Zasadnicze cechy stosunku cywilno-prawnego powinny dać wyobrażenie o czym będzie ten wykład.

Stosunek cywilno-prawny charakteryzują 3 właściwości:

• stosunek ten ma na ogół charakter majątkowy, co miałoby znaczyć, że jest on mierzalny w pieniądzu, np. stosunek sprzedaży, którego wartość będzie o tyle łatwo uchwycić, gdyż będzie odpowiadała cenie przedmiotu sprzedaży; lub niemajątkowy, np. stosunki związane z dobrami osobistymi (godność, zdrowie, nazwisko), stosunki prawno-rodzinne,

• zachodzą one pomiędzy równorzędnymi stronami, ich partnerstwo, brak hierarchii decydują o charakterze tych stosunków; inaczej jest w stosunku administracyjno-prawnym, gdzie jedna strona jest wyżej od drugiej; obie strony mają w istocie swej taką samą pozycję;

• powstają i ustają bez przymusu państwa; autonomia woli stron, która decyduje, iż stosunki te nie będą powstawały z woli samych stron, ale one również będą samodzielnie ustalały jego treść, a nawet podejmowały decyzję z kim stosunek będzie tworzony; najdobitniej wyrażone jest to w swobodzie umów

Zasadnicze elementy stosunku prawnego. Są 3 zasadnicze elementy:

• podmioty - kto może być stroną stosunku: osoby fizyczne (człowiek), osoby prawne (jednostka organizacyjna, której nadano osobowość prawną), tzw. ułomne osoby prawne (nie są one tak oznaczonymi przez ustawodawcę; nie mają one osobowości prawnej; mają one zdolność prawną; spółki handlowe osobowe - spółka jawna, wspólnoty mieszkaniowe;

• przedmiot - najczęściej będzie to rzecz rozumiana jako przedmiot materialny czyli wyodrębniona część przyrody; inne dobra np. papiery wartościowe;

• treść - prawa i obowiązki stron (wspomnianych wyżej podmiotów); najczęściej dochodzi do ustalenia obowiązków, bo są korelatem praw drugiej strony, która z kolei jest uprawnioną

Podstawowe działy (części) prawa cywilnego.

Część ogólna prawa cywilnego - zespół przepisów dotyczących jakichkolwiek stosunków cywilno-prawnych np. przepisy stanowiące o osobach fizycznych, prawnych, ułomnych.

Prawo rzeczowe - zespół przepisów określających prawa względem rzeczy, czyli prawa do określonej rzeczy; charakteryzują się tym, że jest zamknięta ich liczba; postacie tego prawa nie są swobodnie określanymi przez strony stosunku, lecz ustawodawca decyduje o postaci prawa rzeczowego; na gruncie polskiego porządku prawnego w rachubę wchodzą: własność, użytkowanie wieczyste, prawa rzeczowe ograniczone; 5 praw rzeczowych ograniczonych - użytkowanie, służebność, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, hipoteka, zastaw.

Zobowiązania - przepisy, które przede wszystkim dotyczą wierzyciela i dłużnika; wierzyciel to osoba uprawniona do żądania spełnienia świadczenia (wierzytelności); dłużnik ma zadośćuczynić temu żądaniu, czyli ma obowiązek spełnić świadczenie (dług); wierzyciel i dłużnik wchodzą w rachubę wtedy, gdy jest umowa

Spadki - przepisy, które określałyby przejście majątku zmarłego na inne osoby

Prawo rodzinne - przepisy określające nie tylko zawarcie małżeństwa i jego ustanie, ale również stosunki majątkowe między nimi, przepisy dotyczące rodziców i dzieci (o macierzyństwie, ojcostwie, kurateli, opiece)

Prawo handlowe - przepisy, które określałyby ustrój przedsiębiorcy (np. spółki, przedsiębiorstwo państwowe); określają również ustalenia handlowe (umowy gospodarcze, które są zawierane przez przedsiębiorców lub co najmniej z udziałem jednego przedsiębiorcy)

Prawa na dobrach niematerialnych - prawo autorskie, prawo wynalazcze, prawo znaku towarowego i innych dóbr, które są wymysłem, nagłym błyskiem intelektu

Prawo papierów wartościowych - przepisy, które określają nie tylko postacie papierów wartościowych, ale również obrót tymi papierami np. obrót giełdowy.

Źródła prawa cywilnego

Kodeks cywilny - z 1964 roku; składa się z 4 części, które odpowiadają 4 pierwszym działom prawa cywilnego; ostatnia zmiana weszła w życie 25.09.2010

Kodeks rodzinny i opiekuńczy - wydany w 1964 roku; jest zmieniany; kupić na semestr letni.

Kodeks spółek handlowych -

Kodeks postępowania cywilnego - przepisy określające przede wszystkim procedurę sądową; postępowanie egzekucyjne, postępowanie zabezpieczające; nie kupować.

CZĘŚĆ OGÓLNA PRAWA Cywilnego

Z ogółu zdarzeń prawnych trzeba by było dostrzec fakty i działania. Fakty to takie zdarzenia prawne, które są niezależnymi od woli osoby np. urodzenie, śmierć. Działania to takie zdarzenia prawne, które są zależne od wpływu danej osoby. Wpływa na nie ta osoba, z którą są związane. Są 2 grupy działań:

1. czynności zmierzające do wywołania skutków prawnych:

• czynności prawne - takie stany faktyczne, które obejmują co najmniej jedno oświadczenie woli; nie ma czynności prawnej bez oświadczenia woli; oświadczenie woli można utożsamiać z umową

• konstytutywne orzeczenia sądowe - takie orzeczenia, które miałyby prowadzić do powstania lub ustania stosunku prawnego; zwykle orzeczenia sądowe mają charakter deklaratywny; przykładem takiego orzeczenia konstytutywnego jest orzeczenie rozwodu

• decyzja administracyjna - takie, które mają oddziaływać na stosunek cywilno-prawny; jest ich niewiele; przykładem jest wywłaszczenie

czyny - takie zdarzenia prawne, które są zależnymi od woli osoby, która to osoba nie zmierza do wywołania skutków prawnych; wola osoby nie jest ukierunkowana na wywołanie skutków prawnych, choć one miałyby wejść w rachubę; przykładem jest kopnięcie piłki :

• czyny niedozwolone - różnorodne stany faktyczne, z którymi ustawodawca łączy obowiązek naprawienia szkody; nie może on być utożsamiany z przestępstwem; okoliczności, które mają uzasadnić wyrządzenie szkody

Osoby fizyczne

Będą nas interesowały ze względu na dwie zdolności:

1. prawną - możliwość nabywania praw, zaciągania obowiązków; jej brak oznacza niemożliwość nabycia prawa i zaciągnięcia obowiązków

2. do czynności prawnych

ARTYKUŁ 8 KC §1 Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.

Nasciturus (dziecko poczęte) nie ma zdolności prawnej. W zakresie korzyści powinno być tak samo traktowane, jak dzieci narodzone.

Przykład Dziecko rodzi się po śmierci ojca. Czy dziedziczy? Spadek jest otwarty w chwili śmierci spadkodawcy. Nie może ono nabyć choćby takiego, które wynikałoby ze spadku.

ARTYKUŁ 927 KC §2 Jednakże dziecko, w chwili otwarcia spadku już poczęte może być spadkobiercą, jeżeli urodzi się żywe.

ARTYKUŁ 446¹ KC Z chwilą urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych przed urodzeniem.

ARTYKUŁ 142 KRO Jeżeli ojcostwo mężczyzny nie będącego mężem matki zostało uwiarygodnione, matka może żądać, ażeby mężczyzna ten jeszcze przed urodzeniem się dziecka wyłożył odpowiednią sumę pieniężną na koszty utrzymania matki przez trzy miesiące w okresie porodu oraz na koszty utrzymania dziecka przez pierwsze trzy miesiące po urodzeniu. Termin i sposób zapłaty tej sumy określa sąd.

Dla tego dziecka może być ustalony kurator, który będzie chronił jego praw.

ARTYKUŁ 75 KRO §1 Można uznać ojcostwo przed urodzeniem się dziecka już poczętego

Nasciturus ma zdolność prawną, która byłaby:

• ograniczona - obejmuje jedynie możliwość nabywania praw;

• warunkowa - pod warunkiem, że urodzi się żywe

ARTYKUŁ 9 Kc W razie urodzenia się dziecka domniemywa się, że przyszło ono na świat żywe.

Zdolność prawna trwa do udokumentowanej śmierci. Należy liczyć się ze skutkami zaginięcia, które miałoby oznaczać brak informacji o danej osobie i jej zwłok. Wchodzą tutaj w rachubę:

1. uznanie za zmarłego

ARTYKUŁ 29 KC §1 Zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło lat dziesięć od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył; jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarczy upływ lat pięciu §2 Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy.

2. sądowe stwierdzenie zgonu

ARTYKUŁ 535 KPC Do postępowania o stwierdzenie zgonu osoby, której śmierć mimo niesporządzenia aktu zgonu jest niewątpliwa, stosuje się odpowiednio przepisy oddziału poprzedzającego ze zmianami przewidzianymi w oddziale niniejszym.

Ad. A Charakteryzuje się tym, że stwierdza je sąd po ustaleniu dwóch okoliczności (przesłanek), czyli wzmiankowanego zaginięcia i upływu czasu; na ogół potrzeba 10 lat do uznania określonej osoby za zmarłą.

ARTYKUŁ 30 KC §1 Kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem, ten może być uznany za zmarłego po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa lub inne szczególne zdarzenie.

W przypadku dziecka, które zaginęło i nie ukończyło 13 roku życia, to należy poczekać do momentu, w którym ukończy 23 lata. To 10 lat jest liczone od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło zaginięcie. Skutki uznania za zmarłego są takie jak śmierci, czyli majątek tej osoby przechodzi na spadkobierców. Jeżeli ta osoba pozostawała w związku małżeńskim, to nic nie stoi na przeszkodzie wstąpieniu współmałżonka w związek małżeński. Sąd zobowiązany jest, w przypadku odnalezienia tej osoby, wydać orzeczenie uchylające uznanie danej osoby za zmarłą. Odpadną prawa do majątku spadkobierców. Odnaleziony ma prawo żądać zwrotu majątku (przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu)

ARTYKUŁ 409 KC Obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu.

Spadkobierca nie musiał się liczyć z obowiązkiem zwrotu. Jeżeli to roztrwonił, to nie musi zwracać, ale jeśli oszczędzał, to musi oddać.

ARTYKUŁ 55 KRO § 1. W razie uznania jednego z małżonków za zmarłego domniemywa się, że małżeństwo ustało z chwilą, która w orzeczeniu o uznaniu tego małżonka za zmarłego została oznaczona jako chwila jego śmierci.

§ 2. Jeżeli po uznaniu jednego z małżonków za zmarłego drugi małżonek zawarł nowy związek małżeński, związek ten nie może być unieważniony z tego powodu, że małżonek uznany za zmarłego żyje albo że jego śmierć nastąpiła w innej chwili aniżeli chwila oznaczona w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego. Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli w chwili zawarcia nowego związku małżeńskiego strony wiedziały, że małżonek uznany za zmarłego pozostaje przy życiu.

Będą preferencje dla tego nowego małżeństwa, ale nie zawsze. Nowe małżeństwo może zostać unieważnione.

Ad. B Sądowe stwierdzenie zgonu jest określone w Kodeksie postępowania cywilnego. Z art. 535 wynika jedna przesłanka decydująca o tym stwierdzeniu. Jest nią niewątpliwość śmierci osoby zaginionej. W przypadku sądowego stwierdzenia zgonu nie jest potrzebnym upływ czasu. Sądowe stwierdzenie zgonu może być orzeczone choćby nazajutrz po zaginięciu, ale tylko takim oznaczającym niewątpliwość śmierci. Niewątpliwość nie może oznaczać w tym wypadku pewności. Nie byłoby przeszkody, aby rozumieć tę niewątpliwość jako bardzo wysoki stopień prawdopodobieństwa śmierci osoby zaginionej, tak wysoki, że aż graniczący z pewnością, ale jej nie osiągający. Takie ustalenia byłyby możliwe wtedy, kiedy np. określona osoba ginie w pożarze.Skutki sądowego stwierdzenia zgonu są takie same, jak uznania za zmarłego.

Zdolność do czynności prawnych

Polega na możliwości nabywania praw, zaciągania obowiązków. Możliwość ta miałaby polegać na własnym działaniu polegającym na złożeniu oświadczenia woli, czyli na dokonaniu czynności prawnej. Poprzez czynność prawną miałoby być rozumiane nabyte prawo lub zaciągnięty obowiązek. Zdolność ta wymaga już pewnego rozeznania. Na nią wpływa zarówno wiek, jak i ubezwłasnowolnienie.

ARTYKUŁ 13 §1 Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa i narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

§2 Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską

O ubezwłasnowolnieniu orzeka sąd. W I instancji właściwy jest Sąd Okręgowy orzekający w składzie 3 sędziów zawodowych. O ubezwłasnowolnienie nie może wystąpić każdy, lecz osoba bliska tej, która ma być ubezwłasnowolniona, np. współmałżonek, rodzice, rodzeństwo, prokurator. Ubezwłasnowolnienie jest w 2 postaciach:

1. całkowite - wejdzie w rachubę wtedy, kiedy wystąpią 3 przesłanki: ukończony 13 rok życia, ustalenie zaburzeń psychicznych, które miałyby tę osobę dotykać (choroby psychiczne, niedorozwój umysłowy), niemożność kierowania swoim zachowaniem (zaburzenia psychiczne musiałyby być tak intensywne, że nie może nad sobą ta osoba panować); skutki - utrata zdolności do czynności prawnych, ustanowienie dla takiej osoby opiekuna

2. częściowe - 3 przesłanki: ukończony 18 rok życia, zaburzenia psychiczne, ustalenie, że osobie tej potrzebna jest pomoc w prowadzeniu jej spraw (może kierować swoim postępowaniem i zaburzenia psychiczne nie są tak intensywne, potrzeba jej jedynie wsparcia); skutki - ograniczenie zdolności do czynności prawnych, ustanowienie dla takiej osoby kuratora

ARTYKUŁ 16 §1 Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa i narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

§2 Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

Zakresy zdolności do czynności prawnych:

1. brak zdolności do czynności prawnych - obejmuje osoby całkowicie ubezwłasnowolnione i osoby, które nie ukończyły 13. roku życia (ARTYKUŁ 14); jest pewna kategoria umów, które zostaną przez takie osoby zawarte; właściwości tych umów - umowy powszechnie zawierane w drobnych, powszechnych sprawach życia codziennego, muszą być one wykonanymi, nie mogą być rażąco krzywdzące

ARTYKUŁ 14 §1 Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.

§2 Jednakże gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych

2. ograniczona zdolność do czynności prawnych - obejmuje osoby częściowo ubezwłasnowolnione, osoby niepełnoletnie, które ukończyły 13. rok życia oraz osoby, które mają doradcę tymczasowego (dla osoby która ma być ubezwłasnowolniona i względem której toczy się postępowanie o ubezwłasnowolnienie) [ARTYKUŁ 548 KPC]; pozycja tych osób jest bardzo złożona; osoby te mogą dokonywać czynności prawnych za zgodą przedstawiciela ustawowego (ARTYKUŁ 17; ARTYKUŁ 63.1), zgoda taka może być wyrażona przed dokonaniem czynności prawnej, jednocześnie z dokonywaniem czynności prawnej lub po dokonaniu czynności prawnej (potwierdzenie); skutki dokonania bez zgody - czynność taka nie jest nieważna, lecz jest dotknięta bezskutecznością zawieszoną (brak pełnej skuteczności, wymóg jej potwierdzenia; ARTYKUŁ 18 - kontrahent będzie mógł wpłynąć na wyjaśnienie skutków zawartej umowy, dokonanej czynności prawnej; będzie mógł również wyznaczyć przedstawicielowi ustawowemu termin potwierdzenia zawartej umowy; jeżeli po upływie czasu takiej zgody nie będzie, to kontrahent staje się wolnym, czyli wiadomo, że umowa jest nieskuteczną); są pewne czynności, które mogą być samodzielnie dokonywanymi przez osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych; są także i takie czynności prawne, które osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnych nie będą mogły dokonywać nawet za zgoda przedstawiciela ustawowego (ARTYKUŁ 944.1), np. sporządzenie testamentu

ARTYKUŁ 548 KPC § 1. Jeżeli ubezwłasnowolniona ma być osoba pełnoletnia, sąd może na wniosek uczestnika postępowania lub z urzędu, przy wszczęciu lub w toku postępowania, ustanowić dla niej doradcę tymczasowego, gdy uzna to za konieczne dla ochrony jej osoby lub mienia.

ARTYKUŁ 17 Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.

ARTYKUŁ 63 §1 Jeżeli do dokonania czynności prawnej potrzebna jest zgoda osoby trzeciej, osoba ta może wyrazić zgodę także przed złożeniem oświadczenia przez osoby dokonywające czynności albo po jego założeniu. Zgoda wyrażona po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od jego daty.

ARTYKUŁ 18 §1 Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela.

ARTYKUŁ 944 §1 Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych.

§2 Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela

3. pełna zdolność do czynności prawnych - obejmuje osoby pełnoletnie, które nie zostały ubezwłasnowolnione

Osoby prawne są to jednostki organizacyjne, które mocą przepisów mają nadaną osobowość prawną. Ta właściwość - osobowość prawna - jest przyznawana przez ustawodawcę, czyli osoba prawna wejdzie w rachubę tylko wtedy, kiedy tak ustawodawca postanowi i gdy znajdziemy przepis, z którego miałby ów fakt wynikać. Brak takiego przepisu będzie oznaczał, że jednostka nie ma osobowości prawnej.

Powstawanie osoby prawnej. Są 3 systemy tworzenia osoby prawnej:

1. w drodze aktu organu władzy - może to być władza ustawodawcza (np. powstanie uniwersytetu państwowego), wykonawcza (np. powstanie przedsiębiorstwa państwowego);

2. poprzez system koncesyjny - potrzebne jest zezwolenie odpowiedniej władzy, jej zgody; założyciele osoby prawnej winny wystąpić o odpowiednią zgodę (np. banki);

3. poprzez system normatywny - najczęściej stosowany; będzie wystarczającym, aby założyciele osoby prawnej dochowali wszelkim wymaganiom, które są określone ogólnie dla danego typu osoby prawnej; nie wchodzi tutaj w rachubę indywidualny akt; tak powstają spółki z ograniczoną odpowiedzialnością; należy wystąpić o zarejestrowanie osoby prawnej.

Osoby prawne podlegają rejestracji, co ma miejsce na ogół. Są różne rejestry, w których następuje wpis. Pierwszoplanowe znaczenie ma Krajowy Rejestr Sądowy (KRS). Jest on prowadzony przez sądy rejonowe i w odpowiednim systemie informatycznym (wpis będzie zapisem komputerowym). Wgląd do tego rejestru jest w każdym sądzie rejonowym prowadzącym taki rejestr. Jego poprzednikiem był rejestr handlowy prowadzony w postaci ksiąg. Aby wejrzeć w taki rejestr, to trzeba było udać się do sądu, w którym znajdowała się odpowiednia księga.

Krajowy Rejestr Sądowy obejmuje 3 rejestry:

1. rejestr przedsiębiorców - są tu wpisane te osoby prawne, które powstają dla prowadzenia działalności gospodarczej (np. spółki akcyjne, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe, przedsiębiorcy będący osobami prawnymi);

2. rejestr organizacji społecznych - są tu wpisane te osoby prawne, które powstają nie dla prowadzenia działalności gospodarczej, lecz w celach społecznych (stowarzyszenia), politycznych (partie polityczne);

3. rejestr niewypłacalnych dłużników

ARTYKUŁ 37 KC § 1. Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Rodzaje osób prawnych - ze względu na substrat

1. korporacje - ich sens tkwi w porozumieniu osób tworzących taką osobę prawną; porozumienie osób miałoby być ich istotą; są dominujące; przykłady: spółki handlowe (np. spółka akcyjna), spółdzielnie, stowarzyszenia; charakteryzują się członkostwem (na ogół może podlegać zmianie, czyli wstąpienie lub wystąpienie z korporacji), strukturą władzy (byłyby tworzone władze wykonawcze, kontrolne, stanowiące, tworzą one odpowiednie organy osoby prawnej - w spółce akcyjnej walne zgromadzenie akcjonariuszy, rada nadzorcza, zarząd), rządzeniem się własnymi przepisami (mają własne prawo, które byłoby przez nią tworzone, czyli tzw. prawo korporacyjne, które należy odróżnić od prawa powszechnie obowiązującego; jest tworzone przez same korporacje; są to statuty prawne, uchwały; prawo to może być bardzo rozbudowane, jak np. prawo kanoniczne);

2. osoby prawne typu zakładowego, fundacyjnego - ich sens tkwi w wyodrębnieniu majątku, który byłby przeznaczany dla tych osób prawnych; przykładem są fundacje, przedsiębiorstwa państwowe; nie wchodzi tu w rachubę członkostwo; fundacja ma utrwalony swój skład, bo są one tworzone przez fundatorów i nie ma z niej wyjścia bądź wstąpienia; charakteryzuje się odpowiednią strukturą władz i własnym prawem

ARTYKUŁ 38 KC Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie.

Wynika stąd, że osoba prawna musi mieć organy. Nie wchodzi w rachubę to, aby mogła funkcjonować osoba prawna bez organów.

ARTYKUŁ 42 KC § 1. Jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów, sąd ustanawia dla niej kuratora.

§ 2. Kurator powinien postarać się niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o jej likwidację.

Jeżeli nie ma organów, to ustanawia się kuratora. Jego zadaniem jest doprowadzenie do powołania brakującego organu. Jeżeli mu się nie uda, to nastąpi radykalny skutek, czyli rozwiązanie osoby prawnej, czyli likwidacja. Likwidacja jest przeprowadzana w razie jej rozwiązania. To pewien proces, który ma polegać na upłynnieniu majątku osoby prawnej, aby można było wykreślić osobę prawną z rejestru. Ze statutu osoby prawnej maiłoby wynikać przez jakie ma działać organy.

Reprezentowanie osoby prawnej

Takie kompetencje należą do organów wykonawczych (zarządu w przypadku spółki akcyjnej, dyrektora przedsiębiorstwa państwowego w przypadku przedsiębiorstw państwowych). Organy te mogą być monokratyczne lub kolegialne. Aby doszło do skutecznej reprezentacji w przypadku organu kolegialnego wykonawczego, pojawia się problem złożony. Będzie to wynikało:

1. z przepisów wewnętrznych (statutu osoby prawnej)

2. z przepisów powszechnie obowiązujących

3. z przepisów dotyczących danego typu osób prawnych

ARTYKUŁ 323 KSH [Kodeks Spółek Handlowych] § 2. Do chwili ustanowienia zarządu spółka w organizacji jest reprezentowana przez wszystkich założycieli działających łącznie albo przez pełnomocnika ustanowionego jednomyślną uchwałą założycieli.

Z art. 38 KC wynika również to, że działanie osób tworzących organ danej osoby prawnej jest uważane za działanie osoby prawnej.

Rodzaje osób prawnych - ze względu na charakter mienia jaki ma osoba prawna

1. państwowe osoby prawne - mają mienie państwowe; w ich obrębie znajduje się Skarb Państwa, wszelkie inne państwowe osoby prawne (przedsiębiorstwa państwowe, państwowe szkoły wyższe, jednoosobowe spółki Skarbu Państwa); Skarb Państwa to jedyna osoba prawna, o której istnieniu stanowią przepisy Kodeksu cywilnego

ARTYKUŁ 33 KC Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.

Skarb Państwa to samo państwo ze względu na dominium, czyli co państwo ma. Jest dostrzegane poprzez pryzmat nie władzy, którą państwo ma, lecz przez pryzmat tego co ma, co jest mieniem państwowym. Należy również ustalić co składa się na mienie Skarbu Państwa.

ARTYKUŁ 44¹ KC § 1. Własność i inne prawa majątkowe, stanowiące mienie państwowe, przysługują Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom prawnym.

§ 2. Uprawnienia majątkowe Skarbu Państwa względem państwowych osób prawnych określają odrębne przepisy, w szczególności regulujące ich ustrój.

Mienie państwowe należy do Skarbu Państwa, ale również i innych państwowych osób prawnych. Skarb Państwa będzie miał takie mienie, które nie zostało wyodrębnione dla innych osób prawnych. Skarb Państwa jest o tyle szczególną osobą prawną, że w jej przypadku nie zidentyfikujemy takich organów, jak przy innych osobach prawnych. Należy liczyć się z tym, że działa on poprzez organy władzy państwowej, a więc organy, które są tworzone dla sprawowania władzy, dla imperium. Do ich kompetencji miałoby również należeć zarządzanie mieniem Skarbu Państwa. Byłyby to organy zarówno administracji centralnej, jak i administracji terenowej. Skarb Państwa ani nie powstaje, ani nie ustaje, a więc nie podlega upadłości. Mienie nie podlegające Skarbowi Państwa należy do innych państwowych osób prawnych. Po likwidacji takiej osoby prawnej jej mienie wraca do Skarbu Państwa.

2. samorządowe osoby prawne - są to osoby prawne posiadające mienie samorządowe, niekiedy nazywane komunalnym; są to jednostki samorządu terytorialnego (gmina, powiat, województwo), osoby prawne utworzone przez jednostki samorządu terytorialnego; mienie samorządowe należy nie tylko do gminy, ale także do osób prawnych utworzonych przez te gminy; wójt może upoważnić swojego zastępcę lub inną upoważnioną osobę do samodzielnego dokonywania czynności na rachunek gminy; w przypadku zaciągnięcia zobowiązań pieniężnych dla skuteczności dokonanej czynności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika gminy;

3. prywatne osoby prawne - mają one mienie niepaństwowe i niesamorządowe; przykłady: spółki handlowe kapitałowe (spółki akcyjne), spółdzielnie, kościoły i związki wyznaniowe, niepaństwowe szkoły wyższe;

ARTYKUŁ 44 KC Mieniem jest własność i inne prawa majątkowe.

Ogół praw majątkowych danej osoby to jej mienie. W przepisie jest podany również przykład, jakim jest własność (prawo własności), wierzytelność.

Ułomne osoby prawne. Są to jednostki organizacyjne, które:

1. nie mają osobowości prawnej

2. mają zdolność prawną nadaną mocą przepisów prawa

Jednostki te mogą nabywać prawa, zaciągać obowiązki, czyli mogą występować w obrocie. Są one podmiotami prawa cywilnego. Przykładem są spółki handlowe osobowe (spółka jawna, spółka komandytowa, spółka partnerska, spółka komandytowo - akcyjna).

ARTYKUŁ 8 KSH § 1. Spółka osobowa może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana.

§ 2. Spółka osobowa prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą.

Takimi jednostkami są też spółdzielnie mieszkaniowe.

Właściwości ułomnych osób prawnych:

1. Za zobowiązania tych jednostek (ułomnych osób prawnych) ponosi odpowiedzialność nie tylko ta jednostka, ale również osoby, które ją tworzą, jej członkowie. Jest odpowiedzialność osobistą, czyli odpowiedzialność wszystkim tym, co mają. Również co do zasady jest odpowiedzialność ograniczona, czyli za wszelkie zobowiązania ułomnej osoby prawnej będzie ponosił odpowiedzialność jej członek. Jest to odpowiedzialność subsydiarna

ARTYKUŁ 33 KC§ 2. Jeżeli przepis odrębny nie stanowi inaczej, za zobowiązania jednostki, o której mowa w § 1, odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie; odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna.

Ma się to dziać w przypadku niewypłacalności tej osoby prawnej, czyli kiedy nie będzie możliwe zaspokojenie się przez wierzyciela z majątku ułomnej osoby prawnej.

2. Względem tych osób mogą być stosowane odpowiednie przepisy prawne dotyczące osób prawnych.

ARTYKUŁ 33 K § 1. Do jednostek organizacyjnych nie będących osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych.

Są 3 grupy jednostek organizacyjnych:

• posiadające osobowość i zdolność prawną

• posiadające zdolność prawną, ale nie mające osobowości prawnej

• nie posiadające ani zdolności prawnej ani osobowości prawnej, np. spółki cywilne, w której wspólnicy są związani solidarnie i nie może ta spółka zaciągać zobowiązań, ale może dojść do wspólnego zobowiązania wspólników spółki.

Prawo podmiotowe Prawo cywilne występuje w co najmniej 2 znaczeniach:

1. znaczenie, które wskazuje na przepisy regulujące stosunki cywilno-prawne (znaczenie przedmiotowe)

2. rozumiane jako określenie uprawnień przysługujących danej osobie ze względu na pozostawanie przez nią w określonym stosunku prawnym (znaczenie podmiotowe); ogół uprawnień danej osoby, jej uprawnienia, np. kupującego, właściciela; chodzi o to, jak przedstawia się sytuacja prawna danej osoby; podstawa do wyprowadzenia tego, co istotne, a mianowicie wyprowadzenia prawa danej osoby

Określenie sytuacji prawnej danej osoby będzie możliwe po sięgnięciu do przepisów. Kategoria prawo podmiotowe jest bardzo złożona. Są różne koncepcje co do objaśnienia czym jest to prawo podmiotowe, czyli ogół uprawnień danej osoby. Niektórzy dochodzili do ustalenia, że jest to moc woli, która miałaby być nadana przez ustawodawcę, prawnie chroniony interes. Dobrze jest je też rozumieć jako możliwości postępowania w dany sposób. Prawo podmiotowe proponuje, aby kojarzyć je z tą możliwością, przyznaną i zabezpieczoną przez normę prawną i wynikającą z określonego stosunku prawnego. Miałaby to być możliwość postępowania, czyli to jak może się zachować określona osoba. Jakieś zachowanie byłoby bliżej prawnie oznaczone, byłoby możliwością, czyli w rzeczy samej uprawnieniem określonej osoby, która mogłaby w określony sposób zachować się. Jeśli podjęłaby takie zachowanie, to wynikałoby, że jest ono dozwolone. Stąd też prawo podmiotowe można oznaczyć jako funkcjonalnie ze sobą powiązane uprawnienia danej osoby. W przypadku prawa podmiotowego nie chodzi o „wór” z uprawnieniami, lecz te uprawnienia miałyby być ściśle powiązane z określonym stosunkiem prawnym.

Normatywne postacie praw podmiotowych:

1. roszczenia - charakteryzują się tym, iż polegają na żądaniu, które może kierować osoba uprawniona do innej osoby, aby ta inna osoba zachowała się w określony sposób; przykład - roszczenie zwrotu utraconej rzeczy;

2. prawo podmiotowe kształtujące (uprawnienia) - sam uprawniony swoim zachowaniem urzeczywistni uprawnienie; uprawniony nie zwraca się do nikogo, bo wystarczy tylko jego zachowane; niezwykle silna postać prawa podmiotowego; przykład - prawo odstąpienia od umowy (strona, której takie uprawnienie przysługuje składa oświadczenie woli i decyduje o zerwaniu umowy)

3. zarzuty - polegają na możliwości przeciwstawienia się osobie uprawnionej; będzie z nich korzystała jedna ze stron stosunku cywilno-prawnego wobec drugiej, która względem niej ma uprawnienie; najczęściej identyfikuje je dłużnik, który będzie podejmował trud ustalenia, czy nie ma on jakiś zarzutów wobec swojego wierzyciela;

Nabycie prawa podmiotowego:

1. nabycie uprawnień - dwojako:

• nabycie pierwotne - do niego dochodzi bez względu na to, czy uprawnienie istniało i przysługiwało określonej osobie; np. nabycie własności w drodze zasiedzenia

• nabycie pochodne (wtórne) - polega na przeniesieniu prawa, a więc w tym wypadku niezbędne będzie ustalenie osoby, której prawo przysługuje i jej działania polegającego na zbyciu prawa; mamy tu do czynienia ze zbywcą i nabywcą (może on otrzymać tyle praw ile miał zbywca)

Wykonywanie prawa podmiotowego. Wykonywanie uprawnień polega na czynnościach, zarówno faktycznych, jak i czynnościach prawnych. Właściciel uprawniony do korzystania z gruntu, może przekopywać ziemię na jego działce. Będzie dokonywał określonych czynności faktycznych. Wykonywanie prawa podmiotowego poprzez czynność prawną może polegać na obciążeniu gruntu hipoteką.

Co określa treść prawa podmiotowego?

Przepis prawny

ARTYKUŁ 140 KC W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

Należy również brać pod uwagę zasady współżycia społecznego.

ARTYKUŁ 5 KC Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Od społecznego przeznaczenia prawa zaczyna ustawodawca wskazanie, co trzeba brać pod uwagę przy określaniu danego zachowania. Są tu pozostałości socjalizmu, gdzie przywiązywano uwagę do tego, kto i w jakim celu działa, patrząc na przeznaczenie określonego prawa. Kryterium jest obecnie zastępowane innymi określeniami, np. dobry zwyczaj, uczciwy obrót itp. Uchybienie tym regułom wywołuje bardzo daleko idący skutek prawny. Działanie polegające na wykonywaniu uprawnienia określonego danym przepisem prawnym, ale sprzeczne ze wskazanymi kryteriami jest uważane za nie podlegające ochronie. Jeżeli z takim działanie będzie związane np. powstanie szkody u innej osoby, to powiemy, że to działanie było niezgodne z prawem, czyli bezprawne, i powstanie obowiązek naprawienia szkody. Nie każde wykonywania prawa zasługuje na ochronę.

Przepis ten może być stosowany tylko w tej sytuacji, która go uzasadnia. Uzasadnienie zależy od:

1. tego, czy przepis prawny w sposób szczegółowy określa wykonywanie określonego uprawnienia czy nie;

2. na niego będzie mogła się powołać osoba, która sama przestrzega reguł pozaprawnych (zasada czystych rąk);

3. te reguły pozaprawne mogą być środkiem obrony (będą wskazywane poprzez zarzut jako przeciwstawienie się osoby uprawnionej), ale nie mogą być rozumiane jako środek ataku (nie mogą być podstawą żądania, ustalenia istnienia określonego uprawnienia - określa je ustawodawca w przepisach prawa, również same osoby poprzez treść czynności prawnych)

Rodzaje praw podmiotowych:

1. ze względu na ich skuteczność - nie jest to podział ostry:

• - bezwzględnie skuteczne - są skuteczne wobec każdego; na każdym miałby spoczywać obowiązek nie przeszkadzania w ich wykonywaniu; przykład - własność i inne prawa rzeczowe, prawa osobiste (dotyczące dóbr osobistych)

• względne - nie są skuteczne wobec każdego, tylko wobec określonej osoby; przykład - wierzytelność (wierzyciel może się zwrócić tylko do określonej osoby

• ze względu na przenaszalność

• przenaszalne zbywalne

• przenaszalne niezbywalne

ARTYKUŁ 57 KC § 1. Nie można przez czynność prawną wyłączyć ani ograniczyć uprawnienia do przeniesienia, obciążenia, zmiany lub zniesienia prawa, jeżeli według ustawy prawo to jest zbywalne.

Ochrona dóbr osobistych

ARTYKUŁ 23 KC Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

ARTYKUŁ 24 KC § 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Dobra osobiste podlegają ochronie, realizowanej nie tylko przez przepisy prawa cywilnego, ale też innych gałęzi prawa ( w szczególności prawa karnego).

Co to jest dobro osobiste? W art. 23 KC wymieniono otwarty katalog dóbr osobistych. Są to bardzo różnorodne wartości, ale poza tymi wymienionymi będą również wchodziły w grę inne. Stąd jest pragmatyczna potrzeba zdefiniowania dobra osobistego. Będą i takie, które mówią, iż dobrami osobistymi są wartości świata uczuć i psychiki.

3 właściwości dóbr osobistych:

1. są ściśle związane z osobą, zarówno fizyczną jak i prawną

ARTYKUŁ 43 KC Przepisy o ochronie dóbr osobistych osób fizycznych stosuje się odpowiednio do osób prawnych.

Miałyby one być związane z osobą fizyczną. Powstają one wraz z osobą i wraz z jej końcem ustają. W przypadku osób fizycznych miałoby to znaczyć, że dobra osobiste będą przysługiwały człowiekowi przez jego życie aż do śmierci. W przypadku osób prawnych to zacznie się wpisem do rejestru i momentu jej wypisu

2. mają charakter niemajątkowy, w związku z tym nie można ustalić jej wartości

3. dobra te są niezbywalne, nie występują one w obrocie

Ochrona dóbr osobistych wejdzie w grę, gdy:

1. doszło do naruszenia albo co najmniej zagrożenia dobra osobistego;

2. naruszenie powinno być bezprawne (dochodzi do naruszenia dobra osobistego niekiedy poprzez działanie zgodne z prawem, np. za zgodą pokrzywdzonego)

Ustawodawca wprowadza domniemanie bezprawności działania naruszyciela, co wynika z art. 24 KC. Będzie oznaczało, że osoba, której dobro osobiste zostało naruszone, nie musi udowadniać bezprawności naruszyciela, a wręcz problemem naruszyciela będzie wykazanie, że jego działanie było zgodne z prawem. Domniemanie to przesuwa ciężar dowodu. Osoba, której dobro osobiste zostało naruszone, powinna wykazać istnienie określonego dobra i jego naruszenie. I na tym może poprzestać.

Środki ochrony dóbr osobistych, które przysługują pokrzywdzonemu.

Są wyliczone w art. 24. Wynika stąd:

1. zaniechanie działania zagrażającego dobru osobistemu

2. żądanie usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego

3. odszkodowanie - wynagrodzenie szkody majątkowej powstałej w wyniku naruszenia dobra osobistego, np. koszty leczenia

4. zadośćuczynienie - wynagrodzenie szkody niemajątkowej, jakimi są krzywda, ból; polega na żądaniu zapłacenia określonej kwoty należnej pokrzywdzonemu

ARTYKUŁ 444 KC § 1. W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.

ARTYKUŁ 445 KC § 1. W wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

§ 2. ⁽¹⁸³⁾ Przepis powyższy stosuje się również w wypadku pozbawienia wolności oraz w wypadku skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu.

ARTYKUŁ 448 KC W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia. Przepis art. 445 § 3 stosuje się.

Wynika z nich, że zadośćuczynienie będzie wchodziło w rachubę w przypadku uszkodzenia ciała, wywołania rozstroju zdrowia.

5. żądanie zapłaty określonej sumy na cel społeczny, np. do kasy PCK, Caritas

6. żądanie ustalenia naruszenia dobra osobistego (powództwo ustalające)

ARTYKUŁ 189 KPC Powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.

Czynności prawne

Czynności prawne powoduję zmianę, powstanie lub ustanie stosunku prawnego. Wymagają złożenia co najmniej jednego oświadczenia woli.

Oświadczenie woli

ARTYKUŁ 60 KC Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).

Oświadczenie woli ma być przejawem woli zmierzającym do wywołania określonych skutków prawnych.

Ma dwa elementy:

1. wewnętrzny - jest to decyzja podejmowana przez osobę, która składa oświadczenie woli; ta decyzja w istocie swej byłaby znana tylko tej osobie, od której ma pochodzić oświadczenie woli; to jest zajęcie stanowiska;

2. zewnętrzny - jest to ujawnienie decyzji, czyli złożenie oświadczenia, jego zakomunikowanie otoczeniu; wola miałaby być oświadczoną;

Wymagania:

1. ma być zrozumiałe - możliwe do rozpoznania dla innych, zapewne przez tych, do których jest kierowane

ARTYKUŁ 61 KC§ 1. Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej.§ 2. Oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią.

2. powinno być złożone swobodnie - miałaby ta swoboda oznaczać brak przymusu fizycznego; kiedy tak przymus fizyczny ma miejsce, to nie ma oświadczenia woli;

3. powinno być złożone na serio - powinno zawierać chęć wyrażenia woli

Oświadczenia woli są koniecznym elementem czynności prawnej, ale niekoniecznie jedynym.

Podział czynności prawnych:

1. ze względu na ilość elementów, które miałyby o nich stanowić

• konsensualne - wyczerpują się samymi oświadczeniami woli; są dominujące; np. umowa najmu, dzierżawy; umowa najmu jest zawierana mniejsza z tym w czyich rękach pozostaje rzecz, która miałaby zostać wynajęta

• realne - o realności będzie stanowiło wydanie rzeczy; oprócz oświadczenia woli jest to wymagane; np. umowa użyczenia (art. 710 KC); dokonanie takiej czynności miałoby oznaczać złożenie zgodnych oświadczeń woli przez strony oraz oddanie rzeczy będącej przedmiotem użyczenia; rzecz musi wyjść z rąk użyczającego

• ze względu na ilość stron

• jednostronne - wyczerpują się oświadczeniem woli jednej strony; np. testament, przyrzeczenie publicznie

• dwu- lub wielostronne - wymagają więcej niż jednego oświadczenia woli; powinny być zgodne oświadczenia woli; umowa to czynność prawna dwustronna; zaistnieje wtedy, kiedy co najmniej dwie osoby się porozumieją; wielostronne wymagają więcej niż dwóch osób do swojego zaistnienia, np. przy zawarciu umowy spółki lub pożyczki; szczególną czynnością wielostronną są uchwały kolegialnych organów, czyli takich organów osoby prawnej, które składają się z więcej niż 2 osób, np. uchwały walnych zgromadzeń akcjonariuszy, zarządu; podjęcie uchwały wymaga złożenia oświadczenia woli

• ze względu na skutki prawne

• zobowiązujące - będą prowadziły do zobowiązania się przez osobę lub osoby składające oświadczenie woli; wzrosną ich pasywa; np. umowy dla każdej ze stron, choć niekiedy tylko jedna z nich będzie zaciągała zobowiązania; w przypadku umowy sprzedaży każda ze stron zaciąga zobowiązanie; w przypadku umowy darowizny zobowiązanie zaciąga darczyńca;

• rozporządzające - będą prowadziły do przeniesienia prawa, jego zbycia bądź obciążenia, np. prawo własności nieruchomości może być obciążone hipoteką; prawo, które przysługuje jednej osobie miałoby przejść na inną; można powiedzieć, iż te czynności prowadzą do pomniejszenia aktywów osoby dokonującej rozporządzenia;

• zobowiązująco-rozporządzające - są o podwójnym skutku; np. sprzedaż; dojdzie do pomniejszenia aktywów (sprzedawca) i powiększenia pasywów (kupujący)

• upoważniające - nie są ani zobowiązującymi, ani rozporządzającymi; natomiast pozwalają na działanie w cudzej sferze prawnej; np. pełnomocnictwo; mocodawca nie wyzbywa się praw, nie jest w nich ograniczony; pełnomocnik może działać w jego sferze prawnej, czyli dokonywać czynności prawnych w jego imieniu; kolejnym przykładem jest przekaz (art. 921¹ KC)

• ze względu na przysporzenie (uzyskanie korzyści)

• odpłatne - korzyść miałaby być uzyskana przez każdą ze stron; np. umowy sprzedaży, najmu

• nieodpłatne - korzyść miałaby być uzyskana przez jedną ze stron; np. umowa użyczenia, umowa darowizny; rzadziej występują; korzyści mają charakter majątkowy, mierzalny; są słabiej chronione

• ze względu na wpływ przyczyny (łac. causa) na ważność czynności prawnej

• przyczynowe (kauzalne) - charakteryzują się tym, że będą one ważne tylko wtedy, kiedy będzie istniała ważna przyczyna ich dokonania; brak przyczyny spowoduje w tym wypadku nieważność czynności prawnej; np. wystawienie weksla lub czeku; przyczyna może mieć różną postać, np. chęć obdarowania

• oderwane (abstrakcyjne) - dla ich ważności nie ma znaczenia istnienie przyczyny; czy ona jest czy jej nie ma, to i tak na jedno wychodzi, czynność prawna jest ważna; miałyby wejść w rachubę tylko wtedy, kiedy ustawodawca tak postanowi; np. przyjęcie przekazu

ARTYKUŁ 921² § 1. Jeżeli przekazany oświadczył odbiorcy przekazu, że przekaz przyjmuje, obowiązany jest względem odbiorcy do spełnienia świadczenia określonego w przekazie § 2.  W takim wypadku przekazany może powoływać się tylko na zarzuty wynikające z treści przekazu oraz na zarzuty, które przysługują mu osobiście względem odbiorcy.

Wady oświadczenia woli.

Możliwe jest, że pomiędzy elementem wewnętrznym a zewnętrznym oświadczenia woli, nastąpi rozbieżność. Są to różnorodne stany wskazujące na rozbieżność pomiędzy elementami oświadczenia woli. Mają one charakter normatywny. Są one bliżej oznaczone przez ustawodawcę.

Wady oświadczeń woli ze względu na skutki prawne, które wywołują:

1. powodujące nieważność czynności prawnej (a i b) - na te wady będzie mógł powołać się każdy, a więc nie tylko strony czynności prawnej dotknięte wadą, ale również osoby trzecie; można się na nie powołać w każdym czasie, nie ma limitu; czynności prawne dotknięte tymi wadami nigdy nie staną się ważnymi, są od początku do końca nieważnymi

2. powodujące wzruszalność (względną nieważność) (c, d, e, f) - nie każdy, lecz określona osoba będzie mogła powołać się na te wady, czyli określona osoba będzie mogła je wzruszyć; będzie można dokonać wzruszenia w określonym czasie; czynności prawne dotknięte tymi wadami mogą być skutecznymi

BRAK ŚWIADOMOŚCI LUB SWOBODY W POWZIĘCIU DECYZJI I WYRAŻENIU WOLI

ARTYKUŁ 82 KC

Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Chodzi nie o zakłócenie świadomości czy też swobody, tylko brak. Ma być wyłączona świadomość, a nie ograniczona czy też zakłócona. Miałaby się znajdować określona osoba w takim położeniu, że nie byłaby ona świadomą. Może to wynikać z zaburzeń psychicznych o takiej intensywności, że powodują wyłączenie świadomości tej osoby. Zaburzenia te mogą mieć charakter stały lub przejściowy. Mogą w szczególności wynikać z narkomanii, alkoholizmu.

POZORNOŚĆ

ARTYKUŁ 83 § 1. Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. § 2. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze.

W sumie jest to kłamstwo. Z pozornością mamy do czynienia, gdy łącznie występują 3 przesłanki:

oświadczenie woli ma być złożone drugiej stronie - miałoby mieć ono swojego adresata

zgoda drugiej strony na pozorność - musi na to przystać i wiedzieć, że pozorność ma miejsce

ma być złożone dla pozoru - co najmniej 2 stany trzeba dostrzec: dla pozoru, tzn. bez chęci wywołania jakichkolwiek skutków prawnych strony łżą w żywe oczy lub strony chcą wywołać skutki prawne, ale inne niż te, które wynikają z dokonanej czynności prawnej

skutki pozorności. Czynność ukryta może być ważna, ale tylko wtedy, kiedy przy sposobności dokonywania czynności pozornej doszło do zachowania wszelkich wymagań stawianych tej czynności, która została ukryta.

Nikt nie może przekazać więcej praw, aniżeli sam posiada, ale istnieje tu odstępstwo. Osoba trzecia, która ma za kontrahenta stronę czynności pozornej może nabyć prawo lub być zwolnioną z obowiązku. Między osobami tymi musi dojść do czynności prawnej - odpłatna umowa, a osoba nabywająca musi zrobić to w dobrej wierze - nie wiedzieć, że jego kontrahent jest stroną czynności pozornej.

Ochrona osób trzecich przed skutkami czynności prawnej pozornej.

Sprzedaż samochodu sprzedaż tego samego samochodu

A---------------------------------B----------------------------C

Sprzedaż samochodu z A do B to czynność prawna pozorna. Sprzedaż samochodu z B do C odbywa się już uczciwie, mimo że B jest oszustem. C będzie pełnoprawnym właścicielem samochodu, jeżeli:

1. C dokonał czynności prawnej B

2. Ta czynność ma być odpłatna (jeżeli będzie nieodpłatna, to czynność prawna będzie nieważna)

3. Czynność prawna w dobrej wierze (C nie wie, że B jest oszustem).

Jeżeli zostały spełnione wyżej wymienione warunki, C zostanie pełnoprawnym właścicielem, nawet jeśli B tak naprawdę właścicielem tego samochodu nigdy nie był.

Reasumując, osoba trzecia może nabyć prawa od osoby, która była stronną czynności pozornej (jeżeli między tymi osobami dochodzi do czynności prawnej odpłatnej). Osoba trzecia musi działać w dobrej wierze, tzn. nie może wiedzieć, że jej kontrahent jest stroną czynności prawnej pozornej.

Ochrona osób trzecich przed skutkami pozorności. Musi być sytuacja taka, że kontrahent byłby osobą nie fair. Miałaby się pojawić osoba trzecia, która ze stroną czynności pozornej miałaby dokonać czynności prawnej. Dokonujący czynność prawną pozorna kłamią. Pozorują dokonanie czynności prawnej, której skutków nie pragną. Nikt nie może jednak przekazać więcej praw niż się pokazać.

Przesłanki nabycia prawa przez osobę trzecią, która za kontrahenta ma stronę czynności prawnej pozornej:

1. osoba trzecia miałaby nabywać prawo w drodze czynności prawnej - a więc nie interesuje nas osoba trzecia jako np. spadkobierca; jeżeli osoba A jest spadkobiercą osoby B, to osoba A nie może liczyć na to, że w spadku znajdzie prawo własności samochodu;

2. ta czynność prawna powinna być odpłatna - czynności prawne nieodpłatne są słabiej 8chronione, więc z tej ochrony nie skorzysta np. obdarowany; gdyby została dokonana darowizna, to ona nie nabędzie praw;

3. ta osoba trzecia pewnie powinna być w dobrej wierze - nie powinna ona wiedzieć o tym, że za kontrahenta ma stronę czynności pozornej; jeżeli osoba trzecia wiedziałaby o tej pozorności to zasługuje na ochronę

Te okoliczności muszą wystąpić kumulatywnie.

BŁĄD

ARTYKUŁ 84 KC § 1. W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.

§ 2. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).

Jest to po prostu mylne wyobrażenie o rzeczywistym stanie. Nie każdy błąd ma jednak znaczenie prawne. Nie każdy składający takie oświadczenie woli będzie mógł się na niego powołać.

Przesłanki błędu prawnie skutecznego:

1. błąd musi dotyczyć treści czynności prawnej - może dotyczyć strony umowy albo jej przedmiotu;

2. musi być istotny - 84 §2; gdy możliwe jest stwierdzenie, że strona nie złożyłaby oświadczenia woli, gdyby znała rzeczywisty stan; przy czynnościach nieodpłatnych można poprzestać na pierwszych dwóch okolicznościach;

3. polega na ocenie zachowania kontrahenta - trzeba dociec, czy ta druga strona wiedziała o błędzie albo może nie wiedziała, ale z łatwością mogłaby się o nim dowiedzieć lub mogła wywołać ten błąd choćby nie ze swej winy.

Dokonywana jest czynność prawna między A i B. B to błądzący. Należy ustalić czy błąd dotyczy treści czynności prawnej i jego istotność. Okoliczność trzecia jest ściśle związana z osobą kontrahenta osoby błądzącej. Należy ustalić czy osoba trzecia wiedziała o błędzie, czy też nie wiedziała, ale powinna się o nim z łatwością dowiedzieć lub mogła go wywołać przypadkowo.

Skutki prawne błędu. Nie powoduje nieważności czynności prawnej, lecz jej wzruszalność. Oznacza to, że błądzący będzie mógł uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu.

ARTYKUŁ 88 KC § 1. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie.

Błądzący powinien dokonać tego oświadczenia na piśmie. Wskazana forma pisemna nie jest pod rygorem nieważności, lecz dla celów dowodowych. Powinno być ono złożone w ciągu roku od dnia wykrycia błędu. Błądzący może spowodować ustanie skutków prawnych czynności, której dokonał, ale nie musi. Innymi słowy, czynność prawna dokonana przez błądzącego stanie się w pełni skuteczna, gdy upłynie termin roczny co do zrealizowania uprawnienia przez błądzącego. Czynność prawna wadliwa będzie w pełni skuteczna. Możliwe jest wzruszenie czynności prawnej. Po tym terminie uprawnienie to jednak wygaśnie. W przypadku przedawnienia jest możliwe uchylenie się od roszczenia, lecz uprawnienie błądzącego nie jest roszczeniem, lecz uprawnieniem kształtującym (polegającym na tym, że ten któremu takie uprawnienie przysługuje swoim własnym zachowaniem może spowodować zmianę, powstanie lub ustanie stosunku cywilnoprawnego). Błądzący poprzez skorzystanie z tego uprawnienia spowoduje ustanie stosunku. Błądzący samodzielnie może dokonać oceny: albo powołać się na błąd i skorzystać z uprawnienia albo utrzymać czynność prawną, której dokonał błędu

Ad. D - PODSTĘP

ARTYKUŁ 86 § 1. Jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej. § 2. Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna.

Polega na mylnym wyobrażeniu o oczywistym stanie spowodowanym przez drugą stronę czynności prawnej lub nawet osobę trzecią, o czym jednak druga strona wiedziała, była co do tego świetnie zorientowana. Z podstępem mamy do czynienia wtedy, kiedy jest umyślne wywołanie błędu. W przypadku podstępu mamy też do czynienia z wyjątkowo nagannym zachowaniem kontrahenta osoby błądzącej. Łatwiej jest się powołać na podstęp niż na błąd. Nie trzeba wykazywać ani tego, że dotyczy on treści czynności prawnej, ani tego, że jest istotny. Podstęp może mieć jakiekolwiek mylne wyobrażenie o stanie rzeczy, ale miałoby być ono wywołane w sposób naganny.

Skutki podstępu są takie same jak błędu. Błądzący może uchylić się od skutków prawnych poprzez oświadczenie woli pisemne złożone w ciągu roku.

GROŹBA

ARTYKUŁ 87 Kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten też może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

Jest to stan obawy, który miałby dotyczyć osoby składającej oświadczenie woli. Miałby się odnosić zarówno co do osoby składającej oświadczenie woli lub innej, a także do mienia tych osób. Groźba może dotyczyć czynności prawnej, zarówno wtedy, kiedy powstaje wspomniany stan obawy co do osoby niekoniecznie składającej oświadczenie woli, jak i mienia.

Aby groźba miała znaczenie prawne:

1. musi być bezprawna - dotyczy bezprawności celu, jak i środka; przy bezprawności celu określona osoba wywołuje stan obawy dla osiągnięcia celu, który jest bezprawny; przy bezprawności środka chodzi o użycie środka, do którego określona osoba nie jest uprawnioną;

2. musi być poważna - z jakiego punktu widzenia miałaby być oceniana, czy z subiektywnego, czy obiektywnego; dominuje subiektywna ocena skutku oświadczenia woli złożonego pod wpływem groźby; osoba jest uprawniona do uchylenia się od swojego oświadczenia woli przez inne oświadczenie; ma na to rok od czasu ustania stanu obawy; oświadczenie to powinno być złożone na piśmie.

Osoba, która złożyła oświadczenie woli pod wpływem groźby ma takie samo uprawnienie jak błądzący. Może uchylić się od oświadczenia woli na piśmie w przeciągu roku, liczonego od dnia ustania stanu obawy.

WYZYSK

ARTYKUŁ 388 § 1. Jeżeli jedna ze stron, wyzyskując przymusowe położenie, niedołęstwo lub niedoświadczenie drugiej strony, w zamian za swoje świadczenie przyjmuje albo zastrzega dla siebie lub dla osoby trzeciej świadczenie, którego wartość w chwili zawarcia umowy przewyższa w rażącym stopniu wartość jej własnego świadczenia, druga strona może żądać zmniejszenia swego świadczenia lub zwiększenia należnego jej świadczenia, a w wypadku gdy jedno i drugie byłoby nadmiernie utrudnione, może ona żądać unieważnienia umowy § 2. Uprawnienia powyższe wygasają z upływem lat dwóch od dnia zawarcia umowy.

Wyzysk dotyczy tylko umów wzajemnych:

ARTYKUŁ 487 KC § 2. Umowa jest wzajemna, gdy obie strony zobowiązują się w taki sposób, że świadczenie jednej z nich ma być odpowiednikiem świadczenia drugiej.

Każda ze stron tej umowy ma spełnić świadczenia. Mają być ekwiwalentne, o tej samej wartości.

Przesłanki:

1. trzeba ustalić rażącą dysproporcję świadczeń - jest to przesłanka obiektywna

2. przesłanka subiektywna po stronie osoby wyzyskanej, jaką byłoby przymusowe położenie tej osoby, niedołęstwo lub niedoświadczenie

3. przesłanka subiektywna po stronie osoby wyzyskującej, jaką jest świadomość wyzysku - kontrahent miałby wiedzieć o przesłankach A i B

Muszą być spełnione wszystkie 3 przesłanki.

Skutki wyzysku

Wyzyskany ma roszczenia:

1. o wyrównanie świadczeń - może polegać:

• na zwiększeniu świadczenia wyzyskującego

• na zmniejszeniu świadczenia wyzyskanego

• o unieważnienie umowy - nie będzie wynikało z mocy samego prawa; wyzysk nie rodzi nieważności; może dojść do nieważności umowy wskutek żądania wyzyskanego; musi sam ocenić, czy chce nieważności tej czynności której dokonał

Formy czynności prawnej.

ARTYKUŁ 60 KC Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli).

Czynności prawne muszą obejmować oświadczenia woli, które mogą być wyrażone w różny sposób (nawet gestem); tak, więc czynność prawna może być dokonywana w dowolnej formie. Są od tego odstępstwa, które mogą wynikać z woli stron - mogą od siebie więcej wymagać, albo tez w woli ustawodawcy (z mocy prawa). Wymaga to zachowania formy szczególnej.

ARTYKUŁ 720 §2 Umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem.

Typy formy szczególnej:

1. forma pisemna zwykła

2. forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym

3. forma pisemna z datą pewną

4. akt notarialny

FORMA PISEMNA ZWYKŁA

ARTYKUŁ 78 § 1. Do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść oświadczeń woli, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany.

Dla zachowania tej formy niezbędne jest:

1. sporządzenie dokumentu

2. wymagany podpis osoby lub osób, których oświadczenia woli są wyrażone dokumentem - podpis to znak dokonywany ręką osoby go składającej; ma być własnoręczny; powinien odpowiadać brzmieniu nazwiska i może odzwierciedlać płeć; zamyka składanie oświadczenia woli

FORMA PISEMNA Z PODPISEM URZĘDOWO POŚWIADCZONYM

Niekiedy jest wymagana, ale rzadko.

ARTYKUŁ 75¹ KC § 1. Zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa albo ustanowienie na nim użytkowania powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

Sprzedaż przedsiębiorstwa będzie wymagała dokumentu z ad. A, przy czym podpisy te miałyby być potwierdzone przez notariusza. Będzie on dokonywał jedynie ich potwierdzenia, a nie dokonywał sporządzenia aktu notarialnego.

ARTYKUŁ 180 KSH Zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.

FORMA PISEMNA Z DATĄ PEWNĄ

Jest to bardzo rzadki przypadek.

ARTYKUŁ 329 KC § 1. Do ustanowienia zastawu na prawie stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu tego prawa. Jednakże umowa o ustanowienie zastawu powinna być zawarta na piśmie z datą pewną, chociażby umowa o przeniesienie prawa nie wymagała takiej formy.

ARTYKUŁ 81 KC § 1. Jeżeli ustawa uzależnia ważność albo określone skutki czynności prawnej od urzędowego poświadczenia daty, poświadczenie takie jest skuteczne także względem osób nie uczestniczących w dokonaniu tej czynności prawnej (data pewna). § 2. Czynność prawna ma datę pewną także w wypadkach następujących:

  1)   w razie stwierdzenia dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym - od daty dokumentu urzędowego;

  2) w razie umieszczenia na obejmującym czynność dokumencie jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, organ jednostki samorządu terytorialnego albo przez notariusza - od daty wzmianki.

Najczęściej z datą pewną będzie się miało do czynienia wtedy, kiedy na dokumencie jest urzędowa wzmianka, np. dokonana przez Urząd Skarbowy, któremu strony przedstawiły zawartą umowę. Jeżeli na tej umowie wspomniany urząd przystawi pieczęć z jakimś bazgrołem, to będziemy mieli do czynienia z datą pewną. Data pewna miałaby służyć wzmocnieniu dowodowemu określonego pisma, które miałoby być nie tylko znanym osobom, które dokonują czynności prawnej, ale również innej osobie urzędowej.

AKT NOTARIALNY

Powinien go sporządzić notariusz. Miałby w tym przypadku spisać oświadczenia woli osób, które się do niego zgłosiły. W tym dokumencie miałyby być te właśnie oświadczenia oraz podpisy osób, których oświadczenia wyraża akt oraz samego notariusza. Tak sporządzony dokument nie może być nikomu wydany przez notariusza. Musi go przechowywać u siebie. Wydaje on jedynie odpisy aktu notarialnego. Odpisy te będą wyrażały wspomniane oświadczenia i zawierały podpis tylko notariusza. Nie będzie więc podpisów osób, których oświadczenia są wyrażone tym dokumentem. Odpis taki ma moc oryginału, czyli można się nimi posługiwać w obrocie.

ARTYKUŁ 158 KC Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości; zobowiązanie powinno być w akcie wymienione.

Pod jakim rygorem może być zastrzeżona forma szczególna, czyli jakie skutki prawne mogą wynikać z uchybienia co do formy? Kiedy wchodzi w grę określony rygor?

Pod jakim rygorem może być zastrzeżona forma szczególna. Są 3:

1. rygor nieważności (ad solemnitatem)

2. rygor dla celów dowodowych

3. rygor dla wywołania określonych skutków prawnych

Ad A Oznacza, iż czynność prawna dokonana bez zachowania wymagań, co do formy jest nieważna (nie rodzi skutków prawnych). Będzie można się w każdej chwili na to powołać. Ta czynność nigdy nie stanie się skuteczna.

Ad B Oznacza, że uchybienie wymaganiom co do formy:

1. nie spowoduje nieważności czynności prawnej

2. miałoby znaczyć, że zrodzi pewne utrudnienia dowodowe.

Strony bowiem w razie sporu nie będą mogły skorzystać z dwóch środków dowodowych:

1. z przesłuchania stron

2. z zeznań świadków

Dokonana przez nich czynność prawna będzie ważna, ale jeśli będzie miał miejsce spór, to nie będzie możliwe przeprowadzenie tych dwóch ważnych dowodów.

ARTYKUŁ 74 KC § 2. Jednakże mimo niezachowania formy pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych, dowód ze świadków lub dowód z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma.

Obie strony muszą wyrazić na to zgodę.

Inna sytuacja będzie w przypadku sporu konsument - przedsiębiorca.

Będzie miało to zastosowanie, gdy będzie chodziło o uprawdopodobnienie za pomocą pisma dokonania czynności prawnej. Takie uprawdopodobnienie może mieć np. paragon wystawiany przez sprzedawcę. Paragon jest wyrażeniem za pomocą pisma czynności sprzedaży.

Ad C Miałby oznaczać, że w razie uchybieniom co do formy szczególniej:

1. nie będzie nieważności czynności prawnej

2. wszelkie środki dowodowe będą wchodziły w rachubę dla wykazania tego, co strony chciały osiągnąć

3. strony nie osiągną wszystkich skutków prawnych, które wynikały z czynności prawnej

Pewne skutki nie nastąpią ze względu na uchybienia.

Nie zawsze uchybienie co do formy będzie prowadziło do nieważności czynności prawnej, nie zawsze będzie oznaczało, że strony osiągną to, co zamierzały.

Kiedy wejdzie w rachubę określony rygor?

1. rygor nieważności - w dwóch przypadkach:

• wtedy, kiedy w przepisie doszło do zastrzeżenia formy szczególnej z wyraźnym wskazaniem na ten rygor; wprost z brzmienia przepisów miałoby to wynikać; uchybienie wymaganiom spowoduje nieważność tej czynności

ARTYKUŁ 99 § 2. Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na piśmie.

ARTYKUŁ 876 § 2. Oświadczenie poręczyciela powinno być pod rygorem nieważności złożone na piśmie.

• Inna forma szczególna niż pisemna zwykła bez oznaczenia rygoru; z przepisu dowiemy się, że określona czynność miałaby być dokonana w formie szczególnej, ale innej niż pisemna zwykła; ma również wynikać to, że on wprost bezpośrednio nas nie naprowadza pod jakim rygorem jest zastrzeżona ta inna forma szczególna; przepis będzie się urywał na wskazaniu tej innej formy bez dookreślenia rygoru

ARTYKUŁ 158

Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. (…)

Nie wynika rygor zastrzeżenia dla tych umów

2. rygor do celów dowodowych - wtedy, kiedy zastrzeżoną jest zwykła forma pisemna bez oznaczenia rygoru; w przepisie czytamy, że miałoby dojść do określenia czynności za pomocą zwykłej formy pisemnej i nie określono rygoru; należy się liczyć z tym, że to jest właśnie ten rygor; chodzi tu o utrudnienia dowodowe; ustawodawca chce chronić czynności prawne.

ARTYKUŁ 720 §2 Umowa pożyczki, której wartość przenosi pięćset złotych, powinna być stwierdzona pismem.

ARTYKUŁ 74 § 1. Zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności.

ARTYKUŁ 860 § 2. Umowa spółki powinna być stwierdzona pismem.

3. rygor dla wywołania określonych skutków prawnych - wtedy, kiedy z przepisu będzie wyraźnie wynikało, jakiego skutku prawnego strony nie osiągną, nie dochowując wymaganiom co do formy; poniższy przepis wskazuje, że dana umowa powinna być zawarta na piśmie;

ARTYKUŁ 660 Umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy niż rok powinna być zawarta na piśmie. W razie niezachowania tej formy poczytuje się umowę za zawartą na czas nie oznaczony.

Przedstawicielstwo

Czynności prawne nie muszą być dokonywane osobiście. Mogą być dokonywane za pomocą innych osób. Tą inną osobą w szczególności może być przedstawiciel. Przedstawicielstwo służy do dokonywania czynności prawnej w cudzym imieniu i na cudzy rachunek. Przedstawiciel nie działa we własnym imieniu. Wskaże on osobę, którą reprezentuje. Przedstawiciel działa nie na swój rachunek, tylko działa na rachunek reprezentowanego.

ARTYKUŁ 95 § 2. Czynność prawna dokonana przez przedstawiciela w granicach umocowania pociąga za sobą skutki bezpośrednio dla reprezentowanego.

Czynność dokonywana przez przedstawiciela będzie bezpośrednio powstawała u reprezentowanego. Skutki czynności przez niego dokonanych powstają bezpośrednio u reprezentowanego. Jeżeli X kupuje Acurę za pomocą przedstawiciela, to nie X stanie się jej właścicielem, lecz bezpośrednio stanie się ten, który był reprezentowany.

Źródła umocowania przedstawiciela:

1. wynika z przepisów prawa - można go nazywać przedstawicielem ustawowym;

ARTYKUŁ 866 W braku odmiennej umowy lub uchwały wspólników każdy wspólnik jest umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw.

2. z woli reprezentowanego - reprezentowany to mocodawca, który daje upoważnienie do dokonywania czynności w imieniu i na rzecz reprezentowanego

Udzielenie pełnomocnictwa

Wystarczającym dla umocowania pełnomocnika jest oświadczenie woli mocodawcy. W drodze czynności prawnej jednostronnej dochodzi do udzielenia pełnomocnictwa. Jest to czynność prawna o charakterze upoważniającym. Wynika stąd upoważnienie udzielone pełnomocnikowi do działania w sferze prawnej mocodawcy. Czynność ta nie jest ani zobowiązująca ani rozporządzająca. Mocodawca nie zobowiązuje pełnomocnika, tylko go upoważnia.

ARTYKUŁ 734 § 1. Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie § 2. W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje umocowanie do wykonania czynności w imieniu dającego zlecenie. Przepis ten nie uchybia przepisom o formie pełnomocnictwa.

Poprzez tą umowę zleceniobiorca miałby się zobowiązać do działania polegającego na dokonaniu określonej czynności prawnej. Miałby on jej dokonywać dla drugiej strony umowy, czyli zleceniodawcy. Żeby ktoś mógł działać w cudzej sferze prawnej, to powinien być chociaż jego przedstawicielem. Zleceniobiorca to pełnomocnik zleceniodawcy. Innym stosunkiem może być umowa o pracę (np. sprzedawca jest pełnomocnikiem właściciela sklepu). Pełnomocnik może posługiwać się dokumentem dla ustalenia, że może działać w cudzym imieniu i na cudzą rzecz. Taki dokument zawsze musi być sporządzony.

Rodzaje pełnomocnictw ze względu na zakres umocowania pełnomocnika:

1. pełnomocnictwo ogólne

2. pełnomocnictwo rodzajowe

3. pełnomocnictwo szczegółowe (szczególne)

4. prokura

Ad A

ARTYKUŁ 98 Pełnomocnictwo ogólne obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Do czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu potrzebne jest pełnomocnictwo określające ich rodzaj, chyba że ustawa wymaga pełnomocnictwa do poszczególnej czynności.

Pełnomocnik miałby dokonywać czynności zwykłego zarządu. Są to czynności blisko niezdefiniowane przez ustawodawcę. Czynności zwykłego zarządu to czynności zmierzające do zachowania dotychczasowego stanu (tego położenia, w którym znajdowałby się mocodawca). Pełnomocnik ogólny może tylko takich czynności dokonywać. Nie wystarczy umocowanie ustne, tylko musi być na piśmie pod rygorem nieważności.

Ad B

Jest to umocowanie do dokonywania czynności prawnych oznaczonego rodzaju. Jest udzielane np. ekspedientce.

Ad C

Jest to umocowanie do dokonywania ściśle oznaczonej przez mocodawcę czynności prawnej. Pełnomocnictwo rodzajowe i pełnomocnictwo szczegółowe muszą mieć zachowaną szczególną formę. Powinno być dokonane w takiej formie prawnej, jaka jest wymagana dla ważności czynności prawnej, której ma dokonać pełnomocnik. Pełnomocnictwo miałoby być w formie zastrzeżonej dla ważności czynności prawnej, której ma dokonać pełnomocnik. Pełnomocnik może być umocowany do kupna nieruchomości.

Ad D

Prokura to szczególne pełnomocnictwo handlowe.

Właściwości:

1. takiego pełnomocnika - prokurenta - nie może ustanowić każdy; takiego pełnomocnika może mieć tylko przedsiębiorca, który podlega obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców

2. zakres umocowania prokurenta - jest umocowany do dokonywania wszelkich czynności prawnych, które są związane z jakimkolwiek przedsiębiorstwem mocodawcy

ARTYKUŁ 109¹ § 1. Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa § 2. Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Prokurent może reprezentować przedsiębiorcę przed sądem. Prokurę zauważy się też przy czynnościach podejmowanych poza salą sądową. Nie ma szerszego pełnomocnictwa niż prokura.

ARTYKUŁ 109³ Do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności.

Nie wchodzą w rachubę inne ograniczenia wprowadzone przez mocodawcę. Nie będą miały znaczenia wobec osób trzecich, czyli potencjalnych kontrahentów przedsiębiorcy.

Zakres umocowania prokurenta obejmuje wszystkie czynności, jakie może dokonywać sam przedsiębiorca dotyczące przedsiębiorstwa. Nie są skuteczne wobec osób trzecich. Ograniczenia w umocowaniu prokurenta: do pewnych czynności niezbędne jest odrębne umocowanie prokurenta, np. do zbycia przedsiębiorstwa lub nieruchomości wchodzących w jego skład.

Prokura jest bardzo szerokim umocowaniem, bo jest umocowaniem do wszelkich czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem jakiegokolwiek przedsiębiorstwa mocodawcy, który podlega obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców. Są od tego odstępstwa.

Prokurenta ustanawia się w formie pisemnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności. Ustanowienie prokury nie wyczerpuje się na pisemnym oświadczeniu mocodawcy, ale podlega ta prokura wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Wpis ten ma wielkie znaczenie praktyczne. Wyciąg z takiego rejestru będzie na ogół służył do identyfikacji prokurenta:

1. ustaleniu czy przedsiębiorca objęty określonym rejestrem ma prokurenta

2. kto tym prokurentem jest.

Wyszłoby na to, że osoba, która przedstawi taki dokument (wyciąg z rejestru) i będzie z nim wskazana jako prokurent, to będzie mogła działać tak, jak sam przedsiębiorca. Będzie zdatna do wszelkich czynności z wyłączeniem tych z art. 109³.

Działanie rzekomego pełnomocnika

Jest to osoba, która działa bez umocowania lub poza zakresem umocowania, co by na jedno wyszło. W pierwszym przypadku trzeba liczyć się z tym, iż osoba podejmująca działanie byłaby umocowaną, tylko w innym zakresie aniżeli podjęła działanie.

Trzeba dokonać rozróżnienia dwóch sytuacji.

Rzekomy pełnomocnik dokonał jednostronnej czynności prawnej, złożył przyrzeczenie publiczne. Taką czynność będziemy oceniali jako nieważną. Jeżeli rzekomy pełnomocnik zawarł umowę, to taka umowa nie będzie nieważną. Ona będzie dotknięta bezskutecznością zawieszoną. Umowa taka będzie skuteczna, jeżeli reprezentowany ją potwierdzi. Skuteczność umowy miałaby pozostawać w rękach reprezentowanego, a nie byłaby ona zależna od rzekomego pełnomocnika. Takie potwierdzenie jest zgodą reprezentowanego, która miałaby odpowiadać wymaganiom określonym w art. 63 KC. Wejdzie w rachubę stan niepewności kontrahenta.

ARTYKUŁ 103 KC § 2. Druga strona może wyznaczyć osobie, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.

Ten kontrahent, strona umowy zawartej przez rzekomego pełnomocnika może reprezentowanemu zakreślić termin dla potwierdzenia zawartej umowy. Dopiero wtedy, kiedy upłynie ten termin i reprezentowany nie potwierdzi zawartej umowy, kontrahent staje się wolny. Reprezentowany ma szansę stać się stroną umowy zawartej przez rzekomego pełnomocnika. Umową tą może być związany reprezentowany natomiast nie będzie nią związany rzekomy pełnomocnik.

Substytucja

To pytanie o to, czy pełnomocnik może ustanowić dalszego pełnomocnika dla mocodawcy. Takiego dalszego pełnomocnika nazywa się substytutem.

ARTYKUŁ 106 KC Pełnomocnik może ustanowić dla mocodawcy innych pełnomocników tylko wtedy, gdy umocowanie takie wynika z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.

Wynika stąd zakaz substytucji. Nie ma ten zakaz charakteru absolutnego. Są przewidziane 3 odstępstwa (sytuacje, kiedy wejdzie w rachubę substytut):

1. z woli reprezentowanego - nie ma przeszkody by w treści pełnomocnictwa tkwiło zastrzeżenie, że pełnomocnik może ustanowić dalszego pełnomocnika, czyli substytuta; „z prawem substytucji”; jeżeli mocodawca tego zwrotu nie skreśli, to musi się liczyć z tym, że w jego imieniu i na jego rachunek może działać inna osoba niż ta, którą ustanowił pełnomocnikiem, bo może to być osoba powołana do tego przez pełnomocnika

2. z mocy ustawy - w KPC znajdują się przepisy o pełnomocniku procesowym; jest tam postanowione, że do tego pełnomocnictwa stosuje się substytucję; pełnomocnik procesowy może ustanowić dalszego pełnomocnictwa z mocy samego prawa; nie trzeba tego prawa zastrzegać

3. ze stosunku podstawowego, w którym pozostaje mocodawca i pełnomocnik, a więc np. z umowy o pracę może wynikać prawo substytucji

Czy pełnomocnik może być drugą stroną umowy, którą zawiera dla mocodawcy? Czy może zawrzeć umowę z samym sobą?

ARTYKUŁ 108 KC Pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonywa w imieniu mocodawcy, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa albo że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy. Przepis ten stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy pełnomocnik reprezentuje obie strony.

Wynika stąd zakaz dokonywania takich czynności. Miałoby to też zastosowanie w sytuacji, kiedy jedna osoba miałaby być pełnomocnikiem każdej ze stron umowy. Wszelkie konfiguracje prowadzące do tego, że sam obsłużyłby się jako pełnomocnik każdej ze stron są zabronione. Jest jednak odstępstwo, kiedy sam mocodawca na to przystanie. Nie ma wówczas przeszkód, by pełnomocnik dokonał czynności z samym sobą. Drugie odstępstwo wskazuje nam możliwość takiego działania, jeżeli nie uchybia ono interesom mocodawcy. Interesy mocodawcy miałyby tutaj otwierać drogę do działania pełnomocnika jako drugiej strony czynności prawnej dokonywanej dla mocodawcy.

Sytuacje podobne do przedstawicielstwa:

1. działanie organu osoby prawnej - organ osoby prawnej nie musi być jej przedstawicielem; różnica będzie tkwiła w tym, że organ należy do struktury osoby prawnej; osoba prawna musi mieć w swojej strukturze odpowiednie organy, a więc i taki, który jest zdatny do jej reprezentowania; przedstawiciel bez wątpienia nie należy do struktury, jeżeli w takiej działa mocodawca, a więc pełnomocnik może być ustanawiany, a nie jak w przypadku organu, że musi być; mamy możliwość działania poprzez pełnomocnika, ale nie konieczność, czyli nie można stawiać znaku równości pomiędzy organem osoby prawnej a przedstawicielem (pełnomocnikiem)

2. odróżnienie przedstawiciela (pełnomocnictwa) od zastępstwa pośredniego - możliwe jest szukanie wspólnego mianownika co do działania zastępcy; byli zastępcy pośredni i bezpośredni; bezpośrednim zastępcą miałby być pełnomocnik, natomiast pośrednim osoba działająca na rzecz reprezentowanego, ale nie w jego imieniu, tylko we własnym imieniu; zastępca pośredni działa na rachunek innej osoby; takim zastępcą pośrednim jest komisant - jedna ze stron umowy komisu (drugą jest komitent)

ARTYKUŁ 765 Przez umowę komisu przyjmujący zlecenie (komisant) zobowiązuje się za wynagrodzeniem (prowizja) w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa do kupna lub sprzedaży rzeczy ruchomych na rachunek dającego zlecenie (komitenta), lecz w imieniu własnym.

Umowa ta miałaby zobowiązywać komisanta do nabywania rzeczy dla komitenta albo też zbywania rzeczy tego komitenta. Jedno i drugie działanie będzie wymagało zawarcia umowy przez komisanta z osobą trzecią, którą byłby albo sprzedawca (wtedy komisant byłby kupującym rzecz dla komitenta) albo ktoś kupujący (komisant byłby w roli sprzedawcy rzecz komitenta). Komisant miałby dokonywać w czynności prawnej tylko takich, jak np. sprzedaż, ale taka, która może oznaczać zarówno nabycie, jak i zbycie. Miałby jej dokonywać nie dla siebie, lecz dla swego kontrahenta, wspomnianego komitenta. Choć na jego rachunek będzie działał komisant, to wystąpi nie w imieniu komitenta, tylko własnym. Takie umowy są zawierane w obrocie gospodarczym, gdzie np. producent rzeczy chce coś sprzedać, ale posługuje się inną osobą w celu zawarcia umowy komisu. Ten producent wchodzi w rolę komitenta, a ten jego pośrednik miałby być komisantem dokonującym zbycia rzeczy wyprodukowanych przez komitenta. W zakresie obrotu tymi rzeczami będzie się przedstawiał ten pośrednik natomiast nie będzie wskazywał na komitenta jako osobę, która miałaby odnosić korzyści z umów zawieranych przez komisanta.

Przedawnienie

Będzie chodziło o to, że upływ czasu szkodzi. Przede wszystkim uprawnionemu.

1. Czego dotyczy przedawnienie? Co ulega przedawnieniu?

2. Termin przedawnienia

3. Skutki przedawnienia.

Ad 1 przedawnienie

ARTYKUŁ 117 § 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu.

Wynika stąd, że przedawnieniu ulegają tylko roszczenia majątkowe. Nie ulegają więc przedawnieniu roszczenia niemajątkowe, czyli takie, których nie można ustalić wartości choćby za pomocą pieniądza. Takich roszczeń jest bardzo niewiele. Przedawnieniu nie ulegają również inne normatywne postacie praw podmiotowych, innych niż roszczenia. Są również i takie roszczenia majątkowe, które nie ulegają przedawnieniu, o czym postanowił sam ustawodawca. Takim jest np. roszczenie posesoryjne (art. 344 § 2), roszczenie windykacyjne dotyczące nieruchomości (art. 223). Zobowiązania, świadczenia nie ulegają przedawnieniu. Na gruncie prawa polskiego wszelkie roszczenia majątkowe i niemajątkowe wynikające ze stosunku pracy podlegają przedawnieniu.

Ad 2 Termin przedawnienia

Terminy te są określane przez ustawodawcę. Strony czynności prawnych nie mają na nie wpływu.

ARTYKUŁ 119 Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną.

Uczynił to ustawodawca w art. 118

ARTYKUŁ 118 Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata.

Na ogół jest to okres lat dziesięciu, ale jest wyjątek w przypadku świadczeń okresowych, np. czynszu (okres lat trzech). Są też terminy dłuższe niż 10 lat. W przypadku czynów niedozwolonych okres ten wydłuża się do lat dwudziestu. Ten termin biegnie. Bieg terminu przedawnienia będzie miał swój początek i koniec. W terminie trzeba dostrzec pierwszy dzień i jego ostatni dzień.

ARTYKUŁ 120 § 1. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.

Wymagalność roszczenia zdecyduje o rozpoczęciu biegu terminu przedawnienia. Wymagalność miałaby oznaczać możliwość skorzystania z roszczenia.

ARTYKUŁ 455 Jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Pożyczkodawca musi wyzwać pożyczkobiorcę do jej zwrotu. Kiedy z treści czynności prawnej nie wynika termin zadośćuczynienia roszczeniu, to trzeba kierować się regułą wynikającą ze zdania drugiego art. 120.

Jak ten termin zacznie biec, to może dojść do:

1. zawieszenia terminu

2. przerwa w biegu terminu

Ad A

ARTYKUŁ 121

Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

  1)   co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej;

  2)   co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;

  3)   co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa;

  4) co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody.

Historia 1 Jeżeli pożyczaliśmy coś rodzicom jako dwunastolatkowie, to nie rozpoczynał się termin przedawnienia aż do ustania władzy rodzicielskiej, czyli do osiągnięcia pełnoletności.

Historia 4 Wskutek siły wyższej może dojść do zawieszenia, ale tylko wtedy, gdy osobę mającą roszczenia napotkają takie utrudnienia, że nie mógłby udać się do odpowiedniego organu.

Skutkiem zawieszenia terminu przedawnienia jest to, że nie liczy się ten czas, przez który trwało zawieszenie. Liczy się dla ustalenia terminu przedawnienia czas, który miał miejsce przed zawieszeniem oraz ten, który winien upłynąć po ustaniu zawieszenia.

Ad B Przerwa w biegu terminu przedawnienia wchodzi w rachubę w przypadkach bliżej oznaczonych w art. 123.

§ 1. Bieg przedawnienia przerywa się:

  1) przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;

  2)   przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje,

  3) przez wszczęcie mediacji.

Pierwszy z tych punktów wskazuje na określone działanie wierzyciela osoby, której przysługuje roszczenie. Czynności miałyby być wykonane wprost. Przykładem może być wniesienie pozwu.

Drugą sytuacją mogą być działania dłużnika, czyli osoby, względem której służy roszczenie. To działanie miałoby polegać na uznaniu długu, które jest przez dłużnika dokonywane. Uznanie to może być dokonane w jakikolwiek sposób. Nie musi być to złożenie oświadczenia woli przez dłużnika wprost w swej treści wskazujące na istnienie roszczenia. Może to być np. kartka, którą dłużnik wyśle wierzycielowi. Sam dłużnik może dokonać przerwy w biegu terminu przedawnienia, czyli może działać na swoją szkodę.

Skutkiem przerwy w biegu terminu przedawnienia jest upływanie terminu przedawnienia od samego początku. Nie liczy się już czas, który upłynął, choćby te dwa lata, tylko od początku. Jeżeli po 5 latach dłużnik dokona uznania lub wierzyciel zwróci się do sądu odpowiednim pozwem, to przekreśla się ten czas, który już upłynął.

Ad 3- skutki terminu przedawnienia

Po upływie tego terminu osoba, wobec której kierowane jest roszczenie, które uległo przedawnieniu, może, ale nie musi podnieść zarzutu przedawnienia. Osobą tą najczęściej jest dłużnik, bo do niego jest kierowane roszczenie. Może też przeciwstawić się w ten sposób roszczeniu. Wynika stąd, że ani sąd, ani inny organ właściwy dla rozpoznania roszczeń nie będzie z urzędu uwzględniał terminu przedawnienia. Potrzebny będzie zarzut przedawnienia podniesiony przez dłużnika.

ARTYKUŁ 117 § 2. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.

Osoba ta może się uchylić od zadośćuczynienia roszczeniu, czyli może uchylić się od takiego zachowania, którego żąda osoba, której przysługuje roszczenie. Pożyczkobiorcy składane jest żądanie pożyczkodawcy, by zwrócił pożyczkę. Pożyczkobiorca może odmówić spłaty pożyczki po upływie terminu przedawnienia. Roszczenie dalej istnieje, ale dłużnik się uchyla. W wyniku upływu terminu przedawnienia osoba, względem której kieruje się roszczenie, nie ponosi odpowiedzialności za dług. Dług nadal zostaje. Ten, co był dłużnikiem, nadal nim jest.

Po upływie terminu przedawnienia możliwe są 3 sytuacje:

1. dłużnik może spełnić świadczenie - może zachować się tak, jakby upłynął termin przedawnienia;

2. dłużnik może zrzec się świadczenia - może powiedzieć, że nie będzie korzystał z terminu przedawnienia; wejdzie w grę po upływie terminu przedawnienia

3. dłużnik może podnieść zarzut przedawnienia, a więc tym samym może uchylić się od żądania.

Takie zobowiązania, gdzie dłużnik nie ponosi odpowiedzialności za dług to zobowiązania naturalne (niezupełne). Może mieć miejsce w sytuacji C.

Terminy zawite

O tych terminach w sposób ogólny ustawodawca nic nie postanowił. Jest o nich mowa jedynie w przepisach szczególnych.

Terminy zawite mają szersze zastosowanie niż terminy przedawnienia. Terminy zawite mogą dotyczyć wszelkich postaci normatywnych praw podmiotowych.

Terminy te są też określone przez ustawodawcę i są one na ogół krótkie. Po samej długości terminu nie da się rozpoznać, czy to termin przedawnienia, czy termin zawity.

ARTYKUŁ 88 § 2. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.

Błądzący ma rok na złożenie oświadczenia, w którym uchyli się od błędu. Jest to uprawnienie kształtujące. Błądzący może żądać określonego zachowania kontrahenta.

ARTYKUŁ 568 § 1. Uprawnienia z tytułu rękojmi za wady fizyczne wygasają po upływie roku, a gdy chodzi o wady budynku - po upływie lat trzech, licząc od dnia, kiedy rzecz została kupującemu wydana.

Z tytułu rękojmi uprawnienia wygasają. Skutek ten następuje z mocy samego prawa. W tym wypadku nie wchodzi w rachubę zarzut, lecz sąd lub organ właściwy do rozpoznania roszczeń z urzędu uwzględni upływ terminu zawitego.

PRAWO RZECZOWE

Jak sama nazwa wskazuje, dotyczą rzeczy.

ARTYKUŁ 45 Rzeczami w rozumieniu niniejszego kodeksu są tylko przedmioty materialne.

Nie wszystko, co ma właściwości fizykalne, tylko to, co jest wyodrębnione w części przyrody jest rzeczą, niezależnie od stanu pierwotnego czy przetworzonego. Rzeczy muszą być wyodrębnione.

ARTYKUŁ 555 Przepisy o sprzedaży rzeczy stosuje się odpowiednio do sprzedaży energii oraz do sprzedaży praw.

Energia nie jest rzeczą, bo do jej sprzedaży byłyby stosowane przepisy o rzeczach. Trudno jest mówić o wyodrębnieniu energii.

Rozróżnienie rzeczy nr 1

1. ruchomości

2. nieruchomości.

Ad b - nieruchomości

ARTYKUŁ 46 Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności.

Stąd wynikają 3 postaci nieruchomości:

1. grunt (nieruchomość gruntowa)

2. budynki (nieruchomość budynkowa)

3. lokale (nieruchomość lokalowa)

Ad a - ruchomości

Mają największe znaczenie. Pozostałe wejdą w grę wtedy, gdy tak wynika z przepisów. Budynki i lokale są uważane za części składowe nieruchomości gruntowej.

ARTYKUŁ 48 Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.

ARTYKUŁ 191 Własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową.

Art. 191 naprowadza nas na to, że właściciel gruntu jest również właścicielem wszystkiego, co na trwałe jest związane z gruntem.

Rozróżnienie rzeczy nr 2

1. rzeczy oznaczone co do tożsamości - mają właściwości przypisane tylko określonej rzeczy, np. rzeczy używane,

2. rzeczy oznaczone tylko co do gatunku - posiadają właściwości pewnej grupy rodzajowej rzeczy, np. rzeczy nowo wytworzone.

Prawa rzeczowe są kategorią zamkniętą. Na gruncie polskiego prawa cywilnego wyróżnić należy:

1. własność

2. użytkowanie wieczyste

3. prawa rzeczowe ograniczone - hipoteka, zastaw, użytkowanie, służebność, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.

ARTYKUŁ 244 § 1. Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka.

W przypadku praw rzeczowych ograniczonych trzeba identyfikować właściciela rzeczy przez osobę, której prawo to przysługuje.

Posiadanie

To stan faktyczny, który miałby polegać na władaniu rzeczą z odpowiednim wyobrażeniem uprawnień względem rzeczy. Obejmuje 2 elementy:

1. element fizyczny - wyczerpuje się w ustaleniu, że rzecz jest w rękach drugiej osoby; osoba włada tą rzeczą,

2. element psychologiczny - ustalenie, jakie ma wyobrażenie względem rzeczy osoba, która ją ma

Element psychologiczny ma 2 rodzaje:

1. władanie rzeczą jak właściciel - osoba, która ma rzecz, miałaby względem niej postępować tak, jak właściciel; jest to posiadanie samoistne

ARTYKUŁ 336 Posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą (posiadacz zależny).

2. służą jej uprawnienia względem rzeczy, ale inne niż uprawnienia właściciela; posiadanie zależne - osoba włada daną rzeczą jak użytkownik.

Posiadanie podlega ochronie.

Domniemania związane z posiadaniem

ARTYKUŁ 339 Domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym.

Wyróżnia się:

1. domniemanie, że osoba, która ma rzecz, jest jej posiadaczem - pozwoli niejednej osobie przedstawić się jako jej posiadacz, a nie dzierżyciel; dzierżenie:

ARTYKUŁ 338 Kto rzeczą faktycznie włada za kogo innego, jest dzierżycielem.

Dzierżyciel to osoba, która ma rzecz, czyli włada nią, ale nie dla siebie, tylko dla innej osoby. Typowym dzierżycielem jest pracownik, który niejednokrotnie ma określone rzeczy, które są mu powierzone przez pracodawcę. Dzierżenie jest stanem podobnym do posiadania, ale zasadnicza różnica będzie tkwiła w woli tego, który ma rzecz. Jeżeli ten, co ma rzecz, włada nią dla siebie, to znaczy, że jest posiadaczem. Jeśli włada nią nie dla siebie, to jest dzierżycielem.

2. domniemanie posiadania samoistnego

3. domniemanie zgodności z prawem

ARTYKUŁ 341 Domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym. Domniemanie to dotyczy również posiadania przez poprzedniego posiadacza.

Osoba, która ma rzecz, może powołać się na to, że posiadanie jest zgodne z prawem. Posiadacz nie musi wykazywać, że jego władanie rzeczą jest zgodne z prawem.

4. domniemanie dobrej wiary

ARTYKUŁ 7Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.

Osobie, która ma rzecz, przysługuje domniemanie, że posiada tą rzecz w dobrej wierze. Ustawodawca daje mu takie domniemanie.

5. domniemanie ciągłości posiadania

ARTYKUŁ 340 Domniemywa się ciągłość posiadania. Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania.

Domniemania niezwykle wzmacniają posiadacza.

Ochrona posiadania jest szczególnie wyrażana:

1. środkami pozasądowymi

2. środkami sądowymi.

Ad a - środki pozasądowe Jest to tzw. ochrona własna posiadania. Może przyjąć dwojaką postać:

1. obrony koniecznej

2. samopomocy

Ad b - środki sądowe Są ich dwa rodzaje:

1. roszczenie posesoryjne (art. 344)

2. roszczenie o wstrzymanie budowy (art. 347)

Ad a.a - obrona konieczna

Stanowi pytanie o to, jak może chronić swoje władanie posiadacz przez swoje działanie. Obrona konieczna ma miejsce wtedy, kiedy następuje naruszenie posiadania. Nie to, że już doszło do naruszenia posiadania, tylko to naruszenie trwa.

ARTYKUŁ 423 Kto działa w obronie koniecznej, odpierając bezpośredni i bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby, ten nie jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną napastnikowi.

Obrona konieczna polega na odparciu bezpośredniego i bezprawnego zamachu na rzecz.

Z jakich środków może korzystać dla urzeczywistnienia obrony koniecznej?

ARTYKUŁ 343 § 1. Posiadacz może zastosować obronę konieczną, ażeby odeprzeć samowolne naruszenie posiadania.

Może skorzystać ze wszystkich środków adekwatnych do sytuacji w jakiej się znalazł. Możliwe jest więc stosowanie przemocy.

Ad a.b - samopomoc

Miałaby miejsce wtedy, kiedy dojdzie do naruszenia posiadania, a więc kiedy rzecz znajdzie się już w rękach osoby trzeciej.

Jakie środki może przedsięwziąć osoba, której posiadanie zostało naruszone?:

1. naruszenie posiadania rzeczy ruchomej

2. naruszenie posiadania nieruchomości

Podział wynika z art. 343 § 2.

ARTYKUŁ 343 § 2. Posiadacz nieruchomości może niezwłocznie po samowolnym naruszeniu posiadania przywrócić własnym działaniem stan poprzedni, nie wolno mu jednak stosować przy tym przemocy względem osób. Posiadacz rzecz ruchomej, jeżeli grozi mu niebezpieczeństwo niepowetowanej szkody, może natychmiast po samowolnym pozbawieniu go posiadania zastosować niezbędną samopomoc w celu przywrócenia stanu poprzedniego.

W przypadku nieruchomości przywrócenie posiadania poprzez samopomoc nie może polegać na stosowaniu przemocy, przymusu fizycznego.

W przypadku rzeczy ruchomych jest dopuszczalna przemoc, ale tylko gdy:

1. posiadaczowi groziłaby niepowetowana szkoda

2. samopomoc podjął bezpośrednio po zamachu na jego rzecz.

Ochrona sądowa

Wyczerpuje się w roszczeniu posesoryjnym. Jest to roszczenie, które miałby mieć posiadacz.

ARTYKUŁ 344 §1. Przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.

Legitymacja czynna polega na wskazaniu osoby, której służy to roszczenie. Może z niego korzystać każdy posiadacz, nawet ten, który władałby rzeczą niezgodnie z prawem, np. złodziej. Może podnieść to roszczenie, bo oceni, że choć on ukradł, to jemu odebrał rzecz w sposób nie odpowiadający samopomocy. Doszło do uchybienia w zakresie własnej działalności.

Osoba, wobec której kieruje się roszczenie, posiada legitymację bierną. Będzie to osoba, która dokonała naruszenia lub na której korzyść doszło do naruszenia.

Treść roszczenia:

1. można żądać przywrócenia stanu poprzedniego, który miał miejsce przed dokonaniem naruszenia posiadania; z tego roszczenia mógłby skorzystać wobec osoby, która utraciła tą rzecz,

2. można żądać zaniechania naruszeń w przyszłości.

Sposób ochrony osoby, wobec której kierowane jest to roszczenie.

Może ta osoba bronić się poprzez przedstawienie prawomocnego orzeczenia stwierdzającego, że stan powstały w wyniku naruszenia posiadania jest zgodny z prawem. Osoba ta może mu się przeciwstawić tylko w powyższy sposób. Legitymujący biernie mógłby wszcząć kolejny proces. Będzie mógł liczyć na to, że sąd w orzeczonym postanowieniu doprowadzi do ustalenia, że rzecz jest utracona na rzecz złodzieja i że jest to stan zgodny z prawem. Legitymujący czynnie będzie musiał liczyć się z tym, że rzeczy nie otrzyma.

Jest szeroka legitymacja w przypadku roszczenia posesoryjnego. Jest z niego łatwo skorzystać.

ARTYKUŁ 344 § 2. Roszczenie wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia.

Roszczenie posesoryjne jest objęte terminem zawitym. Roczny termin dla jego wykonania jest objęty sankcją niewykonania roszczenia.

Skutkiem roszczenia posesoryjnego jest jego wygaśnięcie. Posiadacz powinien w ciągu roku z niego skorzystać.

Przeniesienie posiadania.

Zmiana ta polega na przeniesieniu posiadania na inną osobę. Będzie pewnie polegało na zawarciu umowy między tym, co ma rzecz a tym, na którego posiadanie zostanie przeniesione. Wymaga ono wydania rzeczy.

ARTYKUŁ 348 Przeniesienie posiadania następuje przez wydanie rzeczy. Wydanie dokumentów, które umożliwiają rozporządzanie rzeczą, jak również wydanie środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą, jest jednoznaczne z wydaniem samej rzeczy.

Rzecz znajduje się w rękach nowego właściciela. Środki pozwalające na korzystanie z rzeczy znajdują się w rękach osoby, która otrzyma posiadanie. Tak też będzie w przypadku dokumentów pozwalających na rozporządzanie rzeczą, np. papiery wartościowe.

Nie zawsze jest potrzebne wydanie rzeczy. Artykuły 349-351 wskazują przypadki, kiedy nastąpi przeniesienie posiadania.

ARTYKUŁ 349 Przeniesienie posiadania samoistnego może nastąpić także w ten sposób, że dotychczasowy posiadacz samoistny zachowa rzecz w swoim władaniu jako posiadacz zależny albo jako dzierżyciel na podstawie stosunku prawnego, który strony jednocześnie ustalą.

Przeniesienie na posiadacza zależnego lub dzierżyciela. Zawsze będzie to osoba, która ma rzecz, która wyszła z rąk posiadacza samoistnego. Najemca ma rzecz i porozumiewa się z posiadaczem samoistnym, aby nim się stać. Umowa ta wyczerpuje się oświadczeniami woli stron. Samo zawarcie umowy zobowiązuje do tego, że nabywca stanie się posiadaczem samoistnym.

Własność

To najpełniejsze z praw rzeczowych. Treść własności

ARTYKUŁ 140 W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

Wynikają stąd 2 zasadnicze uprawnienia:

1. uprawnienie do korzystania z rzeczy

2. uprawnienie do rozporządzania rzeczą.

Ad a - uprawnienie do korzystania z rzeczy

Miałoby polegać na pobieraniu pożytków, używaniu rzeczy oraz posiadaniu.

ARTYKUŁ 53 § 1. Pożytkami naturalnymi rzeczy są jej płody i inne odłączone od niej części składowe, o ile według zasad prawidłowej gospodarki stanowią dochód z rzeczy. § 2. Pożytkami cywilnymi rzeczy są dochody, które rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego.

Ad b - uprawnienie do rozporządzania rzeczą

Polega na jej:

1. zbyciu - polega na przeniesieniu własności na inną osobę, np. w drodze sprzedaży, umowy spółki, darowizny

2. obciążeniu - polega na ustaleniu prawa rzeczowego ograniczonego, np. nieruchomość obciążona hipoteką = prawo własności obciążone hipoteką, bo doszło do ustalenia prawa rzeczowego ograniczonego, jakim jest hipoteka.

Przy wykonywaniu uprawnień, właściciel musi liczyć się z ograniczeniami.

ARTYKUŁ 5 Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Z powyższego artykułu wynikają 3 ograniczenia:

1. wynikające z ustaw

2. wynikające z zasad współżycia społecznego

3. wynikające ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa.

Własność może powstać w sposób dowolny, ale z powyższymi ograniczeniami należy się liczyć.

Nabycie własności. Może nastąpić na 2 sposoby:

1. pochodny (wtórny) - przeniesienie własności

2. pierwotny - w szczególności poprzez zasiedzenie.

Ad a - pochodny sposób

Przeniesienie własności następuje w drodze ustawy zawieranej przez właściciela (zbywcę) z tym, kto miałby stać się właścicielem (nabywcą).

Typy umów:

1. zobowiązująca do przeniesienia własności

2. przenosząca własność.

Ad a.a - umowa zobowiązująca do przeniesienia własności

O tej umowie stanowi art. 155 § 1. Jest to np. umowa sprzedaży. Zbywcą byłby sprzedawca, zaś nabywcą kupujący. Umowy te są niezwykłe, bo rodzą 2 skutki prawne:

1. skutek obligacyjny - polega na zobowiązaniu zbywcy do przeniesienia własności na kupującego; sprzedawca jest zobowiązany do przeniesienia własności na kupującego

2. skutek rzeczowy (rozporządzający) - polega na przeniesieniu własności; oznacza przejście własności na nabywcę w wyniku zawarcia tej umowy.

We wszystkich tych sytuacjach miałoby dojść do przeniesienia własności. Z samego faktu zawarcia umowy wynika, że nabywca stał się właścicielem. Co innego może wynikać z przepisu prawa bądź woli strony.

Umowa może się też wyczerpać tylko skutkiem obligacyjnym bez skutku rzeczowego. Umowa taka nie uczyni nabywcy właścicielem rzeczy.

ARTYKUŁ 157 §1. Własność nieruchomości nie może być przeniesiona pod warunkiem ani z zastrzeżeniem terminu.

§2.Jeżeli umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości została zawarta pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, do przeniesienia własności potrzebne jest dodatkowe porozumienie stron obejmujące ich bezwarunkową zgodę na niezwłoczne przyjęcie własności.

§ 1. - może polegać na oznaczeniu prawa pierwokupu; zbywca może nią rozporządzać na rzecz kogokolwiek, ale musi się liczyć z tym, że rozporządzanie na rzecz innej osoby będzie skuteczne, kiedy ten, kto ma prawo pierwokupu z niego nie skorzysta.

§ 2. - taka umowa nie uczyni nabywcę właścicielem rzeczy; aby nabywca stał się właścicielem rzeczy, to trzeba zawrzeć porozumienie o bezwarunkowym przeniesieniu własności (umowy przenoszącej własność).

Umowa taka nie wywoła skutku rzeczowego.

Umowa przenosząca własność ma formę aktu notarialnego.

Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności jest umową konsensualną. Jest dokonywana poprzez złożenie oświadczeń woli. Oba te skutki - obligacyjny i rzeczowy - są osiągane poprzez złożenie oświadczeń woli.

Są od tego odstępstwa:

1. kiedy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy oznaczone tylko co do gatunku, a więc takie, które posiadają właściwości pewnej grupy rzeczy, np. rzeczy nowo wytworzone,

2. kiedy przedmiotem umowy zobowiązującej do przeniesienia własności są rzeczy przyszłe, czyli takie, które nie istnieją w momencie zawierania umowy, ale w przyszłości mogą się zdarzyć.

W obrocie spotkamy się z rzeczami oznaczonymi co do gatunku. W ich przypadku trzeba liczyć się z tym, że przeniesienie własności będzie wymagało aktu realnego, jakim jest przeniesienie posiadania. Nabywca staje się właścicielem najczęściej po wydaniu takiej rzeczy.

Umowa przenosząca własność jest na gruncie polskiego prawa cywilnego umową przyczynową (kauzalną). Dobitnie o tym stanowi art. 156.

ARTYKUŁ 156Jeżeli zawarcie umowy przenoszącej własność następuje w wykonaniu zobowiązania wynikającego z uprzednio zawartej umowy zobowiązującej do przeniesienia własności, z zapisu, z bezpodstawnego wzbogacenia lub z innego zdarzenia, ważność umowy przenoszącej własność zależy od istnienia tego zobowiązania.

Są tu wskazane 4 przesłanki, po których spełnieniu umowa będzie ważna:

1. ważne jest zobowiązanie do przeniesienia własności

2. zapis

ARTYKUŁ 968 § 1. Spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz określonej osoby (zapis).

Może to polegać na tym, że osoba X zapisze osobie Y jakąś rzecz, która to osoba w chwili śmierci X nie stanie się właścicielem rzeczy. Y stanie się właścicielem, jeśli zawrze umowę ze spadkobiercami o przeniesienie własności.

3. bezpodstawne wzbogacenie

4. inne od odnotowanych, np. art. 231

ARTYKUŁ 231 § 1 Samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.

Budujący się na cudzym gruncie może żądać zawarcia umowy przenoszącej własność z właścicielem. Miałaby mieć za swoją przyczynę zadośćuczynienie.

Umowy zobowiązujące do przeniesienia własności i umowy przenoszące własność mogą być zawarte w dowolnej formie. Są od tego odstępstwa w przypadku nieruchomości (art. 158).

Zasiedzenie

ARTYKUŁ 172 § 1. Posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat 20 jako posiadacz samoistny chyba, że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie).

§ 2. Po upływie lat 30 posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze.

Różne są przesłanki zasiedzenia ruchomości i nieruchomości.

Okoliczności decydujące o zasiedzeniu nieruchomości:

1. samoistne posiadanie - władanie nieruchomością jak właściciel; stan ten wymaga ustaleń co do tego, co widać (corpus) i dociekań w zakresie wyobrażeń osoby, która ma nieruchomość (nie jest właścicielem, ale włada jak właściciel); posiadanie zależne przekreśla możliwość posiadania nieruchomości; nie chodzi o uprawnienie, lecz o to, że określona osoba ma nieruchomość i postępuje z nią zgodnie z prawem własności,

2. upływ czasu - obecnie chodzi tu o okres lat 20 lub 30; rozróżnienie wynika z dobrej lub złej wiary posiadacza; posiadacz w dobrej wierze po 20 latach stanie się jej właścicielem, zaś w złej - po 30 latach.

Pojęcie dobrej wiary

ARTYKUŁ 7Jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.

Nie trzeba jej wykazywać, ale może zostać podniesiony zarzut przeciwny. Pojęcie dobrej wiary jest różnie rozumiane. Tradycyjne rozumienie dobrej wiary oznacza, że wejdzie w rachubę wtedy, kiedy posiadacz jest w mylnym wyobrażeniu co do przysługujących mu uprawnień, ale miałoby to wyobrażenie usprawiedliwiać okoliczności danego przypadku. Pytanie o dobrą wiarę jest stawiane wobec tzw. nieformalnego nabywcy (zawarcie umowy nie w formie aktu notarialnego). Taki posiadacz samoistny miałby stać się właścicielem po 20 latach. Zła wiara nie przekreśla zasiedzenia.

Przesłanki zasiedzenia ruchomości:

1. samoistne posiadanie

2. upływ czasu - 3 lata

3. dobra wiara posiadacza - zła wiara w tym wypadku przekreśla zasiedzenie.

Zasiedzenie następuje z mocy samego prawa, a więc z chwilą ziszczenia się tych przesłanek. Bardzo często zwracają się o ustalenie właściciela określonej rzeczy. Takie orzeczenie ma jedynie charakter deklaratywny - potwierdzające to, co prawnie nastąpiło. Niejednokrotnie wydawane jest orzeczenie, że właścicielem jest osoba nieżyjąca.

Nabycie rzeczy od osoby nieuprawnionej

ARTYKUŁ 169 § 1. Jeżeli osoba nie uprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ją nabywcy, nabywca uzyskuje własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze.

§ 2. Jednakże gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem lat trzech od chwili jej zgubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero z upływem powyższego trzyletniego terminu. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego.

Zbywcą miałaby być osoba, która nie jest uprawniona do rozporządzania rzeczą. Nie jest właścicielem ani pełnomocnikiem właściciela.

ARTYKUŁ 83 § 2. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze.

Przesłanki nabycia własności, gdy rzeczą rozporządza osoba nieuprawniona:

1. nabycie miałoby się dokonać w drodze czynności prawnej - umowy

2. czynność prawna ma dotyczyć rzeczy ruchomej - w przypadku nieruchomości nie dotyczy

3. rzecz została wydana przez zbywcę nabywcy (art. 348)

4. dobra wiara nabywcy - gdy utracił wbrew swej woli

5. upływ 3 lat od utracenia rzeczy przez osobę, która względem niej była uprawnioną (wyjątek przy pieniądzach, dokumentach na okaziciela, rzeczach nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego).

Ochrona własności Jest realizowana w drodze 3 roszczeń:

1. roszczeniem windykacyjnym

2. roszczeniem negatoryjnym

3. roszczeniami uzupełniającymi - służą do rozliczeń pomiędzy właścicielem a osobą, która korzystała z jego rzeczy, np. roszczenie o zwrot nakładów

Ad a - roszczenie windykacyjne

ARTYKUŁ 222§ 1. Właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą.

Roszczenie windykacyjne przysługuje właścicielowi, współwłaścicielowi, użytkownikowi wieczystemu. Jest kierowane wobec osoby, która ma rzecz. Niektórzy mówią, że to roszczenie „idzie za rzeczą”. Jest to roszczenie o zwrot rzeczy i nic więcej się nie uzyska. Będzie z tego korzystał właściciel, który utracił rzecz i będzie je kierował wobec osoby, u której jest rzecz. Dobra wiara czy zła wiara nie mają znaczenia.

Ad b - roszczenie negatoryjne

ARTYKUŁ 222§ 2. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Będzie wchodziło w rachubę przy wszelkich innych przypadkach naruszenia niż pozbawienie właściciela rzeczy. Będzie z niego korzystał właściciel, który ma rzecz i spotyka się z nękaniem, naruszaniem praw względem rzeczy w jego rękach pozostającej.

ARTYKUŁ 144 Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.

Immisje, czyli oddziaływanie z innej nieruchomości na pozostałe, oznaczają naruszenie własności względem sąsiedniej nieruchomości, z których wynikają owe immisje. Spowodują oddziaływanie ponad miarę istniejących stosunków.

Roszczenie negatoryjne przysługuje właścicielowi, współwłaścicielowi, użytkownikowi wieczystemu. Byłoby kierowane wobec naruszyciela, jak i osoby, na korzyść której następuje naruszenie. Byłoby to roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem. Nie ma przeszkody w żądaniu naruszeń w przyszłości.

Roszczenia windykacyjne i negatoryjne ulegają przedawnieniu w wypadku ruchomości.

ARTYKUŁ 223 § 1. Roszczenia właściciela przewidziane w artykule poprzedzającym nie ulegają przedawnieniu, jeżeli dotyczą nieruchomości.

Nie ulegają przedawnieniu te roszczenia, jeśli dotyczą nieruchomości.

Współwłasność

Chodzi tutaj o to, że jedna rzecz jest przedmiotem własności kilku osób.

Rodzaje współwłasności:

1. współwłasność łączna

2. współwłasność w częściach ułamkowych.

Ad a - współwłasność łączna

Ma 4 właściwości:

1. nie ma charakteru samoistnego - współwłaściciele łączni muszą pozostawać w odpowiednim stosunku osobowym lub majątkowym

2. uczestnictwo nie jest wyrażone ani ułamkiem, ani procentem, ani w żaden inny sposób - określa się to jako bezudziałowa współwłasność

3. nie jest możliwe rozporządzanie uczestnictwem we współwłasności

ARTYKUŁ 863 § 1. Wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku.

4. trwa tak długo, jak stosunek osobisty, w który pozostają współwłaściciele

ARTYKUŁ 875 § 1. Od chwili rozwiązania spółki stosuje się odpowiednio do wspólnego majątku wspólników przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów poniższych.

Ad b - współwłasność w częściach ułamkowych

Ma 4 cechy:

1. ma charakter samoistny - współwłaściciele nie muszą pozostawać w stosunkach osobistych

2. udział w niej jest oznaczony za pomocą ułamka

3. możliwe jest rozporządzanie udziałem w tej współwłasności - może tego dokonać każdy bez względu na stanowisko pozostałych

4. jest stosunkiem nietrwałym - każdy ze współwłaścicieli może żądać zniesienia tej współwłasności; tego uprawnienia nie można pozbawić współwłaściciela na czas dłuższy niż 5 lat.

Zniesienie współwłasności

Może nastąpić w dwóch trybach:

1. w drodze umowy - przy zgodzie między współwłaścicielami

2. na drodze sądowej - przy braku zgody.

Sposoby zniesienia współwłasności:

1. podział fizyczny rzeczy - o ile jest możliwy

2. podział cywilny - polega na sprzedaży i podziale między współwłaścicielami uzyskanej zapłaty

3. objęcie współwłasności przez jednego ze współwłaścicieli, ale z obowiązkiem spłaty

4. ustalenie własności lokalu (bardzo szczególne)

Współwłasność ułamkowa a zarządzanie rzeczą wspólną

Uprawnieniem, ale i obowiązkiem każdego ze współwłaścicieli jest zarząd rzeczą wspólną, który miałby oznaczać odpowiednie czynności. Interesują nas tu czynności prawne w ich obrębie.

Są 2 kategorie czynności prawnych:

1. polegające na zwykłym zarządzie

2. przekraczające zwykły zarząd rzeczą wspólną

Ad a - polegające na zwykłym zarządzie

Nie trzeba jednomyślności, zgody wszystkich współwłaścicieli, lecz wystarczy, gdy większość postanowi o podjęciu takich czynności. Wystarczy porozumienie co najmniej 2 współwłaścicieli. Czynności zwykłego zarządu polegają na utrzymaniu dotychczasowego stanu rzeczy.

Ad b - przekraczające zwykły zarząd rzeczą wspólną

Polegają np. na rozporządzeniu rzeczą wspólną. Takie czynności wymagają jednomyślności, zgody wszystkich współwłaścicieli. Gdyby takiej zgody nie dałoby się uzyskać, to może o tym orzec sąd na żądanie większości.

Uprawnienia współwłaściciela:

1. może żądać zniesienia tej współwłasności

2. może rozporządzać swoim udziałem

3. może zarządzać rzeczą wspólną

4. każdy współwłaściciel posiada uprawnienie do korzystania z rzeczy wspólnej (z zastrzeżeniem, iż to korzystanie będzie możliwe w takim zakresie, w jakim da się to pogodzić z korzystaniem przez innych współwłaścicieli); współwłaściciele zawierają w tym celu umowy;

5. każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do pobierania pożytków, które daje rzecz wspólna (miałoby to być w proporcji do udziału we współwłasności)

6. każdy ze współwłaścicieli może zmierzać do czynności prowadzących do zachowania wspólnego prawa (roszczenie windykacyjne).

Własność lokali

Chodzi tutaj o zapisy w ustawie o własności lokali.

Należy wyjść od ustaleń zawartych w art. 46 KC, że lokal jako część budynku może być odrębną nieruchomością od gruntu, a nawet budynku, w którym się znajduje. Własność gruntu rozciąga się na to, co jest na trwałe związane z gruntem. Mocą przepisów, choćby lokal może być odrębną nieruchomością.

ARTYKUŁ 2 USTAWY Z 24.06.1994 O WŁASNOŚCI LOKALI

1. Samodzielny lokal mieszkalny, a także lokal o innym przeznaczeniu, zwane dalej „lokalami” mogą stanowić odrębne nieruchomości.

2. Samodzielnym lokalem mieszkalnym, w rozumieniu ustawy, jest wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokojeniu ich potrzeb mieszkaniowych (…).

Charakter samodzielny ma lokal, który byłby wyodrębniony w sposób trwały (nie ściankami działowymi, tylko trwałymi pozwalającymi na ustalenie, że dane ściany stanowią granicę nieruchomości lokalowej). Miałby się składać z izby bądź izb. Lokal ten nie musi być mieszkalny. Może to być lokal użytkowy, a nawet o innym przeznaczeniu.

Przedmiotem nieruchomości lokalowej jest zamknięta przestrzeń wyodrębniona tymi ścianami. Oprócz nich w tej przestrzeni będą także części wspólne. Ma to tworzyć wspólną nieruchomość. Jej części nie są wyodrębnione.

Nieruchomość wspólna w istocie swej obejmuje wszystko to, co nie należy do własności lokalu. Ma nie być przedmiotem odrębnej nieruchomości lokalowej. Przykładem może być grunt, na którym stoi dom z 4 lokalami. Lokale te są nieruchomościami lokalnymi obejmującymi wszystko to, co jest zamknięte ścianami wyodrębniającymi zespół izb funkcjonalnie ze sobą powiązanymi. Ma być wyodrębniona obok własności lokali. Nieruchomość wspólna jest przedmiotem współwłasności w częściach ułamkowych właścicieli lokali, którzy będą współwłaścicielami. Właściciel lokalu byłby jednocześnie współwłaścicielem nieruchomości wspólnej. Prawo własności nieruchomości lokalowej byłoby ściśle związane z udziałem we współwłasności nieruchomości wspólnej. Oba te prawa są ze sobą tak ściśle związane, że w szczególności nie można rozporządzić jednym z tych praw bez jednoczesnego rozporządzenia drugim z nich. Nie można zbyć nieruchomości lokalowej bez jednoczesnego zbycia udziału w nieruchomości wspólnej. Prawa te będą zawsze szły w parze.

Ustanowienie własności lokalowej nie zawsze będzie oznaczało dogłębne zniesienie współwłasności.

Powstanie nieruchomości lokalowej jest bliżej oznaczone w ustawie z 1994 o własności lokali. Z tego aktu wynikają 3 sposoby powstania tej własności:

1. w drodze umowy - byłyby to umowy zawierane przez właściciela zabudowanej nieruchomości z nabywcami lokali; poprzez te umowy powstaje własność lokalu i przeniesienie tej własności przez zbywcę na nabywcę; może to też być umowa zawierana między współwłaścicielami tej nieruchomości; ten sposób ustanowienia własności lokalowej nie zawsze oznacza dogłębne zniesienie współwłasności, ponieważ współwłaściciele będą stawali się właścicielami odrębnych nieruchomości lokalowych, ale muszą liczyć się z tym, że będąc ciągle współwłaścicielami, nadal pozostają współwłaścicielami nieruchomości wspólnej

2. jednostronna czynność prawna właściciela zabudowanej nieruchomości - w tym wypadku wystarczające jest złożenie oświadczenia woli przez właściciela o ustanowienie własności lokali znajdujących się w jego nieruchomości; jest to wystarczające dla ustalenia, że dotychczasowy właściciel tejże nieruchomości stawałby się właścicielem poszczególnych nieruchomości lokalowych (A, B, C, D) i jednocześnie stawałby się współwłaścicielem nieruchomości wspólnej w takim zakresie, w jakim udział w tej współwłasności pozostawałby związany z nieruchomością lokalową

3. mocą orzeczenia sądu - wejdzie w rachubę w dwóch przypadkach: a) kiedy sąd znosi współwłasność zabudowanej nieruchomości; b) w przypadku działu spadku, który będzie obejmował zabudowaną nieruchomość i ma powstać wtedy własność lokali, które miałyby przypaść poszczególnym spadkobiercom.

Ogół właścicieli lokali znajdujących się w zespole budynków tworzy wspólnotę mieszkaniową, co do której ustawodawca postanowił, że nie ma osobowości prawnej, ale ma zdolność prawną. Może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, ale również być stroną w postępowaniu sądowym (pozywać i być pozywaną). Wspólnota byłaby kompetentna względem nieruchomości. Do niej należy zwłaszcza zarządzanie wspólną nieruchomością. Wspólnota mieszkaniowa będzie działa poprzez właścicieli lokali (wspólnota mieszkaniowa jest ułomną osobą prawną, a taka osoba prawna działa przez osoby, które ją tworzą). Do zarządzających należy kompetencja co do reprezentowania tej wspólnoty, czyli byliby oni przedstawicielami ustawowymi tej wspólnoty.

Odpowiedzialność za zobowiązania wspólnoty mieszkaniowej

Wspólnota mieszkaniowa zarządza nieruchomością wspólną. To zarządzanie będzie wymagało dbałości o części nieruchomości wyodrębnionych własnością lokali. Z tego wynika powstanie najróżniejszych zobowiązań, np. pożyczek, kredytów, wynikających z umowy sprzedaży. Za te zobowiązania:

1. będzie ponosiła odpowiedzialność sama wspólnota - bo ma zdolność prawną

2. osoby tworzące tą wspólnotę (właściciele lokali oraz współwłaściciele nieruchomości wspólnej) będą ponosiły osobistą odpowiedzialność - ta odpowiedzialność jest ograniczona wielkością udziału w nieruchomości wspólnej; właściciel lokalu będzie ponosił odpowiedzialność za te zobowiązania w proporcji do jego uczestnictwa w nieruchomości wspólnej; ponosi się odpowiedzialność majątkiem wobec wierzyciela wspólnoty mieszkaniowej.

Użytkowanie wieczyste

O tym użytkowaniu stanowią przepisy:

1. kodeksu cywilnego (art. 232 i następne)

2. ustawy z 1997 o gospodarce nieruchomościami

Prawo to zostało wprowadzone do naszego systemu prawnego w 1961 ustawą o gospodarce terenami. Kiedy uchwalono kodeks cywilny w 1964, zawarto w nim jedynie ogólne przepisy dotyczące tego zagadnienia. Nadal pozostawała w mocy ustawa z 1961, która regulowała bardziej szczegółowe kwestie. Tak zostało do dzisiaj, ale należy mieć świadomość, że wydano różne ustawy uzupełniające do kodeksu cywilnego.

Przedmiot użytkowania wieczystego

W użytkowanie wieczyste może zostać oddana tylko nieruchomość gruntowa (grunt). Nieruchomości te miałyby być własnością Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiatu, województwa). Użytkowanie wieczyste nie dotyczy więc gruntów, których właścicielami są osoby fizyczne lub inne państwowe osoby prawne niż Skarb Państwa. Użytkowanie wieczyste ma służyć korzystaniu z gruntów Skarbu Państwa i gruntów samorządowych przez inne osoby.

Powstanie użytkowania wieczystego. Są 2 drogi:

1. umowa

2. z mocy prawa.

Ad a - umowa

Chodzi o umowę o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste. Taka umowa zgodnie z przepisami będzie przede wszystkim zawierana w drodze przetargu. Więcej o tym w ustawie o gospodarce nieruchomościami. W pewnych przypadkach wejdzie tryb bezprzetargowy. Dysponowanie gruntem powinno być przejrzyste i żeby wszyscy mieli jednakowe szanse na pozyskanie gruntu. Umowa o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste powinna w swej treści w szczególności stanowić o:

1. celu oddania gruntu w użytkowanie wieczyste, co może zostać ustalone w najprostszy sposób, czyli umowę; jeśli cel nie jest realizowany, to należy liczyć się z rozwiązaniem umowy i jednoczesna utrata gruntu;

2. czasie trwania tego prawa - jest na ogół ustanawiane na lat 99, ale nie może być krótsze niż 40 lat

Obok umów o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste, będą często zawierane umowy sprzedaży nieruchomości budynkowej. Jeśli na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste znajduje się budynek, to trzeba będzie go potraktować jako odrębną nieruchomość. Tym samym trzeba będzie przenieść własność budynku, dokładniej nieruchomości budynkowej, na użytkownika wieczystego. Trzeba też się liczyć z tym, że jeżeli użytkownik wieczysty wzniesie budynek na gruncie oddanym w użytkowanie wieczyste, to mocą art. 235 ów użytkownik stanie się właścicielem tego budynku.

Umowa o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste jest zawierana między właścicielem gruntu, a taką osobą, która ma stać się jej użytkownikiem wieczystym. Użytkownikiem wieczystym może być każdy. Niezbędne jest ponad tą umowę wpis do księgi wieczystej. Wpis ten ma charakter konstytutywny, a więc bez niego nie ma tego prawa.

Treść użytkowania wieczystego

Stanowi o tym art. 233 KC. W przypadku użytkownika wieczystego:

1. jest on uprawniony do korzystania z gruntu - z wyłączeniem wszystkich osób; może go używać, pobierać pożytki

2. jest on uprawniony do rozporządzania swoim prawem - może dokonać zbycia, przeniesienia na inną osobę odpłatnie lub nieodpłatnie, ale będzie on zbywał prawo, a nie grunt tak jak właściciel.

Użytkownik wieczysty przy wykonywaniu swego prawa musi liczyć się z:

1. treścią umowy

2. przepisami ustaw

3. zasadami współżycia społecznego.

Prawo użytkowania wieczystego wygasa:

1. z upływem czasu, na jaki zostało ustalone

2. w przypadku konfuzji, czyli kiedy użytkownikiem wieczystym stanie się właściciel gruntu

3. w razie rozwiązania umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste - może nastąpić nie tylko za zgodą obu stron, ale może również do niego dojść wskutek wypowiedzenia dokonanego przez właściciela gruntu

Prawa rzeczowe ograniczone

Są to prawa na rzeczy cudzej, czyli w tym wypadku należy dostrzec obok właściciela rzeczy, jeszcze tą drugą osobę, która nie byłaby właścicielem, tylko osobą mającą określone prawa rzeczowe ograniczone.

ARTYKUŁ 244§ 1. Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka.

O hipotece stanowi ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest regulowane w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych.

Użytkowanie

Jest regulowane w art. 252 i następnych.

W użytkowanie mogą zostać oddane wszelkie rzeczy. Mogą to być ruchomości oraz nieruchomości, rzeczy oznaczone co do tożsamości oraz oznaczone tylko co do gatunku (ma miejsce tym przypadku użytkowanie niewłaściwe - art. 264). Przedmiotem użytkowania mogą być nawet środki produkcji, środki trwałe. Można także użytkować prawa, np. akcjonariusz ma prawo użytkowania akcji.

Powstanie prawa użytkowania następuje w drodze umowy zawieranej pomiędzy właścicielem rzeczy a osobą, która ma stać się użytkownikiem. Użytkownikiem może być każdy. Taka umowa często jest zawierana wraz z inną, np. kiedy rodzice dochodzą do wniosku, że ich dziecko miałoby być właścicielem nieruchomości, z której korzystają i dokonują aktu darowizny, zaś w umowie musi być zawarty zapis o użytkowanie całości tej nieruchomości. To prawo powinno być, w przypadku nieruchomości, wpisane do księgi wieczystej.

Treść użytkowania Ma 2 uprawnienia:

1. uprawnienie do używania rzeczy

2. uprawnienie do pobierania pożytków, które daje rzecz.

Krótko mówiąc, będzie on uprawniony do korzystania z cudzej rzeczy. Nie ma przeszkody, by w zakresie pobierania pożytków było ustalenie czy korzysta się ze wszystkich czy części pożytków (art. 53 KC i następne).

Charakter użytkowania.

Jest to prawo rzeczowe ograniczone oraz czasowe. Czas trwania jest do ustalenia przez same strony. Jeżeli użytkownikiem jest osoba fizyczna, to prawo to będzie wygasało z chwilą śmierci tej osoby. Prawo to nie będzie do spadku, nie podlega dziedziczeniu.

ARTYKUŁ 254 Użytkowanie jest niezbywalne.

Użytkowaniem nie można rozporządzać. To mocno korespondowało ze szczególną naturą użytkowania, jakim jest jego alimentacyjny charakter. Miał on oznaczać, że prawo to miało służyć uzyskiwaniu przez uprawnionego środków do życia, środków utrzymania.

Prawo użytkowania może powstać na rzecz przedsiębiorcy. Jeżeli przedsiębiorca będzie sprzedawał przedsiębiorstwa, nie sprzeda go, bo użytkowanie jest niezbywalne.

Użytkowanie niewłaściwe (art. 264 KC)

Ma za przedmiot pieniądze lub rzeczy, ale oznaczone tylko co do gatunku. W przypadku rzeczy oznaczonych co do gatunku oddanych w użytkowanie dojdzie do dwóch szczególnych następstw prawnych:

1. użytkownik takich rzeczy staje się ich właścicielem - może z nimi postępować tak jak właściciel, a więc może nawet te rzeczy zużyć

2. użytkownik nie będzie zobowiązany do zwrotu rzeczy, które otrzymał do użytkowania, tylko takich samych rzeczy co do ilości, jakości, gatunku, które zostały mu oddane w to użytkowanie - nie te rzeczy, tylko takie same będzie zwracał użytkownik temu, kto oddawał te rzeczy w użytkowanie (właścicielowi)

Służebności

To bardzo istotne prawo rzeczowe ograniczone służące do wzmocnienia nieruchomości kosztem innej nieruchomości. Służebność dotyczy zatem jedynie nieruchomości. Z przepisu art. 285 i następnych będzie wynikało przede wszystkim to, że służebność może przybrać trojakiego rodzaju postać:

1. służebność czynna - miałaby polegać na tym, że właściciel nieruchomości władnącej będzie mógł korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, czyli może przez nieruchomość obciążoną przechodzić;

2. służebność bierna - polega na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej miałby się powstrzymać od określonych działań na własnej nieruchomości, czyli właściciel czegoś nie mógłby czynić wobec swojej działalności; służebność ta przyjmuje postać służebności światła, która z reguły polega na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej nie będzie mógł na niej podejmować takich działań, które zamykałyby dostęp światła do nieruchomości tutaj oznaczonej jako władnąca;

3. służebność bierna - polega na zobowiązaniu się właściciela nieruchomości obciążonej do niewykonywania określonych uprawnień, które ma on względem nieruchomości władnącej; trzeba dostrzec w tym wypadku prawa sąsiada względem sąsiadującej nieruchomości; na tle stosunku służebności chodzi o uprawnienia właściciela nieruchomości obciążonej względem nieruchomości władnącej

ARTYKUŁ 149 Właściciel gruntu może wejść na grunt sąsiedni w celu usunięcia zwieszających się z jego drzew gałęzi lub owoców. Właściciel sąsiedniego gruntu może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody.

Nic więc nie stoi na przeszkodzie, by wejść na sąsiedni grunt i usunąć gałęzie. Ma do tego prawa. Są prawa sąsiada względem nieruchomości sąsiedniej. Właściciel nieruchomości obciążonej miałby nie wykonywać określonych uprawnień, które ma względem nieruchomości władnącej.

Powstanie służebności Są 4 drogi:

- umowa - zawierana przez właściciela nieruchomości władnącej z właścicielem nieruchomości obciążonej; zachowana w formie aktu notarialnego; musi być ta służebność wpisana do księgi wieczystej z tego powodu, że takie prawo będzie mogło być wykonywane z pierwszeństwem przed prawem, które wpisane do księgi wieczystej nie jest

1. mocą orzeczenia sądu - może dojść do powstania tylko służebności drogi koniecznej (art. 145 i następne)

ARTYKUŁ 145 § 1. Jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna)

Trzeba byłoby wyodrębnić nieruchomość, która nie ma dostępu do drogi publicznej oraz własnej zabudowy. Jedno i drugie wynika ze szczególnej konfiguracji terenu. Należy tutaj dokonać służebności czynnej, w przypadku zgody między sąsiadami. Jeżeli zgody nie ma, to należy zwrócić się do sądu, który postanowi o powstaniu odpowiedniej służebności. Sąd, zakreślając tą drogę, będzie również określał wynagrodzenie, które należy się właścicielowi nieruchomości obciążonej. Sąd powinien zwrócić uwagę na interesy właściciela obciążonej, nie tylko na interesy właściciela władnącej.

2. zasiedzenie służebności

ARTYKUŁ 292 Służebność gruntowa może być nabyta przez zasiedzenie tylko w wypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Przepisy o nabyciu własności przez zasiedzenie stosuje się odpowiednio.

Możliwe jest zasiedzenie służebności czynnej, służebności, która miałaby polegać z trwałego i widocznego urządzenia, np. korzystania ze studni sąsiada. Stosuje się tutaj przepisy o zasiedzeniu nieruchomości. Zasiedzenie może trwać 20 lub 30 lat, zależnie od dobrej czy złej woli.

3. mocą decyzji administracyjnej - decyzje administracyjne niekiedy doprowadzają do powstania stosunku cywilnoprawnego, np. służebności; bliżej stanowią przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami; wywłaszczenie może prowadzić do tego, że nijak da się korzystać z nieruchomości a nawet jej części

Postacie służebności:

1. służebność gruntowa - służy ona każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości władnącej

2. służebność osobista - służy jedynie oznaczonej osobie fizycznej, z imienia i nazwiska; jest niezbywalna i może być wykonywana przez osobę, której służy; uprawnienia z niej wynikające nie mogą być przeniesione na inne osoby (art. 300 KC); często przybiera postać służebności mieszkania, ale może też dotyczyć czego innego; ma charakter alimentacyjny, czyli służy do zaspokajania potrzeb

Służebność przesyłuARTYKUŁ 49 § 1. Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa.

Wymienione w powyższym artykule rzeczy są częściami składowymi przedsiębiorstwa przesyłowego, czyli zakładu energetycznego, zakładu kanalizacyjnego itp. Nie są one częściami składowymi nieruchomości, w obrębie których są te urządzenia sytuowane.

Z wprowadzonych do Kodeksu cywilnego przepisach o służebności przesyłu będzie wynikało to, że zarówno właściciel nieruchomości, na której znajdują się wspomniane urządzenia, jak i przedsiębiorca z nich korzystający, mogą żądać zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu. Z tych przepisów będzie wynikało roszczenie o zawarcie umowy, która ustanawiałaby służebność. Dla właściciela gruntu będzie to znaczyło, że będzie mógł żądać wynagrodzenia za to, że ktoś (przedsiębiorca przesyłowy) korzysta z jego gruntu w pewnym zakresie.

Prawa zastawnicze

Służą do zabezpieczenia wierzytelności. Wierzytelność to stosunek jaki zachodzi między wierzycielem (osobą uprawnioną do żądania świadczenia) a dłużnikiem (osobą zobowiązaną do zadośćuczynienia temu żądaniu wierzyciela). Dłużnik ponosi odpowiedzialność osobistą, czyli odpowiada wszystkim co ma. Wierzycielem może być bank, a kredytobiorca to dłużnik.

Rzeczowymi zabezpieczeniami są:

1. zastaw

2. hipoteka

3. przewłaszczenie na zabezpieczenie.

Dwa pierwsze - zastaw i hipoteka - to prawa rzeczowe ograniczone. Są to tzw. prawa zastawnicze, które spełniają tą samą funkcję, bo służą zabezpieczeniu wierzytelności. Będzie to polegać na tym, że wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy obciążonej prawem zastawniczym. Miałoby znaczyć, że wierzyciel mógłby również szukać zaspokojenia z jakiejś rzeczy, która byłaby zapewne czyjąś własnością. Bardzo często tym właścicielem jest dłużnik. Prawa zastawnicze mają charakter akcesoryjny. Są ściśle związane z wierzytelnością, której służą. To związanie ma przede wszystkim 3 odniesienia:

1. prawo zastawnicze co do zasady może powstać dopiero wtedy, kiedy istnieje wierzytelność, którą zabezpiecza

2. przeniesienie prawa zastawniczego jest możliwe z jednoczesnym przeniesieniem wierzytelności, której prawo zastawnicze służy

3. wygaśnięcie wierzytelności zabezpieczonej spowoduje wygaśnięcie prawa zastawniczego

Ad a - zastaw

Przedmiot zastawu

Mogą być to:

1. rzeczy ruchome - nie ma zastawu na nieruchomościach

2. prawa zbywalne, np. wierzytelności, prawa akcjonariusza

Powstanie zastawu

Są 2 drogi:

1. umowa

2. z mocy prawa

ARTYKUŁ 670 § 1. Dla zabezpieczenia czynszu oraz świadczeń dodatkowych, z którymi najemca zalega nie dłużej niż rok, przysługuje wynajmującemu ustawowe prawo zastawu na rzeczach ruchomych najemcy wniesionych do przedmiotu najmu, chyba że rzeczy te nie podlegają zajęciu.

Wynajmujący ma roszczenie o zapłatę czynszu, ma wierzytelność. Ta wierzytelność miałaby być z mocy prawa zabezpieczona zastawem na rzeczach, które najemca wniósł do przedmiotu najmu. Nie trzeba zawierać umowy.

Przy umowie mamy zastawcę (właściciela rzeczy) i wierzyciela, którego wierzytelność miałaby być zabezpieczona tym zastawem (zastawnika). Umowa ta może być zawarta w dowolnej formie. Ma charakter realny, czyli niezbędną rzeczą do jej zaistnienia jest wydanie rzeczy przez zastawcę (właściciela) zastawnikowi (wierzycielowi) lub osobie trzeciej, co do której zastawca i zastawnik się porozumieli. Rzecz musi wyjść z rąk zastawcy i znaleźć się w rękach zastawnika lub tej osoby trzeciej. Tym samym zastawca nie będzie mógł korzystać z rzeczy.

Treść zastawu

Zastaw polega na tym, że zastawnik (wierzyciel) będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy obciążonej zastawem:

1. bez względu na to, czyją rzecz stała się własnością

2. z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy.

Ów wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z tej rzeczy, która została obciążona zastawem dla niego. Zastawnik będzie mógł to czynić mniejsza o to, kto jest właścicielem tej rzeczy.

ARTYKUŁ 311 Nieważnie jest zastrzeżenie, przez które zastawca zobowiązuje się względem zastawnika, że nie dokona zbycia lub obciążenia rzeczy przed wygaśnięciem zastawu.

Nie rodzi takie porozumienie skutków prawnych.

W jaki sposób zaspakaja się zastawnik z rzeczy obciążonej zastawem?

To zaspokojenie może nastąpić w trybie postępowania egzekucyjnego, czyli poprzez działania komornika. Zastawnik musi ponieść dodatkowe koszty. On ani nie staje się jego właścicielem, ani też nie może dokonać sprzedaży z wolnej ręki.

Zastaw rejestrowy

Jest on regulowany ustawą z 1996 o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów. W istocie swej, ten zastaw polega na tym samym, co zastaw kodeksowy (art. 306 i następne). Ten zastaw będzie polegał na tym, że zastawnik będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy obciążonej zastawem:

1. bez względu na to, kto jest jej aktualnym właścicielem

2. z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy.

Zastaw rejestrowy ma odpowiadać zastawowi wg przepisów Kodeksu cywilnego.

Różnice zasadnicze, które służą ustaleniu zasadniczych cech zastawu rejestrowego:

1. sposób powstania

2. mogą strony umowy o zastaw (zastawca i zastawnik) uzgodnić inny sposób zaspokojenia zastawnika z rzeczy obciążonej zastawem, inny od tego, który dotyczy zastawu kodeksowego

Ad a - sposób działania

Zastaw rejestrowy również powstaje poprzez dwa działania:

umowa na piśmie wyraźnie pod rygorem nieważności - nie wystarczy ustne porozumienie między zastawnikiem i zastawcą, tylko muszą to wyrazić na piśmie

wpis tego zastawu do rejestru zastawów - rejestry zastawów są prowadzone przez sądy rejonowe; wpis do tego rejestru ma charakter konstytutywny, czyli bez tego wpisu nie ma zastawu rejestrowego; w przypadku tego zastawu rzecz obciążana pozostaje w rękach zastawcy (właściciela), czyli nie ma tego mankamentu, który wynika z zastawu kodeksowego, bo obciążenie zwykłym zastawem wymaga zawarcia umowy i wydania rzeczy; w przypadku zastawu rejestrowego właściciel obciążonej rzeczy może ciągle z niej korzystać tak, jak to miało miejsce przed ustanowieniem obciążenia; zastaw rejestrowy nie wymaga wydania rzeczy, ponieważ wpis do rejestru zastawów jest tego surogatem

Ad b W umowie o zastaw rejestrowy jest możliwe odrzucenie tego sposobu zaspokojenia, jakim jest postępowanie egzekucyjne. Zastawnik wg reguł wyrażonych przepisami Kodeksu cywilnego, może się zaspokoić z rzeczy obciążonej zastawem w trybie postępowania egzekucyjnego, np. poprzez działania komornika. Zastawca i zastawnik mogą ustalić, że nie w trybie postępowania egzekucyjnego miałoby dojść do zaspokojenia zastawnika, tylko w inny sposób, a mianowicie poprzez przejęcie rzeczy przez zastawnika. Innymi słowy, w umowie o zastaw rejestrowy strony mogą ustalić, że jeżeli zastawnik nie zostanie zaspokojony, nie otrzyma od swojego dłużnika to, co mu się należy, to staje się właścicielem obciążonej rzeczy i może postępować tak jak jakikolwiek właściciel (może korzystać z rzeczy, rozporządzać nią).

W przypadku zastawu rejestrowego wejdzie w rachubę to, co jest niewyobrażalne przy zastawie kodeksowym, czyli sprzedaż rzecz z wolnej ręki, która miałaby być dokonywana przez zastawnika.

Inny sposób zaspokojenia niż w trybie postępowania egzekucyjnego może być wprowadzony do umowy o zastaw rejestrowy, ale nie musi. Strony rozważą.

Hipoteka

Na czym polega?

Hipoteka polega na zabezpieczeniu wierzytelności w taki sposób, że wierzyciel hipoteczny będzie mógł dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką:

1. bez względu na to, czyją ta nieruchomość jest własnością - wobec każdoczesnego właściciela tej nieruchomości będzie mógł szukać zaspokojenia

2. z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości

Wierzyciel hipoteczny jest w takim położeniu w jakim dotychczas był widziany zastawnik. Wierzyciel hipoteczny miałby szukać zaspokojenia nie w rzeczy ruchomej, lecz nieruchomości. Przedmiotem hipoteki są:

1. wszelkiego rodzaju nieruchomości

2. udział we współwłasności (w częściach ułamkowych) nieruchomości może również być obciążony hipoteką, bo każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem

3. użytkowanie wieczyste - może mieć za przedmiot tylko nieruchomość gruntową, ale w tym wypadku nie grunt byłby obciążony hipoteką, tylko to prawo, jakim jest użytkowanie wieczyste; użytkownik wieczysty jest uprawniony do korzystania z gruntu i rozporządzaniem swoim prawem

4. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu - ustawodawca dopuszcza do takiej sytuacji, by jedno z praw rzeczowych ograniczonych powstawało na innym

5. wierzytelności zabezpieczonej hipoteką - jest tzw. hipoteka na hipotece; wchodzi w rachubę tego typu sytuacja, że jeżeli jest wierzytelność hipoteczna, to nie ma przeszkody, aby tak oznaczona wierzytelność została obciążona hipoteką, czyli stała się przedmiotem zabezpieczenia innej wierzytelności, która będzie przysługiwała wierzycielowi hipotecznemu

Hipoteka może więc być nie tylko na nieruchomości.

Powstawanie hipoteki

Są 2 drogi:

1. umowa

2. orzeczenie sądu

Ad a Umowa ta jest zawierana przez wierzyciela z właścicielem nieruchomości. Właścicielem nieruchomości może być nawet ten, kto jest dłużnik. Umowa ta jest zwykle wyrażana aktem notarialnym, ale wystarczające jest, aby akt notarialny wyrażał oświadczenie właściciela nieruchomości o obciążeniu tej nieruchomości hipoteką. Oświadczenie wierzyciela nie musi być wyrażone aktem notarialnym. Dobrą praktyką jest to, że oba te oświadczenia są wyrażane w formie aktu notarialnego. Taka umowa jednak nie daje nam hipoteki, bo jeszcze niezbędny jest wpis hipoteki do księgi wieczystej. Wpis ten ma charakter konstytutywny, a więc bez niego nie ma hipoteki. Nie ma przepisów o tajnej, niejawnej hipotece. Jest to hipoteka umowna.

Ad b - orzeczenie sądu Jest to hipoteka przymusowa. Wynika z orzeczenia sądu wydanego na żądanie wierzyciela. Wierzyciel może żądać, aby nieruchomość jego dłużnika została obciążona hipoteką. Sąd o tym może zdecydować bez względu na stanowisko dłużnika właściciela nieruchomości. Może dojść do powstania hipoteki również wbrew woli właściciela, którym jest dłużnik tego wierzyciela żądającego tej hipoteki. Nie każdy wierzyciel może żądać obciążenia nieruchomości dłużnika hipoteką. Z takim żądaniem może wyjść tylko wierzyciel, który ma tytuł wykonawczy.

Z art. 776 KPC wynika, że tytułem wykonawczym jest tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności. Z art. 777 KPC wynika z kolei, że np. tytułem egzekucyjnym jest prawomocne orzeczenie sądu, a więc z żądaniem hipoteki przymusowej może wystąpić np. wierzyciel, który ma wyrok sądowy zasądzający na jego rzecz określoną kwotę, ale musi to być wyrok z klauzulą wykonalności. Ta klauzula wykonalności to potwierdzenie prawomocności orzeczenia. Takim dokumentem może być również oświadczenie dłużnika o poddaniu się egzekucji złożone w formie aktu notarialnego. Ta hipoteka również wymaga wpisu do księgi wieczystej.

Jakie wierzytelności mogą być obciążone hipoteką?

Z art. 65 nowej ustawy wynika, że zabezpieczona może być określona wierzytelność wynikająca z oznaczonego stosunku prawnego. Jest więc potrzebne bliższe oznaczenie samej wierzytelności, ale winno ono być dokonane poprzez wskazanie tego stosunku prawnego, w którym ma pozostawać wierzyciel hipoteczny ze swoim dłużnikiem. W rezultacie może to doprowadzić do tego, że hipoteką będą zabezpieczone nie tylko aktualnie istniejące wierzytelności, ale i takie, które powstaną w przyszłości w ramach tegoż oznaczonego stosunku prawnego, tak więc nie tylko kredyt, który został udostępniony przez bank (wierzyciela) jakiemuś kredytobiorcy, ale również i kredyty, które będą powstawały (dawały szansę korzystania ze środków banku oznaczonemu kredytobiorcy).

Ta wierzytelność niekoniecznie musi był wyrażona w pieniądzu polskim. Wierzytelność zabezpieczona hipoteką może być również wyrażona obcym pieniądzem. Sama hipoteka może być wyrażona w obcej walucie.

Wygaśnięcie hipoteki

Standardowo hipoteka wygasa wtedy, kiedy wygasa wierzytelność nią zabezpieczona. Wygaśnięcie hipoteki nie spowoduje zmiany miejsca pozostałych hipotek. Jedna nieruchomość byłaby obciążona kilkoma hipotekami. Ta hipoteka, która była wpisana na drugim miejscu wygasła, bo jej wierzyciel dostał to, co mu się należało. Według obowiązujących przepisów, hipoteka, która była na trzecim miejscu, nie znajdzie się na drugim miejscu. Mimo wygaśnięcia hipoteki, pozostałe pozostają na swoich miejscach. Spowoduje to tylko zwolnienie miejsca, a dyspozycje w tym zakresie będą należały do właściciela obciążonej nieruchomości. Właściciel obciążonej nieruchomości może zdecydować, czy na zwolnione miejsce wejdzie nowa hipoteka, czy też któraś z dotychczasowych hipotek.

Księgi wieczyste

Są prowadzone dla nieruchomości. W idealnym stanie jest tak, że każda nieruchomość ma swoją księgę wieczystą, ale jest to nieosiągalne. Księgi wieczyste są bliżej oznaczone w ustawie z 1982 o księgach wieczystych i hipotece. Z tych przepisów wynika, że księgi wieczyste są prowadzone przez sądy rejonowe. Księgi wieczyste są prowadzone w dwóch postaciach:

1. zwykłej - księgi papierowej

2. elektronicznej - księga byłaby zapisem w odpowiednim systemem informatycznym

Ustrój ksiąg wieczystych oznacza z czego się taka księga wieczysta składa. Jakie są więc wyodrębnione działy? Są 4:

1. dział pierwszy - opis nieruchomości (co to za nieruchomość, gruntowa, zabudowana, niezabudowana, o jakiej powierzchni, gdzie położona)

2. dział drugi - właściciel lub właściciele nieruchomości

3. dział trzeci - obciążenia nieruchomości (czy obciążona służebnością gruntową czy osobistą) z wyłączeniem hipoteki

4. dział czwarty - wpisy dotyczące tylko hipoteki.

Księgi wieczyste są potrzebne dla zaistnienia hipoteki oraz dla bezpieczeństwa w obrocie nieruchomościami.

Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych

Ta wiarygodność ksiąg wieczystych miałaby służyć nabywcy nieruchomości w drodze czynności prawnej. Dla przejścia własności nieruchomości nie jest konieczny wpis do księgi wieczystej. Można stać się właścicielem nieruchomości bez wpisu do księgi wieczystej, choć jest obowiązek dokonywania zmian np. w dziale II. Nie ma tutaj charakteru konstytutywnego, jak w przypadku użytkowania wieczystego. Przeniesienie użytkowania wieczystego jest skuteczne tylko wtedy, kiedy zostało wpisane do księgi wieczystej. Przeniesienie własności nieruchomości następuje mimo braku wpisu w księdze wieczystej. Z księgi wieczystej z działu II może wynikać, że kto inny jest właścicielem niż ten, kto faktycznie nim pozostaje.Gdy nie doszło do zmiany w księdze wieczystej w dziale II, ten kto sprzedawał nieruchomość będzie nadal w niej widniał jako właściciel nieruchomości. Kupujący tą nieruchomość nie będzie tam wpisany. Wówczas wejdzie w rachubę rozbieżność między stanem rzeczywistym a stanem wynikającym z księgi wieczystej. Sprzedający widniejący w księdze wieczystej sprzedaje nieruchomość po raz drugi. Nabywca widzi w dziale II, że właścicielem jest ten, z kim zawiera daną umowę. Płaci za nieruchomość, która nie jest już własnością tego, który ją sprzedaje. Co wtedy? Nabywca w dobrej wierze może działać w zaufaniu do treści księgi wieczystej, a więc on staje się właścicielem nieruchomości, choć nabywał ją od osoby, która nie była już tym właścicielem, ale była objęta treścią wpisu w księdze wieczystej.

Przewłaszczenie na zabezpieczenie

Polega na dokonaniu czynności powierniczej (fiduicjalnej). Oznacza przeniesienie własności z takim zastrzeżeniem, że nabywca będzie mógł wykonywać uprawnienia właściciela dopiero wtedy, kiedy dłużnik nie zaspokoi wierzyciela, który jest nabywcą tej własności.

47

---