Pole pracy sterowniczej

Pole widzenia urządzeń sygnalizacyjnych

Rodzaje urządzeń sygnalizacyjnych

Wg kryterium złożoności informacji zawartej w sygnale wyróżniamy:

Wskaźniki wychyłowe

Wymagania ergonomiczne :

• Wielkość i kształt tarczy

• Podziałka

• Kształt i wielkość cyfr i liter

• Długość wskazówek i ich odległość od tarczy

Wielkość tarczy

Zasada ergonomiczna

Średnica tarczy ≥ 2,5 cm

Uwarunkowania:

• odległość obserwacji

• liczba działek ( jaką musi zawierać skala tarczy ze względu na jej funkcję)

Podziałka

Podstawowe wymagania ergonomiczne czytelności podziałki:

• grubość i odstęp między kreskami podziałki

• zróżnicowanie długości kresek oznaczających określone interwały

• moduł dziesiętny

• kąt obserwacji

• oświetlenie

• kontrast kresek podziałki i tła

Kształt oraz wielkość cyfr i liter

Według E.J. Grandjean'a:

h = 0,005 L

h - wysokość liter i cyfr [mm]

L - odległość od oczu [mm]

Ponadto,

• Szerokość litery lub cyfry - 2/3 wysokości

• Grubość linii - 1/6 wysokości

• Odległość między dwiema liniami - 1/5 wysokości

• Odległość między słowami i literami - 2/3 wysokości

Wskazówka:

Wskaźniki cyfrowe (liczniki)

• Rodzaje: liczniki elektroniczne, liczniki z ruchomym bębnem

• Zalety:

• uniwersalność

• niewielkie wymiary

• możliwość dodatkowej sygnalizacji stanów krytycznych za pomocą migotania

• wielkość cyfr > od cyfr na tarczach, możliwość odczytywania wskazań nawet z odległości 10 - 20 m

• Wady:

• ograniczona przydatność do sygnalizowania procesów czy zjawisk o zbyt dużej szybkości zmian

Punkty normalne - punkty określone przez położenie wskazówki, odpowiadające normalnemu stanowi kontrolowanego procesu.

Punkty normalne we wskaźnikach umieszczonych:

• w rzędzie obok siebie - położenie godziny 900

• w kolumnie jeden nad drugim - położenie godziny 1200

PODSTAWOWE CECHY URZĄDZEŃ STEROWNICZYCH

Urządzenia sterownicze powinny spełniać trzy podstawowe warunki :

• być dostępne

• rozpoznawalne

• operatywne, czyli łatwe do manipulowania

Dostępność urządzeń sterowniczych

Zależy od:

• ich względnego rozmieszczenia w stosunku do innych przedmiotów i urządzeń,

• ich rozmieszczenia w przestrzeni roboczej

Zbiór punktów w przestrzeni na które pracownik musi oddziaływać w czasie pracy, nazywamy jego polem działania albo przestrzenią roboczą.

Rozpoznawalność urządzeń sterowniczych

Wzrokowa rozpoznawalność zależy od tych samych czynników, od których zależy rozpoznawalność wszelkich sygnałów.

( cechy rozpoznawalne dotykiem - ważne przy “ruchach ślepych” )

Operatywność urządzeń sterowniczych

Zależy od :

• struktury czasowej czynności,

• zgodności struktury z funkcją

• oporu

Struktura czasowa czynności:

• sukcesywna - operacje wykonywane są kolejno jedna po drugiej.

• równoczesna - operacje wykonywane są równocześnie

( urządzenie mniej operatywne , problem koordynacji motorycznej )

Zgodność struktury urządzenia z jego funkcją

Np. kierunek ruchu steru odpowiada kierunkowi ruchu pojazdu

Opór urządzenia sterowniczego

Opór średni ------ proces sterowania najsprawniejszy

Opór nadmierny ---- pogarsza szybkość i dokładność sterowania (powstanie objawów zmęczenia dynamicznego)

Opór zbyt mały ----- pogarsza szybkość i dokładność sterowania, urządzenie staje się nadmiernie podatne na niezamierzone i niekontrolowane ruchy operatora

( powstawanie zmęczenia spowodowanego statycznym wysiłkiem mięśni ).

Rozróżnialność

Rozmieszczenie przestrzenne US

• uwzględnienie danych antropometrycznych (maksymalne i normalne zasięgi kończyn człowieka o 5 - centylowej charakterystyce wymiarowej)

• zbyt bliskie umiejscowienie US utrudnia manipulowanie (w pionie odległość min. 12,5 cm, w poziomie min. 20 cm)

• duża liczba US - zróżnicowanie wielkości i kształtów uchwytów lub ujednolicenie ich położeń zerowych

• różnica między gałką większą i mniejszą - nie mniejsza niż 20%

• dostosowanie kształtów uchwytów do anatomicznych kształtów dłoni

Rozróżnialność US

Dostępność US

• Usytuowanie uchwytu wewnątrz przestrzeni ograniczonej funkcjonalnym zasięgiem kończyn człowieka

• Uchwyty najczęściej używanych US powinny być usytuowane wewnątrz strefy wokół stawu łokciowego ( przy normalnym położeniu kończyny) określonej promieniem wynoszącym 30 cm dla kobiet i 35 cm dla mężczyzn

• Zasięg ten może być modyfikowany przez dopuszczalne ruchy łokcia w granicach 5 cm

• Maksymalne uniesienie łokcia nie powinno przekraczać 8 cm

Bezpieczeństwo działania US

(wybrane przykłady)

• Umieszczenie US w specjalnym zagłębieniu

• Otoczenie specjalną barierą

• Oddalenie US od siebie lub rozmieszczenie ich zgodnie z kolejnością użycia

• Przykrywy nad elementami manipulacyjnymi

• Mechaniczna blokada w poszczególnych położeniach elementów manipulacyjnych

Rodzaje urządzeń sterowniczych US

• Przyciski ręczne

• Przyciski nożne

• Przełączniki obrotowe (strzałkowe, gałkowe)

• Wyłączniki uchylne

• Gałki obrotowe

• Dźwignie (drążki)

• Korby

• Kierownice (koła sterowe)

• Pedały

ZASADY ROZMIESZCZANIA WSKAŹNIKÓW I ELEMENTÓW STEROWNICZYCH

1. ZASADA SPEŁNIANEJ FUNKCJI

Polega na grupowaniu razem wskaźników lub elementów sterowniczych spełniających podobną funkcję.

2. ZASADA WAŻNOŚCI

Grupowanie w zależności od tego, w jakim stopniu warunkują one realizację zadania.

3. ZASADA OPTYMALNEGO ROZMIESZCZENIA

Znalezienie dla każdego elementu optymalnego miejsca z punktu widzenia ich zastosowania ( wygody, dokładności, szybkości, potrzebnej siły itp. )

4. ZASADA KOLEJNOŚCI UŻYCIA

Przestrzenne ulokowanie elementów według odpowiadającej kolejności wykorzystania.

5. ZASADA CZĘSTOŚCI UŻYCIA

Rozmieszczenie elementów według częstości użycia, po uprzednim określeniu tej częstości.

METODY USTALANIA POTRZEBNYCH INFORMACJI

• Wykonywanie zdjęć filmowych,

• Wykorzystanie kamery punktowej,

• Bezpośrednia obserwacja,

• Zbieranie opinii.

---