Kręgowce

1. Porównanie bezkręgowców i kręgowców:

Bezkręgowce	Kręgowce
Szkielet
Brak szkieletu wewnętrznego; Występuje sz. zewnętrzny (np. chitynowy skórek stawonogów) lub hydrauliczny (np. sz. dżdżownicy lub ślimaka)	Obecny szkielet wewnętrzny (kręgosłup, czaszka, kończyny, czasami klatka piersiowa)
Pokrycie ciała
a) jednokomórkowce: - błona komórkowa b) wielokomórkowce: - oskórek - wór powłokowo-mięśniowy - chitynowy pancerz	skóra (naskórek, skóra właściwa, tkanka podskórna)
Układ krwionośny
Przeważnie otwarty (wyjątek: pierścienice)	zamknięty
Układ nerwowy
- prymitywny układ nerwowy (układ siatkowaty, drabinowy, łańcuszek brzuszny) - brak mózgu (występują zwoje mózgowe)	układ nerwowy w składzie: mózgowie i rdzeń kręgowy
Ułożenie narządów
ukł. krwionośny ukł. pokarmowy ukł. nerwowy	ukł. nerwowy ukł. szkieletowy ukł. krwionośny ukł. pokarmowy

2. Przystosowanie ryby do życia w wodzie (budowa zewnętrzna)

- płetwy (parzyste: piersiowe, brzuszne; nieparzyste: grzbietowa, odbytowa i ogonowa)

- opływowy kształt ciała

- łuski ( ułożenie dachówkowate) - funkcja ochronna

- śluz (zmniejsza tarcie, działanie grzybobójcze)

- pokrywy skrzelowe - ochrona

- kształt i barwa - maskująca lub odstraszająca

- brak powiek - w zamian specjalna osłona na oczach

- linia boczna

(wyczuwa drgania wody, temperaturę i prądy morskie)

3. Przystosowanie ryby do życia w wodzie (budowa wewnętrzna)

- skrzela

- sztywne połączenie czaszki z kręgosłupem (brak kręgów szyjnych)

- szkielet chrzęstny lub kostny

- zmiennocieplne

- obecność pęcherza pławnego (wyjątek: rekiny) - narząd hydrostatyczny (odpowiada za wynurzanie i zanurzanie się ryby)

- układ krwionośny zamknięty

- układ pokarmowy - ryby roślinożerne lub drapieżne

4. Rozród ryb:

- tarło - określony czas rozrodu

- ikra - zapłodnione jaja ryb

- jajorodność - samica składa jaja (zachodzi zapłodnienie zewnętrzne)

- jajożyworodność - jajeczka dojrzewają wewnątrz organizmu matki (np. u mieczyków czy rekinów)

- zapłodnienie zewnętrzne - samica składa jaja, samiec polewa je mleczkiem

- przeważnie brak opieki nad potomstwem (wyjątki: np. ciernik czy konik morski)

- niektóre wędrują w okresie rozrodu (np. węgorz, łosoś)

5. Podział płazów:

ogoniaste	bezogonowe	beznogie
- salamandra plamista - traszki (np. zwyczajna, karpacka, grzebieniasta)	- żaby (np. trawna) - ropuchy (np. szara) - grzebiuszki (np. ziemna) - kumaki (np. górski) - rzekotka drzewna

6. Przystosowanie płazów do życia w środowisku wodnym:

- skóra pokryta śluzem

- błony pławne między palcami

- rozród związany z środowiskiem wodnym

7. Przystosowanie płazów do życia na lądzie:

- kończyny tylne - do skoków

- workowate płuca - są mało pofałdowane,

niewielka powierzchnia wymiany gazowej

- wilgotna skóra - dodatkowa wymiana gazowa

- obecność powiek

- obecność błony bębenkowej i strzemiączka

(prymitywne ucho)

- obecność jednego kręgu szyjnego

i jednego krzyżowego

- brak klatki piersiowej

- są zmiennocieplne - zapadają w sen (hibernacja, letarg)

- układ krwionośny

- wykształcenie małego obiegu krwi (obieg płucny)

- występują dwa przedsionki

- płazy posiadają mało wydajny układ krwionośny i pokarmowy,

dlatego są zmiennocieplne i zapadają w sen

- ryby i płazy to bezowodniowce

8. Gady:

żółwie

węże

krokodyle

jaszczurki

9. Cechy gadów świadczące o tym, że są to zwierzęta typowo lądowe:

- oddychanie tlenem atmosferycznym - gąbczaste płuca

dają wystarczającą ilość tlenu

- sucha skóra (wytwory skóry: łuski, tarczki, płytki rogowe)

- rozród - tylko na lądzie

- gady należą do owodniowców - występują błony płodowe:

- owodnia - funkcja

amortyzacyjna

- omocznia - magazyn zbędnych produktów

przemiany materii

- pęcherzyk żółtkowy - magazyn substancji

odżywczych

- kosmówka - pośredniczy w wymianie gazowej

10. Charakterystyczne cechy gadów:

- są roślinożerne i drapieżne

- występują typowe odcinki kręgosłupa (szyjny, piersiowy, lędźwiowy, krzyżowy, ogonowy)

- obecność klatki piersiowej (cecha progresywna)

- dobrze rozwinięte narządy zmysłów (uwaga - zależy od gatunku)

- układ krwionośny zamknięty, dwa obiegi krwi

- budowa serca

Wyjątek: krokodyl - serce czterodziałowe

11. Przegląd gadów występujących w Polsce:

- padalec - beznoga jaszczurka (gatunek chroniony)

- żmija zygzakowata (gatunek chroniony)

- jaszczurka zwinka

- żółw błotny (gatunek chroniony)

- wąż Eskulapa (gatunek chroniony)

- zaskroniec

12. Przystosowanie ptaków do lotu:

- skrzydła - przekształcenie kończyn przednich

- niektóre kości są pneumatyczne (puste w środku) - szkielet jest lżejszy

- pióra: pokrywowe, puchowe, lotki (na skrzydłach) i sterówki (na ogonie)

- budowa pióra:

- grzebień na mostku (do niego przymocowane są mięśnie poruszające skrzydłami)

- mała, bezzębna, lekka czaszka

- opływowy kształt ciała, niewielki rozmiar (mowa o ptakach latających!)

- redukcja narządów - ma na celu obniżyć ciężar ptaka (np. brak pęcherza moczowego; u samic tylko jeden jajowód i jeden jajnik)

- obecność worków powietrznych - zachodzi podwójne oddychanie

mechanizm podwójnego oddychania:

wdech
powietrze wędruje do płuc i do worków powietrznych
zachodzi wymiana gazowa w płucach
wydech
powietrze opuszcza płuca, na jego miejsce wchodzi to z worków powietrznych
ponownie wymiana gazowa

dzięki temu w organizmie podczas wysiłku (lotu) stale zachodzi oddychanie zewnętrzne (płucne) - czyli wymiana gazowa

13. Przystosowanie ptaków do zdobywania pokarmu:

- budowa dzioba

- silny, zakrzywiony (np. orzeł) - rozszarpywanie zdobyczy

- płaski jak sito (np. łabędź) - odcedzanie pokarmu

- długi jak pęseta (np. dudek) - wyciąganie owadów z ziemi

- skrzyżowany (np. krzyżodziób) - wyłuskiwanie nasion z szyszek

- budowa kończyn tylnych

- nogi silne, pazury zakrzywione (drapieżniki) - chwytanie zdobyczy, zabijanie i rozszarpywanie

- obecność błony pławnej (ptaki pływające) - ułatwia pływanie

- dwa palce zwrócone w przód, dwa w tył (ptaki żyjące na drzewach) - łatwiejsze poruszanie się po konarach drzew

- nogi długie (ptaki brodzące)

- budowa skrzydeł

- szybko latające (np. jaskółki) - skrzydła sierpowate; ciało stawia niewielki opór powietrzu

- duże ptaki (np. bociany, orły) - skrzydła długie, szerokie, o dużej powierzchni; lot szybowcowy (wykorzystanie prądów powietrznych)

- dobrze rozwinięte narządy zmysłów - np. wzrok czy słuch

14. Budowa układu pokarmowego na przykładzie ziarnojada:

- brak zębów - brak możliwości rozdrobnienia pokarmu

- obecność wola (rozszerzenie przełyku) - umożliwia magazynowanie pokarmu (ziarno pęcznieje i trawienie jest łatwiejsze)

- dwukomorowy żołądek

252w62

- kloaka (=stek) - wspólne ujście układu pokarmowego, rozrodczego i wydalniczego

15. Rozród ptaków

- często występuje dymorfizm płciowy

- okres godowy

- zachowanie godowe - toki

- budowa gniazd

- budowa jaja

- gniazdowniki (np. bociany) - pisklęta ślepe i bezradne - opieka nad potomstwem: kilka tygodni

- zagniazdowniki (np. kaczki i gęsi) - pisklęta pokryte puchem, o wiele bardziej samodzielne - krótsza opieka nad potomstwem

16. Uwaga! Ptaki są stałocieplne - cecha progresywna.

---