SZIMŚ - WYKŁAD 1

Ustawa Prawo Ochrony Środowiska (art. 25 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 27.04.2001r. - Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2008r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), zwane dalej ustawą Poś)

Programy Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ) obejmują zadania wynikające z :

• Odrębnych ustaw,

• Zobowiązań międzynarodowych,

• Polityki ekologicznej państwa.

Programy PMŚ:

• 1992 - 1993,

• 1994 - 1997,

• 1998 - 2002,

• 2003 - 2005,

• 2006,

• 2007 - 2009

• 2010 - 2012 - obecny program PMŚ

Program został opracowany w Departamencie Monitoringu i Informacji o Środowisku Głównego Inspektora Ochrony Środowiska - www.gios.gov.pl

Definicje, cele i zadania PMŚ

PMŚ to system pomiarów ocen i prognoz stanu środowiska oraz gromadzenia, przetwarzania i rozpowszechniania informacji o środowisku. Gromadzone informacje służą wspomaganiu działań na rzecz ochrony środowiska poprzez systematyczne informowanie organów administracji i społeczeństwa o:

• Jakości elementów przyrodniczych, dotrzymywaniu standardów jakości środowiska lub innych poziomów określonych przepisami oraz obszarach występowania przekroczeń tych standardów lub innych wymagań,

• Występujących zmianach jakości elementów przyrodniczych , przyczynach tych zmian, w tym powiązaniach przyczynowo-skutkowych występujących pomiędzy emisjami i stanem elementów przyrodniczych.

Informacje wytworzone w ramach PMŚ wykorzystywane są:

• Przez jednostki administracji samorządowej i rządowej dla potrzeb operacyjnego zarządzania środowiskiem za pomocą instrumentów prawnych,

• Do celów monitorowania skuteczności działań i strategicznego planowania w zakresie ochrony środowiska,

• Wykorzystane dla potrzeb związanych z rozwojem regionalnym, a także wykorzystaniem funduszy strukturalnych i funduszy spójności,

• Wytwarzane danych i opracowywanie ocen niezbędnych do wypełnienia podpisanych oraz ratyfikowanych przez Polskę umów międzynarodowych,

• W pracach nad formułowaniem stanowisk negocjacyjnych Polski dotyczących propozycji nowych uregulowań prawnych Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska,

Ustawa z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008r. Nr 199, poz. 1227, z późn. zm).

Struktura Państwowego Monitoringu Środowiska

Struktura stosowana przez:

• Komisję Europejską,

• Organizację Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD),

• Europejska Agencję Środowiska,

do sporządzania ocen zintegrowanych i ocen skuteczności polityki ekologicznej.

Zadania PMŚ realizowane są w ramach struktury opartej na modelu DPSIR:

• Driving forces - czynniki sprawcze

• Pressures - presje

• State - stan

• Impast - oddziaływanie

• Response - środki przeciwdziałania

BLOK - presje na środowisko

• Gromadzone są informacje o źródłach i ładunkach substancji odprowadzanych do środowiska oraz emisjach

• Pozyskiwane z systemu administracyjnego, statystyki publicznej oraz wykorzystywane przez Inspekcję Ochrony Środowiska

Pozyskiwane informacje będą wykorzystywane do:

• Weryfikacji i rozwoju programów oraz (…) pomiarowych

• Analizy stan i trendów zanieczyszczeń poszczególnych komponentów środowiska,

• (…)

• Wspomagania prac dotyczących strategii i programów ochrony poszczególnych elementów środowiska oraz oceny skuteczności działań w zakresie ochrony środowiska

PRESJE

Utworzenie Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń (PRTP) do powietrza, wód i gleby (ziemi), opracowywanie map akustycznych, rozpoznanie obciążenia środowiska promieniowaniem elektromagnetycznym (PEM)

EPER - Europejski Rejestr Emisji Zanieczyszczeń

E-PRTR - Europejski Rejestru Uwalniania i Transferu Zanieczyszczeń

http://eper.ec.europa.eu

BLOK - stan środowiska

• Pozyskiwane i gromadzenie oraz analizowanie i upowszechnianie informacji o poziomach substancji oraz innych wskaźników charakteryzujących stan poszczególnych elementów przyrodniczych.

BLOK - oceny i prognozy

• Wykorzystywane są zintegrowane oceny i prognozy stanu środowiska oraz analizy przyczynowo-skutkowe.Struktura organizacyjna Państwowego Monitoringu Środowiska (PMŚ)

W odniesieniu do wszystkich rodzajów zadań cząstkowych w PMŚ obowiązują zasady:

• Cykliczności

• Jednolitości metod

(art. 26 ust. 2 ustawy Poś)

Wiarygodność PMŚ zagwarantowana jest poprzez:

• Akredytację laboratoriów badawczych,

• Krajowe i międzynarodowe badania porównawcze,

• Opracowywanie i wdrażanie systemów jakości w kolejnych podsystemach PMŚ

Laboratorium Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach posiada 2 oddziały zamiejscowe z siedzibą w Bielsku-Białej i Częstochowie.

Laboratoria Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska wykonują analizy fizykochemiczne, bakteriologiczne i hydrobiologiczne wszystkich komponentów środowiska (wód, ścieków, powietrza atmosferycznego, gazów odlotowych, odpadów, gleb i roślin), które obejmują:

• Rzeki i zbiorniki zaporowe,

• Wody podziemne,

• Chemizm opadów atmosferycznych,

• Automatyczne i manualne pomiary zanieczyszczeń powietrza,

• Gleby,

• Hałas komunikacyjny,

Zadaniem laboratoriów jest prowadzenie badań w ramach kontroli przestrzegania prawa o ochronie środowiska w jednostkach gospodarczych, które obejmują:

• Pomiary wielkości zanieczyszczeń pyłowo-gazowych emitowanych przez podmioty gospodarcze do atmosfery

• Pomiary stężenia zanieczyszczeń fizykochemicznych odprowadzanych w ściekach do wód powierzchniowych i gleby,

• Pomiary natężenia hałasu emitowanego przez podmioty gospodarcze

• Badania odpadów wytwarzanych i deponowanych w środowisku

• Pól elektromagnetycznych.

Wykorzystanie inwentaryzacji emisji zanieczyszczeń w ocenie jakości powietrza

Inwentaryzacja emisji jest jednym z podstawowych narzędzi, które może być wykorzystywane w wstępnej ocenie jakości powietrza aglomeracji lub innej strefie Metoda ta może być stosowana pojedynczo bądź w kombinacji z pomiarami jakości powietrza lub modelowaniem matematycznym stężeń powietrza. Strefę stanowi obszar, miasta i aglomeracji, o liczbie mieszkańców powyżej 250 tys. lub obszary powiatu nie wchodzące w skład aglomeracji.

Głównym celem inwentaryzacji emisji na etapie oceny wstępnej jest uzyskanie wszechstronnej informacji na temat źródeł oraz wielkości emisji zanieczyszczeń aglomeracji lub strefy.

Inwentaryzacji emisji posłużą do przeprowadzenia wstępnej selekcji obszarów, które mogą być narażone na przekroczenie ustalonych pomiarów stężeń zanieczyszczeń.

Wyniki przeprowadzonej inwentaryzacji emisji i źródeł zanieczyszczeń wykorzystywane będą:

• w ocenie wstępnej przede wszystkim w celu wskazania zanieczyszczeń szczególnie uciążliwych w danej strefie lub aglomeracji,

• określenia rejonów występowania maksymalnych stężeń. są to tzw. podstopy, gdzie jakość powietrza nie spełnia określonych kryteriów lub gdzie możliwe jest ich przekroczenie,

• zlokalizowania obszarów o zróżnicowanym narażeniu stopnia ludności na zanieczyszczenie powietrza ze szczególnym zwróceniem uwagi na obszary, w których mogą występować wartości ekstremalne,

• określenia obszarów o dominującym wpływie danego zanieczyszczenia lub grupy zanieczyszczeń,

• wykonanie obliczeń stężeń zanieczyszczeń przy zastosowaniu prostych metod matematycznych i określenia zasięgu ich oddziaływania oraz zaplanowanie pomiarów z wykorzystaniem stacji mobilnej lub zastosowaniem metod wskaźnikowych,

WYKŁAD 2

Sposób przeprowadzania inwentaryzacji:

1. Inwentaryzacja źródeł emisji jest to stworzenie kartoteki źródeł emisji występujących na terenie województwa. Pomocne będą wszelkie analizy oraz informacje z systemu opłatowego i z systemu kontroli WOŚ.

1. Substancje objęte inwentaryzacją:

• SO2, NO2, pył PM10, Pb, CO, benzen niemetanowych lotnych związków organicznych, CO2, metanu NO

2. Należy również zidentyfikować źródła liniowe i powierzchniowe oraz uzyskać odpowiednie dane o emisji i aktywności źródła, zależnie od rodzaju źródła emisji.

2. Przy sporządzaniu wstępnej inwentaryzacji należy wykorzystać już istniejące posiadane lub rozproszone dane.

3. Określenie wielkości emisji zanieczyszczeń polega na uzyskaniu wielkości emisji albo bezpośrednio od jednostki albo wyliczonej na podstawie metodyki szacowania emisji. Następnie należy zestawić według rodzaju źródeł i rodzaju rozmieszczenia przestrzennego.

Ogólna charakterystyka źródeł emisji podlegających inwentaryzacji:

1. Punktowe

• Energetyczne (elektrownie i elektrociepłownie zawodowe, elektrociepłownie),

• Ciepłownie przemysłowe komunalne, spalarnie przemysłowe np.( rafinerie, koksownie, huty, odlewnie, spiekalnie, cementownie, zakłady przemysłu chemicznego, kopalnie),

• Stacje i bazy paliw (napełnianie zbiorników, dystrybucja),

• Lotniska (cykl start-lądowanie, transport na terenie lotniska),

• Porty morskie (ruch statków i holowników),

• Kolejowe stacje rozrządowe (praca lokomotyw spalinowych),

2. Powierzchniowe

• Gospodarstwa domowe (ogrzewanie pomieszczeń i podgrzewanie wody użytkowej),

• Urzędy, szkoły, usługi (ogrzewanie pomieszczeń),

• Składowiska odpadów,

• Drogi o mniejszym natężeniu ruchu,

• Rolnictwo (spalanie pozostałości rolniczych, hodowla zwierząt, stosowanie nawozów).

3. Liniowe

• Drogi i węzły komunikacyjne o dużym natężeniu ruchu.

Zakres danych wyjściowych niezbędnych do przeprowadzenia inwentaryzacji emisji:

1. Dane o emitorach punktowych

• Rodzaj emitowanych zanieczyszczeń,

• Wielkość emisji zanieczyszczeń wyrażanych w g/s,

• Warunki wprowadzania zanieczyszczeń do atmosfery (wysokość i średnica wylotowa emitora, temperatura gazów odlotowych),

• Lokalizacja emitora

Wielkość emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych określona może być w oparciu o:

• Pomiar,

• Zużycie,

• Charakterystykę paliwa,

• Analizę procesów technologicznych z uwzględnieniem stosowanych surowców,

• Wskaźnika emisji,

• Równań stechiometrycznych reakcji procesowych.

2. Dane o emitora powierzchniowych

• Wydzielić rejony aglomeracji lub strefy o jednakowym sposobie ogrzewania (opalanie węglem, paliwem ciekłym lub zgazyfikowane), zaopatrzonych w ciepło z lokalnych kotłowni bądź pieców indywidualnych lub rejonów lokalizacji o dużej liczbie małych jednorodnych źródeł technologicznych,

• Określić zużycie paliwa lub zbilansować zanieczyszczenia technologiczne w kwadratach pokrywających rozważany obszar.

3. Dane o emitorach liniowych

• Długość odcinka drogi,

• Natężenie ruchu (wyrażone np. liczbą pojazdów na godzinę, liczbę pojazdów na dobę, maksymalnym godzinowym ruchem pojazdów),

• Prędkość ruchu,

• Strukturę pojazdów (udział samochodów benzynowych oraz z silnikami diesla, udział pojazdów lekkich i ciężkich).

Fragmentacja wyników inwentaryzacji emisji zanieczyszczeń:

• Powinna być opracowana w formie emisyjnych map dla całej aglomeracji lub strefy w zależności od wielkości obszarów analiz, najczęściej wykorzystywane są mapy w skali 1:15000

Obliczenia niskiej emisji

Emisja zanieczyszczeń w wyniku ogrzewania budynków

TZE - Teoretyczne zużycie energii

TZE = P * U * SD * WUC * 24*10^-6, MWh

Gdzie:

P - powierzchnia użytkowa, m²

U - współczynnik przenikania ciepła (ok. 1-4), W/m²*K

SD - stopnio-dni, Kd

WUC - współczynnik użytkowania ciepła (ok. 0,9)

24*10^-6 - przeliczenie jednostki na h i MWh

U - zużycie energii na ogrzanie 1m² powierzchni użytkowej, stopień różnicy pomiędzy temperaturą zewnętrzną i wewnętrzną. => współczynnik przenikania ciepła

SD - suma różnic pomiędzy średnią temperaturą zewnętrzną i temperaturą wewnętrzną

WUC - uwzględnia wpływ innych źródeł ciepła, sąsiednie mieszkanie, kuchnie gazowe, przewód elektryczny, oświetlenie.

PZE - Praktyczne zużycie energii

PZE = TZE * WWE, MWh

TZE - teoretyczne zużycie energii, MWh

WWE - współczynnik wykorzystania energii (ok. 0,5-0,8)

FZE - Finalne zużycie energii

FZE = PZE * WS, MWh

PZE - praktyczne zużycie energii, MWh

WS - współczynnik sprawności urządzenia

Udział paliwa:

• 10% olej

• 23% węgiel

• 14% energia chemiczna

• 53% gaz

Zużycie energii dla podgrzewania wody ciepłej

ZEW - Zużycie energii

ZEW = IM * 0,1 MWh

IM- ilość mieszkańców w mieszkaniu,

0,1 MWh - średnie zużycie energii przypadające na 1 mieszkańca

FEW - Finalne zużycie energii dla podgrzewania wody użytkowej

ZEW - zużycie energii, MWh

UPW - udział danego paliwa w zużyciu energii dla podgrzewania wody,

SPW - sprawność systemu grzewczego (lub SBW?)

E - Emisja zanieczyeszczeń dla poszczególnych źródel paliwa

E = ZE * WE * 0,0036kg

ZE - finalne zużycie energii dla danego paliwa, MWh

WE - wskaźnik emisji dla danego paliwa, kg/TJ

0,0036 - współczynnik przeliczenia MWh na J

ZE - Finalne zużycie energii dla paliwa

ZE = FEW + FZE, MWh

(Schemat wskaźniki emisji WE dla różnych typów ogrzewania)

WYKŁAD 3

MONITORING ŚRODOWISKA

Monitoring - oznacza regularne jakościowe i ilościowe pomiary lub obserwacje zjawiska czy obecności, np. substancji przeprowadzone przez z góry określony czas.

Trzy zasady monitoringu:

• Cykliczność pomiarów,

• Unifikacji sprzętu i metodyk wykorzystywanych do pomiarów i obserwacji,

• Unifikacji interpretacji wyników,

Programy monitoringu są stosowane w celu gromadzenia informacji na temat stanu jakościowego i ilościowe poszczególnych elementów środowiska lub rozprzestrzeniania się substancji (zanieczyszczeń) w czasie i przestrzeni.

Obecny program PMŚ (2010-2012)

Podsystem monitoringu jakości powietrza:

Jakość powietrza - stan zanieczyszczenia powietrza.

Powody wzrostu zainteresowania jakością powietrza wewnętrznego:

• Zmiana stylu życia,

• Potwierdzenie się poglądu, że wiele związków ma zdolność do kumulowania się w organizmie,

• Nieznane jest łączne oddziaływanie na zdrowie substancji chemicznych występujących w powietrzu w niewielkich stężeniach,

• Oznaczenie zanieczyszczeń badanego powietrza na niskich i bardzo niskich poziomach zanieczyszczeń.

Dom 60%

Stanowisko pracy 30% przedział czasu jaki przeciętny człowiek spędza w

Środki transportu 6% poszczególnych środowiskach

Na zewnątrz pomieszczeń 3%

Zanieczyszczenia powietrza - uważa się te wszystkie jego składniki, które zniekształcają naturalny skład powietrza w troposferze jakościowo i ilościowo, które mogą negatywnie oddziaływać na zdrowie człowieka oraz środowisko.

Zanieczyszczenia powietrza:

• Gazowe

• Pyłowe

Procesy spalania paliw są źródłem zanieczyszczeń pierwotnych atmosfery, które w formie gazowej obejmują:

• Dwutlenek siarki SO₂

• Tlenki azotu NO_x

• Tlenek i dwutlenek węgla CO i CO₂

• Węglowodory CH

W wyniku reakcji zanieczyszczeń pierwotnych między sobą powstają zanieczyszczenia wtórne do których zalicza się utleniacze:

• Dwutlenek azotu NO₂

• Azotany nadtlenoacylowe PAN

• Ozon O₃

• Formaldehyd HCHO

• Kwas siarkowy H₂SO₄

• Kwas azotowy HNO₃

A substancje z których powstały nazywa się prekursorami.

Ocena jakości powietrza - realizowana jest w oparciu o wojewódzkie systemy oceny jakości powietrza, nadzorowane przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska.

Monitoring Powietrza:

• Pomiaru automatyczne,

• Pomiary manualne,

• Pomiary pasywne.

• Prognoza zanieczyszczeń powietrza.

Sieci pomiarów:

• Automatyczne (ciągłe)- prowadzone na obszarze o największym poziomie (aglomeracja)

• Manualne (średniodobowe) - pobór i wykonanie doświadczenia odbywa się przez człowieka. W ramach sieci stacji obsługiwane przez WIOŚ i zakłady pracy (przez miasta powiatowe), sieć nadzoru ogólnego Państwowej Inspekcji Sanitarnej

• Sieć pomiarów pasywnych (wskaźnikowe) uzupełniające informacje o rozkładzie stężeń zanieczyszczeń, bazują na miesięcznej ekspozycji próbek - stężenia średniomiesięczne CO₂ SO₂ na małych obszarach, kontrola progowych stężeń i przekroczeń CO₂ NO₂

Modelowanie matematyczne - druga część systemu oceny jakości powietrza w województwach (oparta o szereg baz danych w celu dokonania obliczeń poziomu stężenia zanieczyszczeń w powietrzu, zebranie danych o emisji liniowej oraz emisji komunalnej oszacowanej powierzchniowo.).

Dane meteorologiczne w gęstej sieci receptorów (potrzebne także do oceny).Dane matematyczne do obliczeń warunków.

Całość baz danych i wyniki obliczeń są zorientowane i opisane w systemach informacji przestrzennej GIS => geograficzny system informacji.

Wykonanie analiz w oparciu o narażenie ludności danego województwa na występowanie zanieczyszczeń. Dodatkowym zadaniem jest ponadto modelowanie jakości powietrza oraz zbieranie baz danych a na tej podstawie odbywa się prognoza zanieczyszczeń powietrza.

stotny system ostrzegania władz, opinii publicznej o ryzyku wystąpienia zagrożeń bądź wystąpienia przekroczeń poziomów alarmowych substancji w powietrzu.

Strefa - w rozumieniu systemu oceny i zarządzania jakością powietrza, definicja strefy do celów jakości powietrza jest zapisana w art. 87 ustawy Prawo Ochrony Środowiska. Nowy podział na strefy w zależności od rodzaju zanieczyszczenia określa rozporządzenie ministra Środowiska z dnia 6 marca 2008r. w sprawie stref, w których dokonuje się oceny jakości powietrza. Pozwoliło to na zmniejszenie ilości stref z 362 do 168.

Uwzględniając specyfikę zanieczyszczenia powietrza ozonem, w tym małe zróżnicowanie stężenia ozonu na sporych obszarach podmiejskich, strefę ozonu stanowi:

• Aglomeracja,

• Pozostały obszar województwa nie wchodzący w skład aglomeracji ( ogółem 30stref).

W przypadku pyłu PM10 i zanieczyszczeń oznaczonych w pyle PM 10 tj. ołowiu oraz arsenu, niklu, kadmu, benzo (a) pirenu a także zanieczyszczeń gazowych SO₂, NO₂, benzenu, CO strefę stanowi:

• Aglomeracja,

• Obszar jednego lub więcej powiatów położonych w obszarze tego samego województwa, nie wchodzący w skład aglomeracji.

Cel funkcjonowania podsystemu monitoringu jakości powietrza.

• Uzyskanie informacji i danych dotyczących poziomów substancji w otaczającym powietrzu i wyników analiz oraz ocen w zakresie przestrzegania norm jakości powietrza(art. 26 ustawy POŚ)

Informacje z podsystemu będą umożliwiały:

• Śledzenie zmian w zakresie zakwaszenia i eutrofizacji środowiska (pH = -log [H⁺] - wzór na zakwaszenie gleby

• Ocenę skuteczności działania na rzecz ochrony warstwy ozonowej nad Polską i Europą,

Jony azotanowe i fosforanowe powodują eutrofizację, rtęć zasypujemy siarką.

W ramach podsystemu realizowanych będzie 10 zadań:

1. Pomiary i ocena jakości powietrza w strefach,

2. Pomiary stanu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 dla potrzeb określenia krajowego celu redukcji narażenia,

3. Monitoring tła miejskiego pod kątem WWA,

4. Pomiary stanu zanieczyszczenia powietrza metalami ciężkimi i WWA oraz rtęcią w stanie gazowym na stacjach monitoringu tła regionalnego,

5. Analiza stanu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 i PM2,5 z uwzględnieniem składu chemicznego pyłu i źródeł naturalnych,

6. Monitoring prekursorów ozonu,

7. Wspomaganie systemu oceny jakości powietrza metodami modelowania,

8. Monitoring tła zanieczyszczeń atmosfery na stacjach Łeba, Jarczów, Śnieżka, Puszcza Borecka wg programów:

• EMEG, GAW/WMO, COMBINE/HELCOM(?) - program te mają na celu redukcję ilości zanieczyszczeń transportowanych z masami powietrza i wodami rzek do basenu Morza Północnego i Bałtyku.

9. Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i ocena dyspozycji zanieczyszczeń do podłoża,

10. Pomiary stany warstwy ozonowej nad Polską oraz pomiary natężenia promieniowania UV.

1. Pomiary i ocena jakości powietrza w strefach,

Celem realizacji zadania jest :

• uzyskanie dla wszystkich stref w kraju informacji o poziomach substancji w powietrzu w odniesieniu do standardów jakości powietrza i innych kryteriów oceny jakości powietrza,

• identyfikacja obszarów wymagających poprawy jakości powietrza,

• monitorowanie efektywności działań podejmowanych w ramach planów i programów ochrony powietrza na jakości powietrza na obszarach przekroczeń.

2. Pomiary stanu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM2,5 dla potrzeb określenia krajowego celu redukcji narażenia,

Celem zadania jest:

• Wyznaczenie wskaźnika średniego narażenia,

• Na podstawie wskaźnika średniego narażenia ustalenie krajowego celu redukcji narażenia na pył PM2,5

3. Monitoring tła miejskiego pod kątem WWA,

Celem zadania jest:

• Określenie udziału benzo (a) pirenu w WWA w pyle, dla którego jako wskaźnika WWA został określony poziom docelowy do osiągnięcia do końca 2012r.

4. Pomiary stanu zanieczyszczenia powietrza metalami ciężkimi i WWA oraz rtęcią w stanie gazowym na stacjach monitoringu tła regionalnego,

W celu oceny tła zanieczyszczenia metalami ciężkimi i WWA na 2 wybranych stacjach tła regionalnego w województwach dolnośląskim i kujawsko-pomorskim oraz na stacji „Puszcza Borecka” (woj. Warmińsko-Mazurskie) należącej do Instytutu Ochrony Środowiska wykonane będą :

• Pomiary arsenu, kadmu, benzo (b) fluorantenu, dibenzo (a,h) antracenu w pyle PM 10 oraz całkowitej depozycji tych zanieczyszczeń.

5. Monitoring prekursorów ozonu,

Celem zadania jest:

• Określenie i analiza stężeń prekursorów ozonu w powietrzu atmosferycznym,

• Monitoring prekursorów ozony będzie prowadzony w 1 stacji tła regionalnego w Polsce o dużym stopniu reprezentatywności, zlokalizowanej w województwie Kujawsko-Pomorskim.

6. Analiza stanu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM10 i PM2,5 z uwzględnieniem składu chemicznego pyłu i źródeł naturalnych,

7. Wspomaganie systemu oceny jakości powietrza metodami modelowania,

8. Monitoring tła zanieczyszczeń atmosfery na stacjach Łeba, Jarczów, Śnieżka, Puszcza Borecka wg programów: EMEG, GAW/WMO, COMBINE/HELCOM(?)

9. Monitoring chemizmu opadów atmosferycznych i ocena dyspozycji zanieczyszczeń do podłoża.

10. Pomiary stany warstwy ozonowej nad Polską oraz pomiary natężenia promieniowania UV.

WYKŁAD 4

Ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ)

Definiuje się ją jako narzędzie wykorzystywane w sytuacjach, gdy interes inwestora koliduje z potrzebą zachowania czystego i niezmiennego środowiska, jednocześnie uniemożliwiając w miarę pełną i obiektywną identyfikację zagrożeń oraz zmniejsza ryzyko popełniania błędów przez co chroni zasoby naturalne jak również struje rozwojem gospodarczym.

1. Etapy projektowania (planowania)

Na tym etapie najważniejsza jest zgodność planowanej inwestycji z planem zagospodarowania przestrzennego. Jeżeli nie jest zgodna z planowaniem powinna być wymagana nowelizacji lub aktualizacja planu i dopiero po jego aktualizacji może być dalej rozpatrywana.

2. Etapy budowy, dystrybucji

Na tym etapie obowiązuje wykorzystanie oceny oddziaływania na środowisko zawartej w decyzji administracyjnej dotyczącej wskazać lokalizacyjnych. Jeśli decyzja administracyjna zawiera zalecenia prowadzenia monitoringu dotyczącego emisji skażeń lub oddziaływania na środowisko to takie zalecenia muszą być wykonane.

Celem jest również wykorzystanie raportów ukazujących postęp szeroko rozumianej działalności na rzecz ochrony środowiska. Raporty te powinny informować o wielkości emisji zanieczyszczeń gazowych, ciekłych i stałych oraz zużyciu surowców, materiałów czy energii.

3. Etapy likwidacji zużytego wyrobu

Likwidacja działalności wyrobu: w zaleceniach powinny być sprecyzowane warunki, które musząc być spełnione w procesie likwidacji by odbyło się to przy minimalnej szkodliwości dla środowiska naturalnego. Likwidacja zakładu to nie jednorazowy akt ale proces trwający latami.

Przedsięwzięcia mogące oddziaływać na środowisko:

I GRUPA -przedsięwzięcia podlegające z mocy prawa obowiązkowi sporządzenia raportu.

II GRUPA -przedsięwzięcia, na które obowiązek sporządzenia raportu może być nałożony na podstawieart.51 ust. 2 POŚ po przeprowadzeniu kwalifikacji przedsięwzięcia do OOŚ.

III GRUPA -zamierzenia budowlane lub inne ingerencje w środowisku mogące znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 (przedsięwzięcia należące do dwóch wcześniejszych grup)

Ewolucja podejścia do OOŚ

• Stany Zjednoczone, 1970

• Nowa Zelandia, 1972

• Islandia, 1976

• Francja, 1976

Ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ) to w ujęciu teoretycznym część procesu przygotowawczego dla realizacji pewnych rodzajów przedsięwzięć (inwestycji, modernizacji istniejących obiektów lub innych ingerencji w środowisko) umożliwiający:

• Identyfikację - z odpowiednim wyprzedzeniem istotnych skutków środowiskowych, jakie mogłyby powstać lub z dużym prawdopodobieństwem powstaną w każdej fazie „cyklu życia” takiego przedsięwzięcia 9jego realizacji, użytkowania, likwidacji)

• Podejmowania - już na etapie planowania i projektowania a następnie realizacji przedsięwzięcia przemyślanych i odpowiednio dobranych działań mających na celu eliminowanie (zapobieganie) wszelkich negatywnych skutków środowiskowych, a co najmniej ich ograniczenie jeżeli pełne zapobieganie nie jest możliwe

Podstępowanie OOŚ obejmuje etapy:

1. Identyfikację - wskazując możliwy wpływ na środowisko.

OOŚ zawiera:

• Bezpośredni i pośredni wpływ planowanego przedsięwzięcia na:

• Środowisko przyrodnicze

• Środowisko społecznie, w tym na zdrowie i warunki życia ludzi, na dobra materialne oraz na zabytki kultury

• Wzajemnie powiązania między powyższymi elementami

• Dostępność do złóż kopalin

• Możliwości oraz sposoby zapobiegania i łagodzenia negatywnego oddziaływania na środowisko

• Wymagany zakres monitoringu, który w przypadku bardziej uciążliwych inwestycji pozwoli na określenie rzeczywistych oddziaływań na środowisko przyrodnicze i społeczne w trakcje eksploatacji i ewentualnie na korektę zastosowanych środków łagodzenia oddziaływania negatywnego.

Raport OOŚ powinien zawierać:

• Opis planowanego przedsięwzięcia,

• Rozważane rozwiązania wariantowe,

• Opis oddziaływania inwestycji na środowisko,

• PiS proponowanych środków przeciwdziałania,

• Opis zastosowanych metod oceny,

• Streszczenie w języku niespecjalistycznym,

• Źródła informacji stanowiących podstawę dla sporządzonego raportu

Decyzje o środowiskowych warunkach wydają:

• Regionalny Dyrektor OŚ

• Starosta

• Dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych

• Wójt, burmistrz, prezydent miasta

Etapy procesy OOŚ

• Kwalifikacja (selekcja) przedsięwzięcia do OOŚ

• Ustalenie zakresu OOŚ

• Studia podstawowe

• Prognoza oddziaływań

• Waloryzacja oddziaływań

• Określenie środków łagodzących niektóre oddziaływania

• Opracowanie raportu oddziaływania na środowisko, ROS(?)

• Opiniowanie ROS

• Monitoring

• Przegląd i analiza po realizacyjna

Jednym z podstawowych celów OOŚ jest rozwiązywanie konfliktów społecznych związanych z lokalizowaniem inwestycji mogących pogorszyć warunki życia, stan środowiska czy wzbudzających społeczną kontrowersję.

WYKŁAD 5

1. System Monitoringu PMŚ - Monitoring Środowiska

System jakości w PMŚ - celem systemu jest zapewnienie odpowiedniej jakości danych o środowisku. Dane o środowisku generowane SA głównie na podstawie badań wykonywanych w laboratorium lub w sieciach automatycznych monitoringu.

• System akredytacji laboratoriów badawczych

Nowe dyrektywy UE oraz rozporządzenia krajowe je wypełniające stawiają laboratoria badające stan środowiska przed obowiązkiem wykonywania badań dotychczas niewykonywanych.

Priorytetowym zadaniem jest zmodyfikowanie przez laboratoria swoich systemów zarządzania pod kątem procedur badawczych tak aby wypełnić nowe wskaźniki oraz aby zakresy oznaczania metodyk badawczych odpowiadały ustawowym dopuszczalnym wartościom poszczególnych substancji w środowisku.

• Konwekcja metryczna (20 maj 1875rok)

Metrologia o nauka o pomiarach obejmująca wszystkie teoretyczne i praktyczne aspekty związane z pomiarem niezależnie od jego rodzaju.

• Metrologia stosowana - dział metrologii zajmujący się wykorzystaniem podstaw metrologii w praktyce

• Spójność pomiarowa - to cecha wyniku pomiarowego lub jego wartości standardowej polegająca na możliwości odniesienia tej wartości do narodowych lub międzynarodowych standardów przez nieprzerwany łańcuch porównań przy założeniu, że są znane wartości niepewności wyników związane z wszystkimi znanymi źródłami błędów.

Art 12 ustawa POŚ

Metoda referencyjna to określana na podstawie ustawy metoda pomiarów lub badań, która może obejmować w szczególności sposób pobory próbek, sposób interpretacji danych a także metodyki modelowania rozprzestrzeniania się substancji oraz energii w środowisku

1. System jakości monitoringu powietrza

2. System jakości monitoringu wód

3. System jakości monitoringu hałasu

4. System jakości monitoringu pól elektromagnetycznych

5. System jakości monitoringu promieniowania jonizującego

1. System jakości monitoringu powietrza

Zapewnienie jakości pomiarów:

Zgodnie z założeniami systemu jakości dla monitoringu powietrza w Polsce zaprojektowanego zgodnie z wymaganiami dyrektywy ramowej 96/62/WE, łańcuch spójności pomiarowej realizowany będzie przez krajowe laboratorium.

Zadania laboratoriów wzorujących:

• Certyfikacja wzorów roboczych stosowanych w stacjach pomiarowych do bezpośredniej kontroli analizatorów w sieci oraz nadzór nad wyposażeniem pomiarowym i badawczym

• Nadzór nad systemem zapewnienia kontroli jakości pomiarów powietrza

• Uczestniczenie w międzynarodowych badaniach porównawczych i spotkaniach krajowych laboratoriów referencyjnych ( AQUILA)

• Współpraca z laboratoriami referencyjnymi krajów UE

• Gromadzenie i rozprzestrzenianie informacji

Lokalizacja stacji pomiarowych - weryfikacja poprawności lokalizacji punktów

Główny Inspektor OŚ - kontynuuje działania w zakresie zapewnienia jakości pomiarów i ocen jakości powietrza ( art. 90 ust.6 ptk. 2 i 3 ustawy POŚ)

W celu pełnego wdrożenia systemu i zapewnienia kontroli jakości GIOŚ kontynuować będzie prace związanie z wdrożeniem systemu jakości w automatycznych sieciach pomiarowych (art. 3 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 21 maja 2008 w sprawie jakości powietrza i czystego powietrza dla Europy)

2. System jakości monitoringu wód

Zapewnia jakości pomiarów: w latach 2010-2012 planowane jest:

• Zakończenie prac nad opracowaniem metodyk do badań i ocen elementów biologicznych w poszczególnych kategoriach wód

W ramach:

• Opracowanie szczegółowych wytycznych do:

• Monitoringu wód powierzchniowych (metodyki referencyjne)

• Gromadzenie i przechowywanie danych

• Klasyfikacja i oceny stanu wód na podstawie prowadzonych pomiarów (poziom regionalny i krajowy)

W latach 2010-2012 planowane jest zorganizowanie badań porównawczych w zakresie wskaźników eutrofizacji wód.

3. System jakości monitoringu hałasu

Zapewnienie jakości pomiarów:

W latach 2010-2012:

• Kontynuacja działań związanych z zapewnieniem jakości monitoringu hałasu poprzez coroczne badania międzylaboratoryjne

4. System jakości monitoringu pól elektromagnetycznych

Zapewnienie jakości pomiarów:

W latach 2010-2012 przewiduje się w zakresie badań PEM:

• Kontumację procesu akredytacji laboratoriów WIOŚ(?)

• System szkoleń pracowników wojewódzkich inspektoratów

5. System jakości monitoringu promieniowania jonizującego

Zapewnienie jakości pomiarów:

Prezes Państwowej Agencji Atomistyki zatwierdza:

• Techniki i programy pomiarowe

• Organizację pomiarów

Ustawa z dnia 19.11.2000r - Prawo Atomowe

Zapewnienie jakości wyników analiz osiągane jest poprzez:

• Stosowanie atestowanych metod analitycznych (walidacja metod)

• Prowadzenie analiz w profesjonalny sposób (akredytowanie laboratoriów)

• Stosowanie systematyczne kontroli jakości

Anadacja metody - proces oceny metody analitycznej prowadzony w celu zapewnienia zgodności ze stawianymi tej metodzie wymaganiami.

• Rola materiałów w systemie jakości:

• Czyste substancje (wysoki izosie)

• Zdefiniowany poziom czystości

• roztwory wzorcowe (znana zawartość analitu)

• Materiały (stosowany w celu dokładności metody pomiarowej i etapów analizy)

• Roztwory wzorcowe -(kalibracja układu pomiarowego)

Porównanie głównych wymagań stawianych materiałom odniesienia i roztworom wzorcowym:

Materiał odniesienia

• stężenia wszystkich składników w tym składników matrycy powinny być możliwe zbliżone do stężeń odpowiednich składników w badanym obiekcie

• Dokładność znajomości stężeń składników powinna umożliwiać wykrycie błędów systemu

• Powinna być znana niska wartość

Roztwór wzorcowy

• Nie powinien zawierać zanieczyszczeń wpływających na wynik kalibracji

• Umożliwiać przeprowadzenie kalibracji w całym zakresie stężeń występowania odpowiednich składników w badanych próbkach

• Dokładność znajomość stężeń składników powinna być porównywalna z oczekiwaną dokładnością pomiarów

Materiał odniesienia - materiał lub substancja dla której uznano wartości jednej lub większej liczby wielkości za dostatecznie jednoznaczne i na tyle dobrze określone żeby można było je stosować do kalibracji przyrządu i sprawdzania procedury pomiarowej lub….

Certyfikowany materiał odniesienia - materiał odniesienia opatrzony certyfikatem w przypadku którego każdej wartości przypisana jest niepewność na określonym poziomie ufności

Najistotniejsze wymagania certyfikatu to homogeniczność składu lub łatwość pomiaru

Etapy i operacje do przygotowania certyfikatu:

• Wybór rodzaju materiału

• Rozdozowanie materiału do pojemników

Instytucje i firmy atestowe:

• NRCC

• NIST

15

Inne dane wejściowe

• Ekonomiczna analiza strat i korzyści

• Priorytety polityczne

Podejmowanie decyzji

• Identyfikacja priorytetowych problemów

• Zapewnienie efektywnej realizacji zadań

Oddziaływanie na środowisko

INFORMACJE

Uwagi społeczeństwa

Analiza specjalistyczna:

• Techniczna

• Technologiczna

• Ekologiczna

• Społeczno-ekonomiczna

---