umożliwiając nacisk ze strony rządu.

Funkcje banku centralnego:

• To bank emisyjny - tylko bank centralny ma prawo do emisji pieniądza. Banki centralne zwykle powstały z banków emisyjnych

• Bankiem banków - wyraża się w tym ze bank centralny wspomaga kredytem refinansowym banki handlowe bądź inne banki i spełnia funkcję tzw. ,,kredytodawcy ostatniej instancji”.

• Bankiem państwa - wyraża się to zwykle w prowadzeniu rachunków rządu i centralnych instytucji państwowych. Bank realizuje zlecenia rządu np. w zakresie emisji i obrotu rządowymi papierami wartościowymi. Bank prowadzi obsługę bankową państwowych pożyczek i kredytów zaciąganych zagranicą. Bank również decyduje o zasobach dewiz złota, decyduje o kursie walutowym. Nie wolno bankowi centralnemu udzielać kredytów państwu na pokrycie długu publicznego ! Bank centralny decyduje o tym w jaki sposób mają zostać usunięte zużyte pieniądze.

Bank centralny przyjmuje stabilność cen jako naczelny i finalny cel. Jeśli wejdziemy do strefy euro to nasz bank centralny straci swoje uprawnienia gdyż zajmie się tym centralny bank europejski we Frankfurcie nad Menem. Wtedy by został tylko wykonawcą i współkształtując z innymi bankami w strefie euro.

Europejski bank centralny jest także niezależny od polityki rządów Europy i od komisji.

Stabilność cen - banki centralne przez stabilność cen rozumieją inflację na tyle niską aby nie wywierała ona negatywnego wpływu na inwestycje, oszczędności i inne ważne decyzje podejmowane przez uczestników życia gospodarczego. Rada polityki pieniężnej opiera politykę pieniężną na strategii bezpośredniego celu inflacyjnego. W 2004r. rada polityki pieniężnej (RPP) przyjęła ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5 % z symetrycznym przedziałem odchyleń o szerokości +- 1 pkt. procentowy. Za horyzont czasowy przyjęto wejście Polski do ERM II.

Stabilność cen ≠ Stałość cen

Jeśli nie zostanie to założenie niezrealizowane to bank centralny będzie np. podnosił stopę procentową.

ERM II - europejski system kursowy. Kraj który chce wejść do strefy euro to będzie musiał być w tym ERM II musi być co najmniej 2 lata.

Np. chodzi o to że 1 euro będzie wynosił 4zł i odchylenie nie może być większe od +- 15% bo natomiast jeśli będzie większe o tych odchyleń to nie będzie się liczyć te 2 lata i znów trzeba będzie czekać aż się ustabilizuje waluta i znów obserwować 2 lata walutę o to odchylenie.

Narzędzia Banku Centralnego:

1. Narzędzia administracyjne:

• Stopa rezerw obowiązkowych - istotą banków jest gromadzenie wolnych wkładów oszczędności, środków pieniężnych i udzielanie kredytów. Pieniądze w banku nie leżą tylko służą finansowaniu w bankach. Bank nie może przeznaczyć wszystkich pieniędzy na udzielanie kredytów i przez to są ustalone stopy rezerw obowiązkowych. Ma to na celu że bank musi być wypłacalny. Bank centralny ustala wysokość stopy rezerw obowiązkowych. Stopa rezerw obowiązkowych wynosi ok. 3% wkładów. Ta stopa jest oprocentowana 375.

Mnożnik = 1 / stopa rezerw obowiązkowych

Jeżeli stopa jest wysoka ten mnożnik jest mniejszy więc może wykreować mniej pieniądza w postaci kredytów i mniej się zarobi.

Jeżeli stopa jest mała ten mnożnik jest większy więc może wykreować więcej pieniądza w postaci kredytów i więcej się zarobi.

Żeby zmniejszyć podaż pieniądza (mniej kredytów) to wtedy bank będzie podnosił stopę rezerw bo mają mniej środków na udzielanie kredytów, mniej pieniędzy zamrożonych. Jeśli będzie chciał dawać więcej kredytów to będzie obniżał stopę rezerw.

Te 3% to jest wartość minimalna ale bank może mieć więcej.

2. Kredyt refinansowy - państwo wspomaga banki handlowe kredytem, zwiększa ich zdolności kredytowe, zasila banki środkami pieniężnymi, zwiększa ich zdolności kredytowe.

Podstawowy kredyt : kredyt redyskontowy - (redyskonto - wiąże się z wekslami - to papier dłużny wystawiany przez dłużnika będący dokumentem zaciągnięcia pożyczki, który jest w ręku wierzyciela). Dyskonto weksla polega na odkupieniu weksla przez bank handlowy po otrąceniu stopy dyskontowej. Ponowne dyskonto w banku to jest redyskonto. Bank za weksle własne otrzymuje kredyt redyskontowy.

Drugi rodzaj kredytów: Kredyt lombardowy - zawsze to kredyt najdroższy

3. Operacje otwartego rynku

4. Stopy procentowe

Wykład nr 3

Kryteria z Maastricht = kryteria zbieżności - traktat o unii europejskiej. Został podpisany w 1992r. w tym traktacie stwierdzono, że przyszłość UE wiąże się z polityką walutową.

Kryteria konwergencji (zbieżności, kryteria z Maastricht)

1. Kryteria fiskalne:

• Deficyt budżetowy nie może przekroczyć 3 % PKB

• Dług publiczny nie może przekroczyć 60 % PKB

Deficyt współcześnie (2011r.) wynosi prawie 6 % PKB, czyli nie spełniamy wymogów Maastricht. Dług publiczny w Polsce stale rośnie i współcześnie wynosi 800 miliardów złotych i jest to 50 % PKB.

Z 2/3 puli podatków jest finansowane, głownie na administrację państwową:

- dotacje do systemu emerytalnego

- aparat biurokratyczny

2. Kryteria monetarne:

• Kryterium stabilności cen zwane także kryterium inflacyjnym:

• Inflacja w kraju ubiegającym się o członkowstwo w strefie euro nie może przekraczać o więcej niż 1,5 pkt. procentowego średniej inflacji w trzech krajach członkowskich UE najlepszych pod względem stabilności cen (mających najmniejszą inflację)

• Kryterium kursowe:

• Przez 2 lata kraj kandydacki musi uczestniczyć w europejskim mechanizmie kursowym II (ERM II). W tym okresie wartość waluty powinna utrzymywać się w określonym przedziale wahań +/- 15% wokół ustalonego centralnego parytetu.

• Kryterium stóp procentowych:

• Długoterminowa nominalna stopa procentowa nie może być wyższa niż 2% od średniej, z tak wyznaczonych stóp w trzech krajach UE najlepszych pod tym względem.

W 2011r. inflacja wynosiła 4,6.

Operacja otwartego rynku,

Stopy procentowe ustala Bank Centralny.

Stopa redyskontowa, stopa referencyjna, stopa lombardowa, stopa depozytowa.

Kredyt redyskontowy kosztu BC 6%, a stopa dyskontowa też jest 6%.

Bank centralny nie narzuca bankom handlowym wysokość stóp procentowych. Każdy bank ustala sobie sam.

Deflacja - to spadek cen. Towarzyszy nadwyżce rynkowej. Występuje w kryzysie. Występuje kiedy popyt przewyższa globalny podaż.

Inflacja to stały wzrost ogólnego poziomu cen mający charakter nieodwracalny i trwały. Wzrost cen obejmuje wszystkich towarów i usług. Wynika on z braku równowagi makroekonomicznych. Występuje inflacja:

• Utajniona niecenowa

• Stłumiona niecenowa - nie przejawia się wzrostem cen tylko brakami niedoborami.

Czym mierzymy wielkość inflacji:

Wskaźnik inflacji:

1. CPI - wskaźnik cen dóbr i usług konsumpcyjnych (podstawowy wskaźnik)

2. HICP - w UE - zharmonizowany wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych

3. PPI - wskaźnik cen dóbr i usług produkcyjnych

4. Deflator PKB - wskaźnik cen wszystkich dóbr i usług wchodzących w skład PKB

Wskaźnik inflacji mierzymy stopą inflacji i mówi nam o wzroście cen w danym okresie czasu.

Dezinflacja - proces obniżania stopy inflacji.

Inflacja jest ale jest co raz niższa.

Stagflacja - jest to inflacja powiązana z recesją gospodarczą (kryzysem gospodarczym) i wzrostem bezrobocia.

Rodzaje inflacji:

• 3-5 - inflacja pełzająca

• 5-10 - inflacja krocząca lub umiarkowana

• 10 - 100 - inflacja galopująca

• Powyżej 100 - hiperinflacja

Skutki inflacji:

1. Zniekształcenie informacyjnej funkcji cen, szum informacji

2. Spadek siły nabywczej pieniądza - Siła nabywcza pieniądza- ilość dóbr i usług jakie możemy nabyć za określoną kwotę. Siła polskiego pieniądza spada.

3. ,,Ucieczka” od pieniądza - rozumiemy przez to iż człowiek nie trzyma pieniędzy tylko stara się kupić jak najwięcej dóbr i usług. Im wyższa inflacja tym wartość pieniądza jest gorsza.

4. Redystrybucja dochodów - redystrybucja = wtórny podział

5. Wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej - w działalnościach gospodarczych które mają cenniki, katalogi po zmianie inflacji należy zmieniać katalogi i te cenniki ponownie i to wiąże się z kosztami.

6. Wzrost kosztów zawierania transakcji (koszt zdzieranych zelówek)

7. Drenaż podatkowy, taksflacja

Drenaż to zakwalifikowanie do wyższych przedziałów opodatkowania w ramach systemu progresywnego podatku dochodowego, na skutek wzrostu realnych wpływów podatkowych wywołanych przez inflacje, jako że zwiększa ona dochody nominalne.

Taksflacja - pełzanie przedziałowe" wzrost obciążenia dochodów podatników w warunkach inflacji i progresji podatkowej.

Opis zjawiska

Wzrost dochodów nominalnych (niekoniecznie realnych) powoduje wchodzenie podatników w wyższe przedziały skali podatku progresywnego. Taksflacja powoduje zmniejszanie się siły nabywczej ludności, gdy rosnące pod wpływem waloryzacji, proporcjonalnie do wzrostu cen, dochody przesuwają się do wyższych przedziałów podatkowych wskutek braku indeksacji progów. Strata siły nabywczej występuje, gdy przedziały stawek podatku progresywnego nie są indeksowane, a ludzie są wypychani w wyższe przedziały podatkowe - rosną ich dochody pieniężne, ale nie dochody realne - i płacą większy procent od swoich dochodów na rzecz budżetu państwa. Emeryci tracą również, gdyż indeksacja ich emerytur nie nadąża za wzrostem cen. Taksflacja jest wyrazem nadmiernego fiskalizmu państwa.

Teorie inflacji:

1. Teoria popytowa (teoria luki inflacyjnej Keynesa) - tzn. że jest nadwyżka popytu, a mniejszy podaż. Spowodowany może być zbyt dużym deficytem budżetowym.

2. Teoria kosztowa (podażowa):

• Inflacja płacowa

• Inflacja spowodowana przez monopolistów

• Inflacja wywołana wzrostem cen produktów importowanych (np. ropy naftowej)

• Inflacja spowodowana wzrostem podatków i innych pozapłacowych kosztów pracy (np. wzrostem CIT, wyższymi składkami ubezpieczeniowymi itd.

3. Teoria monetarna (ilościowa)

Postulowana polityka antyinflacyjna w zależności od charakteru inflacji

Polityka antyinflacyjna przy inflacji
Monetarnej	popytowej	kosztowej
Restrykcyjna polityka pieniężna	Restrykcyjna polityka pieniężna i fiskalna	Likwidacja monopolu, stymulowanie wzrostu wydajności

Restrykcyjna polityka - zawsze zmierza do obniżenia tempa wzrostu dochodu narodowego. Np. wysokie podatki, wysokie stopy procentowe, niższe wydatki budżetowe. Polityka utrudniająca dostęp do pieniądza.

Ekspansywna polityka- ma na celu pobudzenie wzrostu gospodarczego np. ulgi podatkowe, obniżenie podatków, niskie stopy procentowe.

Bezrobocie

Zjawisko powszechne, bardzo niekorzystne dla gospodarki, zainteresowaniem makroekonomii stało się stosunkowo niedawno, dopiero po wielkim kryzysie w latach XX ubiegłego wieku.

Po raz pierwszy wprowadzono pojęcie zatrudnienia w 1911 r. W Wielkiej Brytanii- zostało wprowadzone powszechne pośrednictwo pracy.

Według Keynesa bezrobocie to zjawisko szkodliwe, bo zmniejsza się popyt globalny, a to sprawia, że gospodarka się załamuje, postulował wprowadzenie zasiłków dla bezrobotnych by podtrzymać popyt.

Okres po II wojnie światowej - polityka bazująca na teorii Keynesa zapewnienie pełnego zatrudnienia. Przez 25 lat po II wojnie światowej mieliśmy okres pełnego zatrudnienia. Załamanie w latach 70-tych od tego czasu bezrobocie stało się zjawiskiem powszechnie towarzyszącym gospodarce kapitalistycznej. Bezrobocie nie występuje w gospodarce centralnie planowanej.

Osobą bezrobotną jest:

• Osoba, która nie pracuje

• Szuka aktywnie pracy

• Gotowa do niezwłocznego podjęcia pracy na warunkach typowych dla danej gospodarki

• Nie jest rencistą, emerytem, nie posiada gospodarstwa rolnego

• Jest w wieku produkcyjnym, ukończone 18 lat

Rozmiary bezrobocia ocenia się głownie przez Urząd Pracy. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych może się różnić od stanu faktycznego in plus i in minus, np. rejestrują się osoby nie zainteresowane szukaniem pracy, a jedynie chcą być ubezpieczone(dane zawyżone), lub są osoby, które się nie rejestrują (dane zaniżone).

Struktura ludności w wieku produkcyjnym:

	Ludność w wieku produkcyjnym (Lp)
Aktywni zawodowo (zasoby siły robocze Sr)		Bierni zawodowo (NSr)
Zatrudnieni Bezrobotni (Z) (B)

Ludność w wieku produkcyjnym- określana ustawowo, zaczyna się od 18 lat (dolna granica), kończy się 64 lata dla mężczyzn i 59 lat dla kobiet oraz wraz z przejściem na emeryturę.

Bierni zawodowo- studenci dzienni, uczniowie, renciści, poważnie niepełnosprawni

Bierny zawodowo
Bezrobotny

Wielkość bezrobocia wyraża się przy pomocy stopy bezrobocia- jest to wielkość określona przez liczbę bezrobotnych do zasobów siły roboczej lub ludności aktywnej zawodowo wyrażona w %.

Stopa bezrobocia- jaki odsetek ludności stanowiących zasoby siły roboczej jest bezrobotny

Koszty i skutki bezrobocia

1. Koszty bezpośrednie:

• Wydatki z funduszu pracy

• Koszty pomocy społecznej dla bezrobotnych i ich rodzin

• Koszty wcześniejszych emerytur i świadczeń przedemerytalnych

• Koszty utrzymania instytucji obsługujących bezrobotnych

2. Koszty pośrednie:

• Ulgi i zwolnienia fiskalne w rejonach o szczególnym zagrożeniu bezrobociem

• Luka podatkowo-ubezpieczeniowa

• Luka czynników wytwórczych ( PNB)

• Koszty bezrobocia w szarej strefie gospodarki

3. Pozytywne aspekty społeczno-ekonomiczne:

• Zmiana postawy wobec pracy

• Racjonalizacja zatrudnienia

• Wspomaganie procesów restrukturyzacji

• Racjonalizacja wyboru kwalifikacji i zawodu

4. Negatywne skutki społeczno-psychologiczne i moralne:

• Pogorszenie standardu życia

• Zagrożenie egzystencji

• Zagrożenie w sferze psychicznej jednostki

• Zakłócenia w życiu rodzinnym

• Szkody moralno-etyczne

• Zjawiska patologii społecznej

• Napięcia i konflikty społeczne

Przyczyny bezrobocia:

1. 
   Ujęcie neoklasyczne:

P_pp - popyt, firmy, malejąca funkcja ceny

P_dp - podaż, pracownicy, rosnąca funkcja ceny

Podaż pracy jest funkcją stawek płacowych. Im wyższe stawki płacowe tym więcej osób chce pracować. Pracodawcy przy wyższych stawkach płacowych są skłonni zatrudniać mniej pracowników.

Koszty prac= płaca + obowiązkowe płatności, które ponosi pracodawca w związku zatrudnieniem pracowników

Funkcja popytu przecina się z funkcją podaży w punkcie C- wyznacza nam płacę, przy której wszyscy poszukujący pracy, znajdą ją. Neoklasycy tłumaczą bezrobocie zbyt wysokimi płacami, są usztywnione, nie można ich obniżyć. Przyczyna usztywnienia: polityka rządu, związki zawodowe, stawki płacowe.

Odległość między punktem A i B wyznacza nam wielkość bezrobocia.

Wg ujęcia neoklasycznego bezrobocie jest dlatego gdyż płace są usztywnione. Neoklasyczne bezrobocie to bezrobocie dobrowolne, gdyż ludzie niegodząc się na obniżenie płac godzą się na utratę pracy.

2. Bezrobocie Keynsowskie:

• Podaż jest funkcją płac Nie istnieją elastyczne stawki płac, przy danych stawkach płacowych pracownicy są w stanie dostarczyć dowolną ilość siły roboczej, aż do pełnego zatrudnienia- punkt A.

• Dopiero po przekroczeniu pełnego zatrudnienia podaż pracy jest funkcją ceny.

• Odcinek A-B to dla Keynesa to dla niego bezrobocie przymusowe. Dotyczy kiedy popyt jest nie wystarczający na dobra i usługi i nie wykorzystuje się w pełni czynników w tym i pracy.

3. Koncepcja Friedmana- teoria bezrobocia naturalnego:

Stwierdził, że nie ma możliwości, żeby rynek działał doskonale by ukształtowała się sytuacja, gdzie nie ma bezrobocia. Każda gospodarka ma pewien poziom bezrobocia, który jest nie do uniknięcia. Twierdził, że rynek będzie w równowadze, gdy bezrobocie nie przekroczy pewnej wielkości ( do 4-5 %). Jest to tzw. bezrobocie naturalne. Bezrobocie jest cechą gospodarki, zawsze występuje, nie musi oznaczać wady systemu, jest czymś naturalnym i nie stanowi zagrożenia do pewnej wysokości.

Jeśli w gospodarce występuje tylko bezrobocie naturalne to można powiedzieć iż rynek pracy jest w równowadze.

Polityka działania przeciwdziałaniu bezrobociu:

1. Aktywna - ma za zadanie nie dopuścić lub tez zwalczać bezrobocie, zmniejszać jego rozmiary. Mogą być narzędzia makroekonomiczne np. podatki (ulgi podatkowe), stopy procentowe (niskie stopy) - dotyczą strony popytowej lub też inne narzędzia wyspecjalizowane o charakterze mikroekonomicznym np. wszystkie działania prowadzone przez UP np. szkolenia, kursy, roboty publiczne itd. - działają po stronie popytowej i zarówno podażowej.

2. Pasywna - nastawiona jest na łagodzenie skutków bezrobocia np. przy pomocy zasiłków, jednorazowych odpraw dla ludzi zwalnianych, wcześniejsze emerytury.

Po stronie popytu zawsze firma

Podaż to ludzie i pewne narzędzia które oddziałują na bezrobocia. Szkolenia, kredyty, itd.

Większe znaczenia ma polityka aktywna w państwie.

4. Bezrobocie krótkookresowe- do 1 roku

5. Bezrobocie długookresowe- powyżej 1 roku, bardzo groźne

EKONOMIA - MAKRO

DR D. MITRĘGA

18

C

Stawka płac realnych

Pł_r1

Pł_r2

B

A

Sr₂ Sr₀ Sr₁ siła robocza

P_dp

P_pp

A

Stawka płac realnych

Płr₀

B

Pdp

Ppp

Sr₁ Sr₀ siła robocza

---