Materiały prac+kier, BHP


MATERIAŁY POMOCNICZE

do szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy dla pracodawców

i osób kierujących pracownikami

PRAWO PRACY

PODSTAWOWE ZASADY PRAWA PRACY

Każdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy. Nikomu, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie, nie można zabronić wykonywania zawodu.

Nawiązanie stosunku pracy, bez względu na jego podstawę prawną, wymaga zgodnego oświadczenia woli pracodawcy i pracownika.

Pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra osobiste pracownika.

Pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków; dotyczy to w szczególności równego traktowania mężczyzn i kobiet w dziedzinie pracy.

Jakakolwiek dyskryminacja w stosunkach pracy, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, narodowość, przekonania, zwłaszcza polityczne lub religijne, oraz przynależność związkową - jest niedopuszczalna.

Pracownik ma prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę. Warunki realizacji tego prawa określają przepisy prawa pracy oraz polityka państwa w dziedzinie płac, w szczególności poprzez ustalanie najniższego wynagrodzenia za pracę.

Pracownik ma prawo do wypoczynku, który zapewniają przepisy o czasie pracy, dniach wolnych od pracy oraz o urlopach wypoczynkowych.

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

Pracodawca, stosownie do możliwości i warunków, zaspokaja bytowe, socjalne i kulturalne potrzeby pracowników.

Pracodawca jest obowiązany ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych.

Postanowienia umów o pracę oraz innych aktów, na których podstawie powstaje stosunek pracy, nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy. (Postanowienia mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy są nieważne; zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy prawa pracy.)

Pracownicy i pracodawcy, w celu reprezentacji i obrony swoich praw i interesów, mają prawo tworzyć organizacje i przystępować do tych organizacji.

Pracownicy uczestniczą w zarządzaniu zakładem pracy w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Równe traktowanie kobiet i mężczyzn

Kobiety i mężczyźni powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Równe traktowanie kobiet i mężczyzn oznacza niedyskryminowanie w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio, ze względu na płeć.

Dyskryminowanie pośrednie istnieje wtedy, gdy występują dysproporcje w zakresie warunków zatrudnienia na niekorzyść wszystkich lub znacznej liczby pracowników jednej płci, jeżeli nie mogą one być obiektywnie uzasadnione innymi względami niż płeć.

Za naruszenie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn uważa się różnicowanie przez pracodawcę sytuacji pracowników ze względu na płeć, którego skutkiem jest w szczególności:

1) odmowa nawiązania lub kontynuowania stosunku pracy,

2) niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę lub innych warunków zatrudnienia albo pominięcie przy awansowaniu lub przyznawaniu innych świadczeń związanych z pracą,

3) pominięcie przy typowaniu do udziału w szkoleniach podnoszących kwalifikacje zawodowe,

chyba że pracodawca udowodni, że kierował się innymi względami.

Nie narusza zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn odmowa pracodawcy nawiązania stosunku pracy uzasadniona potrzebą świadczenia określonej pracy - ze względu na jej rodzaj lub warunki wykonywania - wyłącznie przez pracowników jednej płci.

Nie narusza zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn stosowanie środków, które różnicują sytuację prawną pracowników ze względu na ochronę macierzyństwa. Nie stanowią także naruszenia tej zasady działania podejmowane przez określony czas zmierzające do wyrównywania szans pracowników obu płci poprzez zmniejszanie, na korzyść pracowników jednej płci, rozmiaru faktycznych nierówności, w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych.

Pracownicy, bez względu na płeć, mają prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości. Wynagrodzenie to obejmuje wszystkie składniki wynagrodzenia, bez względu na ich nazwę i charakter, a także inne świadczenia związane z pracą, przyznawane pracownikom w formie pieniężnej i w innej formie niż pieniężna.

Pracami o jednakowej wartości są prace, których wykonywanie wymaga od pracowników porównywalnych kwalifikacji zawodowych, potwierdzonych dokumentami przewidzianymi w odrębnych przepisach lub praktyką i doświadczeniem zawodowym, a także porównywalnej odpowiedzialności i wysiłku.

Osoba, wobec której pracodawca naruszył zasadę równego traktowania kobiet i mężczyzn, ma prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż najniższe wynagrodzenie za pracę i nie wyższej niż sześciokrotność tego wynagrodzenia.

Skorzystanie przez pracownika z uprawnień przysługujących z tytułu naruszenia przez pracodawcę zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę stosunku pracy lub rozwiązanie tego stosunku bez wypowiedzenia.

ŹRÓDŁA PRAWA PRACY

Źródła prawa pracy to:

przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców,

postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych,

postanowienia regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy.
(Postanowienia aktów niższej rangi, nie mogą być mniej korzystne dla pracowników niż przepisy aktów wyższej rangi))

STOSUNEK PRACY

Strony stosunku pracy

Pracownik - osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.

Pracodawca - jednostka organizacyjna (reprezentowana przez organ zarządzający tą jednostką albo inną wyznaczoną osobę., dokonującą czynności w sprawach z zakresu prawa pracy) choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników.

Stosunek pracy to taki stosunek prawny, w którym pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy, pracodawca zaś do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Nawiązanie stosunku pracy

Stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o prace, powołania, mianowania, wyboru oraz spółdzielczej umowy o pracę, w terminie określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy, a jeżeli terminu tego nie określono - w dniu zawarcia umowy.

Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, niezależnie od tego jaka nazwę strony nadały umowie, która ich łączy (np. umowa zlecenia, umowa o dzieło), jeśli jest ona wykonywana w warunkach, w których występują cechy stosunku pracy, należy ją traktować jako umowę o pracę.

Zawarcie umowy cywilno prawnej w warunkach, w których powinna być zawarta umowa o pracę, stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika. Inspektorowi pracy przysługuje prawo wniesienia pozwu do Sądu pracy o ustalenie stosunku pracy nawet bez zgody stron.

Niedozwolone jest również zatrudnianie pracowników po godzinach pracy na podstawie umów cywilno prawnych, przy pracy tego samego rodzaju, co określony w umowie o pracę.

Umowę o pracę zawiera się:

Każda z umów wymienionych powyżej, może być poprzedzona umową o pracę na okres próbny, nie przekraczający 3 miesięcy.

Umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie. Jeżeli umowa o pracę nie została zawarta z zachowaniem formy pisemnej, pracodawca powinien, najpóżniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika na piśmie ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków.

Obligatoryjne elementy umowy o pracę to:

1) rodzaj pracy

2) miejsce wykonywania pracy

3) termin rozpoczęcia pracy,

4) wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy

5) wymiar czasu pracy

Klauzule autonomiczne w umowie o pracę

Do najczęściej spotykanych w praktyce klauzul autonomicznych można zaliczyć:

  1. klauzulę powstrzymania się od podejmowania dodatkowych zajęć zarobkowych i klauzulę konkurencyjną, o których mowa w art. 25 c ust. 1 i 2 ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o zmianie ustawa o działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 26, poz. 149 z późn. zm.),

  2. klauzulę dotyczącą zachowania tajemnicy przedsiębiorstwa w rozumieniu ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz.U. Nr 47, poz.211),

  3. klauzulę dotyczącą prawa do odprawy w razie odwołania ze stanowiska przed upływem zakończenia umowy,

  4. klauzulę dopuszczającą wypowiedzenie umowy o pracę na czas określony, dłuższy niż 6 miesięcy (art.33 k.p.), a także przewidującą dłuższy okres wypowiedzenia,

  5. klauzulę dotyczącą pokrywania przez pracodawcę kosztów ubezpieczenia pracownika od różnego rodzaju ryzyka,

  6. klauzulę dotyczącą pokrywania przez pracodawcę kosztów zmiany miejsca zamieszkania w związku z podjęciem pracy,

  7. klauzulę dotyczącą pokrywania przez pracodawcę kosztów podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracownika,

  8. klauzulę dotyczącą dysponowania samochodem służbowym (prawa do ryczałtu przy użyciu samochodu prywatnego w jazdach lokalnych) oraz funduszem reprezentacyjnym,

  9. klauzulę waloryzacyjną,

  10. opcję na zakup (objęcie) akcji (udziałów),

  11. klauzulę dotyczącą wyposażenia pracownika w telefon komórkowy,

  12. klauzulę gwarantującą pracownikowi nabywanie produktów lub usług wykonywanych przez przedsiębiorstwo pracodawcy po korzystnych cenach (upust),

  13. klauzulę przewidującą przesyłanie wynagrodzenia pracownika na jego konto osobiste.

Istotne i charakterystyczne cechy typowej formy zatrudnienia pracowników w ramach stosunku pracy:

1) osobisty charakter świadczenia pracy - wyraża się on w tym, iż pracownik nie może powierzyć jej wykonywania innej osobie (ustanawiając zastępcę), nawet będącej pracownikiem tego samego zakładu, a także wtedy, jeżeli takie zachowanie dotyczy pracownika, który stawił się do pracy nietrzeźwy i nie chce w tym stanie rozpocząć pracy

2) staranność w wykonywaniu pracy - oznacza, iż przedmiotem stosunku pracy jest jej sumienne i staranne wykonywanie (pełnienie pracy), a nie osiąganie określonych jej rezultatów;

3) ciągłość świadczenia pracy rozumianej tutaj jako wykonywanie określonych czynności lub ich zespołów w powtarzających się okresach czasu; istotnym elementem ciągłości pracy jest jej codzienne wykonywanie w ramach ustalonego przez pracodawcę porządku pracy

4) zależny charakter pracy tzn. podporządkowanie pracownika pracodawcy i włączenie go w obowiązujące na terenie zakładu pracy organizację i porządek pracy; zależność pracy może mieć dwojaki charakter: zewnętrzny (wyznaczanie miejsca i czasu pracy) i wewnętrzny (wyznaczanie zakresu, sposobu i metod wykonywania pracy za pomocą wiążących pracownika poleceń pracodawcy)

5) odpłatność pracy (zarobkowy charakter) - przy czym nie ma też znaczenia forma pobieranego wynagrodzenia, a mianowicie to czy dana osoba pobiera stałe, czy też zmienne wynagrodzenie. Samo zobowiązanie się pracownika do pełnienia pracy w rozumieniu prawa pracy zobowiązuje pracodawcę do wypłaty wynagrodzenia, nawet bez umowy czy też w sytuacji nie ustalenia jego rodzaju i wysokości w umowie; pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia; wynagrodzenie może być zależne od efektów pracy, ale nie od jej rezultatu (gwarancja minimum płacy);

6) obciążenie pracy ryzykiem pracodawcy tzn. uczynienia go odpowiedzialnym za rezultat pracy, co wiąże się z zależnym jej charakterem i decydującym wpływie pracodawcy na jej miejsce, czas i sposób wykonywania

Czas pracy to czas pozostawania pracownika do dyspozycji pracodawcy w miejscu pracy. Obejmuje on jednak nie tylko czas efektywnego wykonywania pracy, ale również przerwy, jeżeli pracownik będąc w dyspozycji pracodawcy był gotów do wykonywania pracy, doznał przeszkód ze strony pracodawcy lub przerwy, w których pracownik nie znajduje się w dyspozycji pracodawcy jeżeli nastąpiły one z mocy prawa lub za zgodą pracodawcy.

Mając na uwadze podporządkowanie pracownika pod względem czasu pracy trzeba rozróżnić:

wymiar czasu pracy,

rozkład czasu pracy.

Wymiar czasu pracy to liczba jednostek czasu, w których pracownik jest zobowiązany do pozostawania w dyspozycji pracodawcy. W tym zakresie zależność zewnętrzna jest określona wprost przepisami prawa pracy w postaci bezwzględnie i powszechnie obowiązujących systemów i norm czasu pracy. Mają one charakter ochronny z punktu widzenia interesów pracownika i mogą one być zmieniane za jego zgodą i na jego korzyść, chyba że przepisy prawa pracy stanowią inaczej.

Rozkład czasu pracy to rozplanowanie jednostek czasu pracy poprzez ustalenie chwil rozpoczynania, przerywania i kończenia pracy. W tym znaczeniu rozkład czasu pracy związany jest z organizacją i porządkiem procesu pracy w aspekcie ustalania jego ram czasowych. Może on być kształtowany przez pracodawcę w sposób ogólny obejmujący wszystkich pracowników, rodzajowy obejmujący grupy pracowników lub indywidualny obejmujący poszczególnych pracowników.

Rozkład czasu pracy jest ustalany w zbiorowych układach pracy, regulaminach pracy lub umowach o pracę.

Przez miejsce pracy należy rozumieć siedzibę pracodawcy lub inne miejsce wyznaczone przez pracodawcę do wykonywania pracy. Należy przy tym odróżnić faktyczne i prawne miejsce pracy. Faktyczne miejsce pracy to miejsce w którym praca jest bądź miała być wykonywana w sposób podporządkowany wewnętrznie. Prawne miejsce pracy to miejsce , w którym pracownik pozostaje do dyspozycji pracodawcy, nawet nie wykonując pracy, a pracodawca ma możliwość kierowania lub wpływania na jego zachowanie w granicach wynikających ze stosunku pracy.

Miejsce pracy winno być obligatoryjnie określone w umowie o pracę. W zależności od szczegółowości i sposobu jego konkretyzacji pracodawca może w mniejszym lub większym zakresie dysponować pracownikiem pod względem miejsca pracy. W szczególnych przypadkach może też jednostronnie zmieniać miejsce pracy poprzez czasowe oddelegowanie pracownika

ZMIANA WARUNKÓW PRACY I PŁACY

W razie zmiany warunków pracy i płacy należy stosować odpowiednio przepisy o wypowiedzeniu umowy o pracę.

Wypowiedzenie warunków pracy lub płacy uważa się za dokonane, jeżeli pracownikowi zaproponowano na piśmie nowe warunki.

W razie odmowy przyjęcia przez pracownika zaproponowanych warunków pracy lub płacy, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu dokonanego wypowiedzenia. Jeżeli pracownik przed upływem połowy okresu wypowiedzenia nie złoży oświadczenia o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków, uważa się, że wyraził zgodę na te warunki; pismo pracodawcy wypowiadające warunki pracy lub płacy powinno zawierać pouczenie w tej sprawie. W razie braku takiego pouczenia, pracownik może do końca okresu wypowiedzenia złożyć oświadczenie o odmowie przyjęcia zaproponowanych warunków.

Wypowiedzenie dotychczasowych warunków pracy lub płacy nie jest wymagane w razie powierzenia pracownikowi, w przypadkach uzasadnionych potrzebami pracodawcy, innej pracy niż określona w umowie o pracę na okres nie przekraczający 3 miesięcy w roku kalendarzowym, jeżeli nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia i odpowiada kwalifikacjom pracownika.

USTANIE STOSUNKU PRACY

Rozwiązanie stosunku pracy

Oświadczenie każdej ze stron o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie, ze wskazaniem przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie lub rozwiązanie umowy.

W oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę lub jej rozwiązaniu bez wypowiedzenia powinno być zawarte pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania do sądu pracy ( w terminie 7 dni w przypadku wypowiedzenia umowy i w terminie 14 dni w przypadku rozwiązania umowy bez wypowiedzenia).

Umowa o pracę rozwiązuje się:

1) na mocy porozumienia stron,

2) przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem),

Okres wypowiedzenia umowy o pracę obejmujący tydzień lub miesiąc albo ich wielokrotność kończy się odpowiednio w sobotę lub w ostatnim dniu miesiąca.

Za wypowiedzeniem można rozwiązać umowy zawarte: na okres próbny, na czas nie określony, na czas określony dłuższy niż 6 miesięcy (pod warunkiem, że w umowie zawarto odpowiednia klauzulę o możliwości rozwiązania umowy za dwutygodniowym wypowiedzeniem)

Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na okres próbny wynosi:

3 dni robocze, jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,

1 tydzień, jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie,

2 tygodnie, jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące.

Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nie określony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:

2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy,

1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy,

3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata.

 W okresie wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę, pracownikowi przysługuje zwolnienie na poszukiwanie pracy, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w wymiarze: 2 dni robocze - w okresie wypowiedzenia nie przekraczającego 1 miesiąca i 3 dni robocze - w okresie trzymiesięcznego wypowiedzenia, także w przypadku jego skrócenia na podstawie art. 361 § 1 Kodeksu pracy.

3) przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia),

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w razie:

ciężkiego naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych,

Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika nie może nastąpić po upływie 1 miesiąca od uzyskania przez pracodawcę wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy.

Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia:

jeżeli niezdolność pracownika do pracy wskutek choroby trwa:

a) dłużej niż 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,

b) dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku oraz pobierania świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące - gdy pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy albo chorobą zawodową;

c) w razie usprawiedliwionej nieobecności pracownika w pracy z innych przyczyn niż wymienione wyżej, trwającej dłużej niż 1 miesiąc.

Pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia,

jeżeli zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe.

gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika;

4) z upływem czasu, na który była zawarta,

5) z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta.

Wygaśnięcie stosunku pracy

Następuje w przypadku:

WYNAGRODZENIA ZA PRACĘ

Warunki wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń związanych z pracą ustalają układy zbiorowe pracy..

Pracodawca zatrudniający co najmniej 20 pracowników, nie objętych zakładowym układem zbiorowym pracy, ustala warunki wynagradzania za pracę oraz inne świadczenia związane z pracą i zasady ich przyznawania w regulaminie wynagradzania, w sposób umożliwiający określanie, na jego podstawie, indywidualnych warunków umów o pracę..

Regulamin wynagradzania ustala pracodawca. Jeżeli u danego pracodawcy działa zakładowa organizacja związkowa, pracodawca uzgadnia z nią regulamin wynagradzania.

(nie dotyczy to pracowników sfery budżetowej, dla których zasady wynagradzania ustalają odrębne przepisy)

 Wynagrodzenie za pracę powinno być tak ustalone, aby odpowiadało:

Wynagrodzenie przysługuje za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią (na przykład urlopy wypoczynkowe i okolicznościowe, 15 minutowa przerwa w pracy, wykonywanie czynności na rzecz organizacji związkowych).

 Pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy (niezawiniony przestój, nie dopuszczenie do pracy przez pracodawcę), przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od najniższego wynagrodzenia

Za wadliwe wykonanie z winy pracownika produktów lub usług wynagrodzenie nie przysługuje. Jeżeli wskutek wadliwie wykonanej pracy z winy pracownika nastąpiło obniżenie jakości produktu lub usługi, wynagrodzenie ulega odpowiedniemu zmniejszeniu.

Wynagrodzenie przysługuje jeśli pracownik usunął wadliwość produktu lub usługi, z tym że za czas pracy przy usuwaniu wady wynagrodzenie nie przysługuje.

Pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę.

 Wypłaty wynagrodzenia za pracę dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie., nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego.

na żądanie pracownika, należy mu udostępnić do wglądu dokumenty, na których podstawie zostało obliczone jego wynagrodzenie.

 Wypłaty wynagrodzenia dokonuje się w formie pieniężnej; częściowe spełnienie wynagrodzenia w innej formie niż pieniężna jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy przewidują to ustawowe przepisy prawa pracy lub układ zbiorowy pracy.

Obowiązek wypłacenia wynagrodzenia może być spełniony w inny sposób niż do rąk pracownika, za jego uprzednią zgodą wyrażoną na piśmie.

Z wynagrodzenia za pracę - po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych - podlegają potrąceniu tylko następujące należności:

1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,

2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne

3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,

4) kary pieniężne przewidziane w art. 108 Kodeksu pracy.

Należności inne mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie.

ODPRAWY

Odprawa rentowa lub emerytalna

Pracownikowi, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa w przypadku ponownego zatrudnienia.

Odprawa pośmiertna

W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna, której wysokość, jest uzależniona tylko od okresu zatrudnienia pracownika u pracodawcy, u którego pracownik był zatrudniony w chwili śmierci.

Odprawa wynosi:

1) jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,

2) trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,

3) sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.

Odprawa pośmiertna przysługuje w równych częściach małżonkowi pracownika oraz innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

Jeżeli po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, przysługuje mu odprawa w wysokości połowy odpowiedniej kwoty określonej w § 2.

Odprawa pośmiertna nie przysługuje, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie i uprawnionym przysługuje w takim przypadku odszkodowanie od zakładu ubezpieczeń w wysokości co najmniej równej tej odprawie.

Odprawa w przypadku rozwiązania umowy o prace z przyczyn dotyczących zakładu pracy w zakładach zatrudniających więcej niż 20 pracowników (zwolnienia grupowe, likwidacja i upadłość zakładu, zwolnienia indywidualne z przyczyn dotyczących zakładu)

Pracownikowi, z którym został rozwiązany stosunek pracy z przyczyn określonych wyżej, przysługuje odprawa pieniężna obliczona jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, w wysokości:

1) jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik przepracował u danego pracodawcy łącznie mniej niż 2 lata,

2) dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik przepracował u danego pracoawcy łącznie 2 lat, lecz mniej niż 8 lat,

3) trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik przepracował u danego pracoawcy łącznie 8 lat i więcej.

W razie zbiegu prawa do odprawy przewidzianej w ust. 1 i jednorazowej odprawy pieniężnej w związku z przejściem na emeryturę lub rentę inwalidzką, pracownikowi przysługuje jedna, korzystniejsza dla niego odprawa.

Odprawa wojskowa

Pracownik powołany do zasadniczej lub okresowej służby wojskowej otrzymuje od pracodawcy odprawę w wysokości dwutygodniowego wynagrodzenia obliczonego według zasad określonych dla ustalania ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Odprawa nie przysługuje w razie ponownego powołania do tej samej służby.

OBOWIĄZKI PRACODAWCY

Pracodawca jest obowiązany w szczególności:

1) zaznajamiać pracowników podejmujących pracę z zakresem ich obowiązków, sposobem wykonywania pracy na wyznaczonych stanowiskach oraz ich podstawowymi uprawnieniami,

2) organizować pracę w sposób zapewniający pełne wykorzystanie czasu pracy, jak również osiąganie przez pracowników, przy wykorzystaniu ich uzdolnień i kwalifikacji, wysokiej wydajności i należytej jakości pracy,

3) zapewniać bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

4) terminowo i prawidłowo wypłacać wynagrodzenie,

5) ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych,

6) stwarzać pracownikom podejmującym zatrudnienie po ukończeniu szkoły zawodowej lub szkoły wyższej warunki sprzyjające przystosowaniu się do należytego wykonywania pracy,

7) zaspokajać w miarę posiadanych środków socjalne potrzeby pracowników,

9) stosować obiektywne i sprawiedliwe kryteria oceny pracowników oraz wyników ich pracy,

8) prowadzić dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akta osobowe pracowników, ( akta osobowe, ewidencje czasu pracy, karty wynagrodzeń, kartoteki odzieży i obuwia roboczego, dokumenty dotyczące ubezpieczeń społecznych)

10) wpływać na kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.

11) W związku z rozwiązaniem lub wygaśnięciem stosunku pracy pracodawca jest obowiązany niezwłocznie wydać pracownikowi świadectwo pracy. Wydanie świadectwa pracy nie może być uzależnione od uprzedniego rozliczenia się pracownika z pracodawcą.

Świadectwo pracy wydaje się bezpośrednio pracownikowi albo osobie upoważnionej przez pracownika na piśmie - w dniu, w którym następuje rozwiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy. Jeżeli wydanie świadectwa pracy pracownikowi albo osobie przez niego upoważnionej nie jest możliwe, pracodawca, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia ustania stosunku pracy, przesyła świadectwo pracy pracownikowi lub tej osobie za pośrednictwem poczty albo doręcza go w inny sposób.

W razie wygaśnięcia stosunku pracy z powodu śmierci pracownika (art. 631 § 1 Kodeksu pracy), pracodawca sporządza świadectwo pracy i włącza je do akt osobowych zmarłego pracownika. Z wnioskiem o wydanie przez pracodawcę świadectwa pracy może wystąpić członek rodziny zmarłego pracownika, a także inna osoba będąca spadkobiercą tego pracownika.

W świadectwie pracy należy podać informacje dotyczące

12) informować w terminie 14 dni inspektora pracy i inspektora sanitarnego o rozpoczęciu, zmianie lub zaprzestaniu prowadzonej działalności

CZAS PRACY

Czasem pracy jest czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy.

Podstawowy czas pracy nie może przekraczać 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, w przyjętym okresie rozliczeniowym, nie przekraczającym 4 miesięcy.

 Jeżeli jest to uzasadnione rodzajem pracy lub jej organizacją, mogą być stosowane rozkłady czasu pracy, w których jest dopuszczalne przedłużenie wymiaru czasu pracy do 12 godzin na dobę, a w stosunku do kierowców w transporcie samochodowym i w komunikacji samochodowej - do 10 godzin na dobę. W tych rozkładach czas pracy nie może przekraczać przeciętnie 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym. W tym przypadku przyjęcie okresu rozliczeniowego dłuższego niż 1 miesiąc wymaga poinformowania inspektora pracy

Minimalny wypoczynek dobowy wynosi co najmniej 11 godzin.

Minimalny wypoczynek tygodniowy wynosi co najmniej 35 godzin

Praca w granicach przekraczających określonych przepisami Kodeksu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym nie stanowi pracy w godzinach nadliczbowych.

Nie wolno zatrudniać w wymiarze przekraczającym 8 godzin na dobę::

1) pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia,

2) pracownic w ciąży,

3) pracownic opiekujących się dzieckiem do lat 4, bez ich zgody

URLOPY

Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego

Pracownik nie może zrzec się prawa do urlopu.

Pracownik uzyskuje prawo do pierwszego urlopu z upływem 1 miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu, natomiast prawo do urlopu w pełnym wymiarze pracownik nabywa z upływem roku pracy

Prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.

 Wymiar urlopu wynosi:

1) 20 dni roboczych - do 10 lat pracy,

3) 26 dni roboczych - po 10 latach pracy.

Dodatkowych dni wolnych od pracy, nie wlicza się do urlopu.

 Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy.

Do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia:

1) zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,

2) średniej szkoły zawodowej - przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,

3) średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych - 5 lat,

4) średniej szkoły ogólnokształcącej - 4 lata,

5) szkoły policealnej - 6 lat,

6) szkoły wyższej - 8 lat.

W roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z pracownikiem uprawnionym do urlopu, pracownikowi przysługuje urlop:

1) u dotychczasowego pracodawcy - w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub wyższym wymiarze,

2) u kolejnego pracodawcy - w wymiarze:

a) proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego - w razie zatrudnienia pracownika na czas nie określony,

b) proporcjonalnym do okresu zatrudnienia - w razie zatrudnienia pracownika na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, który kończy się przed upływem danego roku kalendarzowego,

Pracownikowi, który przed ustaniem stosunku pracy w ciągu roku kalendarzowego wykorzystał urlop w wymiarze wyższym niż wynika z proporcjonalności, przysługuje u kolejnego pracodawcy urlop w odpowiednio niższym wymiarze; łączny wymiar urlopu w roku kalendarzowym nie może być jednak niższy niż wynikający z okresu przepracowanego w tym roku u wszystkich pracodawców.

Przy ustalaniu wymiaru urlopu proporcjonalnego niepełny miesiąc zatrudnienia i niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia

Pracownikowi, który wykorzystał urlop za dany rok kalendarzowy, a następnie uzyskał w ciągu tego roku prawo do urlopu w wyższym wymiarze, przysługuje urlop w wyższym wymiarze.

W każym roku kalendarzowym pracownikowi przysługują 4 dni urlopu na żądanie

Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo a w szczególnych przypadkach najpóźniej do końca pierwszego kwartału następnego roku kalendarzowego.

Co najmniej jedna część urlopu powinna obejmować nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.

 Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu tylko wówczas, gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu.

Wypłata ekwiwalentu pieniężnego w razie niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub w części jest dopuszczalna tylko w przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy,

 Za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował. Zmienne składniki wynagrodzenia mogą być obliczane na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu; w przypadkach znacznego wahania wysokości wynagrodzenia okres ten może być przedłużony do 12 miesięcy.

UPRAWNIENIA PRACONWIKÓW ZWIĄZANE Z RODZICELSTWEM

Nie wolno zatrudniać kobiet przy pracach szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia. Wyszczególnionych w wykazie prac wzbronionych kobietom

 Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży, a także w okresie urlopu macierzyńskiego pracownicy, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z jej winy i reprezentująca pracownicę zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy, z wyjątkiem zatrudnienia na okres próbny, nie przekraczający jednego miesiąca.

Umowa o pracę zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu.

Kobiety w ciąży nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Kobiety w ciąży oraz kobiety opiekującej się dzieckiem w wieku do czterech lat bez jej zgody nie wolno bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy ani zarudniać w systemie przerywanego czasu pracy.

 Pracownicy przysługuje urlop macierzyński w wymiarze: (od 13.01.2002 r.)

1) 18 tygodni przy pierwszym

2) 20 tygodni przy każdym następnym porodzie,

3) 28 tygodni w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Pracodawca musi uwzględnić wniosek pracownicy, nie ma prawa odmówić udzielenia urlopu macierzyńskiego.

 Pracownicy, która wychowuje dziecko przysposobione lub która przyjęła na wychowanie jako rodzina zastepcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej pełniącej zadania pogotowia rodzinnego, przysługuje urlop macierzyński w wymiarze 20 tygodni.

Co najmniej 2 tygodnie urlopu macierzyńskiego mogą przypadać przed przewidywaną datą porodu. Reszta urlopu macierzyńskiego pozostaje do wykorzystania po porodzie. Kobieta ma prawo po wykorzystaniu po porodzie co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego zrezygnować z pozostałej części tego urlopu. Pracownica jest zobowiązana zgłosić rezygnację z pozostałej części urlopu macierzyńskiego 7 dni przed przystąpieniem do pracy. Niewykorzystaną część urlopu macierzyńskiego może wykorzystać ojciec dziecka na jego pisemny wniosek.

W razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka w okresie pierwszych 8 tygodni życia, urlop macierzyński po porodzie przysługuje w wymiarze 8 tygodni nie mniej jednak niż 7 dni. W przypadku zgonu dziecka po okresie pierwszych 8 tygodni życia pracownicy przysługuje 7 dni urlopu od dnia zgonu dziecka. Pracownicy, która urodziła więcej niż jedno dziecko przy jednym porodzie, przysługuje w takim przypadku urlop macierzyński w wymiarze stosownym do liczby dzieci pozostałych przy życiu.

Pracodawca jest obowiązany udzielać pracownicy ciężarnej zwolnień od pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie przeprowadzane w związku z ciążą, jeżeli badania te nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy. Za czas nieobecności w pracy z tego powodu pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Na wniosek pracownicy pracodawca jest obowiązany udzielić jej urlopu wychowawczego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem.

Pracownicy wychowującej przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku zwolnienie od pracy na 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

ZATRUDNIANIE MŁODOCIANYCH

 Młodocianym w rozumieniu kodeksu jest osoba, która ukończyła 16 lat , a nie przekroczyła 18 lat.

Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy:

1) ukończyli co najmniej gimnazjum, (z wyjątkiem przypadków szczególnych)

2) przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu.

Młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego, z wyjątkiem młodocianych zatrudnianych przy lekkich pracach sezonowych i dorywczych,

Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie:

1) nie wypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych,

2) ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy,

3) reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego,

4) stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe.

Pracownik młodociany jest obowiązany dokształcać się do ukończenia 18 lat, chyba że uzyskał on kwalifikacje zawodowe przez naukę w szkole.

 Czas pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może przekraczać 6 godzin na dobę a młodocianego w wieku powyżej 16 lat 8 godzin na dobę.

Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, pracodawca jest obowiązany wprowadzić przerwę w pracy trwajacą nieprzerwanie 30 minut, wliczana do czasu pracy.

 Młodocianego nie wolno zatrudniać w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej. Pora nocna obejmuje czas pomiędzy 22:00 - 6:00 a jeśli młodociany nie ukończył 16 lat to od 20:00 - 6:00

Przerwa w pracy młodocianego obejmująca porę nocną powinna trwać nie mniej niż 14 godzin. Młodociany ma prawo w każdym tygodniu do nieprzerwanego odpoczynku co najmniej 48 godzin obejmującego niedzielę.

Nie wolno zatrudniać młodocianych przy pracach wzbronionych, chyba że jest to potrzebne do odbycia przygotowania zawodowego, pod warunkiem zachowania szczególnej ochrony zdrowia

Młodociany uzyskuje z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy prawo do urlopu w wymiarze 12 dni roboczych.

Z upływem roku pracy młodociany uzyskuje prawo do urlopu w wymiarze 26 dni roboczych. Jednakże w roku kalendarzowym, w którym kończy on 18 lat, ma prawo do urlopu w wymiarze 20 dni roboczych, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat.

Pracodawca jest obowiązany na wniosek młodocianego, ucznia szkoły dla pracujących, udzielić mu w okresie ferii szkolnych urlopu bezpłatnego w wymiarze nie przekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. Okres urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.

Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowanie zawodowe

Młodociany może być zatrudniony na podstawie umowy o pracę przy wykonywaniu lekkich prac. Praca lekka nie może powodować zagrożenia dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego młodocianego, a także nie może utrudniać młodocianemu wypełniania obowiązku szkolnego.

Wykaz lekkich prac określa pracodawca po uzyskaniu zgody lekarza wykonującego zadania służby medycyny pracy. Wykaz ten wymaga zatwierdzenia przez właściwego inspektora pracy. Wykaz lekkich prac nie może zawierać prac wzbronionych młodocianym.

Wykaz lekkich prac ustala pracodawca w regulaminie pracy. Pracodawca, który nie ma obowiązku wydania regulaminu, ustala wykaz lekkich prac w osobnym akcie.

Pracodawca jest obowiązany zapoznać młodocianego z wykazem lekkich prac przed rozpoczęciem przez niego pracy.

Pracodawca ustala wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego zatrudnionego przy lekkiej pracy, uwzględniając tygodniową liczbę godzin nauki wynikającą z programu nauczania, a także z rozkładu zajęć szkolnych młodocianego.

Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin. W dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 2 godzin.

Wymiar czasu pracy młodocianego w okresie ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może jednak przekraczać 6 godzin.

Powyższe normy wymiaru czasu pracy obowiązują także w przypadku, gdy młodociany jest zatrudniony u więcej niż jednego pracodawcy. Przed nawiązaniem stosunku pracy pracodawca ma obowiązek uzyskania od młodocianego oświadczenia o zatrudnieniu albo o niepozostawaniu w zatrudnieniu u innego pracodawcy.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA WYKROCZENIA PRZECIWKO PRAWOM PRACOWNIKA

 Kto, będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu popełnia wykroczenia określone poniżej podlega karze grzywny:

1) zawiera umowę cywilnoprawną w warunkach, w których zgodnie z art. 22 § 1 powinna być zawarta umowa o pracę,

2) nie potwierdza na piśmie zawartej z pracownikiem umowy o pracę,

3) wypowiada lub rozwiązuje z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia, naruszając w sposób rażący przepisy prawa pracy,

4) stosuje wobec pracowników inne kary niż przewidziane w przepisach prawa pracy o odpowiedzialności porządkowej pracowników,

5) narusza przepisy o czasie pracy lub przepisy o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielztwem i zatrudnianiu młodocianych,

6) nie prowadzi dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników

7) pozostawia dokumentację w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz akt osobowych pracowników

8) nie wypłaca w ustalonym terminie wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia przysługującego pracownikowi albo uprawnionemu do tego świadczenia członkowi rodziny pracownika, wysokość tego wynagrodzenia lub świadczenia bezpodstawnie obniża albo dokonuje bezpodstawnych potrąceń,

9) nie udziela przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniża wymiar tego urlopu,

10) nie wydaje pracownikowi świadectwa pracy,

11) nie wykonuje podlegającego wykonaniu orzeczenia sądu pracy lub ugody zawartej przed komisją pojednawczą lub sądem pracy.

Kto będąc odpowiedzialnym za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy albo kierując pracownikami, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

11) wbrew obowiązkowi nie zawiadamia w terminie 30 dni właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju, zakresie prowadzonej działalności, jak również o zmianie miejsca, rodzaju i zakresu prowadzonej działalnoąsic oraz zmianie technologii, jeśeli zmiana technologii może powodować zwiekszenie zagrożenia dla zdowia pracowników

12) wbrew obowiązkowi nie zapewnia, aby budowa lub przebudowa obiektu budowlanego albo jego części, w których przewiduje się pomieszczenia pracy, była wykonywana na podstawie projektów uwzględniających wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy, pozytywnie zaopiniowanych przez uprawnionych rzeczoznawców,

13) wbrew obowiązkowi wyposaża stanowiska pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności

14) wbrew obowiązkowi dostarcza pracownikowi środki ochrony indywidualnej, które nie spełniają wymagań dotyczących oceny zgodności,

15) wbrew obowiązkowi stosuje:

a) materiały i procesy technologiczne bez uprzedniego ustalenia stopnia ich szkodliwości dla zdrowia pracowników i bez podjęcia odpowiednich środków profilaktycznych,

b) substancje i preparaty chemiczne nie oznakowane w sposób widoczny i umożliwiający ich identyfikację,

c) niebezpieczne substancje i niebezpieczne preparaty chemiczne nieposiadające kart charakterystyki tych substancji, a także opakowań zabezpieczających przed ich szkodliwym działaniem, pożarem lub wybuchem,

16) wbrew obowiązkowi nie zawiadamia właściwego inspektora pracy, prokuratora lub innego właściwego organu o śmiertelnym, ciężkim lub zbiorowym wypadku przy pracy oraz o każdym innym wypadku, który wywołał wymienione skutki, mającym związek z pracą, jeżeli może być uznany za wypadek przy pracy, nie zgłasza choroby zawodowej albo podejrzenia o taką chorobę, nie ujawnia wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, albo przedstawia niezgodne z prawdą informacje, dowody lub dokumenty dotyczące takich wypadków i chorób,

17) nie wykonuje w wyznaczonym terminie podlegającego wykonaniu nakazu inspektora pracy,

18) utrudnia działalność organu Państwowej Inspekcji Pracy, w szczególności uniemożliwia prowadzenie wizytacji zakładu pracy lub nie udziela informacji niezbędnych do wykonywania jej zadań.

19) bez zezwolenia właściwego inspektora pracy dopuszcza do wykonywania pracy lub innych zajęć zarodbkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16 roku życia

19) nie przestrzega przepisów ustawa o społecznej inspekcji pracy

20) nie przestrzega przepisów ustawa o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych

21) nie przestrzega przepisów ustawa o statkach morskich

Podlega karze grzywny od 1000 do 30 000 zł

W przypadkach określonych w art. 218 do 222 Kodeksu karnego, osoba naruszająca przepisy prawa pracy i przepisy o ubezpieczeniach społecznych popełnia przestępstwo.

Pracownicy Państwowej Inspekcji Pracy wykonujący lub nadzorujący czynności kontrolne mają prawo przeprowadzania czynności kontrolnych wobec podmiotów, na rzecz których jest wykonywana praca przez osoby fizyczne, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy.

Państwowej Inspekcji Pracy uprawnieni są (po okazaniu legitymacji służbowej ) do prowadzenia bez uprzedzenia kontroli przestrzegania przez zakłady pracy przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, o każdej porze dnia i nocy.

Inspektor pracy ma prawo przeprowadzania kontroli zakładów pracy oraz wszystkich pomieszczeń i urządzeń wchodzących w skład kontrolowanych zakładów pracy; w toku wykonywania czynności kontrolnych inspektor pracy współdziała z organami samorządu załogi oraz ogniwami związków zawodowych w kontrolowanym zakładzie pracy.

Inspektor pracy ma prawo żądania od kierownika zakładu pracy oraz od wszystkich osób, które zakład zatrudnia lub zatrudniał, pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą oraz wzywania i przesłuchiwania tych osób w związku z przeprowadzaną kontrolą. W toku wykonywania czynności kontrolnych inspektor pracy może sprawdzać tożsamość osób wykonujących pracę.

Inspektor pracy ma prawo żądania okazania dokumentów dotyczących budowy i przebudowy (modernizacji) oraz uruchomienia zakładu, planów i rysunków technicznych, dokumentacji technicznej i technologicznej, wyników ekspertyz, badań i pomiarów dotyczących produkcji bądź innej działalności zakładu, jak również dostarczenia mu próbek surowców i materiałów używanych, wytwarzanych lub powstających w toku produkcji, gdy mają one związek z przeprowadzaną kontrolą.

PRAWA I OBOWIĄZKI PRACOWNIKA

Art. 210.  Kodeksu pracy  

§ 1 W razie gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom, pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

§ 2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, o którym mowa w § 1, pracownik ma prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie przełożonego.

§ 3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia w przypadkach, o których mowa w § 1 i 2, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

§ 4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku, gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza zagrożenie dla innych osób.

§ 5. Przepisy § 1, 2 i 4 nie dotyczą pracownika, którego obowiązkiem pracowniczym jest ratowanie życia ludzkiego lub mienia.

Art. 211. Kodeksu pracy

Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

1) znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

2) wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełożonych,

3) dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,

4) stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

5) poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

6) niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im niebezpieczeństwie,

7) współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

NADZÓR I KONTROLA NAD WARUNKAMI PRACY

Kontrola - porównanie stanu faktycznego ze stanem prawnym

Nadzór - prawo wydawania decyzji

Organy nadzoru i kontroli nad warunkami pracy to miedzy innymi:

inspekcja pracy

WYPADKI PRZY PRACY I CHOROBY ZAWODOWE

WYPADEK PRZY PRACY

to nagłe zdarzenie (w ciągu jednej zmiany roboczej) wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

1) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności albo poleceń przełożonych,

2) podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności w interesie zakładu pracy, nawet bez polecenia,

3) w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakładu pracy w drodze między siedzibą zakładu pracy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

NA RÓWNI Z WYPADKIEM PRZY PRACY

traktuje się - w zakresie uprawnień do świadczeń - wypadek, któremu pracownik uległ:

1) w czasie trwania podróży służbowej, chyba że wypadek został spowodowany postępowaniem pracownika, które nie pozostawało w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań,

2) w związku z odbywaniem służby w zakładowych i resortowych formacjach samoobrony albo w związku z przynależnością do obowiązkowej lub ochotniczej straży pożarnej działającej w zakładzie pracy,

3) przy wykonywaniu zadań zleconych przez działające w zakładzie pracy organizacje związkowe

Za wypadek przy pracy uważa się również nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w okresie ubezpieczenia wypadkowego z danego tytułu podczas:

1) uprawiania sportu w trakcie zawodów i treningów przez osobę pobierającą stypendium sportowe;

2) wykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania;

3) pełnienia mandatu posła lub senatora, pobierającego uposażenie;

4) odbywania szkolenia lub stażu przez absolwenta pobierającego stypendium w okresie odbywania tego stażu lub szkolenia na podstawie skierowania wydanego przez powiatowy urząd pracy;

5) wykonywania przez członka rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych oraz przez inną osobę traktowaną na równi z członkiem spółdzielni w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, pracy na rzecz tych spółdzielni;

6) wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;

7) współpracy przy wykonywaniu pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia;

8) wykonywania zwykłych czynności związanych z prowadzeniem działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;

9) wykonywania zwykłych czynności związanych ze współpracą przy prowadzeniu działalności pozarolniczej w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych;

10) wykonywania przez osobę duchowną czynności religijnych lub czynności związanych z powierzonymi funkcjami duszpasterskimi lub zakonnymi;

11) odbywania zastępczych form służby wojskowej;

12) nauki w Krajowej Szkole Administracji Publicznej przez słuchaczy pobierających stypendium;

13) wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowa taka została zawarta z pracodawcą, z którym osoba pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje ona pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

ŚMIERTELNY WYPADEK PRZY PRACY

to wypadek, w wyniku którego nastąpiła śmierć w miejscu wypadku lub w okresie nie przekraczającym 6 miesięcy od dnia wypadku.

CIĘŻKI WYPADEK PRZY PRACY

to wypadek, w wyniku którego nastąpiło ciężkie uszkodzenie ciała, mianowicie: utrata wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia lub inne uszkodzenie ciała albo rozstrój zdrowia, naruszające podstawowe funkcje organizmu, a także choroba nieuleczalna lub zagrażająca życiu, trwała choroba psychiczna, trwała, całkowita lub znaczna niezdolność do pracy w zawodzie albo trwałe poważne zeszpecenie lub zniekształcenie ciała.

ZBIOROWY WYPADEK PRZY PRACY

to wypadek, któremu w wyniku tego samego zdarzenia uległy co najmniej dwie osoby.

STAŁY USZCZERBEK NA ZDROWIU

to takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nie rokujące poprawy.

DŁUGOTRWAŁY USZCZERBEK NA ZDROWIU

to takie naruszenie czynności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający sześć miesięcy, mogące jednak ulec poprawie. (Nie uznaje się za długotrwały uszczerbek następstw chorób zawodowych powodujących uszczerbek na zdrowiu poniżej 10 %, jeżeli upośledzenie czynności organizmu może ulec poprawie.)

Pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien poinformować niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego.

POSTĘPOWANIE POWYPADKOWE

Do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku należy zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający:

1) dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,

uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane,

dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności z wyjątkiem sytuacji kiedy dokonywanie zmian jest konieczne celem ratowania osób lub mienia albo zapobieżenia grożącemu niebezpieczeństwu.

Zgodę na uruchomienie maszyn i innych urządzeń technicznych lub dokonanie zmian w miejscu wypadku wyraża pracodawca, w uzgodnieniu ze społecznym inspektorem pracy, a w sytuacji zaistnienia wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego wyraża pracodawca po uzgodnieniu z właściwym inspektorem pracy i prokuratorem,

Okoliczności i przyczyny wypadków ustala zespół powypadkowy, powołany przez pracodawcę

Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza - nie później niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku - protokół powypadkowy.

Zespół powypadkowy jest obowiązany zapoznać poszkodowanego z treścią protokołu powypadkowego przed jego zatwierdzeniem.

Poszkodowany ma prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole powypadkowym, o czym zespół powypadkowy jest obowiązany pouczyć poszkodowanego.

Poszkodowany ma prawo wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii.

Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca nie później niż w ciągu 5 dni od dnia jego sporządzenia.

Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca niezwłocznie doręcza poszkodowanemu pracownikowi, a w razie wypadku śmiertelnego - członkom rodziny

WYPADKI W SZCZEGÓLNYCH OKOLICZNOŚCIACH to wypadki:

1) przy ratowaniu innych osób od grożącego ich życiu niebezpieczeństwa,

2) przy chronieniu własności publicznej przed grożącą jej szkodą,

3) przy udzielaniu przedstawicielowi organu państwowego lub organu samorządu terytorialnego pomocy przy spełnianiu czynności urzędowych,

4) przy ściganiu lub ujęciu osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub przy chronieniu innych osób przed napaścią,

5) przy wykonywaniu funkcji radnego lub członka komisji rady gminy albo przy wykonywaniu przez sołtysa czynności związanych z tym stanowiskiem,

6) przy wykonywaniu funkcji ławnika ludowego w sądzie lub członka kolegium do spraw wykroczeń,

7) przy wykonywaniu świadczeń osobistych na cele społeczne lub uczestniczeniu w akcjach społecznych, jeżeli przepisy szczególne przewidują świadczenia w razie wypadku w takich okolicznościach,

8) w czasie zajęć szkolnych, zajęć w szkole wyższej lub zajęć na studiach doktoranckich albo w czasie odbywania praktyki przewidzianej organizacją studiów lub nauki,

9) przy pracy w Ochotniczych Hufcach Pracy na innej podstawie niż umowa o pracę,

10) przy pracy wykonywanej w ramach terapii zajęciowej w publicznych zakładach opieki zdrowotnej,

11) przy wykonywaniu bezpośredniej ochrony przed klęskami żywiołowymi,

12) przy wykonywaniu funkcji członka komisji powołanej przez organ państwowy lub organ samorządu terytorialnego do przeprowadzenia wyborów lub referendum.

WYPADKI W DRODZE DO PRACY LUB Z PRACY to wypadki, które nastąpiły:

w drodze do pracy lub z pracy, jeżeli droga do pracy lub z pracy była drogą najkrótszą i nie została przerwana.

w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana, jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby.

w drodze do pracy lub z pracy również wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla pracownika ze względów komunikacyjnych najdogodniejsza.

Za drogę do pracy lub z pracy uważa się oprócz drogi z domu do pracy lub z pracy do domu również drogę do miejsca lub z miejsca:

CHOROBY ZAWODOWE

to choroby określone w wykazie chorób zawodowych, jeżeli zostały spowodowane działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących w środowisku pracy wyszczególnienie w rozporządzeniu w sprawie chorób zawodowych

W razie podejrzenia o chorobę zawodową u pracownika (podejrzenie może również zgłosić zainteresowany pracownik za pośrednictwem zakładu społecznej służby zdrowia sprawującego opiekę profilaktyczną nad zakładem pracy zatrudniającym pracownika) dochodzenie epidemiologiczne w środowisku pracy przeprowadza lekarz sprawujący opiekę profilaktyczną nad zakładem pracy lub inspektor sanitarny a uprawnione jednostki medyczne wydają orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby zawodowej

Decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej lub decyzję o braku podstaw do jej stwierdzenia wydaje inspektor sanitarny na podstawie orzeczenia lekarskiego oraz wyników dochodzenia epidemiologicznego.

Pracodawca jest obowiązany - na podstawie orzeczenia lekarskiego - przenieść do innej odpowiedniej pracy pracownika, który stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i nie został zaliczony do żadnej z grup inwalidów. Jeśli powoduje to obniżenie wynagrodzenia pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres 6 miesięcy.

ŚWIADCZENIA Z TYTUŁU WYPADKÓW I CHORÓB ZAWODOWYCH

Świadczenia nie przysługują:

gdy wyłączną przyczyną wypadku przy pracy było udowodnione przez zakład pracy naruszenie przez pracownika przepisów dotyczących ochrony życia i zdrowia, spowodowane przez niego umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

pracownikowi, który będąc w stanie nietrzeźwym przyczynił się w znacznym stopniu do wypadku przy pracy. Celem stwierdzenia nietrzeźwości, zakład pracy lub inny właściwy organ kieruje pracownika na badanie niezbędne do ustalenia zawartości alkoholu w organizmie. Pracownik jest obowiązany poddać się temu badaniu. Odmowa poddania się badaniu lub inne zachowanie się uniemożliwiające jego przeprowadzenie zostaną przy ustalaniu okoliczności i przyczyn wypadku ocenione z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy.

Odszkodowania przysługują w wysokości ustalanej przez właściwego ministra na podstawie przeciętnego wynagrodzenia

Pracownikowi, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu co najmniej w 20 % i osiąga wynagrodzenie zmniejszone co najmniej o 10 %, przysługuje świadczenie wyrównawcze pod warunkiem, że pracownik nie pobiera z tego tytułu renty inwalidzkiej.

Świadczenie wyrównawcze stanowi różnicę między wynagrodzeniem z okresu przed powstaniem stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu(przeciętne z 6 miesięcy) a wynagrodzeniem z okresu po powstaniu tego uszczerbku; nie może jednak przekraczać 30 % wynagrodzenia z okresu przed powstaniem uszczerbku na zdrowiu.

Świadczenie wyrównawcze wypłaca się przez okres pracy nie dłuższy niż trzy lata wliczając w to okres pobierania dodatku wyrównawczego.

Renta inwalidzka.

renta stała - jeżeli niezdolność do pracy jest trwała,

renta okresowa - jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa.

renta szkoleniowa przez 6 miesięcy pracownikowi, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego(na wniosek starosty może być wydłużona, nie dłużej niż o 30 miesięcy.) Renta ta nie przysługuje w przypadku osiągania przychodów.

Wysokość renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową ustala się zgodnie z przepisami o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, z tym że renta nie może być niższa niż:

a) 80% podstawy jej wymiaru - dla osoby całkowicie niezdolnej do pracy,

60% podstawy jej wymiaru - dla osoby częściowo niezdolnej do pracy,

renta szkoleniowa wynosi 100% podstawy jej wymiaru,

Osobie uprawnionej do renty inwalidzkiej z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej oraz do emerytury wypłaca się zależnie od jej wyboru:

1) przysługującą rentę inwalidzką powiększoną o połowę emerytury albo

2) emeryturę powiększoną o połowę renty inwalidzkiej.

Renta z tytułu niezdolności do pracy spowodowana wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową nie ulega zawieszeniu ani zmniejszeniu w razie osiągania przychodów, bez względu na ich wysokość

Osobie uprawnionej do renty inwalidzkiej przysługują:

dodatek pielęgnacyjny na zasadach w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

nieodpłatne świadczenia lecznicze, położnicze i rehabilitacyjne, zaopatrzenie w leki bezpłatnie, za opłatą ryczałtową lub za częściową odpłatnością na zasadach i w zakresie określonych w odrębnej ustawie, przedmioty ortopedyczne, protezy, środki pomocnicze oraz pobyt w domu pomocy społecznej na zasadach określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin; świadczenia te przysługują również członkom rodziny osoby uprawnionej do renty inwalidzkiej,

prawo do przysposobienia zawodowego na zasadach określonych przez Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w drodze rozporządzenie.

Pracownik, który uległ wypadkowi przy pracy lub zapadł na chorobę zawodową, a nie jest uprawniony do renty inwalidzkiej, ma prawo do świadczeń w zakresie niezbędnym do leczenia następstw tego wypadku lub choroby.

Członkami uprawnionymi do renty rodzinnej są małżonek, dzieci własne i przysposobione, pasierbowie, wnuki, rodzeństwo, rodzice, osoby przysposabiające, ojczym i macocha, jeżeli spełniają warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej

dla pracownika, w stosunku do którego orzeczono celowość przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie,

Odszkodowanie nie przysługuje za uszkodzenia do pojazdów mechanicznych.

Odszkodowanie ustala się według ceny zakupu obowiązującej w czasie ustalania odszkodowania z uwzględnieniem stopnia zużycia przedmiotów lub równowartość przywrócenia ich do stanu sprzed wypadku.

Wysokość odszkodowania, ustala kierownik zakładu pracy w porozumieniu z zakładową organizacją związkową.

dla ubezpieczonego, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy;

POSTĘPOWANIE W SPRAWIE ŚWIADCZEŃ I ICH WYPŁATA.

Świadczenia przyznaje się na wniosek pracownika, a w razie śmierci pracownika lub rencisty - na wniosek członków rodziny uprawnionych do tych świadczeń.

Wniosek może zgłosić w imieniu uprawnionego również jego pełnomocnik lub przedstawiciel związku zawodowego.

Pracownikowi, który uległ wypadkowi w drodze do pracy lub z pracy, przysługuje:

renta inwalidzka - w razie zaliczenia do jednej z grup inwalidów.

Osobom, które uległy wypadkowi w okolicznościach, przysługuje:

1) renta z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy,

jednorazowe odszkodowanie z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Członkom rodziny osób, które zmarły, przysługuje renta rodzinna i jednorazowe odszkodowanie.

ODZIEŻ I OBUWIE ROBOCZE ORAZ ŚRODKI OCHRONY

Rodzaje odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej niezbędnych do stosowania na danych stanowiskach oraz ich przewidywane okresy użytkowania w zakładzie ustala pracodawca w porozumieniu ze związkami zawodowymi a w zakładach, w których nie działają organizacje związkowe w porozumieniu z przedstawicielem załogi.

Odzież i obuwie robocze oraz środki ochrony indywidualnej powinny spełniać wymagania polskich norm.

Na stanowiskach związanych z obsługą maszyn i urządzeń technicznych oraz na stanowiskach, na których odzież jest intensywnie brudzona lub istnieje możliwość jej skażenia niedopuszczalne jest stosowanie własnej odzieży i obuwia w zamian za ekwiwalent pieniężny.

Środki ochrony indywidualnej to: środki ochrony dróg oddechowych, głowy, rąk, twarzy i oczu, słuchu, nóg, odzież ochronna, sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości, sprzęt chroniący przed porażeniem prądem elektrycznym.

Pracownik jest obowiązany stosować środki ochrony przewidziane na danym stanowisku.

POSIŁKI PROFILAKTYCZNE I NAPOJE

zasady przydziału i wydawania posiłków i napojów ustala pracodawca w porozumieniu ze związkami zawodowymi a w zakładach, w których nie działają organizacje związkowe w porozumieniu z przedstawicielem załogi.

pracownikom nie przysługuje ekwiwalent pieniężny za posiłki i napoje.

Pracodawca jest obowiązany zapewniać posiłki pracownikom wykonującym prace:

1) związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 2000 kcal (8375 kJ) u mężczyzn i powyżej 1100 kcal (4605 kJ) u kobiet,

2) związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane w pomieszczeniach zamkniętych, w których ze względów technologicznych utrzymuje się stale temperatura poniżej 10oC lub wskaźnik obciążenia termicznego (WBGT) wynosi powyżej 25oC,

3) związane z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i powyżej 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet, wykonywane na otwartej przestrzeni w okresie zimowym; za okres zimowy uważa się okres od dnia 1 listopada do dnia 31 marca,

Pracodawca zapewnia posiłki pracownikom zatrudnionym przy usuwaniu skutków klęsk żywiołowych i innych zdarzeń losowych.

Posiłki wydawane są pracownikom w dniach wykonywania prac uzasadniających ich wydawanie w czasie regulaminowych przerw w pracy, w zasadzie po 3-4 godzinach pracy.

Pracodawca jest obowiązany zapewniać napoje pracownikom zatrudnionym:

1) w warunkach gorącego mikroklimatu, charakteryzującego się wartością wskaźnika obciążenia termicznego (WBGT) powyżej 25oC,

2) w warunkach mikroklimatu zimnego, charakteryzującego się wartością wskaźnika siły chłodzącej powietrza (WCI) powyżej 1000,

3) przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia poniżej 10oC lub powyżej 25oC,

4) przy pracach związanych z wysiłkiem fizycznym, powodującym w ciągu zmiany roboczej efektywny wydatek energetyczny organizmu powyżej 1500 kcal (6280 kJ) u mężczyzn i 1000 kcal (4187 kJ) u kobiet,

5) na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28oC.

Pracodawca zapewnia pracownikom napoje w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników, odpowiednio zimne lub gorące w zależności od warunków wykonywania pracy. Napoje powinny być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej.

CZYNNIKI SZKODLIWE I UCIĄŻLIWE

a/ fizyczne: hałas, wibracja, promieniowanie, mikroklimat, pola elektromagnetyczne i elektrostatyczne, pyły, oświetlenie, temperatura,poruszającer się elementy maszyn i urządzeń, ostre krawędzie, przemieszczające się materiały

b/ chemiczne: substancje trujące, żrące, drażniące, rakotwórcze,

c/ biologiczne: makro i mikroorganizmy zwierzęce i roślinne

d/ psychofizyczne: obciążenia fizyczne, pozycja ciała, obciążenia nerwowo-psychiczne

a/ czynniki chemiczne

1) najwyższe dopuszczalne stężenie (NDS) - średnie ważone, którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i 42-godzinnego tygodniowego wymiaru czasu pracy przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń,

2) najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh) - wartość średnia, która nie powinna spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń, jeżeli utrzymuje się w środowisku pracy nie dłużej niż 30 minut w czasie zmiany roboczej,

najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe (NDSP), które ze względu na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika nie może być w środowisku pracy przekroczone w żadnym momencie.

b/ czynniki fizyczne

najwyższe dopuszczalne natężenie (NDN) - którego oddziaływanie na pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i 42-godzinnego tygodniowego wymiaru czasu pracy przez okres jego aktywności zawodowej nie powinno spowodować ujemnych zmian w jego stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń,

minimalne wymagania dla parametrów oświetlenia określa PN-84/E-02033 Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym,

Wybrane wartości:

 Chlor  NDS 1,5  mg/m3

Glikol etylenowy              NDS 15  mg/m3

 Metanol (metylowy alkohol)             NDS 100  mg/m3

Siarkowodór                           NDS 10  mg/m3

Tlenek węgla                         NDS 15  mg/m3

 Pyły przemysłowe      NDS 10  mg/m3

 Pyły drewna:         

 a) pyły drewna, z wyjątkiem pyłów drewna twardego     NDS  4  mg/m3

b) pyły drewna twardego i mieszane NDS  2  mg/m3

Poziom ekspozycji na hałas:

Odniesiony do 8-godzinnego dobowego wymiaru czasu pracy lub do tygodnia pracy nie powinien przekraczać wartości 85 dB

Maksymalny poziom dźwięku A nie powinien przekraczać wartości 115 dB.

Szczytowy poziom dźwięku C nie powinien przekraczać wartości 135 dB.

Dopuszczalne wartości WBGT w °C                

osoba zaaklimatyzowana; osoba nie zaaklimatyzowana 

Spoczynek    33                32                     

Praca lekka 30                   29                     

Praca  umiarkowana     28                  26                     

Praca ciężka 22   23         

Praca bardzo ciężka 18   20         

a/ Zmiana technologii poprzez zastępowanie substancji i procesów technologicznych mniej szkodliwymi

b/ właściwe rozmieszczenie stanowisk pracy

c/ właściwa wentylacja ogólna i miejscowa

d/ W przypadku gdy ze względów technicznych nie ma możliwości zmniejszenia czynników szkodliwych poniżej wartości normatywnych, pracownicy są obowiązani stosować środki ochrony dobrane do wielkości charakteryzujących dane czynniki.

e/ Strefy pracy wymagające stosowania środków ochrony powinny być oznakowane , a dostęp do nich powinien być ograniczony.

f/ Okresowo należy wykonywać badania i pomiary czynników szkodliwych a o wynikach tych pomiarów pracodawca jest obowiązany poinformować pracowników.

PROFILAKTYCZNA OCHRONA ZDROWIA

Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.

Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługuje mu zwrot kosztów podróży według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych. (nie dotyczy badań wstępnych)

Badania lekarskie profilaktyczne wstępne, okresowe i kontrolne są przeprowadzane na podstawie skierowania wystawionego przez pracodawcę.

Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:

a/ wszystkie osoby przyjmowane do pracy bez względu na stanowisko

b/ ponadto pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy

c/ pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

okresowym badaniom lekarskim podlegają:

a/ wszyscy pracownicy w terminach wyznaczonych przez lekarza.

b/ pracownicy zatrudnieni w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami oraz po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami.

Kontrolnym badaniom lekarskim podlegają:

a/ pracownicy którzy przebywali na zwolnieniu lekarskim w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni, spowodowanej chorobą,

b/ pracownicy jeśli zachodzi konieczność ustalenia zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

W razie stwierdzenia u pracownika objawów wskazujących na powstawanie choroby zawodowej, pracodawca jest obowiązany, na podstawie orzeczenia lekarskiego, w terminie i na czas określony w tym orzeczeniu, przenieść pracownika do innej pracy nie narażającej go na działanie czynnika, który wywołał te objawy oraz pracownika, który stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej i nie został zaliczony do żadnej z grup inwalidów. Jeżeli przeniesienie do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek wyrównawczy przez okres nie przekraczający 6 miesięcy.

RYZYKO ZAWODOWE

pracodawca jest obowiązany informować pracowników o ryzyku zawodowym, na które są narażeni na poszczególnych stanowiskach pracy

ryzyko zawodowe to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy,

ocena ryzyka zawodowego polega na oszacowaniu prawdopodobieństwa wystąpienia niepożądanych zdarzeń i przewidywanych skutków tych zdarzeń i określeniu kategorii ryzyka .

W zależności od ustalonej kategorii ryzyka pracodawca jest obowiązany podejmować określone działania:

a/

Ryzyko akceptowalne

Działania profilaktyczne nie są potrzebne

b/

Ryzyko średnie

Działania profilaktyczne wskazane.

Ryzyko powinno zostać zredukowane w

    Przeciągu do 6 miesięcy

c/

Ryzyko poważne

Stanowisko nie powinno być oddane do

Użytkowania.

    Jeśli dotyczy to starych stanowisk, ryzyko należy     zredukować w przeciągu do 3 miesięcy.

d/

Ryzyko nieakceptowalne

Praca nie może być rozpoczęta ani kontynuowana

WARUNKI DLA POMIESZCZEŃ I STANOWISK PRACY

]

POMIESZCZENIE PRACY to pomieszczenie przeznaczone na pobyt pracowników, w którym wykonywana jest praca. Nie uważa się za przeznaczone na pobyt pracowników pomieszczeń, w których:

a) łączny czas przebywania tych samych pracowników w ciągu jednej zmiany roboczej jest krótszy niż 2 godziny, a wykonywane czynności mają charakter dorywczy bądź praca polega na krótkotrwałym przebywaniu związanym z dozorem lub konserwacją urządzeń albo utrzymaniem czystości i porządku,

b) mają miejsce procesy technologiczne nie pozwalające na zapewnienie odpowiednich warunków przebywania pracowników w celu ich obsługi, bez zastosowania środków ochrony indywidualnej i zachowania specjalnego reżimu organizacji pracy,

c) jest prowadzona hodowla roślin lub zwierząt, niezależnie od czasu przebywania w nich pracowników zajmujących się obsługą,

pomieszczenia pracy dzielimy na:

pomieszczenia stałej pracy - to pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby przekracza 4 godziny,

pomieszczenia czasowej pracy - to pomieszczenie pracy, w którym łączny czas przebywania tego samego pracownika w ciągu jednej doby trwa od 2 do 4 godzin,

Na każdego z pracowników jednocześnie zatrudnionych w pomieszczeniach stałej pracy powinno przypadać co najmniej 13 m3 wolnej objętości pomieszczenia oraz co najmniej 2 m2 wolnej powierzchni podłogi (nie zajętej przez urządzenia techniczne, sprzęt itp.).

Wysokość pomieszczenia stałej pracy nie może być mniejsza niż:

1) 3 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu nie występują czynniki szkodliwe dla zdrowia,

2) 3,3 m w świetle - jeżeli w pomieszczeniu prowadzone są prace mogące powodować występowanie substancji szkodliwych dla zdrowia.

(chyba że zastosowano klimatyzację i uzyskano zgodę państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego).

Wysokość określona wyżej może być zmniejszona do:

1) 2,5 m w świetle:

a) jeżeli w pomieszczeniu zatrudnionych jest nie więcej niż 4 pracowników, a na każdego z nich przypada co najmniej po 15 m3 wolnej objętości pomieszczenia lub

2) 2,2 m w świetle - w dyżurce, portierni, kantorze, kiosku ulicznym, dworcowym i innym oraz w pomieszczeniu usytuowanym na antresoli otwartej do większego pomieszczenia.

W pomieszczeniach stałej pracy należy zapewnić oświetlenie dzienne, chyba że jest to niemożliwe lub niewskazane ze względu na technologię produkcji, a na stosowanie oświetlenia wyłącznie elektrycznego pracodawca uzyskał zgodę właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego wydaną w porozumieniu z okręgowym inspektorem pracy.

W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14°C (287 K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18°C (291 K).

W pomieszczeniach pracy powinna być zapewniona wymiana powietrza wynikająca z potrzeb użytkowych i funkcji tych pomieszczeń, bilansu ciepła i wilgotności oraz zanieczyszczeń stałych i gazowych. Niezbędna wymiana powietrza w pomieszczeniach pracy, w których wydzielają się substancje szkodliwe dla zdrowia, powinna zapewnić czystość powietrza co najmniej w granicach nie przekraczających wartości najwyższych dopuszczalnych stężeń tych substancji,

W nie klimatyzowanych pomieszczeniach pracy niezależnie od wymiany powietrza, o której mowa wyżej, powinna być zapewniona stała wymiana powietrza nie mniejsza niż 0,5-krotna w ciągu godziny.

Do każdego stanowiska pracy powinno być zapewnione bezpieczne i wygodne dojście, przy czym jego wysokość na całej długości nie powinna być mniejsza w świetle niż 2 m.

W przypadkach uzasadnionych względami konstrukcyjnymi maszyn i innych urządzeń technicznych dopuszcza się zmniejszenie wysokości dojścia do 1,8 m przy jego odpowiednim zabezpieczeniu i oznakowaniu znakami bezpieczeństwa zgodnymi z Polską Normą.

Przejścia między maszynami a innymi urządzeniami lub ścianami przeznaczone tylko do obsługi tych urządzeń powinny mieć szerokość co najmniej 0,75 m; jeżeli w przejściach tych odbywa się ruch dwukierunkowy, szerokość ich powinna wynosić co najmniej 1 m.

Pomieszczenia higieniczno sanitarne

Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia higienicznosanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków, w jakich ta praca jest wykonywana.

Miejsca czerpania wody zdatnej do picia powinny znajdować się nie dalej niż 75 m od stanowisk pracy.

Pracodawca zatrudniający pracowników przy pracach wykonywanych w pomieszczeniach, w których temperatura spowodowana procesami technologicznymi jest stale wyższa niż 30°C (303 K), jest obowiązany zapewnić klimatyzowane pomieszczenie do wypoczynku, wyposażone w wygodne i higieniczne meble do siedzenia. Odległość od najdalszego stanowiska pracy do pomieszczenia klimatyzowanego nie powinna przekraczać 75 m.

Pracownikom zatrudnionym w tych pomieszczeniach, należy stworzyć możliwość obmycia ciała, szczególnie w ciepłej porze roku - poprzez umieszczenie w pobliżu pomieszczeń pracy natrysków ręcznych na giętkich przewodach, z doprowadzeniem ciepłej wody.

W szatni podstawowej, powinno przypadać co najmniej 0,5 m2 wolnej powierzchni podłogi na każdego pracownika korzystającego z tej szatni. Szatnia podstawowa, powinna być wyposażona w dwie szafy pojedyncze lub jedną szafę podwójną dla każdego pracownika korzystającego z tej szatni.

Na każdych dziesięciu pracowników najliczniejszej zmiany powinna w umywalni przypadać co najmniej jedna umywalka indywidualna, a przy pracach brudzących i w kontakcie z substancjami szkodliwymi lub zakaźnymi - co najmniej jedna umywalka na każdych pięciu pracowników

Dla pracowników narażonych na zabrudzenie nóg przy pracy powinny być instalowane w umywaniach brodziki do mycia nóg z doprowadzeniem ciepłej wody, w ilości co najmniej jeden brodzik na każdych dziesięciu użytkowników. Brodziki nie są wymagane dla pracowników zatrudnionych przy pracach na otwartej przestrzeni - poza terenem zakładu pracy.

Na każdych ośmiu pracowników najliczniejszej zmiany wykonujących prace powodujące zabrudzenie ich ciała powinna przypadać co najmniej jedna kabina natryskowa, a przy pracach, szczególnie brudzących, co najmniej jedna kabina natryskowa na każdych pięciu pracowników.

Ustępy powinny być zlokalizowane w odległości nie większej niż 75 m od stanowiska pracy. Odległość ta może być większa jedynie dla pracowników pracujących stale na otwartej przestrzeni, lecz nie powinna przekraczać 125 m od najdalszego stanowiska pracy.

Na każdych trzydziestu mężczyzn zatrudnionych na jednej zmianie powinna przypadać co najmniej jedna miska ustępowa i jeden pisuar. Na każde dwadzieścia kobiet zatrudnionych na jednej zmianie powinna przypadać jedna miska ustępowa, lecz nie mniej niż jedna miska przy mniejszej liczbie zatrudnionych.

Palenie tytoniu w zakładach pracy jest dozwolone wyłącznie w odpowiednio przystosowanych pomieszczeniach (palarniach) lub w innych wyodrębnionych miejscach wyposażonych w dostateczną ilość popielniczek. W palarni powinno przypadać co najmniej 0,1 m2 powierzchni podłogi na każdego pracownika najliczniejszej zmiany, z tym jednak, że powierzchnia poszczególnych pomieszczeń przeznaczonych na palarnie nie powinna być mniejsza niż 8 m2.

Przy pracach wykonywanych na otwartej przestrzeni lub w nie ogrzewanych pomieszczeniach należy zapewnić pracownikom w pobliżu miejsc pracy pomieszczenia umożliwiające im schronienie się przed opadami atmosferycznymi, ogrzanie się oraz zmianę odzieży. Pomieszczenia te powinny być zaopatrzone w urządzenia do podgrzewania posiłków. W pomieszczeniach do ogrzewania się pracowników powinna być zapewniona temperatura co najmniej 16°C (289 K), a na każdego pracownika najliczniejszej zmiany powinno przypadać co najmniej 0,1 m2 powierzchni, przy czym całkowita powierzchnia pomieszczenia nie może być mniejsza niż 8 m2.

PIERWSZA POMOC PRZEDLEKARSKA

a/ właściwa ocena stanu poszkodowanego

kontrola oddechu - oddychanie prawidłowe ( miarowe ruchy klatki piersiowej,

kontrola pracy serca - słyszalność pracy serca, wyczówalne tętno na tętnicach głównych to jest szyjnej lub pachwinowej.

b/ nie pogarszanie stanu poszkodowanego

c/ nie narażanie innych osób

d/ udzielenie pierwszej pomocy

d/ zapewnienie możliwie szybkiej pomocy lekarskiej

SPOSÓB UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY

Sztuczne oddychanie

Udrożnić drogi oddechowe. Poszkodowanego ułożyć na wznak z odchyloną do tyłu głową. Wdmuchiwać powietrze do płuc poszkodowanego z częstotliwością około 12 razy na minutę. Stosować metody usta - usta lub usta - nos. Metody sztucznego oddychania przez rozciąganie klatki piersiowej poprzez ruchy ramion stosować tylko w przypadkach urazów twarzy lub zatrucia substancjami chemicznymi.

Masaż serca i sztuczne oddychanie

2 ratowników

Jeden ratownik wykonuje sztuczne oddychanie w sposób opisany wyżej. Drugi ratownik wykonuje uderzenie pięścią w okolice mostka. Jeśli akcja serca nie zostaje wznowiona uciska klatkę piersiową nad mostkiem z częstotliwością około 60 razy na minutę.

1 ratownik

wykonuje na przemian sztuczne oddychanie (2 wdechy) i masaż serca (około 15 ucisków).

Rany

Oczyścić ranę z zanieczyszczeń. Brzeg rany zdezynfekować. Założyć jałowy opatrunek i zabandażować.

Złamania

Objawy: ból, zniekształcenie kończyn, zniesienie lub upośledzenie czynności kończyn,

Pomoc: Kończynę unieruchomić tak aby dwa sąsiednie stawy były nieruchome. Podać leki przeciwbólowe. W złamaniach otwartych założyć jałowy opatrunek. W przypadku urazów kręgosłupa nie przenosić za kończyny i unikać zmian położenia ciała.

Skręcenie stawów

Objawy: obrzęk, ból, częściowe upośledzenie czynności ruchowych

Pomoc: nie nastawiać!, unieruchomić staw i zastosować okłady np. z altacetu

Wstrząśnienie mózgu

Powstaje w wyniku tępego urazu czaszki.

Objawy: Utrata przytomności, bladość, przyspieszenie tętna, zwolnienie oddechu, wymioty.

Pomoc: Nie podawać napojów. Nieprzytomnego ułozyć na boku lub na wznak z uniesioną głową.. Na głowę stosiować zimne okłady.

Krwotok tętniczy

Objawy: Jasnoczerwona krew tryskająca z rany.

Pomoc: Chorego położyć, ucisnąć palcami tętnicę doprowadzającą krew do uszkodzonego miejsca. Założyć na ranę opatrunek z kilku warstw jałowej gazy i ciasno owinąć bandażem.

Krwotok żylny

Objawy: Krew ciemna wypływająca z rany.

Pomoc: Nałożyć na ranę jałowy opatrunek uciskowy.

Krwotok płucny

Objawy: Połączony z kaszlem wypływ jasnoczerwonej pieniącej się krwi.

Pomoc: Chorego ułozyć w pozycji półsiedzącej. Położyć na klatkę piersiową zimny kompres. Podawać witaminę K. Natychmiast wezwać lekarza.

Oparzenia termiczne

I stopień - ból, zaczerwienienie. Chłodzić skórę zimną wodą lub polać spirytusem.

II stopień - obrzęk, pęcherze. Chłodzić zimną wodą lub polać spirytusem. Założyć jałowy opatrunek. Nie przekłuwać pęcherzy.

III martwica tkanek, zwęglenie skóry . Założyć jałowy opatrunek. Podawać gorące płyny do picia i środki przeciwbólowe.

Oparzenia oczu - Położyć na oczy gazę zwilżoną roztworem kwasu bornego a na nią warstwę waty.

Przy oparzeniach twarzy, krocza, narządów wewnętrznych, wciągnięcia do płuc gorącego powietrza, oparzeń około 30% powierzchni ciała przy I i II stopniu oraz przy III i IV stopniu zapewnić pomoc lekarską.

Odmrożenia

Stosować lekki masaż i powoli ogrzewać. W przypadku pęcherzy założyć jałowy opatrunek.

Oparzenia chemiczne

Obmywać obficie oparzoną powierzchnię bieżącą wodą. Nie usunięte resztki kwasu zobojętnić 3% roztworem sody oczyszczonej. W oparzeniach fosforem skórę zmywać roztworem siarczanu miedzi. Skorzystać z karty charakterystyki danej substancji, w której określono antidotum i metody postępowania.

Zatrucie kwasami (solnym, siarkowym, azotowym).

Bezpośrednio po zatruciu (do 20 min.) wykonać płukanie żołądka czystą wodą. Po płukaniu podać mleko z dodatkiem białka jaj kurzych. Po 20 min. Od wypicia kwasu nie podawać nic doustnie. Natychmiast przewieźć do szpitala.

Zatrucie ługami

Podawać do picia mleko i kleiki. Nie powodować wymiotów.

Zatrucie parami i gazami

Objawy: kaszel, kichanie, łzawienie oczu, bóle w piersiach, duszność.

Pomoc: Chorego wynieść poza strefę skażoną. Podać tlen. W razie potrzeby stosować sztuczne oddychanie ( z wyjątkiem zatrucia fosgenem). Nie pozwolić na wysiłek fizyczny. Ciepło okryć.

Udar cieplny

Objawy: Bóle głowy, mroczki przed oczami, zaczerwienienie skóry, możliwa utrata przytomności.

Pomoc: Chorego wynieść do chłodnego pomieszczenia, stosować chłodne okłady na głowę i klatkę piersiową.

Omdlenie

Objawy: zawroty głowy, szum w uszach, mroczki przed oczami, osłabienie.

Pomoc: Zapewnić dopływ świeżego powietrza, rozluźnić ubranie, spryskać twarz zimną wodą.

Napad padaczkowy

Objawy: drgawki, utrata przytomności, piana na ustach, mimowolne oddawanie moczu.

Pomoc: Chorego ułozyć na wznak. Pod głowę podłozyć wałek np. z koca, między zęby wsunąć wałek na przykład z chusteczki.

Porażenie prądem elektrycznym

Porażonego uwolnić z pod napięcia poprzez otwarcie łącznika, wyjęcie wkładek bezpiecznikowych, przecięcie przewodu od strony zasilania lub zarzutka na przewód ( nie wolno stosować przy napięciach powyżej 1 kV), odciągnięcie przy użyciu elementów izolacyjnych, odizolowanie np. poprzez podłożenie dielektrycznego dywanika pod nogi. W zależności od doznanych obrażeń i stanu poszkodowanego opatrzyć ewentualne oparzenia i stosować reanimację.

OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA

MATERIAŁY NIEBEZPIECZNE POŻAROWO

to ciecze palne o temperaturze zapłonu poniżej 55oC, gazy palne, ciała stałe wytwarzające w zetknięciu z wodą lub parą wodną gazy palne, ciała stałe zapalające się samorzutnie w powietrzu, materiały wybuchowe i pirotechniczne, ciała stałe palne utleniające o temperaturze rozkładu poniżej 21oC, ciała stałe jednorodne o temperaturze samozapalenia poniżej 200oC oraz materiały mające skłonności do samozapalenia,

STREFA POŻAROWA

to przestrzeń wydzielona w taki sposób, aby w określonym czasie pożar nie przeniósł się na zewnątrz lub do wewnątrz wydzielonej powierzchni,

STREFA ZAGROŻENIA WYBUCHEM

to przestrzeń, w której może występować mieszanina substancji palnych z powietrzem lub innymi gazami utleniającymi, o stężeniu zawartym między dolną i górną granicą wybuchowości,

ZAGROŻENIE WYBUCHEM

to możliwość tworzenia przez palne gazy, pary palnych cieczy, pyły lub włókna palnych ciał stałych, w różnych warunkach, mieszanin z powietrzem, które pod wpływem czynnika inicjującego zapłon (iskra, łuk elektryczny lub przekroczenie temperatury samozapalenia) wybuchają, czyli ulegają gwałtownemu spalaniu połączonemu ze wzrostem ciśnienia.

W obiektach oraz na terenach przyległych do nich jest zabronione wykonywanie czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, a w szczególności:

1) używanie otwartego ognia, palenie tytoniu i stosowanie innych czynników mogących zainicjować zapłon występujących materiałów:

w strefie zagrożenia wybuchem,

w miejscach występowania materiałów niebezpiecznych pożarowo,

c) w miejscach występowania innych materiałów palnych, określonych przez właściciela lub użytkownika i oznakowanych zgodnie z Polskimi Normami,

2) garażowanie pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nie przeznaczonych do tego celu, jeżeli nie opróżniono zbiornika paliwa pojazdu i nie odłączono na stałe zasilania akumulatorowego pojazdu,

3) rozgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości mniejszej niż 5 m od obiektu, przyległego do niego składowiska lub placu składowego z materiałami palnymi, przy czym jest dopuszczalne wykonywanie tych czynności na dachach o konstrukcji i pokryciu niepalnym w budowanych obiektach, a w pozostałych, jeżeli zostaną zastosowane odpowiednie, przeznaczone do tego celu podgrzewacze,

4) wysypywanie gorącego popiołu i żużla lub spalanie śmieci i odpadków w miejscu umożliwiającym zapalenie się sąsiednich obiektów lub materiałów palnych,

5) przechowywanie materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od:

a) urządzeń i instalacji, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do temperatury przekraczającej 100oC,

b) linii kablowych o napięciu powyżej 1 kV, przewodów uziemiających oraz przewodów odprowadzających instalacji odgromowej,

6) użytkowanie elektrycznych urządzeń ogrzewczych ustawionych bezpośrednio na podłożu palnym, z wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami określonymi przez producenta,

9) składowanie materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji,

10) ustawianie na klatkach schodowych jakichkolwiek przedmiotów utrudniających ewakuację,

11) zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie,

12) uniemożliwianie lub ograniczanie dostępu do:

a) urządzeń przeciwpożarowych, takich jak stałe i półstałe urządzenia gaśnicze i zabezpieczające, urządzenia odciążające, instalacje sygnalizacyjno-alarmowe, hydranty, zawory hydrantowe, suche piony, przeciwpożarowe zbiorniki wodne, klapy przeciwpożarowe, urządzenia do usuwania dymów i gazów pożarowych,

b) urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacjami oraz innymi instalacjami wpływającymi na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu,

c) wyjść ewakuacyjnych,

d) wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego oraz głównych zaworów gazu.

Przy używaniu lub przechowywaniu materiałów należy przestrzegać następujących zasad:

wszystkie czynności związane z wytwarzaniem, przetwarzaniem, obróbką, transportem lub składowaniem materiałów niebezpiecznych pożarowo należy wykonywać zgodnie z warunkami ochrony przeciwpożarowej określonymi w instrukcji technologicznej lub według wskazań ich producenta,

ilość materiału niebezpiecznego pożarowo znajdującego się na stanowisku pracy w obiekcie produkcyjnym nie może przekroczyć wielkości dobowego zapotrzebowania lub dobowej produkcji,

4) ciecze o temperaturze zapłonu poniżej 55oC należy przechowywać wyłącznie w pojemnikach wykonanych z materiałów co najmniej trudno zapalnych, odprowadzających ładunki elektryczności statycznej, wyposażonych w szczelne zamknięcia; w obiektach i pomieszczeniach produkcyjnych lub magazynowych pojemniki z cieczami powinny być dodatkowo zabezpieczone przed stłuczeniem,

Przed rozpoczęciem prac niebezpiecznych pożarowo należy:

1) ocenić zagrożenie pożarowe w rejonie, w którym prace będą wykonywane,

2) ustalić rodzaj przedsięwzięć mających na celu niedopuszczenie do powstania i rozprzestrzeniania się pożaru lub wybuchu,

wskazać osoby odpowiedzialne za zabezpieczenie miejsca pracy, za przebieg oraz zabezpieczenie miejsca po zakończeniu pracy.

Ustalić szczegółową instrukcję postępowania

Przy wykonywaniu prac należy przestrzegać następujących zasad:

1) wszelkie materiały palne występujące w miejscu wykonywania prac oraz w rejonach przyległych, w tym również elementy konstrukcji budynku i znajdujących się w nim instalacji technicznych, należy zabezpieczyć przed zapaleniem,

2) prace niebezpieczne pożarowo w pomieszczeniach (urządzeniach) zagrożonych wybuchem lub w pomieszczeniach, w których wcześniej wykonywano inne prace związane z użyciem łatwo palnych cieczy lub palnych gazów, mogą być prowadzone wyłącznie wtedy, gdy stężenie par cieczy lub gazów w mieszaninie z powietrzem w miejscu wykonywania prac nie przekracza 10% ich dolnej granicy wybuchowości,

3) w miejscu wykonywania prac powinien znajdować się sprzęt umożliwiający likwidację wszelkich źródeł pożaru,

4) po zakończeniu prac należy poddać kontroli miejsce, w którym prace były wykonywane, oraz rejony przyległe,

6) pracowników należy przed rozpoczęciem prac zapoznać wyznaczone osoby z zagrożeniami pożarowymi występującymi w rejonie wykonywania prac oraz z rodzajem przedsięwzięć mających na celu niedopuszczenie do powstania pożaru lub wybuchu,

Szerokość wyjścia ewakuacyjnego (drzwi) należy dostosować do liczby osób mogących przebywać jednocześnie w pomieszczeniu, przyjmując 0,6 m szerokości wyjścia na 100 osób, lecz nie mniej niż 0,9 m w świetle.

Szerokość poziomych dróg ewakuacyjnych oblicza się przyjmując 0,6 m na 100 osób mogących przebywać na danej kondygnacji budynku, jednak szerokość ta nie może być mniejsza niż 1,4 m. oraz 1,2 m., jeżeli jest ona przeznaczona do ewakuacji nie więcej niż 20 osób.

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE

Zagrożenie to stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę.

PRĄD ELEKTRYCZNY

Skutki działania prądu na organizm człowieka to:

PRACA NA WYSOKOŚCI

Zagrożenia to upadki powodujace urazy mechaniczne takie jak stłuczenia i złamania.

Pracą na wysokości jest praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi., jeżeli powierzchnia ta:

Nie jest osłonięta jest ze wszystkich stron do wysokości co najmniej 1,5 m pełnymi ścianami lub ścianami z oknami oszklonymi,

Nie jest wyposażona jest w inne stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości.

ZASADY BEZPIECZNEJ PRACY

PRACE NA WYSOKOŚCI

Na powierzchniach wzniesionych na wysokość powyżej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi, na których w związku z wykonywaną pracą mogą przebywać pracownicy, lub służących jako przejścia, powinny być zainstalowane balustrady składające się z poręczy ochronnych umieszczonych na wysokości co najmniej 1,1 m i krawężników o wysokości co najmniej 0,15 m. Pomiędzy poręczą i krawężnikiem powinna być umieszczona w połowie wysokości poprzeczka lub przestrzeń ta powinna być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie osób.

Jeżeli ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac na wysokości zastosowanie balustrad, o których mowa w ust. 1, jest niemożliwe, należy stosować inne skuteczne środki ochrony pracowników przed upadkiem z wysokości, odpowiednie do rodzaju i warunków wykonywania pracy. Jako sprzęt ochrony indywidualnej mogą być stosowane wyłącznie szelki bezpieczeństwa.

Prace na wysokości powinny być organizowane i wykonywane w sposób nie zmuszający pracownika do wychylania się poza poręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym stoi.

PRACE PRZY URZĄDZENIACH ENERGETYCZNYCH

Obiekty z zainstalowanymi urządzeniami, których ruch stwarza zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego, powinny być oznaczone znakami ostrzegawczymi i tablicami z zakazem wstępu osobom nie upoważnionym.

Pomieszczenia ruchu elektrycznego powinny być zamknięte i dostępne tylko dla upoważnionych pracowników.

Urządzenia lub ich części, które mają być poddane pracom konserwacyjnym lub remontowym, powinny być wyłączone z ruchu oraz skutecznie zabezpieczone przed nieprzewidzianym ich włączeniem do ruchu.

Prace w kotłach oraz w komorach i kanałach sieci cieplnych mogą być wykonywane po usunięciu znajdujących się w nich gazów.

Zabrania się sprawadzania obecności gazów w pomieszczeniach, o których mowa w ust. 1, za pomocą otwartego ognia.

Prace wewnątrz zasobników węgla, młynów, wentylatorów, separatorów, cyklonów oraz innych urządzeń do nawęglania mogą być wykonywane po ich opróżnieniu z paliwa, oczyszczeniu z pyłu węglowego i przewietrzeniu, po wyłączeniu z ruchu przenośników oraz innych urządzeń podających i odbierających paliwa, a także po trwałym odcięciu od współpracujących urządzeń, z których mogłyby dostać się spaliny, gorące powietrze lub para wodna.

Prace remontowe przy rurociągach sieci cieplnych mogą być wykonywane po:

1) odłączeniu odcinków remontowanych od sieci znajdujących się pod ciśnieniem pary lub gorącej wody przez zamknięcie zasuw lub zaworów i po zabezpieczeniu remontowanego odcinka przed przedostawaniem sie pary lub gorącej wody do stanowisk pracy osób przeprowadzających prace remontowe,

2) otwarciu zaworów spustowych, odwadniających i odpowietrzających.

odpowiednim zabezpieczeniu zasuw i zaworów przed otwarciem lub zamknięciem przez nieupoważnione osoby oraz po wywieszeniu tablic ostrzegawczych,

Prace przy urządzeniach elektroenergetycznych należy wykonywać po wyłączeniu urządzeń spod napięcia.

Bez wyłączenia napięcia zezwala się na wykonywanie prac:

1) polegających na wymianie w obwodach o napięciu do 1 kV wkładek bezpiecznikowych i żarówek (świetlówek) o nie uszkodzonej obudowie i oprawie,

2) przy wykonywaniu prób i pomiarów w sposób określony w instrukcjach o eksploatacji,

3) w innych wypadkach nie określonych w pkt 1 i 2 wyłącznie przy zastosowaniu specjalnych środków przewidzianych w instrukcjach o eksploatacji, które zapewnią bezpieczne wykonanie pracy.

Wyłączenia urządzeń spod napięcia należy dokonać w taki sposób, aby uzyskać widoczną przerwę w obwodach zasilających urządzenia. Nie jest konieczne, aby przerwa ta była widoczna z miejsca wykonywania prac.

Za widoczną przerwę izolacyjną uważa się:

1) widoczne otwarcie zestyków łącznika na odległość bezpieczną,

2) wyjęcie wkładek bezpiecznikowych,

3) zdemontowanie części obwodu zasilającego.

Przed rozpoczęciem prac przy urządzeniach wyłączonych spod napięcia należy:

1) zastosować odpowiednie zabezpieczenia przed przypadkowym załączeniem napięcia,

2) sprawdzić brak napięcia w wyłączonym obwodzie,

3) uziemić wyłączone urządzenie,

4) wywiesić odpowiednie tablice ostrzegawcze.

PRACE NA POLECENIE

Prace w warunkach szczególnego zagrożenia dla zdrowia i życia ludzkiego mogą być wykonywane przy zastosowaniu odpowiednich środków całkowicie zabezpieczających zdrowie i życie ludzkie oraz na podstawie polecenia pisemnego, wydanego przez osobę kierownictwa lub dozoru, upoważnioną przez kierownika zakładu.

2. Polecenie pisemne powinno określać:

1) zakres, rodzaj, miejsce i termin wykonania pracy,

2) środki, za pomocą których praca ma być wykonana,

3) pracowników wyznaczonych do przygotowania miejsca pracy i dopuszczenia do pracy,

4) pracowników wyznaczonych do kierowania pracami lub do nadzorowania pracy.

Nie wymagają polecenia pisemnego, o którym mowa w ust. 1, czynności związane z ratowaniem życia lub zdrowia ludzkiego oraz prace określone w instrukcjach i wykonywane przez wyznaczonych pracowników.

MASZYNY I URZĄDZENIA TECHNICZNE

Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być tak konstruowane i budowane, aby:

1) zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpieczały pracownika przed urazami, działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, porażeniem prądem elektrycznym, nadmiernym hałasem, szkodliwymi wstrząsami, działaniem wibracji i promieniowania oraz szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy,

2) uwzględniały zasady ergonomii.

Maszyny i inne urządzenia techniczne stare, które nie spełniają wymagań obecnie obowiązujących przepisów, wyposaża się w odpowiednie zabezpieczenia.

Niedopuszczalne jest wyposażanie stanowisk pracy w maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie uzyskały wymaganego certyfikatu na znak bezpieczeństwa i nie zostały oznaczone tym znakiem, zgodnie z odrębnymi przepisami, albo nie posiadają deklaracji zgodności z normami i przepisami

URZĄDZENIA OCHRONNE

to osłony lub takie urządzenia, które spełniają jedną lub więcej z niżej wymienionych funkcji:

- zapobiegają dostępowi do stref niebezpiecznych,

- powstrzymują ruchy elementów niebezpiecznych, zanim pracownik znajdzie się w strefie niebezpiecznej,

- nie pozwalają na włączenie ruchu elementów niebezpiecznych, jeśli pracownik znajduje się w strefie niebezpiecznej,

- zapobiegają naruszeniu normalnych warunków pracy maszyn i innych urządzeń technicznych,

Elementy ruchome i inne części maszyn, które w razie zetknięcia się z nimi stwarzają zagrożenie, powinny być do wysokości co najmniej 2,5 m od poziomu podłogi (podestu) stanowiska pracy osłonięte lub zaopatrzone w inne skuteczne urządzenia ochronne, z wyjątkiem przypadków, gdy spełnienie tych wymagań nie jest możliwe ze względu na funkcję maszyny.

Osłony stosowane na maszynach powinny uniemożliwiać bezpośredni dostęp do strefy niebezpiecznej. Osłony niepełne (wykonane z siatki, blachy perforowanej, prętów itp.) powinny znajdować się w takiej odległości od elementów niebezpiecznych, aby przy danej wielkości i kształcie otworów nie było możliwe bezpośrednie dotknięcie tych elementów.

Urządzenia ochronne stosowane przy maszynach powinny spełniać następujące ogólne wymagania:

1) zapewniać bezpieczeństwo zarówno pracownikowi zatrudnionemu bezpośrednio przy obsłudze maszyny, jak i osobom znajdującym się w jej pobliżu,

2) działać niezawodnie, posiadać odpowiednią trwałość i wytrzymałość,

3) funkcjonować samoczynnie, niezależnie od woli i uwagi obsługującego, w przypadkach gdy jest to celowe i możliwe,

4) nie mogą być łatwo usuwane lub odłączane bez pomocy narzędzi,

nie mogą utrudniać wykonywania operacji technologicznej ani ograniczać możliwości śledzenia jej przebiegu oraz nie mogą powodować zagrożeń i dodatkowego obciążenia fizycznego lub psychicznego pracowników.

Używanie maszyny bez wymaganego urządzenia ochronnego lub przy jego nieodpowiednim stosowaniu jest niedopuszczalne.

O dostrzeżonych wadach lub uszkodzeniach maszyny pracownik powinien niezwłocznie zawiadomić przełożonego.

Maszyn będących w ruchu nie wolno pozostawiać bez obsługi lub nadzoru, chyba że dokumentacja techniczno-ruchowa stanowi inaczej.

Maszyn będących w ruchu nie wolno naprawiać, czyścić i smarować, z wyjątkiem smarowania za pomocą specjalnych urządzeń określonych w dokumentacji techniczno-ruchowej.

Pracownicy zatrudnieni przy obsłudze maszyn z ruchomymi elementami nie mogą pracować w odzieży z luźnymi (zwisającymi) częściami, jak np. luźno zakończone rękawy, krawaty, szaliki, poły, oraz bez nakryć głowy okrywających włosy.

GOSPODARKA WODNO- ŚCIEKOWA

Brygada wyznaczona do pracy w kanale powinna składać się co najmniej z czterech osób, z których najwyżej dwie mogą pracować w kanale, a pozostałe osoby powinny stanowić ich ubezpieczenie.

Przed wejściem do kanału lub studzienki rewizyjnej należy przewietrzyć kanał, zdejmując pokrywy włazowe co najmniej z dwóch studzienek, po obydwu stronach studzienki kontrolowanej.

Po zakończeniu wietrzenia kanału należy sprawdzić, za pomocą analizatorów chemicznych albo lampy bezpieczeństwa, czy nie występują substancje szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne.

Każde wejście do kanału wymaga zastosowania przez pracowników odpowiednich środków ochrony dróg oddechowych.

Pracownicy wykonujący roboty w kanale powinni posiadać przy sobie urządzenia do wykrywania i sygnalizacji obecności gazu oraz zapaloną lampę bezpieczeństwa.

Wszelkie prace związane z używaniem środków żrących i trujących, z wyjątkiem prac w zbiornikach, powinny być wykonywane przez zespoły co najmniej dwuosobowe.

Pracownicy z uszkodzoną skórą rąk i innych nie osłoniętych części ciała nie powinni być dopuszczani do pracy, przy której istnieje możliwość bezpośredniego stykania się ze ściekami.

Wejście do pomieszczeń lub zagłębień przy kratach powinno być poprzedzone zbadaniem czystości powietrza i zawartości tlenu. Badania należy dokonywać za pomocą przyrządów kontrolno-pomiarowych służących do wykrywania gazów szkodliwych i niebezpiecznych oraz lamp bezpieczeństwa.

Pracownicy wchodzący do pomieszczenia zagłębionego przy kratach powinni być wyposażeni w urządzenia do wykrywania gazów niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia oraz posiadać szelki bezpieczeństwa z linką asekuracyjną o odpowiedniej długości.

Pracownik schodzący do pomieszczeń lub zagłębień przy kratach powinien być asekurowany co najmniej przez dwie osoby.

TRANSPORT

Masa ładunków przemieszczanych przy użyciu środków transportowych nie powinna przekraczać dopuszczalnej nośności lub udźwigu danego środka transportowego.

Ładunek powinien być zabezpieczony w szczególności przed upadkiem, przemieszczeniem i zsypywaniem się ze środka transportu.

Przy obsłudze urządzeń transportu zmechanizowanego mogą być zatrudniane tylko osoby o kwalifikacjach właściwych do obsługi określonego urządzenia.

Dźwiganie i przenoszenie przez jednego pracownika przedmiotów, których ciężar przekracza 50 kg, jest zabronione.

Wspólne dźwiganie i przenoszenie ciężarów przekraczających 750 kg dozwolone jest tylko w wyjątkowych przypadkach, gdy względy techniczne nie pozwalają na użycie siły mechanicznej. Powinno być ono dokonywane pod nadzorem i z zachowaniem norm dźwigania przypadających na jednego pracownika.

Stałe zatrudnianie pracownika w ciągu jednej zmiany przy przenoszeniu ładunków ręcznie lub na plecach, choćby o ciężarze dozwolonym, lecz na odległość ponad 25 m lub na wysokość ponad 4 m, jest zabronione.

W przypadkach wyjątkowej konieczności technicznej dopuszczalne jest przenoszenie dorywcze ładunków o ciężarze 50 kg na odległość ponad 25 m przez jednego pracownika, pod warunkiem jednak, że odległość ta nie będzie przekraczać 75 m oraz że pracownik będzie zaopatrzony w odpowiedni sprzęt pomocniczy.

Pracownicy przenoszący przedmioty o ostrych krawędziach lub o powierzchni chropowatej powinni być zaopatrzeni w odpowiednie rękawice ochronne lub dłonice.

Pracownicy przenoszący przedmioty na ramionach powinni być zaopatrzeni w naramienniki ochronne, zapobiegające odgnieceniom i skaleczeniom ramion.

Pracownicy zatrudnieni przy przenoszeniu przedmiotów trujących, zakażonych, cuchnących lub silnie pylących powinni być zaopatrzeni w odpowiednią odzież, ochraniającą ich ciało od zetknięcia się z tymi przedmiotami, a w razie potrzeby ponadto w maski gazowe lub respiratory przeciwpyłowe i okulary ochronne.

Pracownicy przenoszący naczynia o zawartości ciekłej, gorącej, trującej lub żrącej powinni być zaopatrzeni w zależności od wykonywanej pracy w rękawice ochronne i buty gumowe, a w razie potrzeby również w odpowiednią odzież ochronną i w okulary.

Zabronione jest przenoszenie przez jednego pracownika przedmiotów, których długość wynosi ponad 4 m, a ciężar ponad 30 kg.

Przedmioty o długości powyżej 4 m i o ciężarze powyżej 30 kg mogą być przenoszone przez odpowiednią liczbę pracowników, nie mniejszą jednak niż 2, z tym aby na jednego pracownika przypadał ciężar do:

1) 50 kg, gdy praca ma charakter dorywczy i odległość przenoszenia nie przekracza 25 m;

2) 45 kg, gdy praca ma charakter dorywczy, a odległość przenoszenia przekracza 25 m, lub gdy praca ma charakter stały, a odległość przenoszenia nie przekracza 25 m;

3) 40 kg, gdy praca ma charakter stały, a odległość przenoszenia wynosi od 25 m do 75 m.

Przy zespołowym przenoszeniu odstępy pomiędzy pracownikami powinny wynosić co najmniej 0,75 m.

Zabronione jest ręczne przenoszenie przedmiotów, których środek ciężkości po ustawieniu w pozycji do podnoszenia i po podniesieniu znajdowałby się powyżej połowy wysokości przedmiotu.

Odstęp pomiędzy pracownikami przenoszącymi przedmiot ręcznie a ścianami pomieszczeń powinien wynosić co najmniej 0,45 m, odległość zaś najdalej sięgających punktów obrysu przedmiotu przenoszonego od stropu lub znajdujących się pod nim przedmiotów powinna wynosić po podniesieniu przedmiotu co najmniej 0,30 m.

Zabronione jest przetaczanie przez jednego pracownika beczek o ciężarze ponad 300 kg.

Zabronione jest przetaczanie po pochylni przez jednego pracownika beczek o ciężarze ponad 50 kg.

Zabronione jest przetaczanie ręczne beczek po pochylniach stromych o kącie nachylenia ponad 30°. Czynność ta powinna być dokonywana jedynie przy zastosowaniu lin lub innych urządzeń, zapewniających jej bezpieczne wykonanie.

Zabronione jest stałe przenoszenie przez jednego pracownika worków, beczek i skrzyń o ciężarze ponad 30 kg po schodach lub pochylniach na wysokość wyższą niż 4 m.

Materiały ciekłe o właściwościach szkodliwych dla zdrowia lub gorące, których ciężar wraz z naczyniem i uchwytem przewyższa 25 kg, nie mogą być przenoszone przez jednego pracownika.

Naczynia otwarte, zawierające materiały o właściwościach szkodliwych dla zdrowia lub gorące, powinny posiadać zabezpieczenia, zapobiegające pryskaniu ich zawartości na zewnątrz, oraz odpowiednie uchwyty, umożliwiające bezpieczne trzymanie bezpośrednio naczyń lub włożenie w uchwyty odpowiednich nosideł; powierzchnia cieczy w tych naczyniach powinna znajdować się co najmniej o 15 cm poniżej brzegu naczynia.

Szerokość dróg przeznaczonych do przewozu wózkami przy ruchu jednokierunkowym powinna być o 60 cm większa niż szerokość naładowanego wózka, przy ruchu zaś dwukierunkowym o 90 cm większa niż podwójna szerokość naładowanego wózka.

Jeżeli drogi zbudowane są z desek, grubość desek powinna wynosić co najmniej 4 cm.

Jeżeli drogi z desek dla taczek są wzniesione nad poziom, np. na mostkach lub na kozłach, szerokość ich powinna wynosić co najmniej 1 m. Drogi powinny posiadać krawężniki o wysokości co najmniej 0,15 m i oporęczenie o wysokości 1,10 m.

 Zabronione jest wtaczanie wózków na odległość ponad 200 m na pochylenie większe niż 3%.

Drogi dla taczek wolno układać z pochyleniem nie większym niż 10%.

Dopuszczalny ciężar ładunku przesuwanego po terenie poziomym po nawierzchni twardej nie powinien przekraczać 400 kg na osobę, nie licząc ciężaru wózka.

Przy przesuwaniu wózków na odległość większą niż 250 m, jak również po pochyleniach większych niż 2% ciężar ładunku nie powinien przekraczać 300 kg na osobę.

Dopuszczalny ciężar ładunku przesuwanego na wózku na szynach po terenie poziomym nie powinien przekraczać 500 kg na osobę, nie licząc ciężaru wózka.

Przy przesuwaniu wózków na odległość większą niż 500 m ciężar ładunku nie powinien przekraczać 450 kg na osobę.

Przy przesuwaniu wózków po pochyleniach większych niż 2% ciężar ładunku nie powinien przekraczać 350 kg na osobę.

Dopuszczalny ciężar przewożony na taczkach po nawierzchni twardej powinien wynosić najwyżej 100 kg nie licząc ciężaru taczek, po nawierzchni zaś miękkiej - 75 kg.

Podnoszenie lub opuszczanie ciężarów powinno być poprzedzone sygnałem ostrzegawczym.

Przebywanie osób pod zawieszonym ciężarem jest zabronione.

Wzbronione kobietom są prace transportowe takie jak:

Ręczne dźwiganie ciężarów:

1) 12 kg - przy pracy stałej,

20 kg - przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinę w czasie zmiany roboczej).

Ręczne przenoszenie pod górę - po pochylniach, schodach itp., których maksymalny kąt nachylenia przekracza 30o, a wysokość 5 m - ciężarów o masie przekraczającej:

1) 8 kg - przy pracy stałej,

2) 15 kg - przy pracy dorywczej (do 4 razy na godzinę w czasie zmiany roboczej).

Przewożenie ciężarów o masie przekraczającej:

1) 50 kg - przy przewożeniu na taczkach jednokołowych,

2) 80 kg - przy przewożeniu na wózkach 2, 3 i 4-kołowych,

3) 300 kg - przy przewożeniu na wózkach po szynach.

Wyżej podane dopuszczalne masy ciężarów obejmują również masę urządzenia transportowego i dotyczą przewożenia ciężarów po powierzchni równej, twardej i gładkiej o pochyleniu nie przekraczającym:

2% - przy pracach wymienionych w pkt 1 i 2,

1% - przy pracach wymienionych w pkt 3.

W przypadku przewożenia ciężarów po powierzchni nierównej w sposób określony w pkt 1 i 2, masa ciężarów nie może przekraczać 60% wielkości podanych w tych punktach

Kobietom w ciąży i w okresie karmienia zabronione są prace związane z transportem ciężarów przekraczających 1/4 określonych wyżej wartości,

Od 01.01.2002 r. będzie obowiązywać nowe. Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 14 marca 2000 r.w sprawie bhp higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych.(Dz. U. z dnia 10 kwietnia 2000 r.)

MAGAZYNOWANIE I SKŁADOWANIE

2. Przy składowaniu materiałów należy:

1) określić dla każdego rodzaju składowanego materiału miejsce, sposób i dopuszczalną wysokość składowania,

3) zapewnić, aby masa składowanego ładunku, łącznie z masą urządzeń przeznaczonych do jego składowania i transportu, nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia podłóg i stropów, regałów itp. na których odbywa się składowanie,

Przy składowaniu materiałów w stosach należy zapewnić:

1) stateczność stosów poprzez składowanie na wysokość uzależnioną od rodzaju materiałów (ich wymiarów, masy, kształtu) oraz wytrzymałości opakowań,

2) wiązanie między warstwami,

3) układanie stosów tak, aby środek ciężkości przedmiotów składowanych pozostawał wewnątrz obrysu stosów,

4) zachowanie odległości między stosami, umożliwiającej bezpieczne układanie i przemieszczanie materiałów.

Niedopuszczalne jest składowanie materiałów bezpośrednio pod elektroenergetycznymi liniami napowietrznymi lub w odległości mniejszej (licząc w poziomie od skrajnych przewodów) niż:

1) 2 m - od linii niskiego napięcia,

2) 5 m - od linii wysokiego napięcia do 15 kV,

3) 10 m - od linii wysokiego napięcia powyżej 15 kV.

MAGAZYNOWANIE, SKŁADOWANIE I STOSOWANIE SUBSTANCJI CHEMICZNYCH i NIEBEZPIECZNYCH

Pracodawca jest obowiązany informować pracowników o właściwościach fizycznych, chemicznych i biologicznych stosowanych w zakładzie pracy materiałów, półfabrykatów i wyrobów gotowych oraz o stopniu ich szkodliwości dla zdrowia pracowników, a także o sposobach bezpiecznego ich stosowania oraz postępowania z nimi w sytuacjach awaryjnych.

Materiały niebezpieczne należy przechowywać w miejscach i opakowaniach przeznaczonych do tego celu i odpowiednio oznakowanych.

Zbiorniki, naczynia i inne opakowania służące do przechowywania materiałów niebezpiecznych powinny być:

1) oznakowane w sposób jednoznaczny

2) wykonane z materiału nie powodującego niebezpiecznych reakcji chemicznych z ich zawartością i nie ulegającego uszkodzeniu w wyniku działania znajdującego się w nich materiału niebezpiecznego,

3) wytrzymałe i zabezpieczone przed uszkodzeniem z zewnątrz odpowiednio do warunków ich stosowania,

4) odpowiednio szczelne i zabezpieczone przed wydostawaniem się z nich niebezpiecznej zawartości lub dostaniem się do ich wnętrza innych substancji, które w kontakcie z ich zawartością mogą stworzyć stan zagrożenia,

5) wypełnione w sposób zapewniający wolną przestrzeń odpowiednio do możliwości termicznego rozszerzania się cieczy w warunkach przechowywania, transportu i stosowania.

Przechowywanie materiałów niebezpiecznych w pojemnikach i opakowaniach służących do środków spożywczych jest niedopuszczalne.

Butle należy zabezpieczyć przed upadkiem, stosując bariery, przegrody lub inne środki ochronne, a zawory butli zabezpieczyć kołpakami.

Butle z gazami palnymi należy ustawiać co najmniej 1 m od nie osłoniętych grzejników i 10 m od źródeł ognia otwartego.

Składowanie butli z gazami skroplonymi w pomieszczeniach położonych poniżej poziomu terenu oraz w budynkach nie przeznaczonych do tego celu jest zabronione.

W miejscu przeładunku materiałów niebezpiecznych nie mogą przebywać osoby nie zatrudnione przy tych pracach.

9


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Szczegółowy program szkolenia okresowego w zakresie bhp i ppoż dla prac i kier
PRACA DYPLOMOWA BHP - ORGANIZACJA PRACY W PSP, TEMATY PRAC DYPLOMOWYCH Z BHP
PRACA DYPLOMOWA SPIS TREŚCI, TEMATY PRAC DYPLOMOWYCH Z BHP
projekt org prac kier
Materialy na szkolenie bhp id 2 Nieznany
inst bhp prac elektronarzędziami, BHP, Instrukcje BHP
PRACA DYPLOMOWA - BHP FRYZJERA - SPIS TREŚCI, TEMATY PRAC DYPLOMOWYCH Z BHP
Pytania na obronę, TEMATY PRAC DYPLOMOWYCH Z BHP
sciaga materialy niezelazne, Technik BHP, materiałoznastwo (licha2) (1) (krzycho800)
Książka kontroli prac spawalniczych, BHP
PRACA DYPLOMOWA BHP, TEMATY PRAC DYPLOMOWYCH Z BHP
praca dyplomowa z bhp - fryzjer, TEMATY PRAC DYPLOMOWYCH Z BHP
Inne org nadzor war prac, Studia BHP
materiały dla słuchaczy bhp 2, BHP
TEMATY PRAC DYPLOMOWYCH Z BHP(1), TEMATY PRAC DYPLOMOWYCH Z BHP
Materiały niemetalowe, Testy BHP, bhp

więcej podobnych podstron