Pytania na obrone-ekonomia

1. Wymień funkcje i formy pieniądza

W gospodarce rynkowej pieniądz pełni funkcje:

- miernika wartości - mierzy i wyraża wartość wszystkich towarów i usług.

- środka wymiany (cyrkulacji) - pośredniczy w relacjach kupna i sprzedaży zawieranych na rynku przez kupujących i sprzedających

- środka przechowywania wartości (tezauryzacji) - np. w postaci oszczędności

- środka płatniczego - występuje przy regulowaniu zobowiązań finansowych wynikających z zaciągniętych kredytów, spłacie pożyczek, zapłacie podatków, kar, itp.

- pieniądza światowego - gdy państwo gwarantuje jego pełna wymienialność zewnętrzną i swobodę posługiwania się nim w obrotach pieniężnych i kapitałowych.

Formy:

Pieniądz gotówkowy - pieniądzem tym są banknoty i monety niewymienialne na kruszec, są one nazywane znakami pieniężnymi. Znaki pieniężne są emitowane (czyli wprowadzane do obiegu) przez banki centralne, w Polsce bankiem tym jest Narodowy Bank Polski. Obowiązującym środkiem płatniczym w naszym kraju jest złoty polski.

Pieniądz bezgotówkowy, czyli skrypturalny (istniejący tylko w formie zapisu). Jest on tworzony przez banki, które przeprowadzają operacje bezgotówkowe - przekazują pieniądz z rachunku na rachunek. Pieniądz bezgotówkowy jest emitowany w momencie udzielenia przez bank kredytu lub też ulokowania pieniądza papierowego w banku, np. na lokacie terminowej lub rachunku a vista.

Pieniądz elektroniczny - produkt magazynujący wartość, w którym zapis środków pieniężnych, czyli wartości dostępnej dla klienta jest przechowywany na urządzeniu elektronicznym, pozostającym w posiadaniu klienta. Pieniądz elektroniczny jest potencjalnie jedną z największych innowacji w internetowych finansach. Daje on użytkownikowi możliwość swobodnego i bezpiecznego płacenia za dowolne dobra dostępne w sieci. Przykładem pieniądza elektronicznego są karty płatnicze czy karty kredytowe.

Pieniądz jest to pewien powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się ze zobowiązań (np. spłata długu). Inaczej mówiąc, jest to środek wymiany.

Funkcje pieniądza:

• Środek wymiany - pieniądz znajduje niemal powszechne zastosowanie. Pracownicy wymieniają usługi czynnika praca na pieniądz. Ludzie kupują lub sprzedają dobra w zamian za pieniądz. Akceptujemy pieniądz nie po to aby skonsumować go bezpośrednio, ale dlatego, że można go następnie użyć w celu zakupu innych rzeczy, które chcemy skonsumować. Pieniądz jest środkiem, za pomocą którego ludzie dokonują wymiany dóbr i usług.

• Jednostka rozrachunkowa - jest to jednostka, w której wyrażone są ceny i są prowadzone rozliczenia.

• Środek przechowywania wartości (tezauryzacji) - ponieważ można go wykorzystać do dokonania zakupów w przyszłości. Nikt nie zaakceptowałby pieniądza przy zapłacie za oferowane dziś dobra, gdyby miał on okazać się bezwartościowy przy próbie zakupu towarów jutro.

• Miernik odroczonych płatności - inaczej jest to funkcja jednostki rozrachunkowej w dłuższym okresie.

• Prawny środek płatniczy ,

Rodzaje pieniądza:

• Pieniądz symboliczny - jest to środek płatniczy, którego wartość, czy też siłą nabywcza, znacznie przewyższa koszt jego wytworzenia lub wartość jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniach. Np. wartość większości monet spełniających funkcję pieniądza jest znacznie większa od sumy, jaką można by uzyskać z ich stopienia sprzedaży metali, z których zostały wykonane.

• Pieniądz bezgotówkowy - jest to środek wymiany, którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa prywatnego lub osoby fizycznej (np. wkład bankowy).

Pieniądz jest to pewien powszechnie akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się ze zobowiązań( np. spłata długu).

Najważniejszą jego cechą jest to, iż jest on środkiem wymiany.

Pieniądz spełnia jeszcze trzy inne funkcje. Jest mianowicie jednostką rozrachunkową, środkiem przechowywania wartości, inaczej- środkiem tezauryzacji, oraz miernikiem odroczonych płatności.

Pieniądz spełniający funkcję środka wymiany znajduje niemal powszechne zastosowanie. Pracownicy wymieniają usługi czynnika praca na pieniądz. Pieniądz jest zatem środkiem, za którego pośrednictwem ludzie dokonują wymiany dóbr i usług.

Jednostka rozrachunkowa- jako kolejna funkcja pieniądza- jest to jednostka, w której są wyrażone ceny i są prowadzone rozliczenia.

Pieniądz jest także środkiem przechowywania wartości tzw. tezauryzacji, ponieważ można go wykorzystać do dokonania zakupów w przyszłości.

Pieniądz jest także miernikiem odroczonych płatności, pełni funkcję jednostki rozrachunkowej w dłuższym okresie.

Do form pieniądza zaliczamy:

Formę symboliczną tzw. gotówkową( jest to środek płatniczy, którego wartość, czy też siła nabywcza, znacznie przewyższa koszt jego wytworzenia lub wartość jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniach.( banknoty i bilony)

We współczesnych gospodarkach rynkowych obok pieniądza symbolicznego występuje także pieniądz bezgotówkowy( inaczej mówiąc: żyrowy lub wkładowy). Pieniądz bezgotówkowy jest to środek wymiany, którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa prywatnego lub osoby fizycznej. Do przykładów można zaliczyć wkład bankowy, ponieważ jest to zobowiązanie banku wobec klienta.

2. Scharakteryzuj przedmiot ekonomii

Ekonomia to badanie działań człowieka dotyczące produkcji oraz wymiany między ludźmi. Analizuje zmiany w całości gospodarki, bada tendencje cen, produkcji i bezrobocia. Jest nauką o dokonywaniu wyborów, o tym w jaki sposób istoty ludzkie organizują działania w sferze konsumpcji. Ekonomia jest nauką o pieniądzu, stopie procentowej, kapitale i bogactwie. Jest również nauką o tym jak jednostki i społeczeństwo decydują o wykorzystaniu rzadkich zasobów, które mogą mieć alternatywne zastosowania w celu wykorzystania różnych dóbr i rozdzielania ich na konsumpcję obecną lub przyszłą.

Ekonomię można podzielić na mikroekonomię i makroekonomię.

Mikroekonomia jest to gałąź ekonomii, która bada zachowanie i działanie indywidualnych podmiotów gospodarczych oraz poszczególne elementy składowe gospodarki. Zajmuje się zachowaniem na rynku gospodarstw domowych i niektórych przedsiębiorstw. Bada także procesy rynkowe na rynkach poszczególnych dóbr i usług. Bada zachowania producentów i konsumentów oraz procesy podejmowania przez nich decyzji.

Makroekonomia - ta część ekonomii, bada gospodarkę jako całość obejmując badaniami takie zjawiska i procesy gospodarcze jak: ocena wielkości dochodów, analizuje tempo wzrostu dochodów, bada stabilność i wahania cen, bada powiązania narodowych stosunków finansowych oraz procesy związane z globalizacją i inflacją.

3. Wymień różnice występujące pomiędzy systemem gospodarki rynkowej i gospodarki centralnie sterowanej

Rola państw w gospodarce rynkowej Funkcje państwa:

Alokacyjna - korygowanie alokacji dokonywanej przez rynek: dostarczanie dóbr publicznych, kontrola monopoli naturalnych, przeciwdziałanie zmianom monopolowym i monopolizowaniu gospodarki, ochrona konsumenta

Redystrybucyjna - zmiana podziału dochodów ukształtowanego przez rynek, pomoc społeczna dla najbiedniejszych

Stabilizacyjna - łagodzenie przebiegu cykli koniunkturalnych np. obniżenie podatków podczas recesji, bank centralny podczas recesji może zwiększyć ilość pieniądza w gospodarce.

Państwo ustanawia prawa i przepisy szczegółowe - państwo kształtuje porządek prawny, z którego wynikają podstawowe zasady prawa własności i funkcjonowania rynków. Ponadto władze na wszystkich szczeblach regulują zachowania gospodarcze, ustalając szczegółowe zasady działania przedsiębiorstw. Regulacje obejmują zezwolenia lokacyjne (określają one sposób, w jaki można wykorzystywać grunty i miejsca, w których można lokalizować przedsiębiorstwa), przepisy związane ze zdrowiem i bezpieczeństwem itp.

Państwo kupuje i sprzedaje dobra i usługi - państwo kupuje i wytwarza wiele dóbr i usług, tj. obrona narodowa, oświata, parki i drogi, które dostarczane są przedsiębiorstwom i gospodarstwom domowym. Większość z nich jak obrona i oświata, jest dostarczana użytkownikom bez żadnej bezpośredniej opłaty. Niektóre dobra i usługi jak lokalne przejazdy autobusowe i publikacje rządowe, są bezpośrednio opłacane przez użytkowników.

Państwo dokonuje płatności transferowych - państwo finansuje zakupy dóbr oraz płatności transferowe, nakładając podatki i zaciągając pożyczki. Podatki zbierane na poziomie państwa, takie jak podatek dochodowy czy VAT, są zwykle uzupełniane przez podatki lokalne, których wysokość zależy od wartości majątku lub rozmiarów gospodarstwa domowego.

Państwo próbuje stabilizować gospodarkę - państwo często usiłuje wpływać na przebieg cyklu koniunkturalnego, który polega na wahaniach rozmiarów produkcji społecznej, czyli PKB, którym towarzyszą zmiany poziomu bezrobocia oraz stopy inflacji. Państwo może np. obniżyć podatki podczas recesji, bank centralny podczas recesji może zwiększać ilość pieniędzy. Kiedy stopa inflacji jest wysoka, bank centralny może zmniejszyć stopę wzrostu podaży pieniądza, w celu ograniczenia inflacji.

Państwo wpływa na alokację zasobów - wydając pieniądze i nakładając podatki państwo odgrywa istotna rolę w procesie alokacji zasobów w gospodarce. Państwo oddziałuje na alokację zasobów również pośredni przez podatki zawarte w cenach, wpływają one na poziom produkcji w poszczególnych dziedzinach. Np. opodatkowując papierosy rząd może ograniczyć ilość wypalanych papierosów i przez to poprawić stan zdrowia społeczeństwa.

Państwo powinno mieć na uwadze efekty zewnętrzne - np. zanieczyszczenie środowiska poprzez wprowadzenie nakazu poddawania przez przedsiębiorstwa własnych odpadów określonym działaniom przed pozbyciem się ich.

Państwo powinno rozwiązać kłopoty z informacją - jeżeli przedsiębiorstwa i konsumenci nie są dobrze poinformowani, mogą podejmować działania, które nie leż w ich interesie. Jeżeli decyzje są podejmowane na podstawie niepełnych informacji - rynki nie będą działać prawidłowo. Informacja powinna również chronić konsumenta przed oszukaniem ich przez nieuczciwe firmy itp.

Państwo powinno mieć pod kontrolą monopole - państwo interweniuje za pomocą przepisów o ochronie konkurencji, których celem jest jej ożywienie, a także zapobieganie monopolizacji i innym praktykom służącym kontroli podaży.

Państwo powinno zapewnić redystrybucję dochodów i dobra społecznie pożądane - działanie prywatnych rynków może doprowadzić do różnych wariantów podziału bogactwa w społeczeństwie. Państwo może uznać, że trzeba zmienić ten podział, opodatkowując jednych i dając pieniądze drugim. Państwo interesuje się nie tylko podziałem dochodu, lecz także konsumpcją pewnych dóbr i usług społecznie pożądanych, o których społeczeństwo sądzi, że powinny być konsumowane przez ludzi bez względu na poziom ich dochodów.

Decyzje państwa powinny odzwierciedlać cele społeczeństwa - demokratyczne społeczeństwo wybiera prawodawców, którzy wykonują decyzje wykonywane następnie przez urzędników pod nadzorem rządu.

4. Wyjaśnij pojęcie szarej strefy gospodarczej i podaj jej przyczyny oraz sposoby ograniczania

Szara strefa - Według amerykańskich słowników biznesu jest określana jako transakcje zawierane poza (oficjalną sferą obrotu) standardowymi kanałami dystrybucji.Obejmuje transakcje, których przedmiot jest nielegalny lub transakcje nie podlegające opodatkowaniu.

Działania objęte szarą strefą (grey market) polegają głównie na zakupie firmowych i znanych produktów od pośredników, którzy oferują je po znacznie niższych cenach od ustalonych w normalnym obiegu, co stwarza groźną dla nich konkurencję jest natomiast chętnie aprobowane przez konsumentów zyskujących możliwość taniego zakupu.

Wady:

• straty ekonomiczne przedsiębiorstw i państwa

• degredacja moralna społeczeństwa

• skutki ekonomiczne związane ze ściąganiem i likwidacją szarej strefy.

Zalety:

• daje możliwość funkcjonowania ludziom, nie mającym możliwości brania udziału w szarej sferze oficjalnej wymiany

• odciążenie systemu opieki społecznej

Niektórzy ekonomiści uważają że szara strefa przyczynia się do uelastycznienia gospodarki i zwiększenia jej konkurencyjności, lecz nie jest jednak zgodna z etyką biznesu i marketingu

Eksperci Unii Europejskiej szacują, że szara strefa obejmuje: 10% dochodu krajowego brutto Francji, Niemiec oraz Japonii; w przedziale między 10 a 20% mieszczą się Stany Zjednoczone, Kanada, Włochy, Belgia, Hiszpania i Grecja. W Polsce szacuje się ją na około 20%. Rozwój szarej strefy zależy głównie od wysokich podatków, biurokratycznego systemu koncesjonowania działalności gospodarczej. Jej częścią, wkraczającą w obszar czarnego rynku czy czarnej gospodarki jest przemyt produktów, nielegalna ich produkcja, zatrudnianie "na czarno" pracowników itp. Zdaniem niektórych ekonomistów szara strefa przyczynia się do uelastycznienia gospodarki i zwiększania jej konkurencyjności. Nie jest jednak zgodna z etyką biznesu i marketingu.

SZARA STREFA to działalność polegająca na łamaniu prawa podatkowego, pracy i ubezpieczeń społecznych. Jest to taki segment gospodarki, który składa się z legalnych i nie legalnych działalności wyłączonych z produktu krajowego (narodowego) brutto.

Przyczyny są powszechnie znane. Zalicza się do nich:

- wysokie podatki i parapodatki (głównie składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne),

- rosnącą korupcjogenność,

- zmiany moralności publicznej

- erozję państwa prawa.

Skoro takie są czynniki „rozwoju", to prosta logika podpowiada, że dla zwalczania szarej strefy należałoby:

- obniżać podatki,

- deregulować gospodarkę (więcej rynku, mniej decyzji administracyjnych),

- upraszczać i doskonalić prawo, wymuszając jego bezwzględne przestrzeganie

- edukować moralnie obywateli, zarówno szaraczkowych jak i - zwłaszcza - „vipowych".

5. Wymień i omów konieczne warunki istnienia gospodarki rynkowej

Gospodarka rynkowa jest przeciwnikiem gospodarki naturalnej. W gospodarce naturalnej grupa ludzi stanowi jednostki konsumpcyjne i produkcyjne wytwarzające samodzielnie wszystkie niezbędne do zaspokojenia potrzeb dobra. Specjalizacja gospodarki polegająca na wykorzystaniu przez ludzi szczególnych różnic w ich umiejętnościach, posiadanych zasobach i dzięki temu uzyskaniu rosnących korzyści doprowadziła do wyodrębnienia się gospodarstw domowych i przedsiębiorstw.

• istnienie własności prywatnej wyzwalającej najsilniej działające bodźce ekonomiczne skłaniające do podejmowania działalności gosp. (motywacja)

• duży zakres samodzielności podmiotów gosp.

• Istnienie infrastruktury niezbędnej do funkcjonowania przedsiębiorstw i innych podmiotów np. banków, giełd itp.

• Akumulacja kapitału

• Korzystne uregulowania prawne, działalność władz państwowych

Skutkiem specjalizacji jest wymiana. Wymiana jest wiec po to aby dobra trafiły do tych podmiotów gospodarczych, które je najbardziej potrzebują. Wszystkie dobra będące przedmiotem wymiany nazywamy towarami.

Wymiana może mieć formę bezpośrednią lub pośrednia. Wymiana bezpośrednia charakterystyczna jest dla wczesnych form gospodarki rynkowej. Wymiana ta również nazywa się barterem i polega na wymianie jednego towaru na inny.
Wymiana pośrednia ma miejsce w rozwiniętej formie rynku i dokonuje się za pośrednictwem pieniądza. Pieniądz jest towarem powszechnie akceptowanym (tzn. uniwersalnym) i przyjmowanym w zamian za różne towary.

W wymianie występują dwie strony - sprzedawca i nabywca. Wymiana dochodzi do skutku jeżeli:

• sprzedawca zbywa towar bezpośrednio mu nie potrzebny w zamian za ekwiwalent (towar lub pieniądz), który przyniesie mu konkretna korzyść,

- nabywca przekazuje sprzedawcy ekwiwalent towaru, który przyniesie mu korzyść,
- nabywca i sprzedawca są zgodni co do ekwiwalentu towaru będącego przedmiotem wymiany,
- nabywca jest w stanie uiścić ustalony ekwiwalent.

W sensie obiektywnym wymiana jest ekwiwalentna. W sensie subiektywnym wymiana dochodzi do skutku ponieważ obie strony wymieniają to co jest dla nich mniej korzystne na to co przynosi im większe korzyści. Zrealizowanie wymiany polega na przeniesieniu wszelkich praw własności do danego towaru ze sprzedawcy na nabywcę. Czynność ta nazywamy transakcją rynkowa.

Gospodarka rynkowa to forma, w której jednostki gospodarujące kierują się swoimi własnymi celami i starają się osiągać maksymalne korzyści, nie uciekając się do pomocy czy ochrony ze strony państwa; to, co, jak i dla kogo wytwarzać, wynika z działania "niewidzialnej ręki rynku" (jako jedynego regulatora), która sprawia, że gospodarcze działania jednostki służą celom społeczeństwa jako całości. Czynniki wytwórcze są własnością prywatną i podlegają mechanizmom rynkowym. Ceny dóbr i usług kształtują się na rynku i to rynek określa ilość tych produktów i odbiorcę.

Podmioty gospodarcze mają swobodę działania. Państwo pełni rolę ograniczoną do ochrony własności prywatnej i zapewnia bezpieczeństwo obywateli. Gospodarka rynkowa zawdzięcza swoją nazwę przede wszystkim temu że podstawowym regulatorem i koordynatorem procesów gospodarczych jest w niej rynek, który jest samoczynnie działającym mechanizmem, wpływającym na zachowanie podmiotów gospodarczych, te zachowania przesądzają o alokacji zasobów gospodarczych. Własność prywatna skłania też do efektywnej konkurencji między przedsiębiorstwami; silne bodźce to: optymalizacja produkcji i racjonalne wykorzystanie czynników produkcji. Dążąc do jak największego zysku przedsiębiorcy starają się produkować więcej i lepiej niż ich konkurenci oraz możliwie najtaniej. Wymaga to poszukiwania najtańszych kombinacji czynników produkcji oraz wprowadzenia obniżających koszty innowacji technologicznych i organizacyjnych.

6. Wymień i omów sposoby ograniczania bezrobocia

Pasywne sposoby ograniczania bezrobocia (bierne - o charakterze osłonowym (wypłacanie zasiłków)):
- zasiłki dla bezrobotnych, zapomogi
- promowanie pracy w niepełnym wymiarze pracy

- skracanie czasu pracy

- obniżenie wieku emerytalnego, wcześniejsze emerytury, emerytury pomostowe,

fundusze przedemerytalne
- wydłużenie czasu w służbie wojskowej

- prawne zakazy podejmowania pracy przez cudzoziemców;

- popieranie emigracji.

Aktywne sposoby ograniczania bezrobocia (aktywne - tworzenie miejsc pracy (przez inwestycje, roboty publiczne, szkolenia, przekwalifikowanie bezrobotnych, doradztwo zawodowe i pośrednictwo pracy) :

- ochrona istniejących miejsc pracy.
- Pośrednictwo pracy
- Szkolenia bezrobotnych
- Pożyczki udzielane na prowadzenie działalności gospodarczej

- udzielanie kredytów na zasadach preferencyjnych przedsiębiorcom i bezrobotnym w celu tworzenia miejsc pracy.
- Prace subwencjonowane: prace interwencyjne i roboty publiczne
- Refundacja części wynagrodzenia zatrudnionych absolwentów
- Wspieranie i pobudzanie przedsiębiorczości wśród bezrobotnych
- Agencje Rozwoju Regionalnego
- Inkubatory Przedsiębiorczości
- Fundusze i programy wspierające przedsiębiorczość
- Specjalne Strefy Ekonomiczne

- możliwość zatrudniania u pracodawców zagranicznych
Metody proponowane przez rząd przeciwdziałają bezrobociu na dwa sposoby:
- Wzmocnienie polityki proinwestycyjnej.
- Ściślejsze powiązanie programów modernizacyjnych i restrukturyzacyjnych z sytuacją na rynku pracy.
- Sterowanie szkolnictwem zawodowym zgodnie z zapotrzebowaniem na rynku pracy.
- Polityka fiskalna np. mniejsze podatki = rozwój firmy = wzrost zatrudnienia.
- Kierowanie obywateli polskich do pracy za granicę.
- Wspieranie drobnych i średnich przedsiębiorstw.

Działania rządu:
- upusty w podatkach dla pracodawców uruchamiających nowe stanowiska pracy
- uznanie całości lub części obowiązkowej składki na ZUS jako podatku od wartości dodanej pracy (zrównanie pracy z innymi towarami)
- stworzenie systemu bardziej elastycznego kształcenia
- ograniczenie biurokracji związanej z otwieraniem nowych firm
- wspieranie drobnych i średnich przedsiębiorstw
- polityka proexportowa państwa prowadząca do zwiększenia produkcji i zatrudnienia
- zwolnienia z płatności VAT przy eksporcie
- skracanie czasu pracy
Działania samorządów (w zależności od możliwości):
- przyciąganie kapitału (głównie zagranicznego), ale bez popadania w skrajność i liczenia na cud wielkich inwestorów z Zachodu
- stawianie na drobne i średnie przedsiębiorstwa oraz współpraca z lokalnymi przedsiębiorcami
- stwarzanie dogodnych warunków do rozwoju firm (głównie drobnych) na swoim terenie
- mądre korzystanie z unijnych dotacji (np. z fundacji PHARE)
- walka z odpływem ludzi na Zachód powinna przybrać w konkretnym wymiarze: to nie robotnicy powinni wyjeżdżać do Niemiec, tylko zakłady pracy z udziałem niemieckiego kapitału powinny instalować się w Polsce
- uruchomienie robót publicznych
Działania bezrobotnych:
- muszą być bardziej elastyczni, chętniej korzystać z kursów kwalifikacyjnych, uczyć się nowego zawodu, dzisiaj nie ma już pracy dla osób niewykwalifikowanych

7. Scharakteryzuj różnice występujące pomiędzy inwestycjami bezpośrednimi a inwestycjami portfelowymi

Inwestycje bezpośrednie - polegają one na nabyciu udziałów w przedsiębiorstwach działających za granicą w celu uzyskania wpływu za zarządzanie nimi, co jest możliwe przez utworzenie od podstaw przedsiębiorstwa za granicą lub nabycia kontrolnego pakietu akcji w już działającym przedsiębiorstwie.

Inwestycje portfelowe - (zagraniczne inwestycje pośrednie) - kupując papiery wartościowe w danym kraju, takie jak akcje, obligacje czy inne papiery wartościowe, inwestorzy portfelowi zarabiają na różnicach w oprocentowaniu takich papierów wartościowych, a więc na różnicy stóp procentowych czy wahaniach kursu walutowego. Często inwestorzy zainteresowani papierami wartościowymi danego państwa opierają swoje decyzje na tak zwanym ratingu danego państwa. Rating taki jest sporządzany przez niezależne organizacje finansowe i ma za zadanie odzwierciedlenie ryzyka związanego z danym państwem. Żaden papier wartościowy emitowany przez uprawniony podmiot w danym państwie nie może mieć większego ratingu niż obligacja emitowana przez rząd tego państwa.

8. Wymień i omów cele polityki gospodarczej

1. Ustrojowe, systemowe polityczne: uwarunkowania systemowe powodują że prowadzona w każdym kraju polityka gospodarcza zawiera cele ustrojowo - systemowe, cele te dotyczą kształtowania stosunków społeczno - gospodarczych. Jego celem jest umacnianie ustroju i zapewnienie jego ewolucji
2. Ekonomiczne: wzrost przedsiębiorczości, równowaga gospodarcza, wzrost udziału w międzynarodowym podziale pracy; wiążą się z pomnażaniem bogactwa kraju; powiększanie materialnych podstaw dobrobytu społecznego
3. Społeczne - sprawiedliwy podział dochodu, gwarancje zatrudniania, wyrównane szanse awansu, dostęp do dóbr kulturalnych i oświaty, zabezpieczenie społeczne, zapewnienie ochrony zdrowia.
4. Ekologiczne - ochrona środowiska naturalnego, rekultywacja
5. obronno - militarne - powiększenie potencjału gałęzi o znaczeniu obronnym, zapewnienie niezbędnych rezerw mocy produkcyjnych środków produkcji, ważne jest zapewnienie elastyczności aparatu produkcji aby umożliwić szybkie zmiany profilu

9. Scharakteryzuj najistotniejsze cechy konkurencji doskonałej

Aby na danym rynku zaistniała konkurencja doskonała muszą zostać spełnione cztery założenia:

• Duża liczba sprzedających i kupujących - dzięki temu każdy podmiot ma bardzo mały udział w globalnym popycie lub globalnej podaży i tym samym pojedyncze decyzje nie mają wpływu na cenę rynkową; także ewentualne zmowy producentów są na tyle utrudnione, że nieopłacalne

• Jednorodność produktu - produkty poszczególnych producentów są identyczne, w związku z czym nabywcom jest wszystko jedno od kogo kupią produkt;

• Doskonała informacja rynkowa - zarówno kupujący jak i sprzedający posiadają pełną informację o samym produkcie, jak i jego cenie - tak obecnej jak i w przyszłości;

• Swoboda wejścia i wyjścia do branży - nie istnieją żadne bariery wejścia ani wyjścia z branży; dzięki temu przy większym zapotrzebowaniu ze strony kupujących producenci będą mogli swobodnie rozpocząć dodatkową produkcję, zwiększając tym samym podaż, a przy zmniejszonym zapotrzebowaniu wycofać się nie ponosząc dodatkowych strat.

Wśród dodatkowych założeń, jakie się wymienia znajdują się:

• Brak interwencji państwa - oznacza, że wyłącznie mechanizm rynkowy ma wpływ na relacje między kupującymi a sprzedającymi, w tym na cenę;

• Zerowe koszty transakcji - podmioty nie ponoszą dodatkowych kosztów związanych z zawarciem umowy kupna sprzedaży, jak np. uprzednie rozeznanie rynku.

• Produkt posiada bliskie substytuty - dzięki temu nabywcy mogą łatwo zastąpić produkt innym, gdyby jego podaż była niewystarczająca.

10. Wymień relacje zachodzące miedzy systemem podatkowym a rozwojem gospodarki

System podatkowy a decyzje gospodarcze

System podatkowy obejmuje podatki obciążające podatników oraz relacje, jakie zachodzą między obciążeniami. Dla sprawnego funkcjonowania każdej gałęzi gospodarki ma znaczenie rodzaj i wysokość stosowanych podatków.

Wszelki rodzaj podatku jest obciążeniem dla podmiotów gospodarczych, każdy podatnik zdaje sobie sprawę z konieczności opodatkowania. Mądrość tego systemu ma polegać na umiejętnym wykorzystywaniu podatków tak, aby nie rujnowały kieszeni podatników a tym samym ujemnie wpływały na rozwój gospodarczy. Negatywne skutki systemu podatkowego to nie tylko obciążenia dla podmiotów gospodarczych, ale i rozregulowanie samego systemu, poprzez brak odpowiednich proporcji obciążeń podatkowych na dane czynniki wytwórcze.

Obecnie na rynku gospodarczym opodatkowaniu podlegają określone efekty ekonomiczne, zwłaszcza dochody i obroty. Podatkami obejmuje się oddzielnie osobno każdy majątek produkcyjny, płace pracowników, nieruchomości.

Decyzje dotyczące zmian ciężaru opodatkowania muszą brać pod uwagę relacje między potrzebami budżetu a tym, co motywuje aktywność gospodarczą. Dopiero wtedy można odpowiednio ustalić ciężar podatku.

W najprostszej klasyfikacji podatki dzielimy na:

* Pośrednie: szczególną ich cechą jest niezwykła elastyczność wynikająca z ze wzrostu sprzedaży i produkcji. Tego rodzaju podatki są bardziej akceptowane przez przedsiębiorców, którzy swoje koszty przerzucą na konsumentów a Ci w swym codziennym życiu nie dostrzegają ich zbytnio. Największą ich wadą jest wpływ na ceny, nawet przy minimalnym wzroście tego podatku.

* Bezpośrednie (dochodowe), których największą zaletą jest równomierne obciążenie podatników w stosunku do ich zdolności płatniczej, a także, że dzięki odpowiedniemu ukształtowaniu podstawy opodatkowania można oddziaływana różnego rodzaju decyzje gospodarcze przedsiębiorstw. Wadą ich zaś jest wolniejszy niż w przypadku podatków pośrednich, wpływ środków do budżetu państwa. Negatywną cechą tego podatku jest także bezwzględne obciążenie podatnika.

Istotne problemy pojawiają się w relacjach pomiędzy podatkiem od dochodów osób fizycznych a podatkiem dochodowym od osób prawnych. Zyski pozostające w przedsiębiorstwach o charakterze spółek są rozliczane, jaki dochody od osób prawnych, ale zyski te dzielone już między udziałowców podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Przy takim opodatkowaniu nie udaje się uniknąć obciążenia akcjonariuszy a tym samym zmniejsza się pula środków przeznaczonych na inwestycje.

Docelowy system podatkowy powinien:

- wspierać osiąganie strategicznych celów społeczno-gospodarczych, tj. rozwój gospodarki w średnim tempie powyżej 6 % przez najbliższe 10 lat oraz szybsze tworzenie nowych miejsc pracy;

- zwiększać zaufanie obywateli do prawa;

- być zgodny z wymaganiami Unii Europejskiej;

- zapewnić polskiej gospodarce możliwość stawiania czoła konkurencji podatkowej, czyli przenoszeniu ludzi i firm do krajów o korzystniejszym opodatkowaniu;

- uwzględniać zmiany wynikające z przekształceń w innych dziedzinach życia gospodarczego.

System podatkowy a wzrost gospodarczy

System podatkowy umożliwiający trwały rozwój ma następujące cechy:

- korzystnie kształtuje relatywną opłacalność zachowań wysoce produktywnych;

- sprowadza do minimum czynności administracyjne;

- przepisy są precyzyjne;

- system jest stabilny.

Taki prorozwojowy system podatkowy przede wszystkim:

- bardziej nagradza pracę niskopłatną, niż pozostawanie na zasiłku;

- gwarantuje opłacalność powiększania legalnego dochodu, dzięki zwiększaniu ilości i jakości oferowanej oraz wykonywanej pracy;

- zapewnia opłacalność podejmowania indywidualnych inwestycji w kształcenie się;

- zachęca pracodawców do powiększania liczby produktywnych miejsc pracy w kraju, zamiast inwestowania za granicą;

- zachęca przedsiębiorców do wprowadzania innowacji;

- nie preferuje konsumpcji kosztem oszczędności.

Wymienione cechy prorozwojowego systemu podatkowego sprowadzają się do dwóch kategorii. Pierwszą jest niski stopień fiskalizmu, zaś drugą odpowiednia konstrukcja przepisów podatkowych aby zachęcały ludzi do zachowań produktywnych.

11. Wymień podstawowe wpływy i wydatki budżetowe

W warunkach doskonałej konkurencji podział dochodu narodowego dokonuje się wyłącznie za pomocą mechanizmu rynkowego.

BUDŻET - to szczegółowe zestawienie wydatków i przychodów dotyczących najczęściej rocznego okresu czasu. Budżet jest określony na dany rok w ustawie budżetowej. Ustawa budżetowa określa dochody i wydatki państwa na okres roku kalendarzowego. Dochody i wydatki ustalone są na podstawie obowiązujących norm prawnych.

Źródła dochodów budżetu państwa określa ustawa „Prawo budżetowe”. Dochodami budżetu państwa m.in. są:
- podatki,
- opłaty,
- dywidendy

- obowiązkowe wpłaty z zysków przedsiębiorstw państwowych,
- cła,
- zyski z NBP, wpłaty z NBP,
- dochody ze sprzedaży, najmu, dzierżawy składników majątkowych skarbu państwa,
- pieniężne darowizny, spadki i zapisy na rzecz Skarbu Państwa,
- inne wpłaty i wpływy (np. środki z UE)

Wydatki budżetowe - to środki pieniężne przekazywane z budżetu państwa na finansowanie zadań państwa, gminy.

- dotacje i subwencje

- świadczenia na rzecz osób fizycznych

- wydatki bieżące jednostek budżetowych

- rozliczenia z bankami

- obsługa długu publicznego (krajowego i zagranicznego)

-wydatki majątkowe

Dochód narodowy= konsumpcja + inwestycje + wydatki rządowe + eksport - import

W praktyce taki system nie istnieje chociażby z powodu istnienia dóbr publicznych finansowanych przez państwo. Nadmierny wzrost udziału państwa w gospodarce powoduje efekt „wypierania” prywatnych przedsiębiorstw z rynku przez państwo.

Na podział dochodu mają wpływ:

• istnienie grup nacisku

• obiektywne ograniczenia przenoszenia czynników produkcji z jednej gałęzi do drugiej (technologia, kwalifikacje, regulacje prawne)

• ograniczenia przepływu informacji

• różne formy dyskryminacji

• nietypowe zachowania pracowników i przedsiębiorców.

Najistotniejszy jest podział dochodu pomiędzy konsumpcją a akumulacją( przyszły rozwój).

Największą pozycję w wydatkach publicznych ogółem w krajach OECD w 1997 r. stanowiły wydatki na ubezpieczenia społeczne i opiekę społeczną: 37% (w Polsce 39%). Na drugim miejscu znajdują się wydatki na ochronę zdrowia, na trzecim miejscu na edukację. W stosunku do średnich udziałów w krajach OECD, Polska miała podobną strukturę wydatków fp, Na szczeblu centralnym sytuacja była analogiczna.

Na szczeblu lokalnym w OECD największy był udział wydatków na opiekę społeczną (26%), na edukację (22%) oraz na gospodarkę mieszkaniową i komunalną (15%), a w Polsce na edukację (32%) oraz gospodarkę komunalną i mieszkaniową (31%). Na szczeblu lokalnym Polska miała wyraźnie większy udział wydatków na gospodarkę mieszkaniową i komunalną oraz na edukację.

Przy podziale wydatków na trzy główne funkcje, otrzymujemy następujące przybliżone wielkości udziałów w krajach OECD o strukturze dwuszczeblowej:

• wydatki społeczne stanowią największą część wydatków obu szczebli; w finansach publicznych ogółem jest to 70%;

Edukacja

Ochrona zdrowia

Ubezpieczenia społ.^b)

Gosp. mieszk. i komun.

• wydatki klasyczne stanowią ok. 14% wydatków finansów publicznych

Działalność ogólnopaństwowa

Obrona narodowa

Bezpiecz. i porządek publicz.

• wydatki na cele gospodarcze stanowią tylko ok. 8% wydatków publicznych;

Rolnictwo, itp.^d)

Transport i łączność

• wydatki na obsługę długu publicznego stanowią ok. 8% wydatków.

W strukturze wydatków budżetu państwa w Polsce należy zwrócić uwagę na wysoki udział dotacji i subwencji udzielanych przez budżet państwa (transfery) i znaczny wzrost tego udziału w 2000 r. w stosunku do 1995 r. w związku z decentralizacją finansowania oświaty oraz wzrostem dotacji do ubezpieczeń społecznych. W budżetach samorządowych dominują wydatki jednostek budżetowych na cele społeczne, zwłaszcza na wynagrodzenia i pochodne, co jest w dużym stopniu związane z przejęciem finansowania oświaty.

Równowagą budżetową jest stan budżetu, w którym wydatki znajdują pokrycie w dochodach, tzn. że wielkość dochodów i wydatków jest taka sama. Równowaga budżetowa rozumiana dosłownie występuje wyjątkowo. W budżetach współczesnych państw odchylenie od równowagi jest regułą, a jeśli jest ono nieznaczne, to taki budżet uznaje się za zrównoważony. Analogicznie określamy równowagę finansów publicznych ogółem, przy czym na wielkość salda finansów publicznych dominujący wpływ ma wielkość salda budżetu państwa, bowiem pozostałe segmenty fp są w przypadku niedoborów finansowych zasilane z budżetu państwa.

Saldo (wynik) finansów publicznych jest różnicą między dochodami publicznymi a wydatkami publicznymi. Dodatnia różnica stanowi nadwyżkę sektora finansów publicznych, zaś ujemna jest deficytem sektora finansów publicznych . Różnicę między dochodami a wydatkami w budżecie nazywamy saldem budżetowym albo wynikiem budżetu (nadwyżka budżetowa albo deficyt budżetowy).

Wyróżnić można trzy rodzaje czynników równowagi albo nierównowagi finansów publicznych (budżetowej), tzn. czynników od których zależy jaka w danym roku fiskalnym wystąpi wielkość salda: polityczne, organizacyjno-techniczne i ekonomiczne.

Czynniki polityczne równowagi fp mają uwarunkowania obiektywne albo subiektywne. Uwarun­kowania obiektywne dotyczą przyjętej polityki gospodarczej. Przykładowo, polityka pobudzenia wzrostu gospodarczego wymaga zwiększenia popytu globalnego, co prowadzi do ograniczania wielkości podatków i utrzymywania wysokich wydatków, zwłaszcza na dziedziny, które również kreują popyt. Prowadzi to do zamierzonego deficytu budżetowego. Odwrotna sytuacja, tzn. założona z góry nadwyżka budżetowa, może wystąpić wtedy, gdy władze państwa zmierzają do zmniejszenia wysokiego długu publicznego i ograniczenia wysokiej inflacji ograniczając wydatki albo zwiększając podatki albo jedno i drugie. Uwarunkowania subiektywne dotyczą sytuacji, w których rządzący biorą pod uwagę interes swojego ugrupowania politycznego. Władze demokratyczne zwracają dużą uwagę na odbiór społeczny decyzji budżetowych, zwłaszcza przed wyborami parlamentarnymi. Aby nie pogarszać nastrojów społecznych, nie podejmuje się decyzji o zwiększeniu podatków mimo zwiększenia wydatków na cele społeczne i ekonomiczne korzystne dla dużych grup społecznych. Prowadzi to do deficytu fp. Oczywiście tendencja taka ma swoje granice również ze względu na interes ugrupowania rządzącego: nadmierny deficyt może przynieść szybko widoczne negatywne skutki, które podważyłyby kompetencje tego ugrupowania do sprawowania władzy.

Czynniki organizacyjno-techniczne równowagi finansów publicznych. Duże znaczenie dla równowa­żenia ma struktura wydatków finansów publicznych. Przykładowo, jeśli w strukturze finansów publicznych nie są rozbudowane wydatki społeczne, to łatwiej jest uniknąć deficytu budżetowego niż w sytuacji silnie rozwiniętych świadczeń społecznych. Znaczenie mają też techniki planowania, gromadzenia i rozdyspono­wania środków budżetowych, tzn. sposób w jaki urzędnicy różnego szczebla realizują różne etapy procedury budżetowej. Przykładowo, przeszacowanie wielkości inflacji i wzrostu gospodarczego na etapie planowania budżetu (jeśli wielkości te okażą się niższe, to dochody będą mniejsze niż założone) albo mało efektywne techniki wymierzania i poboru podatków, mogą spowodować powstanie deficytu budżetowego większego niżby to wynikało z założeń władz i rzeczywistych procesów gospodarczych.

Czynniki ekonomiczne równowagi fp to zespół rzeczywistych procesów i współzależności gospodar­czych, które wpływają na wielkość salda. W grę wchodzą czynniki wpływające na wielkość wydatków, jak i na wielkość dochodów. Czynniki te są kształtowane w danym roku przez procesy gospodarcze, których w szczegółach nie da się przewidzieć z uwagi na ich żywiołowość i uzależnienie od procesów zachodzących za granicą. Przykładowo, na wielkość wypłaconych zasiłków dla bezrobotnych w danym roku wpływ ma przy­jęty zakres płatności (sytuacje, w których bezrobotny ma prawo do zasiłku), ale także rzeczywista sytuacja na rynku pracy, która może być inna niż założona w planie finansowym. Z kolei na wielkość dochodów mają wpływ nie tylko decyzje dotyczące struktury i stawek różnych źródeł środków publicznych, ale także rze­czywiste procesy gospodarcze decydujące o wielkości dochodów z tych źródeł.

Współcześnie defi­cyt powstaje na ogół na skutek świadomej polityki fiskalnej państwa, zwłaszcza w okresach depresji gospodarczej. Dotyczy to głównie sytuacji, gdy w celu ożywienia gospodarki dąży się do zwiększania popytu globalnego drogą zmniejszania stawek podatkowych i zwiększania wydatków zwiększających popyt.

Nadwyżka budżetowa, dodatnia różnica pomiędzy wpływami budżetu państwa gromadzonymi głównie z podatków i innych opłat o podobnym charakterze (np. opłaty celne), uzupełnianymi okresowo pożyczkami wewnętrznymi (np. w drodze emisji obligacji) i zewnętrznymi, a jego wydatkami związanymi głównie z koniecznością finansowania tzw. sfery budżetowej oraz zabezpieczenia obsługi zadłużenia wewnętrznego i zewnętrznego.

Równowaga budżetowa, stan, w którym wydatki budżetu państwa (także budżetów organów samorządowych) są w całości pokryte dochodami tych jednostek. Rozróżnia się równowagę budżetową planowaną i rzeczywistą. Zrównoważenie planowanych (przewidywanych) dochodów z planowanymi wydatkami, a więc zapewnienie równowagi w fazie konstrukcji budżetu, jest jedną z kardynalnych zasad budżetowych.

Zrównoważenie planu budżetowego nie jest równoznaczne z zaistnieniem równowagi rzeczywistej, co wynika z określonego stopnia niepewności, tak co do wysokości planowanych wpływów, jak i wydatków. W celu zminimalizowania wynikającego stąd ryzyka w planowanym budżecie tworzone są rezerwy.

Deficyt budżetowy, niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków (inaczej - nadwyżka wydatków nad dochodami). Źródłami finansowania deficytu budżetowego mogą być kredyty bankowe udzielane przez bank centralny, emisja papierów wartościowych (obligacji, weksli, bonów skarbowych), podwyższenie stopy podatkowej, a w ostateczności dodatkowa emisja pieniądza.

Deficyt budżetowy, przy niewielkich jego rozmiarach, może mieć korzystny wpływ na gospodarkę, zwłaszcza w okresie recesji (interwencjonizm państwowy). Przekroczenie jego "bezpiecznej" granicy (5% produktu narodowego brutto) może wywołać poważne zaburzenia w gospodarce (inflacja).

12. Wyjaśnij współzależności występujące pomiędzy inflacją a bezrobociem

Ekonomista australijski Philipes w 1958 stwierdził występowanie odwrotnej zależności między stopą wzrostu płac nominalnych a stopą bezrobocia i przedstawił krzywą. Kształt krzywej oznacza, że przy wysokich stopach wzrostu płac stopa bezrobocia jest niska a im niższe są stopy wzrostu płac, tym stopa bezrobocia jest wyższa. Opracował pracę oparta na wieloletnich badaniach statystycznych dot. Anglii pokazując ściśle i liczbowo określoną zależność pomiędzy wzrostem stopy płac i cen, a zmniejszeniem się stopy bezrobocia którą graficznie przedstawił w postaci krzywej. Dlatego w lit. mówi się o krótko i długo okresowej krzywej Philipsa. Długookresowa krzywa jest prostą pionową. Jeśli ludzie są w stanie dostosować się do inflacji, nie wywiera ona wpływu na zmienne realia. Gospodarka powraca do stałej naturalnej stopy bezrobocia niezależnie od stopy inflacji.



W polityce makroekonomicznej kształt krzywej sugeruje że można wybrać między wyższą stopą inflacji a niższym bezrobociem lub odwrotnie. Jeśli państwo chce zmniejszyć bezrobocie musi zwiększyć wydatki i złagodzić restrykcje finansowe by udostępnić dostęp do taniego pieniądza i zwiększyć słoność do inwestowania.

Philips zauważył silną zależność między inflacją a bezrobociem.

Wyższa stopa inflacji spowoduje obniżenie bezrobocia.

Bezrobocie jest ściśle związane z poziomem płac.

Niżesz bezrobocie można uzyskać poprzez zwiększenie popytu.

Wzrost popytu oznacza wzrost inflacji.

Jeśli gospodarka chce osiągnąć niższą inflację musi być wyższe bezrobocie i mniejsza wielkość produkcji.

Wzrost popytu powoduje wzrost płac i wzrost cen, a to prowadzi do wzrostu inflacji.

13. Omów rolę kapitału ludzkiego w rozwoju firmy

I.

Rola kapitału ludzkiego w rozwoju organizacji

Pozycja instytucji - w Polsce, w Europie i na świecie - zależy od stopnia wykorzystania i uruchomienia kapitału ludzkiego, a w szczególnosci intelektualnego, jakim dysponuje. Ma to podstawowe znaczenie dla kontaktów i współpracy instytucji z innymi (w otoczeniu rynkowym, kulturowym i społecznym), a także dla stanu ich wewnętrznych zasobów, jakimi są ludzie.

Świat współczesnych organizacji utracił, chyba bezpowrotnie, cechę trwałości będącą do tej pory gwarancją bezpieczeństwa ich istnienia ¹. Przedsiębiorstwa działają obecnie w obszarze szybko rozwijających się rynków lokalnych, krajowych i międzynarodowych, gdzie panuje coraz większa konkurencja ². Stają wobec ciągle zmieniającego się i pełnego sprzeczności otoczenia zewnętrznego oraz wymogów elastyczności działania w wykorzystywaniu swoich zasobów i „dopasowania się” nie tylko do aktualnej sytuacji rynkowej, ale również do nadchodzących lub oczekiwanych zmian ³.

Nie bez powodu zatem coraz powszechniej twierdzi się, że prawdziwa wartość organizacji zawiera się przede wszystkim w „sile” uczestników i umysłów jej uczestników, która umożliwia organizacji funkcjonowanie w warunkach zmian, a także wykorzystanie zmienności jako szansy dla własnego rozwoju. Siła ta to kapitał intelektualny organizacji ⁴. Inwestowanie w kapitał ludzki, zwłaszcza intelektualny - uznawany powszechnie za czynnik sprawczy wszelkiego rozwoju ⁵, dzięki któremu organizacja zyskuje tożsamość, stabilność oraz zdolność do tworzenia postępu techniczno-organizacyjnego - niejednokrotnie bywa uznawane za bardziej zasadne, niż inwestowanie w ziemię, budynki, maszyny ⁶. B. Poskrobski określa przemiany zachodzące we współczesnym świecie gospodarczym jako „nową cywilizację”. Ma ona swoją własną wizję świata, swoje własne podejście do czasu, przestrzeni, logiki i przyczynowości ⁷. A. i H. Toffler uznają ją za cywilizację trzeciej fali ⁸, której podstawą jest pozyskiwanie i wykorzystywanie wiedzy (kapitału intelektualnego) ⁹.

Wiedza i kapitał intelektualny to znaczące czynniki sukcesu firmy funkcjonującej w warunkach konkurencyjnego i zmiennego otoczenia ¹⁰. Definicji kapitału intelektualnego jest wiele, najczęściej określany jest jako aktywa niematerialne nie uwzględnione w tradycyjnych sprawozdaniach finansowych ¹¹.

T.A. Stewart podał niezwykle obrazową definicję kapitału intelektualnego: - suma wszystkiego, co każdy w przedsiębiorstwie wie, a co decyduje o przewadze konkurencyjnej ¹².

Daleko posunięte próby rozpracowania zagadnienia kapitału intelektualnego podjęto w firmie ubezpieczeniowej Skandia AFS, w której w 1991 r. powołano jeden z pierwszych na świecie działów kapitału intelektualnego. Jego celem było wyodrębnienie i rozwój kapitału intelektualnego organizacji. Pod kierownictwem L. Edvinssona w 1992 r. pierwszy z kilku zespołów wirtualnych sformułował definicję kapitału intelektualnego ¹³, którą na potrzeby niniejszego opracowania przyjmuję, ponieważ jest ona najbardziej rozpowszechniona oraz najszerzej zdefiniowana ¹⁴.




Rysunek 1. Sposób pomiaru kapitału intelektualnego przedsiębiorstw

Źródło: L. Edvinsson: Developing Intellectual Capital at Skandia. „Long Range Planning”, 1997, t. 30, nr 3. W: R. Borowiecki, M. Kwieciński: Informacja w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Kraków: Kantor Wydawniczy Zakamycze, 2003, s. 103.

Kapitał intelektualny to „ukryte” aktywa przedsiębiorstwa, które nie są w pełni ujęte w sprawozdawczości bilansowej, obejmujące zarówno to, co tkwi w głowach członków organizacji, jak i to, co pozostaje w przedsiębiorstwie, gdy oni je opuszczają ¹⁵.

Komponenty kapitału intelektualnego

Jak wiele jest definicji kapitału intelektualnego, tak różne są spojrzenia na elementy zasobów niematerialnych. Na tej postawie można wymienić dwa fundamenty kapitału intelektualnego - kapitał:

• ludzki,

• strukturalny.

Koncepcja Roosa i in. zalicza do kapitału ludzkiego i kapitału strukturalnego po trzy kategorie.





Rysunek 2. Typy kapitału w przedsiębiorstwie w koncepcji Roosa

Źródło: J. Roos i in.: Intellectual Capital. Navigating In the New Business Landscape. London: MacMillan Business, 1997. Za: E. Głuszek: Wskaźnikowa metoda oceny kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa. W: Strategie i konkurencyjność przedsiębiorstw po dziesięciu latach transformacji. Materiały z II Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej, POLANICA ZDRÓJ, czerwiec 2001. Cz. 1. Praca pod red. M. Moszkiewicza. Częstochowa: Wydaw. Wydziału Zarządzania Politechniki Częstochowskiej, 2001, s. 119.

Pierwszym i najważniejszym składnikiem kapitału ludzkiego są kompetencje wynikające z wiedzy, umiejętności, know-how i talentu zatrudnionych ¹⁶. Pojęcie to można stosować zamiennie z pojęciem potencjału ludzkiego ¹⁷. Kwalifikacje bowiem, w szerokim sensie obejmują wiedzę zawodową, praktyczne umiejętności, uzdolnienia i predyspozycje, szczególnie cechy osobowościowe predysponujące do wykonywania danego typu pracy ¹⁸. Wiedza pracowników, zarówno teoretyczna jak i wynikająca z doświadczenia, uznawana jest za najcenniejszy skarb organizacji.

Zdaniem A. Mayo doświadczenie to całe bogactwo rozmaitych okoliczności znanych z autopsji, głębia i rozmaitość wyzwań, sukcesów i porażek ¹⁹.

Drugim składnikiem kapitału ludzkiego są postawy, decydujące o wykorzystaniu własnych umiejętności dla dobra przedsiębiorstwa, przyczyniające się do osiągnięcia założonych przez nie celów strategicznych. Natomiast trzecim i ostatnim składnikiem są zdolności intelektualne, związane z umiejętnością aplikacji wiedzy w różnych sytuacjach oraz zdolnością do innowacji, dzięki której przedsiębiorstwa mają zapewniony dalszy rozwój, gdyż mogą dostosowywać się do zmieniających się gustów konsumentów, warunków działania i konkurencji ²⁰, literalnego myślenia i przekształcenia idei w produkty ²¹.

Kapitał ludzki jest źródłem wiedzy w firmie oraz czynnikiem pierwotnym w odniesieniu do kapitału organizacyjnego i kapitału klienta. Ludzie i ich wiedza stają się najcenniejszym kapitałem przedsiębiorstw, a przewagę na rynku zdobywają firmy potrafiące zaangażować najlepszych pracowników czyli pracowników o wysokiej jakości ²². Pracownicy są ważnym elementem aktywów przedsiębiorstwa ²³.

Najważniejszym czynnikiem jest jednostka ludzka. Klucz do konkurencyjności leży w wiedzy i zdolności jednostek i grup do jej efektywnego użycia ²⁴. Można zatem zgodzić się z poglądem, iż dobre firmy od złych różnią się jakością personelu ²⁵.

Na postać bezosobową kapitału²⁶ składają się relacje przedsiębiorstwa, organizacja oraz rozwój i wzrost. Najważniejszymi źródłami kapitału relacyjnego są klienci, dostawcy, alianci, inwestorzy ²⁷. Struktura zewnętrzna to również powiązania z innymi zainteresowaniami tkwiącymi w otoczeniu przedsiębiorstwa ²⁸.

Kapitał organizacyjny zawiera wszystkie fizyczne i niefizyczne przejawy kapitału intelektualnego, związanego z wewnętrzną strukturą organizacji i codzienną działalnością operacyjną. Składają się na niego: bazy danych, sposoby obsługi procesów, kultura organizacyjna i style kierowania ²⁹. Kapitał rozwoju i wzrostu dotyczy szkoleń oraz prac nad nowymi projektami, unowocześnianiem projektów, znajdowaniem nowych rynków ³⁰.

Istotną cechą kapitału intelektualnego jest jego nierozerwalny związek z kapitałem ludzkim i wartością firmy. Zmiana wielkości każdego z tych elementów zawsze wpływa na zmianę pozostałych ³¹.

Z dotychczasowych rozważań na temat kapitału intelektualnego wynika, iż wiedza stanowi cenny potencjał przedsiębiorstwa. Obecnie przestaje być ona jedynie wartością samą w sobie, a staje się ważnym czynnikiem rozwoju gospodarczego, dokładniej mówiąc - staje się zasobem wytwórczym, który w największym stopniu decyduje o sukcesie lub porażce podmiotów gospodarczych ³².

*********

II.

Wszystkie ludzkie zdolności są bądź to wrodzone, bądź nabyte. Każdy człowiek rodzi się z pewnym szczególnym zespołem genów określającym jego wrodzone zdolności. Cechy nabytej jakości populacji, które mają wartość i mogą być wzbogacane za pomocą odpowiedniego inwestowania, będziemy uważać za kapitał ludzki. Tak kapitał ludzki określał laureat Nagrody Nobla Theodore Schultz. Kapitał ludzki stanowi zasób, który jest źródłem przyszłej satysfakcji, zarobków czy też, ogólnie usług o jakiejś wartości. Rozpatrywanie posiadanych przez ludzi umiejętności, ich rodzaju i ewentualnego spożytkowania wymaga szerokiego horyzontu badawczego. Współcześnie, w dobie gospodarki opartej na wiedzy, w której najistotniejszą rolę odgrywają i będą odgrywać umiejętności przyswajania i wdrażania nowych technologii i zarządzania informacją, nader często odchodzi się od pierwotnego ujęcia kapitału ludzkiego - dostrzeżenia jego znaczenia fizycznego. W czasach ery postindustrialnej nie można zapominać, że na wartość kapitału ludzkiego przede wszystkim wpływają tak prozaiczne wydawałoby się czynniki jak jakość i dostępność wyżywienia, czy poziom opieki medycznej. Dopiero zapewnienie niezbędnych potrzeb z nimi związanych pozwala - parafrazując hipotezę Abrahama Maslowa - na zwrócenie się w kierunku roli ludzkich cech sensu stricto związanych ze sferą psychiki, takich jak kształcenie i edukacja.

Odejście od tradycyjnej pracy w rolnictwie i zakładach rzemieślniczych i związana z tym industrializacja spowodowały konieczność odmiennego spojrzenia na pracownika i jego kwalifikacje. Prócz zakorzenionej w teorii ekonomii świadomości, że zwiększanie produkcji możliwe jest dzięki wydłużeniu czasu pracy lub zwiększeniu wysiłku przy jej wykonywaniu, pojawia się koncepcja wykorzystania wiedzy i umiejętności po to, by najpierw zbadać przebieg konkretnej pracy a w konsekwencji ustalić zmodyfikowany schemat usprawniający cały proces produkcji. Aksjomat Fredericka Winslowa Taylora, że każda praca fizyczna, wymagająca lub nie wymagająca kwalifikacji, może być analizowana i organizowana przez stosowanie wiedzy, choć u schyłku XIX wieku powszechnie wydawał się absurdalny, gdyż kłócił się z panującym przekonaniem, że w wykonywaniu pracy rzemieślniczej zawiera się jakieś misterium, stanowi w dobie gospodarki opartej na wiedzy i coraz śmielszych głosach o nadejściu tzw. nowej ekonomii, punkt wyjścia do zrozumienia istoty funkcjonowania gospodarki w niedalekiej przyszłości.

Jak wspomniano, następny etap w rozwoju społeczno-gospodarczym, czego jesteśmy świadkami, przynosi wzrost zainteresowania wiedzą i sposobami jej wykorzystania w gospodarce. Stanowi to punkt wyjścia do tego, by móc precyzyjniej określić cechy takiej gospodarki, nazwanej gospodarką opartą na wiedzy (G.O.W.). W systematyce OECD i Banku Światowego gospodarką opartą na wiedzy jest określana gospodarka, w której wiedza jest tworzona, przyswajana, przekazywana i wykorzystywana bardziej efektywnie przez przedsiębiorstwa, organizacje, osoby fizyczne i społeczności, sprzyjając szybszemu rozwojowi gospodarczemu i społecznemu. W tym kontekście sama wiedza może być sklasyfikowana jako:

• know-what (wiedzieć co),

• know-why (wiedzieć dlaczego),

• know-how (wiedzieć jak),

• know-who (wiedzieć kto).

W ślad za sklasyfikowaniem i określeniem czym jest wiedza i gospodarka na niej oparta, podkreślenia wymaga fakt, że zdaniem OECD, nie może być mowy o nowej, opartej na wiedzy gospodarce bez równoczesnego przekształcania jej w gospodarkę ludzi uczących się i to uczących się czy doskonalących ustawicznie. W tym świetle poważnego znaczenia nabiera rola systemów edukacyjnych oraz zagadnienia związane z szeroko pojętymi procesami kształcenia wiodącymi ku podnoszeniu kwalifikacji społeczeństwa.

14. Wymień rodzaje i funkcje podatków

Polityka fiskalna to dobór metod i źródeł gromadzenia dochodów publicznych i sposobów dokonywania wydatków

1/ aktywna - obniżanie podatków i zwiększanie wydatków (lub oba jednocześnie). zmiana dochodów i wydatków na określone cele

2/ pasywna - automatyczne stabilizatory. Łagodzenie cykli koniunkturalnych progresywne stawki podatku dochodowego, zasiłki dla bezrobotnych ,podatki pośrednie.

Aktywna polityka fiskalna występuje wówczas, gdy rząd stosuje wybrane środki w celu: przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom, zapewnienia stabilizacji cen, ograniczania bezrobocia itp. Głównymi rodzajami tych posunięć są zmiany stawek podatkowych, wydatków na roboty publiczne itp. Ten rodzaj polityki ma wielu przeciwników, którzy dowodzą, że pozostawienie zbyt dużej swobody państwu w tym względzie może spowodować wiele niekorzystnych zjawisk. Dlatego też proponuje się położenie większego nacisku na politykę pasywną wykorzystującą automatyczne stabilizatory. Uruchomienie tych środków nie wymaga bowiem żadnej decyzji władz administracyjnych, a wynika z właściwej niektórym typom podatków i wydatków państwa wrażliwości na zmiany poziomu dochodu narodowego i bezrobocia. Należy jednak podkreślić, że automatyczne stabilizatory koniunktury działają samoczynnie, to ich ustanowienie wymaga aktywności legislacyjnej państwa. Ponadto należy zauważyć, że w pewnych sytuacjach automatyczne stabilizatory nie tylko nie tworzą żadnych przesłanek zmiany sytuacji gospodarczej, lecz w pewnym stopniu utrudniają proces wzrostu gospodarczego. Antycykliczne działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury polega na tym, że charakteryzują się one pewną ,,wbudowaną giętkością” względem dochodów i bezrobocia. Oznacza to, że jeżeli wielkość wpływów podatkowych zależy od wielkości takich czynników, jak np. dochody osobiste ludności, dochody przedsiębiorstw, spółek itp., to zmiana poziomu tych dochodów automatycznie prowadzi do zmiany poziomu wpływów .

Zaliczyć do nich można:

• podatki od dochodów osobistych,

• podatki od dochodów osób prawnych,

• podatki pośrednie,

• zapomogi dla bezrobotnych i inne świadczenia społeczne,

• programy stabilizacji dochodów w rolnictwie.

Działanie automatycznych stabilizatorów koniunktury oparte jest na wykorzystaniu ,,wbudowanej giętkości” np. systemu podatkowego, dzięki czemu w zależności od sytuacji gospodarczej odpowiednio kształtują się wielkości wpływów podatkowych. Mają one z kolei wpływ na wielkość dochodów pozostających do dyspozycji, które powinny kształtować się w zależności od tego, czy występuje ożywienie gospodarcze, czy recesja.

Podatki - to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne nałożone przez państwo na podatnika (os. fizyczną lub prawną) w celu uzyskania dochodów dla pokrycia wydatków związanych z zadaniami państwa.

Rodzaje:

-bezpośrednie - których zasadniczą cechą w intencji ustawodawcy jest jedność podmiotu opłacającego ten podatek i ponoszącego jego faktyczny ciężar ekonomiczny

1. podatek dochodowy od osób fizycznych - osobisty podatek dochodowy, Personal Income Tax, PIT, powszechny, bezpośredni podatek o charakterze globalnym od dochodów uzyskiwanych przez osoby fizyczne ze stosunku pracy, emerytur, rent, zasiłków dla bezrobotnych, z działalności gospodarczej na własny rachunek, wykonywania wolnego zawodu, twórczości i działalności naukowej, oświatowej, literackiej, artystycznej i publicystycznej (w oparciu o umowę-zlecenie lub umowę o dzieło), z kapitałów i praw majątkowych oraz ich sprzedaży.

2. podatek dochodowy od osób prawnych - powszechny, bezpośredni podatek o charakterze globalnym, płacony przez jednostki organizacyjne posiadające osobowość prawną, a także państwowe jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej,

3. podatek od spadków i darowizn,

4. podatek od czynności cywilnoprawnych,

5. podatek rolny,

6. podatek leśny,

7. podatek od nieruchomości,

8. podatek od środków transportowych,

9. podatek od posiadania psów,

- pośrednie - których konstrukcja rozdziela podmiot gospodarczy zobowiązany do ich naliczenia i zapłacenia od podmiotu, który ponosi ich faktyczny ciężar ekonomiczny;

1. podatek od towarów i usług,

2. podatek akcyzowy,

3. podatek od gier

Funkcje:

a)fiskalną - są głównym źródłem dochodów budżetu państwa, gwarantują finansowanie wydatków publicznych. Jest to pierwotna, najstarsza funkcja podatków.
b)redystrybucyjną są instrumentem przesuwania dochodów pomiędzy różnymi grupami społecznymi.

c)stymulacyjną - są wykorzystywane przez państwo jako instrument oddziaływania na decyzje podmiotów gospodarczych w celu skorelowania ich z założeniami polityki gospodarczej i społecznej państwa.

Skutki społeczne i gospodarcze podatków ; wnioski z krzywej Laffera

Podatki ( te ,które w większym stopniu obciążają bogatych niż biednych) wpływają na zmniejszenie stopnia nierówności społeczno-gospodarczych , są narzędziem redystrybucji dochodów. Należy jednak uważać że zbyt duże obciążenia powodują niechęć do inwestowania, oszczędzania , hamują aktywność gospodarczą jednostek a tym samym zmniejszają w końcowym efekcie dochody budżetu.

Krzywa Laffera pokazuje przy jakiej wysokości stawek podatkowych (obciążeniach podatkowych ) podatki nie będą przynosiły państwu coraz większych dochodów a wręcz przeciwnie będą maleć . W tym modelu ta stawka wynosi ok.5o% , ale to mogą być inne stawki w zależności uwarunkowań gospodarczych. Np. w 1982r w USA przeprowadzono badania i okazało się , że przy stawce 80% dochody budżetu zaczęły spadać.  

Krzywa Laffera wyjaśnia zależności między skalą opodatkowania, rozmiarami działalności gospodarczej i dochodami budżetu państwa.

Przy niskich skalach podatkowych dochody państwa rosną szybko, gdyż niewielki ciężar podatkowy powoduje wzrost aktywności gospodarczej, a w konsekwencji wzrost dochodów będących przedmiotem opodatkowania. W miarę podnoszenia stawki podatkowej dochody jeszcze rosną, ale wolniej. W punkcie b następuje przesilenie, gdyż dalszy wzrost stawki podatkowej będzie wywoływał ograniczenie działalności gospodarczej a w konsekwencji spadek dochodów budżetu. Krzywa Laufer ilustruje także zależność odwrotną tzn. zmniejszenie stawki podatkowej spowoduje wzrost dochodów państwa z tytułu podatków.

Krzywa Laffera w jasny sposób ilustruje związek między ciężarami podatkowymi a aktywnością gospodarczą.











Dochód fiskalny




Stopa podatkowa 100%

Głównym źródłem dochodów budżetu państwa są podatki pośrednie i bezpośrednie od dochodów przedsiębiorstw oraz podatki bezpośrednie od dochodów ludności. Jednak nie zawsze bywa tak że wielkość wpływów do budżetu może oddziaływać również niekorzystnie na sytuację finansową państwa.

Między wartością 0 i 100% leżą różne możliwe stopy opodatkowania dochodów, które bądź zmniejszają po jego przekroczeniu łączne wpływy do budżetu, co wynika z reagowania przedsiębiorców pracowników i oszczędzających na wzrost lub spadek stóp opodatk0owania ich dochodów. Wysokie podatki prowadzą do unikania lub szukania sposobów zarabiania przy niskich podatkach. Przy niskich stopach opodatkowania przedsiębiorcy wykazują wyższą skłonność do inwestowania i wzrostu produkcji. A ludzie nie unikają podatków i nie prowadzą działalności nielegalnych. Pkt b oznacza że wpływy do budżetu rosną i osiągnęły optymalną stopę opodatkowania dochodów co jest bardzo trudne w praktyce. Dalsze zwiększanie stopy opodatkowania powoduje zmniejszenie łącznego dochodu finalnego.

15. Wymień rodzaje i przyczyny bezrobocia

W zależności od przyczyn rozróżnia się różne rodzaje bezrobocia:
1. Bezrobocie frykcyjne - jest rezultatem ruchu zatrudnionych na rynku pracy; ludzie zmieniają zawód, pracę, przenoszą się do innej miejscowości i pozostają krótko na rynku pracy. To bezrobocie występuje w każdej gospodarce, także w warunkach pełnego zatrudnienia. Jest ono korzystne dla gospodarki, gdyż umożliwia znalezienie w krótkim czasie pracowników.
2. Bezrobocie koniunkturalne lub recesyjne - pojawia się wówczas, gdy następuje spadek popytu, produkcji i aktywności gospodarczej, załamanie gospodarki
3. Bezrobocie strukturalne - wynika z nieadekwatności struktury podaży siły roboczej do popytu na nią na rynku pracy. Wynikać może ono z szybkich zmian strukturalnych zachodzących w gospodarce, za którymi nie nadąża szkolnictwo zawodowe i ogólne (niedopasowanie systemu kształcenia do potrzeb rynku pracy). Bezrobocie strukturalne występuje także wówczas, gdy zasoby kapitałowe są niewystarczalne dla zatrudnienia zasobów pracy. Główne przyczyny bezrobocia strukturalnego to także restrukturyzacja tradycyjnych branż gospodarki, upadek wielu branż monokultury przemysłowej, wyż demograficzny wchodzący na rynek pracy,
4. Bezrobocie technologiczne - wynika z postępu technicznego automatyzacji i mechanizacji procesów wytwórczych, które mają charakter praco-oszczędny. Pojawia się ono, gdy tempo wzrostu gospodarczego jest niskie, a inwestycje mają charakter modernizacyjny, prowadzą do wzrostu i unowocześnienia produkcji przy spadku zatrudnienia.
5. Bezrobocie sezonowe - jest efektem wahań aktywności gospodarczej w różnych porach roku, spowodowanych zmianą warunków klimatycznych.

6. Bezrobocie naturalne oznacza że chęć podjęcia pracy i chęć zatrudnienia nie pokrywają się

7.Bezrobocie jawne to które jest w oficjalnych statystykach (głównie w gospodarce rynkowej)

8. Bezrobocie ukryte (głównie w gospodarce centralnie planowanej) gdy zmniejszenie liczby pracowników w przedsiębiorstwie nie powoduje uszczerbku w rozmiarach produkcji tego przedsiębiorstwa

9. Bezrobocie klasyczne /pojawia się w wyniku działalności związków zawodowych->

zmniejszenie przez pracodawców popytu na pracę/,

16. Wymień i omów podstawowe źródła wzrostu gospodarczego

Wzrost gosp. - zwiększanie się wielkości produkcji z okresu na okres (zmiany ilościowe).

Wzrost gosp. Jest uwarunkowany:

• możliwością wzrostu wielkości czynników produkcyj. (kapitał, ziemia, praca)

• efektywnością wykorzystania tych czynników produkcji

Czynniki wzrostu gospodarczego:

• ilość i jakość pracy

• kapitał rzeczowy (zasoby surowców, maszyn i urządzeń)

• kwalifikacje pracowników

• stopień i zakres dostępu do kapitału

• wymiana międzynarodowa.

Bariery wzrostu gosp.:

• niedorozwój infrastruktury społ i tech.

• zadłużenie

• ubożenie społeczeństwa

Źródła mogą być dwa: albo - jak mówią ekonomiści - zwiększenie się zasobów czynników produkcji, albo postęp techniczny. Inaczej mówiąc: kapitał i praca. Jeśli właściciel firmy dysponuje pieniędzmi, które może przeznaczyć na wybudowanie nowej fabryki, będzie mógł zwiększyć sprzedaż a w efekcie powiększą się jego zyski. Jeśli nawet nie wybuduje nowej fabryki, ale uruchomi pracę na drugiej albo trzeciej zmianie, również będzie miał więcej towaru na sprzedaż i mógłby liczyć na dodatkowe zyski. Czasem wystarczy lepsza organizacja pracy albo zastosowanie nowej technologii

17. Wymień i omów instrumenty polityki gospodarczej

Instrumenty- to narzędzia, środki ekonomiczne, kategorie i stosunki ekonomiczne wykorzystywane w celu wpływania na decyzje i kierunki działalności podmiotów gospodarczych, aby osiągnąć najbardziej efektywny i społeczny rozwój.
1. instrumenty stosowane przez wszystkie podmioty tzn. instrumenty ogólnoekonomiczne - dzielimy je na instrumenty działające na:
podaż:
- środki służące wzrostowi
- tworzeniu nowych miejsc pracy,
-środki stymulujące podejmowanie inwestycji,
- środki stymulujące postęp techniczny i innowacyjny,
-środki służące ochronie własnego rynku wewnętrznego;
popyt - mają one charakter deflacyjny:
- podniesienie stopy procentowej kredytu,
-programy oszczędnościowe w wydatkach budżetowych;
- redukcje zatrudnienia w sferze budżetowej;
-wstrzymywanie inwestycji finansowych z budżetu;
-zachęty do oszczędzania lub blokady części wkładów: i reflacyjny - obniżenie stopy procentowej kredytu; zwiększenie wydatków budżetu; zwiększenie dostępności kredytu.
Określane mianem instrumenty trwałego i miękkiego finansowania
2. instrumenty wyspecjalizowane stosowane w ramach określonej dziedziny PE
Instrumenty PE to nie tylko regulacje makroekonomiczne ale też środki i narzędzia regionalnej polityki państwa. W Polsce można zaliczyć:
1. zasilanie informacyjne środowisk regionalnych i lokalnych
2. materialne środki wspierania restrukturyzacji gospodarczej rozwoju np. poprzez agencje rozwoju przemysłu i agencje rynku rolnego, banki, fundacje, instytucje.
3. określenie zasad wspierania za pomocą centralnych środków przedmiotem wspierania są tylko przedsięwzięcia inwestycyjne.

18. Scharakteryzuj strukturę geograficzną i towarową handlu zagranicznego Polski

Handel międzynarodowy - to łączna wartość eksportu i importu do poszczególnych krajów.

Handel międzynarodowy jest ważnym czynnikiem dynamizującym ogólny rozwój gospodarczy, zapewnia stałe dostawy niezbędnych surowców, płodów rolnych oraz technologii. Podstawowymi formami współpracy z zagranicą jest obrót towarowy (import, eksport, reeksport) oraz tzw. "obrót niewidzialny" (turystyka, usługi transportowe). W handlu zagranicznym ważną rolę odgrywa wskaźnik terms of trade, czyli stosunek w jakim dobra eksportowane są wymieniane na dobra importowane.

Polska importuje produkty przemysłu elektromaszynowego, chemicznego, lekkiego oraz paliwo i energię, eksportuje produkty przetwórstwa surowcowego: mineralnego, drzewno-papierniczego, metalurgicznego i rolno-spożywczego. Głównymi partnerami w imporcie są: Niemcy, Włochy, Wielka Brytania w eksporcie: Niemcy, Holandia, Rosja.

Zwiększanie dochodu z handlu międzynarodowego:

• poprawa konkurencyjności polskiej oferty eksportowej i zwiększenie wolumenu eksportu np. dopłaty do oprocentowania kredytów eksportowych ze środków publicznych, stworzenie nowoczesnego systemu informacji gospodarczej,

• intensyfikacja dopływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych,

• promowanie towarów i marek za granicą,

• zwiększenie sprawności polskiego zaplecza naukowo-technicznego

19. Scharakteryzuj strukturę geograficzną i towarową handlu międzynarodowego

Przez pojęcie Międzynarodowej Polityki Ekonomicznej (MPE) rozumiemy jednolite w skali grupy krajów, w skali regionów geograficznych lub w skali globalnej - cele, środki i narzędzia tej polityki. Występuje tu koordynacja zagranicznych polityk ekonomicznych prowadzonych przez poszczególne kraje. Może ona być dwojakiego rodzaju:

1)eks post - polega głównie na wymianie informacji między poszczególnymi krajami nt prowadzonych przez nie ekonomicznych polityk zagranicznych, nosi nazwę konsultacji, poszczególne kraje zaś prowadzą autonomiczną politykę zagraniczną, konsultując próbują one zbliżać kierunki tych polityk

2) eks ante - właściwa koordynacja MPE jest efektem uzgodnień między krajami prowadzącymi zagraniczną PE . Ich zakres może być zdeterminowany problemowo, geograficznie, czasowo, najdalej idącą formą koordynacji jest wspólna ME prowadzona w różnych ugrupowaniach np. UE. Istnieją cele, środki i narzędzia tej MPE, są one takie, jak w polityce państwa tylko wykorzystywane w skali globalnej.

Podziały MPE : 1) państwowa - ich role w kształtowaniu MPE ulegają zmianie, we wczesnych etapach ich rola była bardzo duża, w miarę upływu czasu znaczenie państwa uległo zmniejszeniu, rosło natomiast znaczenie organizacji i korporacji transnarodowych, obecnie te dwa podmioty odgrywają rolę dominującą. Rola państwa zależy w mniejszym stopniu od jego wielkości, ilości mieszkańców czy zasobów naturalnych, w ogromnym zaś od czynników : militarnych, politycznych i technologicznych, kraje słabe muszą dostosowywać swoją MPE do krajów najsilniejszych. Państwa mogą brać udział w kształtowaniu MPE w dwojaki sposób: bezpośrednio - przez zawieranie przez rządy krajów umów, porozumień międzynarodowych, pośrednio - poprzez oddziaływania na organizacje międzynarodowe, które kształtują tę politykę lub oddziałując na przedsiębiorstwa uczestniczące we współpracy międzynarodowej. Międzynarodowe umowy gospodarcze - między dwoma lub większą liczbą krajów i przy ich pomocy określa się kierunki współpracy międzynarodowej. Ich rola się zmienia, w miejsca umów bilateralnych (dwustronnych) wchodzą umowy wielostronne. Układy o współpracy gospodarczej - dotyczą głównie równoprawnego traktowania partnerów tych układów. Na ich podstawie tworzone są różne instytucjonalne formy tej współpracy np. strefy wolnego handlu, unie celne. Poza umowami i układami na MPE wpływają porozumienia np. towarowe. Porozumienia towarowe - dotyczą produktów i towarów np. cukrowe, kawowe, kakaowe, pszeniczne, cynowe, w sprawie wełny. Funkcjonują one od lat 1918 - 1939, gro zawarto w okresie po II wojnie światowej. Ich członkami są tak producenci, eksporterzy jak importerzy. Ich cel to stabilizacja cen tego towaru na rynku międzynarodowym poprzez: tworzenie rezerw stabilizacyjnych, koordynowanie eksportu (kontyngenty), ograniczanie importu, rezerwy: - w formie pieniężnej ze składek krajów członkowskich (wykorzystywane są gdy ceny surowców (towarów) maleją - do wykupu ich z rynku co spowoduje wzrost tej ceny, - w formie rezerwy rzeczowej (zapasów towarów i gdy ich ceny rosną zapasy są kierowane na rynek co powoduje spadek i stabilizację ceny danego towaru.

2) Organizacje gospodarcze - ich rola rośnie, można je podzielić na dwie grupy A) powszechne - obejmują wszystkie kraje lub ich większość, uczestnictwo jest dobrowolne, rozwiązują one problemy których rozwiązanie wymaga współpracy wszystkich krajów : wyżywienia, rozwoju gospodarczego świata, migracji, ochrony środowiska, dostępu do postępu technicznego, przemytu narkotyków itp. B) grupowe - przynależność ograniczona jest do członków spełniających określone kryteria, wśród nich jest grupa organizacji - ugrupowania integracyjne - kryterium regionalne.

ONZ - organizacja powszechna, zajmuje się różnymi organizacjami z zakresu bezpieczeństwa, problematyką ekonomiczną w tej organizacji zajmują się dwa organy : 1) Zgromadzenie Ogólne ONZ (plenarny organ międzynarodowy, zasiadają w nim przedstawiciele wszystkich państw, sesje zwyczajne i nadzwyczajne, gdzie dyskutowane są zagadnienia z dziedziny MPE 2) Rada Gospodarczo - Społeczna - organ odpowiedzialny za politykę społeczno-ekonomiczną, zasiadają przedstawiciele 54 państw, decyzje Rady mają charakter zaleceń, zajmuje się problemami pomocy dla krajów słabiej rozwiniętych, bezrobociem, głodem - od strony ekonomicznej. Z ONZ związane są organizacje grupowe: Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy), Światowa Organizacja Handlu (dawny Układ Ogólny w Sprawie Taryf Celnych i Handlu). Konferencja Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju, Międzynarodowy Fundusz Walutowy - powstał po konferencji (1 - 22 lipca 1944r.) w Breton Woods (USA) w celu przywrócenia swobodnej wymiany handlowej w skali światowej poprzez A) działania w kierunku wprowadzenia w poszczególnych krajach zewnętrznej wymiany walut B) wprowadzenia stabilności kursów walutowych poprzez działanie wobec krajów członkowskich jak: udzielanie kredytów krajom mającym trudności ze zrównaniem bilansów płatniczych, oddziaływanie na polityki gospodarcze krajów, aby prowadziła ona do osiągania równowagi bilansów płatniczych poszczególnych krajów. Głównym partnerem zainteresowanym wprowadzeniem wymienialności walut było USA głównie w stosunkach z Europą Zachodnią (po II wojnie światowej) po to, by ułatwić im handel i likwidować w niej bariery importowe, zasady te obowiązywały do 1969r. , głównym środkiem rezerwowym były $, im kraj więcej wpłacił do MFWalutowego tym większe miał prawo głosu. Po 1969 roku wprowadzono w funduszu nowy pieniądz, który zastąpił niestabilnego w owym czasie dolara -SDR (specjalne prawa ciągnienia), początkowo (do 1974r.) 1$ = 1 DSR, potem SDR został oparty na koszyku 16 walut tych krajów członkowskich, których udział w handlu światowym przekraczał 1%. Od 18\981r. 1SDR = koszyk 5 walut krajów największych ($, marki niemieckiej, jena japońskiego, franka francuskiego, funta brytyjskiego). Te zasady obowiązywały do końca 1998r. Od 1990 roku, kiedy markę niemiecką i franka francuskiego zastąpiono € 1 SDR = koszyk 4 walut. Ich udział to około $ i € - po 35% funt brytyjski - ok. 20%, jen japoński - ok. 10%. Wartość SDR ustala co dzień giełda

Międzynarodowy Bank Odbudowi i Rozwoju (Bank Światowy) - powstał na konferencji w Berton Woods w 1944r. wspiera rozwój gospodarek w krajach słabiej rozwiniętych oraz przeciwdziała w nich ubóstwu, początkowo głównie wspomagał finansowo odbudowę zniszczonych II wojną światową obszarów Europy Zachodniej oraz kredytował inwestycje autonomiczne inicjując)efektem mnożnikowym) rozwój krajów słabiej rozwiniętych głównie w tych krajach, którymi nie interesował się kapitał prywatny.

Strefa wolnego handlu - w handlu między takimi krajami nie ma ceł, nie ma blokad w handlu. Wobec krajów trzecich jest autonomiczność.

Unia celna - jedna polityka celna wobec krajów trzecich

W integracjach celnych występuje - efekt kreacji handlu czyli zwiększenia wymiany towarowej w tych krajach, następuje odejście od merkantylizmu w kierunku wolnego handlu (teoria klasyczna), dochodzi do specjalizacji co prowadzi do wzrostu wymiany, - efekt przesunięcia, kraje strefy wolnego handlu czy unijne przesuwają handel zagraniczny między siebie kosztem krajów trzecich, spowodowane to jest tańszym handlem bo nie ma barier celnych.

Narzędzia paratartfowe

Są to wszelkiego rodzaju bariery dla importu z reguły związane z działaniem mechanizmu cenowego, które nie będąc cłami, wywołują skutki ekonomiczne takie same jak cła. Powodem ich stosowania jest łatwiejsze ich wprowadzanie, zmiana taryfy celnej wymaga decyzji parlamentu a wprowadzenie czy zmiana narzędzi parataryfowych wymaga tylko decyzji rządu (organów wykonawczych) Te narzędzia to:

1)opłaty wyrównawcze - stosuje się je, gdy wprowadzamy i utrzymujemy przez jakiś czas gwarantowane ceny dla producentów krajowych, opłaty te można wprowadzić na okres krótki, wyrównują one niższą cenę z rynku światowego do wyższej, gwarantowanej ceny z rynku krajowego, opłaty te podlegają wahaniom, zgodnie z wahaniami cen na rynkach światowych.

2) opłaty fiskalne - stosowane wobec towarów nie produkowanych w kraju importera, celem ich jest zwiększenie dochodów budżetowych, stosuje się je głównie wobec towarów, które charakteryzują się niską cenową elastycznością popytu, bo zastosowanie opłaty nie spowoduje spadku popytu.

Opłaty specjalne - są one stosowane wobec towarów importowanych, które mają substytuty na rynku krajowym, stosuje się je po to, aby wspierać własne produkty, wprowadza się je przy imporcie produktów, które charakteryzują się wysoka cenową elastycznością popytu, wówczas opłaty specjalne powodują wzrost cen towarów importowanych i zmniejszenie popytu na nie a wzrost popytu na ten krajowy substytut. Mogą być to opłaty: 1) konsularne, 2) administracyjne. Stanowią one zapłatę za usługi świadczone przez administrację państwową.

Podatki importowe - podatki a cła : podatek jest sprawą wewnętrzną danego państwa a cła podlegają negocjacjom,

Depozyty importowe - importer aby otrzymać zgodę na import musi przekazać do depozytu pewna kwotę, zależną od wielkości tego importu, depozyt jest nie oprocentowany ale zwrotny. Importer straty pokrywa wyższą ceną danego towaru.

Procedura podwyższająca podstawę - od której wymierzane jest cło - są to procedury ASP (amerykańskie ceny sprzedaży), dotyczą ceł ad walorem (wartościowych), ustalanych od wartości lub ceny towaru. Wówczas za podstawę przyjmuje się cenę tego towaru na rynku krajowym, która jest wyższa od ceny towaru importowanego

Kontyngenty towarowe - 1)połączenie ceł z kontyngentami - pewna ilość towaru może być wówczas sprowadzona np. bez cła, pozostała jest już oclona

Normy - techniczne, sanitarne, ekologiczne, weterynaryjne - także są formą restrykcji wobec importu

Dumping 1) sporadyczny -zjawisko przejściowe, stosowany gdy występuje np. urodzaj, nadprodukcja 2) drapieżny - strategia przedsiębiorstwa mająca na celu wyeliminowanie z rynku konkurencji 3) stały - stosowany przez monopolistów, cel to zdobycie rynków zagranicznych, zwiększenie produkcji

Narzędzia pozataryfowe - to te wszelkie posunięcia państwa, które nie zastępując ceł czyli niezależnie od cen towarów, limitują obroty handlowe ograniczając ich wielkość 1) embargo - zakaz importu lub eksportu czyli prawny zakaz prowadzenia pewnych operacji handlowych np. z przyczyn politycznych, sanitarnych, ekologicznych czasem ekonomicznych

Ograniczenia ilościowe - kontyngenty - wpuszczenie na rynek tylko pewnej ilości danego towaru lub wyeksportowanie z danego kraju. Po jego wyczerpaniu nie wolno importować/eksportować danego towaru, kontyngent na poziomie 0 - zakaz. Kontyngent na poziomie bardzo dużym (za dużym) jest po to, by importer każdorazowo musiał uzyskać licencję na eksport lub import, co pozwala poznać rozmiary tego importu/eksportu .

Dobrowolne ograniczenie eksportu - umowy o ograniczeniu eksportu czyli eksporter godzi się ograniczać eksport do kraju importera na żądanie kraju importera.

Ograniczenia dewizowe - całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych dewizowych zagranicą

Handel państwowy - polegający na kontroli przez państwo produkcji i zbytu niektórych towarów - monopol państwowy (alkohol, papierosy, broń)

20. Wyjaśnij pojęcie zagranicznej polityki gospodarczej Polski i wymień podstawowe jej cele

Polityka kształtowania stosunków gospodarczych z zagranicą dotyczy celów i metod oddziaływania na wszystkie formy międzynarodowych przepływów gospodarczych. Określa ona zakres, cele i środki międzynarodowego handlu towarami i usługami oraz międzynarodowego obrotu kapitałowego

podstawowym celem długookresowym (strukturalnym) polityki handlowej jest wzrost korzyści z udziału w międzynarodowym podziale pracy, co można osiągnąć głównie przez wzrost międzynarodowej zdolności konkurencyjnej.

Do celów średnio i krótkookresowych (koniunkturalnych) polityki handlowej należy zaliczyć:

● zachowanie równowagi płatniczej ● pozytywne oddziaływanie na: ● aktywność gospodarczą, ● stan zatrudnienia, ● ceny, ● podział dochodów, ● strukturę gospodarczą, ● poziom konkurencji, ● postęp techniczny.

współpracy autonomicznej, która polega na tym, że rząd danego kraju sam, bez porozumień z partnerami zagranicznymi, wyznacza cele swojej polityki i określa środki ich realizacji;

● współpracy konwencyjnej (umownej), która polega na regulowaniu stosunków z zagranicą w drodze konsultacji, negocjacji, porozumień w celu zapewnienia przedsiębiorstwom i produktom krajowym maksymalnej swobody w dostępie do rynków zagranicznych.

• Rozszerzenie UE przyniosło zmianę charakteru polskiej zagranicznej polityki gospodarczej - jej celów, zakresu i środków realizacji.

• Z dniem 1 maja 2004 r. Polska przekazała część uprawnień w sferze zagranicznej polityki gospodarczej organom UE, nabywając prawo do udziału w podejmowaniu decyzji na szczeblu unijnym.

• Najważniejszą zmianą jest objęcie Polski wspólną polityką handlową, realizowaną przez Komisję Europejską.

• Członkostwo w UE i przygotowania do udziału w unii walutowej wpływają m.in. na ograniczenie zakresu autonomicznych decyzji i instrumentów oddziaływania na stosunki ekonomiczne z zagranicą
  - Droga do UGW a wymogi Paktu Stabilności i Wzrostu dotyczące stanu finansów publicznych
  - Programy stabilności i zbieżności
  - Rezygnacja z autonomicznej polityki pieniężnej po wejściu do obszaru euro

• Koordynacja, wzajemne monitorowanie i nadzór nad polityką gospodarczą krajów członkowskich na szczeblu unijnym.

• Eliminacja narodowych narzędzi bezpośredniego oddziaływania na eksport i import na rzecz środków pośrednich, o charakterze horyzontalnym, zgodnych z unijnymi zasadami konkurencji i restrykcjami w udzielaniu pomocy publicznej.

• Wpływ członkostwa na ograniczenie możliwości oddziaływania na stosunki gospodarcze z zagranicą (obroty towarowe, usługowe, kapitałowe) za pomocą instrumentów polityki fiskalnej
  - Likwidacja (przekształcenia) specjalnych stref ekonomicznych w Polsce
  - Dążenie niektórych państw UE do harmonizacji podatków CIT w związku z ich wpływem na warunki konkurencji, lokowanie inwestycji zagranicznych i przemieszczanie produkcji ze “starych” do “nowych” krajów członkowskich.

21. Wymień i omów najważniejsze czynniki kształtujące podaż i popyt

Równowaga rynkowa jest to zrównoważenie podaży z popytem o charakterze względnym związanym z wzajemnym stosunkiem podaży, popytu, cen i dochodów. Równowaga rynkowa dotyczy gospodarki towarowej i może dotyczyć grup dóbr, określonych produktów, segmentów rynku, branż czy asortymentu. Równowaga może ograniczać się do rynków regionalnych czy krajowych. Rozwój przebiega poprzez naruszanie stanu równowagi rynkowej. Dlatego też obserwacje zjawisk rynkowych oraz system analizy rynku mają doniosłe znaczenie jako źródło informacji dla podmiotów gospodarujących. Działanie rynku opiera się o mechanizm samoregulujący, oparty na prawie podaży i popytu, prowadzącym do kształtowania cen równowagi. Funkcjonowanie rynku łączy się ze zjawiskami naruszania i przywracania równowagi rynkowej. Dlatego też mamy do czynienia z procesami rynkowymi wywołanymi stałym naruszeniem równowagi. Chroniczny stan braku równowagi na rynku przy systemie nakazowo - rozdzielczym prowadzi do negatywnych zjawisk, braku konkurencji i zagrożeń ze strony rynku dla przedsiębiorstw, co nie zachęcało do racjonalizacji procesów produkcyjnych, obniżania kosztów, innowacyjności a pozwalało na uzyskiwanie łatwych dochodów bez konieczności zabiegania o dbałość w zakresie jakości towarów. Miało miejsce opieranie transakcji nie o zasady rynkowych stosunków, a działania pozaekonomiczne związane ze zjawiskami patologicznymi, spekulacją, protekcjonizmem.

Czynniki kształtujące wielkość podaży

• cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy jaką producent otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki tego dobra

• ceny czynników produkcji, czyli płace, opłaty za energię, czynsz, ceny urządzeń i surowców, procenty od zaciągniętych kredytów - czyli poziom kosztów produkcji

• technologia, czyli postęp techniczny

• ceny dóbr substytucyjnych (zamienników) i komplementarnych (uzupełniających)

• liczba producentów na danym rynku

• cele przedsiębiorstwa

• oczekiwania dotyczące zmian cen

• eksport oraz import

• wielkość rezerw

• czynniki przypadkowe, np. pogoda

• czas, jakim dysponują producenci

• interwencyjna polityka państwa, dotacje, subwencje, warunki prawne

• elastyczność podaży

Czynniki kształtujące wielkość popytu

• cena towaru

• ceny substytutów

• ceny dóbr komplementarnych

• przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości

• antycypacja popytu, czyli wyprzedzanie faktycznego popytu (np. wykupywanie towaru przed zapowiedzianą podwyżką, tak jak to miało miejsce w Polsce przed 1 maja 2004)

• moda

• reklama

• promocja

• jakość

• pogoda

• sezon

• dochód jaki mamy i zdolność kredytowa

• tradycja

• religia

• warunki geograficzne i demograficzne

22. Wskaż na wzajemne związki i współzależności zachodzące pomiędzy przedsiębiorstwem a państwem

Alokacyjna - korygowanie alokacji dokonywanej przez rynek: dostarczanie dóbr publicznych, kontrola monopoli naturalnych, przeciwdziałanie zmianom monopolowym i monopolizowaniu gospodarki, ochrona konsumenta

Redystrybucyjna - zmiana podziału dochodów ukształtowanego przez rynek, pomoc społeczna dla najbiedniejszych

Stabilizacyjna - łagodzenie przebiegu cykli koniunkturalnych np. obniżenie podatków podczas recesji, bank centralny podczas recesji może zwiększyć ilość pieniądza w gospodarce.

Państwo ustanawia prawa i przepisy szczegółowe - państwo kształtuje porządek prawny, z którego wynikają podstawowe zasady prawa własności i funkcjonowania rynków. Ponadto władze na wszystkich szczeblach regulują zachowania gospodarcze, ustalając szczegółowe zasady działania przedsiębiorstw. Regulacje obejmują zezwolenia lokacyjne (określają one sposób, w jaki można wykorzystywać grunty i miejsca, w których można lokalizować przedsiębiorstwa), przepisy związane ze zdrowiem i bezpieczeństwem itp.

Państwo kupuje i sprzedaje dobra i usługi - państwo kupuje i wytwarza wiele dóbr i usług, tj. obrona narodowa, oświata, parki i drogi, które dostarczane są przedsiębiorstwom i gospodarstwom domowym. Większość z nich jak obrona i oświata, jest dostarczana użytkownikom bez żadnej bezpośredniej opłaty. Niektóre dobra i usługi jak lokalne przejazdy autobusowe i publikacje rządowe, są bezpośrednio opłacane przez użytkowników.

Państwo dokonuje płatności transferowych - państwo finansuje zakupy dóbr oraz płatności transferowe, nakładając podatki i zaciągając pożyczki. Podatki zbierane na poziomie państwa, takie jak podatek dochodowy czy VAT, są zwykle uzupełniane przez podatki lokalne, których wysokość zależy od wartości majątku lub rozmiarów gospodarstwa domowego.

Państwo próbuje stabilizować gospodarkę - państwo często usiłuje wpływać na przebieg cyklu koniunkturalnego, który polega na wahaniach rozmiarów produkcji społecznej, czyli PKB, którym towarzyszą zmiany poziomu bezrobocia oraz stopy inflacji. Państwo może np. obniżyć podatki podczas recesji, bank centralny podczas recesji może zwiększać ilość pieniędzy. Kiedy stopa inflacji jest wysoka,bank centralny może zmniejszyć stopę wzrostu podaży pieniądza,w celu ograniczenia inflacji.

Państwo wpływa na alokację zasobów - wydając pieniądze i nakładając podatki państwo odgrywa istotna rolę w procesie alokacji zasobów w gospodarce. Państwo oddziałuje na alokację zasobów również pośredni przez podatki zawarte w cenach, wpływają one na poziom produkcji w poszczególnych dziedzinach. Np. opodatkowując papierosy rząd może ograniczyć ilość wypalanych papierosów i przez to poprawić stan zdrowia społeczeństwa.

Państwo powinno mieć na uwadze efekty zewnętrzne - np. zanieczyszczenie środowiska poprzez wprowadzenie nakazu poddawania przez przedsiębiorstwa własnych odpadów określonym działaniom przed pozbyciem się ich.

Państwo powinno rozwiązać kłopoty z informacją - jeżeli przedsiębiorstwa i konsumenci nie są dobrze poinformowani, mogą podejmować działania, które nie leż w ich interesie. Jeżeli decyzje są podejmowane na podstawie niepełnych informacji - rynki nie będą działać prawidłowo. Informacja powinna również chronić konsumenta przed oszukaniem ich przez nieuczciwe firmy itp.

Państwo powinno mieć pod kontrolą monopole - państwo interweniuje za pomocą przepisów o ochronie konkurencji, których celem jest jej ożywienie, a także zapobieganie monopolizacji i innym praktykom służącym kontroli podaży.

Państwo powinno zapewnić redystrybucję dochodów i dobra społecznie pożądane - działanie prywatnych rynków może doprowadzić do różnych wariantów podziału bogactwa w społeczeństwie. Państwo może uznać, że trzeba zmienić ten podział, opodatkowując jednych i dając pieniądze drugim. Państwo interesuje się nie tylko podziałem dochodu, lecz także konsumpcją pewnych dóbr i usług społecznie pożądanych, o których społeczeństwo sądzi, że powinny być konsumowane przez ludzi bez względu na poziom ich dochodów.

Decyzje państwa powinny odzwierciedlać cele społeczeństwa - demokratyczne społeczeństwo wybiera prawodawców, którzy wykonują decyzje wykonywane następnie przez urzędników pod nadzorem rządu.

23. Wymień i omów podstawowe źródła finansowania firmy

Współpraca przedsiębiorstwa z bankiem - Każdy podmiot gospodarczy zmuszony jest przepisami do posiadania rachunku bieżącego w banku. Ten obowiązek, nakłada na banki naturalną funkcję podstawowego źródła finansowania krótko, średnio i długoterminowego.

Kredyt - Podstawową usługą, która daje możliwość pozyskania zasobów finansowych jest kredyt. Przedsiębiorstwo może korzystać z kredytu nie tylko w sytuacjach, braku zasobów ale również, gdy kapitał własny jest zainwestowany np. w lokatach długoterminowych i koszt naruszenia inwestycji jest większy od kosztu związanego z zaciągnięciem pożyczki.

Leasing - Leasing jest drugą najczęściej stosowaną formą finansowania działalności gospodarczej zaraz po kredycie. Polega on na umożliwieniu korzystania z rzeczowych składników majątkowych bez konieczności ich nabycia. W praktyce jest podpisywana umowa z właścicielem, w której przedsiębiorstwo jest upoważniane do użytkowania przedmiotu w zamian za opłaty ratalne. Najczęściej podlegają leasingowi: środki transportu, komputery, wyposażenie biurowe, maszyny i urządzenia, jednak mogą to być również nieruchomości.

Factoring - Faktoring jest to szeroko pojęte pośrednictwo handlowe. Polega ono na nabywaniu przez specjalistyczne przedsiębiorstwo bieżących wierzytelności od podmiotów gospodarczych. Wygoda korzystania z tego typu pośrednictwa wynika z niekiedy długich cykli rozliczeniowych między dostarczeniem produktu a odbiorem należności.

Gwarancje bankowe - Gwarancja bankowa jest pisemnym zobowiązaniem banku do wypłacenia określonemu podmiotowi (beneficjętowi) określonej sumy pieniędzy, w przypadku gdyby kontrahent (zleceniodawca gwarancji) nie wypłacił świadczenia, do którego się zobowiązał.

Fundusze pomocowe - Państwo wspiera wybrane działy gospodarki tworząc specjalnie lepsze warunki dla funkcjonowania przedsiębiorstw. Dla „poprawiania” warunków działania przedsiębiorstw tworzone są specjalne fundusze lub przydzielane dotacje. Prócz funduszy finansowanych przez państwo polskie jest też kilka organizacji międzynarodowych (głównie z Unii Europejskiej), których zadaniem jest wspieranie małych i średnich przedsiębiorstw. W chwili obecnej działają następujące fundusze: PHARE - finansuje głównie trzy rodzaje działań: rozwój instytucjonalny, wdrażanie prawa wspólnotowego (aquis communitaire) oraz rozwój regionalny, ISPA - jest to program pomocy przedakcesyjnej. W ramach programu ISPA przedsiębiorcy nie mogą być bezpośrednimi odbiorcami pomocy zagranicznej i SAPARD - Specjalny Program Akcesyjny dla Rolnictwa i Obszarów Wiejskich). Środki z tego programu przeznaczone są na rozwój i modernizację obszarów wiejskich.

Venture capital - jest to fundusz finansujący nowe przedsięwzięcia, które charakteryzują się dużą oryginalnością w związku z tym znacznym ryzykiem powodzenia ale jednocześnie potencjalnie wielokrotnym wzrostem wartości w przypadku sukcesu.

24. Dokonaj klasyfikacji przedsiębiorstw i podaj kryteria ich podziału

Typy przedsiębiorstw:

1. Ze względu na rodzaj działalności:

• przemysłowe,

• handlowe,

• budowlane,

• pośrednictwa finansowego,

• usługowe.

2. Ze względu na ilość zatrudnionych:

• małe (do 50 os.)

• średnie (51 - 500 os.)

• wielkie (pow. 500 os.)

3. Geograficzny obszar działalności:

• lokalne,

• krajowe,

• międzynarodowe.

4. Własność zaangażowanego kapitału:

• państwowe,

• komunalne,

• własności prywatnej,

• własności zagranicznej.

5. Sposób zintegrowania:

• zintegrowane (podstawowe zakłady zajmują się tym samym rodzajem działalności),

• zintegrowane pionowo (podstawowe zakłady zajmują się jedną z faz cyklu produkcyjnego),

• konglomeraty (poszczególne zakłady wytwarzają produkty nie mające ze sobą powiązania produkcyjnego).

Klasyfikacja przedsiębiorstw z punktu widzenia ich własności:

• prywatne - nie są własnością państwa, organów samorządu terytorialnego czy spółdzielni. Należy ono do osób fizycznych lub prawnych. Może być własnością polskich lub zagranicznych osób fizycznych lub prawnych. Przedsiębiorstwo prywatne może przyjąć formę przedsiębiorstwa jednoosobowego lub formę spółek. Rozróżniamy przedsiębiorstwa prywatne:

* powstałe jako prywatne do roku 1989

* powstałe jako prywatne od roku 1990

* powstałe w wyniku prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych od 1990

• państwowe - są one własnością skarbu państwa. Wyróżniamy następujące typy:

* działające na podstawie ustawy o przedsiębiorstwach państwowych z dn. 25 września 1981 roku.

* przedsiębiorstwa mające formę jednoosobowej spółki skarbu państwa, działające na podstawie przepisów kodeksu handlowego

• samorządu terytorialnego - posiadają osobowość prawną i są własnością organów samorządu terytorialnego; zwane są również przedsiębiorstwami komunalnymi; maja charakter przedsiębiorstwa użyteczności publiczne; są to przedsiębiorstwa nastawione na zysk.

• spółdzielcze - powstałe dobrowolnie i samorządnie zrzeszone o nieograniczonej liczbie członków ( osób fizycznych lub prawnych); charakteryzują się zmiennym składem osobowym i zmiennym funduszem udziałowym; prowadzą działalność gospodarczą kierując się potrzebami zrzeszonych członków.

• mieszane - są to przedsiębiorstwa o mieszanej formie własności (państwowo - prywatnej), przy czym właścicielami prywatnymi mogą być osoby fizyczne i prawne, zarówno polskie i zagraniczne.

Klasyfikacja z punktu widzenia formy prawnej:

• spółka cywilna

• spółka handlowa (Z O.O., S.A., komandytowa, jawna

Klasyfikacja z punktu widzenia rodzaju działalności:

• produkcyjne - wytwarzające dobra materialne (produkty, wyroby)

• usługowe - świadczące usługi

Klasyfikacja z punktu widzenia ich terytorialnego rozłożenia:

• jednozakładowe

• wielozakładowe

• sieciowe

Klasyfikacja z punktu widzenia zakresu ich internacjonalizacji:

• krajowe

• międzynarodowe

• wielonarodowe

• globalne

Rodzaje i formy przedsiębiorstw:

Posiadające osobowość prawną

-przedsięb. panstwowe

-spółdzielnie

-spółki kapitałowe prawa handlowego

Nie posiadające osobowości prawnej

• Spółki osobowe prawa handlowego

• Spółki cywilne

• Przedsięb. komunalne

• Zakłady budżetowe

• Gosp. Pomoc.

Spółka cywilna

Spółka cywilna powstaje po zawarciu umowy między wspólnikami. Wspólnicy zobowiązują się do osiągnięcia wspólnego celu, którym może być zarówno jednorazowa czynność (np.: wspólna budowa domu czy wspól­ne dokonywanie zakupów u jednego producenta przez kilka sklepów), jak i działalność gospodarcza o charakterze ciągłym (wspólne prowadzenie skle­pu)..

Spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej, dlatego też majątek spółki jest własnością wszystkich wspólników. Z tym także wiąże się odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki - wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki solidarnie całym swoim majątkiem. Wyzna­czeni do prowadzenia spraw spółki wspólnicy nie otrzymują wynagrodzenia za wykonywaną pracę, mogą jedynie otrzymywać od pozostałych wspólników zwrot wydatków poniesionych w związku z prowadzeniem spółki.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością tworzona jest przez jedną lub więcej osób. Zawiązanie spółki możliwe jest po spełnieniu czterech ważnych czynności. Wykonywane one są przez wspólników lub wy­brany przez nich zarząd.

1. Wspólnicy spółki sporządzają umowę spółki, a jeżeli spółka utwo­rzona jest tylko przez jedną osoby w miejsce umowy spółki sporządzany jest dokument - akt założycielski. Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialno­ścią jest ważna tylko wtedy, gdy sporządzona zostanie w formie aktu nota­rialnego~.

2. Wspólnicy wnoszą do spółki kapitał zakładowy, który ma postać udziałów. Minimalny kapitał zakładowy spółki z ograniczoną odpowiedzial­nością jest określony w kodeksie handlowym i obecnie nie może być mniej­szy niż 4 tys. zł', a pojedynczy udział nie może być mniejszy niż 50 zł.

3. W przeciwieństwie do spółki cywilnej - w spółce z ograniczoną od­powiedzialnością do prowadzenia spraw spółki i reprezentowania jej na ze­wnątrz upoważnione są ściśle określone organy spółki nazywane władzami spółki. Wybór władz spółki to kolejny krok poprzedzający rozpoczęcie działalności.

Zgromadzenie wspólników jest najwyższym organem spółki z ogra­niczoną odpowiedzialnością, który podejmuje najważniejsze dla spółki uchwały w sprawach, określonych z jednej strony w kodeksie handlowym, z drugiej zaś w umowie spółki czy akcie założycielskim. Uchwały podej­mowane są większością głosów w głosowaniu jawnym, choć w niektórych przypadkach, jak np. wybór członków do rady nadzorczej czy zarządu, stosuje się głosowanie tajne. Głosowanie tajne przeprowadza się także na wniosek przynajmniej jednego ze wspólników zwanych też udziałowcami. Kodeks handlowy przyjmuje zasadę, że jeden głos przypada na udział o wartości 10 zł, co oznacza, że jeżeli wspólnik posiada udziały w wysoko­ści 50 zł to oddany przez niego głos na walnym zgromadzeniu liczy się ja­ko ~ głosów.

W umowie spółki określa się: czy i jakie organy będą sprawować nad­zór nad działalnością spółki. Organami tymi może być: rada nadzorcza, ko­misja rewizyjna albo obie jednocześnie. Jeżeli jednak wspólników ,jest wię­cej niż 50, a kapitał spółki przekracza kwotę 25 tys. zł, spółka powinna po­wołać radę nadzorczą lub komisję rewizyjną.

Rada nadzorcza sprawuje nadzór i kontrolę nad spółką z ograniczoną odpowiedzialnością. Rada składa się z przynajmniej trzech członków, wy­bieranych na okres jednego roku

Komisja rewizyjna składa się z trzech członków, powoływanych i od­woływanych w takim samym trybie jak członkowie rady nadzorczej. Zakres uprawnień komisji rewizyjnej jest węższy niż zakres uprawnieni rady nadzor­czej i dotyczy on przede wszystkim badania sprawozdań finansowych.

Zarząd składa się z jednego lub większej liczby członków, wybiera­nych w zasadzie przez wspólników, którzy podejmują w tej sprawie stosow­ną uchwałę..

4. Zarząd spółki zgłasza fakt powstania spółki do rejestru handlowego. Rejestr handlowy, w którym ewidencjonuje się spółki prawa handlowego, może mieć różną postać, np. trwale oprawionej księgi czy wydruku kompu­terowego.

Spółdzielnia

Spółdzielnia jest samodzielnym, samorządnym i dobrowolnym zrzesze­niem członków. Spółdzielnia prowadzi działalność gospodarczą i działalność społeczno - wychowawczą, uwzględniając potrzeby zrzeszonych w spółdzielni członków. Spółdzielnia może być założona przez osoby fizyczne (ich liczba nie może być mniejsza niż dziesięć) lub osoby prawne (ich liczba nic może być mniejsza niż trzy).

Założyciele spółdzielni uchwalają statut spółdzielni Po wpisaniu spółdzielni do rejestru nabywa ona osobowość prawną.

Członkowie spółdzielni wnoszą do spółdzielni wpisowe oraz udziały, które stanowią kapitał własny spółdzielni. Za swoje zobowiązania spółdziel­nia odpowiada całym swoim majątkiem. Członkowie spółdzielni uczestniczą w pokrywaniu jej strat jedynie do wysokości zadeklarowanych udziałów.

Najwyższym organem spółdzielni jest walne zgromadzenie, które po­dejmuje najważniejsze decyzje dotyczące spółdzielni.

Spółka akcyjna

Pierwszym krokiem warunkującym powstanie spółki akcyjnej jest spo­rządzenie i podpisanie przez założycieli, których musi być przynajmniej trzech, statut spółki. Statut to dokument posiadający formę aktu notarialnego, w któ­rym określa się: nazwę i siedzibę spółki, przedmiot jej działania, czas trwania, wysokość kapitału akcyjnego i informacje na temat akcji''-, imiona i nazwiska bądź nazwy i adresy założycieli, władze spółki. Spółka zostaje wpisana do re­jestru handlowego, po czym nabywa ona osobowość prawną.

Kapitał akcyjny spółki nie może być mniejszy niż 100 tys. zł. Składa się on z akcji o tej samej wartości każda. Kapitał akcyjny, podobnie jak w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, może być pokryty wpłatami w gotówce bądź też wkładami niepieniężnymi, czyli aportami. Wartość nomi­nalna akcji, tj. wartość zapisywana na akcji nie może być mniejsza niż 1,00 zł.

Akcjonariusze nie odpowiadają swoim osobistym majątkiem za zobo­wiązania spółki; ich odpowiedzialność ogranicza się jedynie do wysokości wniesionego kapitału. Akcjonariusze uczestniczą w podziale zysku, jaki wy­gospodarowała dana spółka akcyjna. Wysokość zysku przypadająca na jedną akcję jest w zasadzie taka sama.

Organami spółki akcyjnej są: walne zgromadzenie akcjonariuszy, rada nadzorcza lub komisja rewizyjna i zarząd. Walne zgromadzenie podejmuje decyzje w najważniejszych sprawach dotyczących spółki poprzez podejmowa­nie uchwał. Nadzór nad spółką akcyjną we wszystkich sprawach sprawuje ra­da nadzorcza lub komisja rewizyjna.

Spółka jawna

Spółka jawna nie posiada osobowości prawnej, ale przepisy kodeksu handlowego nadają jej niektóre cechy osoby prawnej. Z jednej strony może spółka jawna zawierać umowy czy występować przed sądem jako strona, po­siada ona swój majątek, a więc posiada cechy osobowości prawnej, z drugiej zaś wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Tak jak inne spółki handlowe spółka jawna wpisywana jest do rejestru han­dlowego. Spółka jawna prowadzi działalność pod wspólną nazwą (firma). W nazwie spółki jawnej muszą być wymienione nazwiska wspólników lub przynajmniej nazwisko i pierwsza litera imienia jednego lub kilku wspólni­ków, a także słowa spółka jawna.

Wspólnicy spółki jawnej sporządzają na piśmie umowę, której warunki mogą być zmienione za zgodą wszystkich wspólników. Umowa spółki okre­śla wysokość wkładu wspólników. Wkład ten może mieć charakter pieniężny bądź niepieniężny. Wkładem może być też wykonywanie pracy na rzecz spółki. Spółka może być reprezentowana, zgodnie z umową spółki, przez, jednego, kilku lub wszystkich wspólników. W spółce jawnej nie powołuje się organów spółki. Nie można też powierzyć prowadzenia spraw spółki osobie nie będącej wspólnikiem.

Spółka komandytowa

Jest to najmniej rozpowszechniona forma spółek, działających w Pol­sce. Najważniejszą cechą spółki komandytowej wyróżniającą ją od innych spółek jest to, że za zobowiązania spółki wobec jej wierzycieli odpowiada przynajmniej jeden wspólnik całym swoim majątkiem osobistym, a inni wspólnicy tylko do wysokości wniesionego wkładu.

Firma spółki komandytowej, czyli jej nazwa, składa się z nazwiska i imienia {lub co najmniej pierwszej litery imienia) jednego czy kilku wspól­ników odpowiadających za zobowiązania spółki całym majątkiem osobi­stym. W nazwie musi także znaleźć się dopisek spółka komandytowa.

Wspólnicy spółki komandytowej zawierają umowę spółki, która musi mieć postać aktu notarialnego. Spółka powstaje z chwilą wpisania do reje­stru handlowego.

Przedsiębiorstwo państwowe

Państwowe przedsiębiorstwo handlowe to samodzielna, samorządna i samofinansująca się jednostka organizacyjna, prowadząca działalność han­dlową, czyli działalność związaną z przemieszczaniem towarów od ich wy­twórców do odbiorców tj. konsumentów lub producentów, którzy nie będą ich odsprzedawać tylko wykorzystają je do swojej produkcji. Przedsiębior­stwo państwowe gospodaruje samodzielnie wydzieloną częścią mienia ogól­nonarodowego i ponosi odpowiedzialność majątkową za swoją działalności. Posiada osobowość prawną, którą uzyskuje po wpisaniu do rejestru przedsiębiorstw państwowych

Przedsiębiorstwa państwowe tworzone są przez organ założycielski, którym mogą być:

• naczelne oraz centralne organy administracji rządowej tj. Minister Prze­mysłu i Handlu lub inny minister czy kierownik urzędu centralnego;

• terenowe organy administracji rządowej, np. wojewoda.

Organ założycielski wyposaża przedsiębiorstwo państwowe w nie­zbędne do prowadzenia działalności gospodarczej środki materialne i finan­sowe. Organami przedsiębiorstwa państwowego są: dyrektor i organy samo­rządu załogi. Dyrektor przedsiębiorstwa kieruje działalnością przedsię­biorstwa i ponosi odpowiedzialność za wyniki ekonomiczne tego przedsię­biorstwa. Organami samorządu załogi są: ogólne zebranie pracowników i rada pracownicza.

Prowadzony w Polsce proces prywatyzacji przedsiębiorstw państwo­wych, polegający na przechodzeniu od własności państwowej do własności prywatnej, powoduje, że liczba państwowych przedsiębiorstw handlowych jest coraz mniejsza.

Spółka z udziałem podmiotów zagranicznych

Osobną grupę podmiotów gospodarczych stanowią spółki, których udziałowcami są podmioty zagraniczne, to jest osoby fizyczne zamiesz­kałe za granicą lub osoby prawne z siedzibą poza granicami kraju. Pod­mioty zagraniczne mogą tworzyć nowe spółki bądź też nabywać udziały (akcje) w spółkach już istniejących. Spółki z udziałem zagranicznym tzw. ,joint venture mają postać spółek z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółek akcyjnych. Generalnie są one traktowane jako podmioty polskie i to bez względu na wysokość kapitału wniesionego przez podmiot zagra­niczny. Powstanie spółki joint venture, czyli utworzenie nowej spółki lub nabycie przez podmiot zagraniczny udziałów spółki już istniejącej, nie wymaga, w zasadzie, udzielania przez polskie władze zgody na prowadze­nie działalności - wyjątek stanowią tu działania w zakresie przemysłu obronnego, świadczenie pomocy prawnej, czy pośrednictwo w zakresie obrotu nieruchomościami. Wyjątkiem jest także konieczność uzyskania zezwolenia na sprzedaż alkoholu. Zezwolenie takie muszą zdobyć nie tyl­ko spółki joint venture ale także wszystkie inne podmioty gospodarcze.

25. Wymień i omów czynniki wpływające na atrakcyjność inwestycyjną kraju lub regionu

Czynniki wpływające na podejmowane inwestycje zagraniczne można przy tym podzielić na potencjalne czynniki mierzalne; rzeczywiste czynniki decyzyjne (to co się dzieje jest efektem jakiś podjętych wcześniej decyzji). Problemem w badaniach analitycznych jest uwzględnienie nie tylko czynników mierzalnych (satysfakcjonujących makroekonomistów), ale również subiektywno- decyzyjnych.

26. Scharakteryzuj rolę sektora MSP w polskiej gospodarce

Małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP) w Polsce stanowią klucz zarówno do wzrostu gospodarczego, jak i możliwej poprawy sytuacji na rynku pracy. Napotykają one jednak na różnorodne bariery, ograniczające tempo ich rozwoju. Na sferę zarządzania wpływa wiele czynników, z których duża część powiązana jest ze strukturalnymi uwarunkowaniami funkcjonowania całego sektora. Firmy MŚP tworzą połowę PKB w Polsce, zatrudniają 2/3 pracowników sektora przedsiębiorstw. Nakłady inwestycyjne sektora MŚP osiągnęły poziom 45 miliardów PLN (dane PARP). W przeciwieństwie do dużych firm, których menedżerowie posiadają wizję strategii rozwoju, prowadzenia interesów, wpływu poszczególnych regulacji na sprzedaż, zyski, inwestycje i zatrudnienie - strategie szefów małych i średnich firm są słabo znane lub nie istnieją. W szczególności dotyczy to strategii rozwoju zasobów ludzkich i świadomości potrzeby inwestowania w kapitał ludzki. Zważywszy, że w naszej gospodarce rola sektora MŚP jako potencjalnego i przyszłego pracodawcy wciąż wzrasta, wzmocnienie kompetencji w zakresie szeroko rozumianego zarządzania jest szczególnie ważnym wyzwaniem. Nowoczesna Firma dostrzega rolę i znaczenie szerokiego podejścia i wielokanałowego oddziaływania na ten sektor, od form oddziaływania bezpośredniego, przez ważne dla środowiska organizacje pracodawców i przedsiębiorców, na dostawcach, których oferta powinna być dostosowana do potrzeb sektora MŚP kończąc Ważnym elementem przekonywania jest dopasowanie naszego działania do potrzeb MŚP i pokazywanie dobrych przykładów z innych firm i krajów - przykładów dowodzących, jak inwestowanie i prowadzenie w firmach różnej wielkości, przemyślanej strategii rozwoju firmy staje się istotnym czynnikiem budowania przewagi konkurencyjnej.

27. Wyjaśnij konsekwencje gospodarcze stosowania zasad: wolnego handlu i polityki protekcjonizmu

XIX w. krytyka teorii klasycznej. Uważano, że potrzebna jest ingerencja państwa. List- niemiecki ekonomista; doktryna protekcjonizmu wychowawczego Lista. Wg niego teoria kosztów komparatywnych narzuca krajom słabiej rozwiniętym specjalizację surowcowo- rolniczą. Krajom wyżej rozwiniętym narzuca specjalizację dóbr wyspecjalizowanych, wyższego rzędu. Bez ingerencji państwa ta specjalizacja się utrwali. Kraje słabo rozwinięte nie będą wtedy mogły „gospodarczo awansować”. List postulował masową ochronę nowo powstających gałęzi przemysłu (ale nie stale).

XX wiek- Keynes. Uważał, że rynek i wolny handel zawsze przyniesie krajowi korzyści. Był zwolennikiem polityki pełnego zatrudnienia. Ważne jest, aby zmniejszać bezrobocie w kraju. Uważał, że można zmniejszyć bezrobocie dzięki wymianie zagranicznej. Wzrost zatrudnienia wiąże się ze zwiększeniem eksportu. Pomóc może w tym państwo. Powinno wspierać eksport, np. poprzez subwencje eksportowe. Uważał że eksport może być impulsem początkowym dla zadziałania mechanizmu mnożnikowego (II prawo uniwersalne). W przypadku chęci prowadzenia takiej polityki przez wiele krajów sugerowane są łączenia się tych państw, zrzeszanie.

28. Wymień i omów mierniki wzrostu gospodarczego

Wzrost gospodarczy jest to stałe zwiększanie zdolności danego kraju do produkcji towarów i usług pożądanych przez ludzi. Zdolności produkcyjne w gospodarce zależą przede wszystkim od ilości i jakości występujących w niej zasobów naturalnych, majątku trwałego, jak również od poziomu techniki produkcji oraz poziomu kwalifikacji pracy. Majątek i zatrudnienie to materialne i osobowe czynniki wzrostu, zaś produkcyjność majątku i wydajność pracy to powszechnie stosowane miary efektywności tych czynników produkcji, od których zależy wielkość wytwarzanego dochodu narodowego. Wzrost gospodarczy polega więc na rozszerzaniu i ulepszaniu materialnych i osobowych czynników produkcji. Wymaga to ciągłej akumulacji kapitału, dzięki gromadzonym oszczędnościom i inwestycjom, ciągłego doskonalenia ludzkich umiejętności i dokonywania postępu technicznego.

Rozwój gospodarczy przejawia się w poziomie i tempie wzrostu dochodu narodowego na jednego mieszkańca. Rozwój gospodarczy oznacza jakościowe przemiany zachodzące w poziomie i strukturze jakościowej gospodarki jako całości jej czynników elementów - podsystemów oraz otoczenia bliższego i dalszego a także systemu organizacji i zarządzania (regulowania) strategicznego procesów rozwojowych. Rozwój gospodarczy jest wyrazem poziomu kultury ekonomicznej i postępu ekonomicznego. Przez rozwój działalności przedsiębiorstwa rozumiany jest rozwój produktu (wyrobu), rozwój rynku, rozwój organizacji związany z tworzeniem oddziałów i filii, rozwój funkcji zarządzania przedsiębiorstwem, rozwój kadry zarządzającej w sensie opanowania bardziej racjonalnych metod podejmowania decyzji.

Wzrost gosp.- to zmiany ilościowe(zmiany z roku na rok podst. wielkości ekonomicznych tj. produkcja, konsumpcja, inwestycje itp)
Rozwój gosp.- to zmiany jakościowe
Rozwój społ - gosp - to zmiany ilościowe, jakościowe i strukturalne plus zmiany szeroko rozumiane w sferze społecznej.


Miarą wzrostu jest tempo wzrostu PKB oraz inne miary, charakteryzująca osiągnięty poziom wzrostu. Jest to PKB na mieszkańca liczony w $. Im więcej wynosi PKB, tym większy poziom wzrostu gospodarczego. Kraje najbogatsze - 20-30 tys. $ na mieszkańca; niezamożne (Polska) 5-8 tys. $ na mieszkańca; najbiedniejsze 100$ na mieszkańca.
Kraje takie jak Polska (do 5 tys. $) nie płacą składek na ONZ oraz mogą liczyć na pomoc finansową.


Mierniki wzrostu:
1 Syntetyczne- oparte na dochodzie narodowym PKB, PNB, wskaźnik ich dynamiki i struktury wytwarzania oraz podziały w układzie działowym, regionalnym i w skali gospodarki
2 Szczegółowe- dotyczą wybranych dziedzin gospodarowania, dotyczą inwestycji, innowacji
3 Symptomatyczne- przypisuje się im zdolność diagnozowania jak gospodarka będzie rozwijała się w przyszłości

Wzrost gospodarczy - to zwiększenie się rocznej produkcji dóbr i usług w kraju. Miarą wielkości wykorzystaną do pomiaru wzrostu gospodarczego są: PNB, PKB, DN. Odnosi się tylko do zmian ilościowych, przy założeniu, że podstawowe wielkości makroekonomiczne charakteryzują się długofalowym trendem.

Produkt narodowy brutto (PNB, ang. GNP) - miara wartości wszystkich dóbr i usług wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawne z siedzibą na jego terenie niezależnie od tego, czy podmioty te działają w kraju, czy za granicą. Pomijane są dochody obcokrajowców w danym państwie.




• K - konsumpcja

• I - inwestycje

• G - wydatki rządowe

• En - eksport netto, czyli eksport-import

• Dn - dochód netto obywateli za granicą

Produkt Krajowy Brutto (PKB) (ang. GDP - Gross Domestic Product) (ekon.) to jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego stosowanych w rachunkowości narodowej. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku).

Wartość wytworzonych dóbr i usług finalnych oblicza się odejmując od produkcji całkowitej wartość dóbr i usług zużytych do tej produkcji. W skali przedsiębiorstwa jest to więc wartość dodana, a PKB jest sumą wartości dodanej wytworzonej przez wszystkie podmioty gospodarujące. Zgodnie z tym od strony produkcyjnej:

PKB = produkcja globalna kraju minus zużycie pośrednie = suma wartości dodanej ze wszystkich gałęzi gospodarki narodowej.

Dochód narodowy (ekon.) to suma dochodów wszystkich podmiotów, uzyskanych z wykorzystania czynników produkcji (ziemia, praca, kapitał) równa całkowitej wartości wytworzonych dóbr i usług.

29. Scharakteryzuj rolę kapitału zagranicznego w rozwoju polskiej gospodarki

WSTĘP

Inwestycje zagraniczne są niezwykle istotnym czynnikiem wpływającym na rozwój gospodarki. Stwarzają one, bowiem warunki do budowy jednego, światowego rynku, zwiększaniu się gospodarczych współzależności oraz likwidacji barier w przepływie różnych zasobów ekonomicznych. Stały się one również ważniejszym niż handel źródłem dostarczania dóbr i usług na rynku międzynarodowym. Lecz przepływ kapitału niesie również za sobą szereg istotnych problemów niebezpieczeństw. Jednym z nich jest pojawianie się, co jakiś czas regionalnych kryzysów finansowych i nierówny podział korzyści.

W latach 1990-2000 wartość zagranicznych inwestycji wzrosła ponad pięciokrotnie: z 202 mln USD, do około 1,27, bln USD. Natomiast rok 2001 dla światowej gospodarki był najgorszy od niemal 20 lat. Spowodowane jest to kryzysem gospodarczym w skali globalnej.

Generalny spadek koniunktury inwestycyjnej miał również wpływ na zahamowanie napływu inwestycji w Polsce. Zmalały one, bowiem do 6.5 mld USD według PAIZ. Mimo to Polska utrzymała pozycję lidera w Europie Środkowo Wschodniej. Za nią plasują się Czechy i Węgry. Kraje te przyciągają około połowy inwestycji kierowanych w ten region Europy. W latach 1990-2000 do Polski napłynęło około 30% łącznych inwestycji przypadających na tą część Europy.

Nasz kraj zajął 19 miejsce na liście największych odbiorców w skali globalnej.

1.CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA NAPŁYWANIE KAPITAŁU DO POLSKI, W JAKIE REGIONY KAPITAŁ NAJCZĘŚCIEJ JEST LOKOWANY, RANKING NAJWIĘKSZYCH IWESTORÓW W POLSCE.

Rok 2000 był dla Polski, rokiem rekordowym pod względem napływu obcego kapitału. Inwestycje według PAIZ, w tym okresie wyniosły 10,6 mld. USD. Zaś w latach następnych obserwowano spadek. PAIZ przewiduje, że już w roku 2003 możemy spodziewać się wzrostu napływu kapitału zagranicznego w granicach 6 mld USD, a po przystąpieniu do UE wartość inwestycji może wzrosnąć do ok. 7-8 mld USD rocznie.

Kraje Unii Europejskiej są jednym z głównych źródeł dopływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych, które wpływają na zmiany strukturalne polskiej gospodarki, dynamikę jej rozwoju, w tym również na wielkość i dynamikę polskiego eksportu. Dobrze obrazuje to poniższy wykres:




Źródło: Opracowano na podstawie PAIZ z roku 2000

Głównym czynnikiem przyciągającym kapitał zagraniczny w formie bezpośrednich inwestycji gospodarczych jest wysoka stopa wzrostu gospodarczego. Z kolei wzrost gospodarczy jest pozytywnie skorelowany z postępami w prywatyzacji. Prywatyzacja bowiem z założenia wiąże się z bardziej efektywnym gospodarowaniem czynnikami produkcji, a tym samym przyśpieszeniem postępu technicznego, wzrostem wydajności pracy i obniżką kosztów. Tym samym napływ bezpośrednich inwestycji zagranicznych warunkujący sprawność przemian własnościowych i strukturalnych i przyczyniający się do rozwoju gospodarczego staje się procesem samonapędzającym, co przejawia się coraz wyższą jego dynamiką.

Ważnymi czynnikami są również konkretne zachęty finansowe oraz zapewnienie stabilnych dzisiaj spójnych przepisów prawnych.

W interesie polskim leży by kapitał zagraniczny ulokowany w kraju przyczyniał się do stabilnego wzrostu gospodarczego i rozwoju kraju oraz wspomagał ewolucję państwa w kierunku dojrzałej gospodarki rynkowej. Istotne jest więc by podjęte w Polsce inwestycje zagraniczne nie miały charakteru spekulacyjnego, a przeciwnie przez trwałe zakorzenienie w gospodarce i kooperację z podmiotami krajowymi przyczyniały się do budowy konkurencyjnych struktur rynkowych włączonych w gospodarkę światową.

Ważnymi czynnikami wpływającymi na napływ kapitału do Polski jest: bliska perspektywa członkostwa w UE, obecność wysoko kwalifikowanych kadr, tania i liczna siła robocza, nie ma problemów z zakupem ziemi pod inwestycje, ale dodatkowo jest ona tania, ograniczona biurokracja, doskonała jakość infrastruktury oraz korzystne warunki oferowane inwestorom i występujące ustawodastwo.

Napływ kapitału do Polski jest również spowodowany tym, że kraje Europy środkowej i Wschodniej stały się atrakcyjne ze względu na: wzrost stabilności politycznej, duża sprzedaż aktywów państwowych oraz odczuwalna przez zagraniczne koncerny presja na obniżkę kosztów. Zaś czynnikiem zewnętrznym był kryzys w Rosji i krajów najbardziej z nią gospodarczo związanych. Większość inwestycji, które nie dotarły do tej części świata, zaabsorbowała Polska. Ponadto w Polsce zainwestowano część kapitału, który wycofany został z Rosji i innych krajów proradzieckich.




Źródło: Opracowanie własne na podstawie PAIZ

Na koniec 2001 roku największym inwestorem w Polsce były firmy z Francji, które łącznie zainwestowały do tej pory 10,22 mld USD. Francuzi inwestowali w telekomunikację, handel, produkcję materiałów budowlanych oraz elektronikę.
Na drugim miejscu znalazły się firmy z USA, z łącznymi inwestycjami w wysokości 7,8 mld USD, a na trzecim - firmy z Niemiec z inwestycjami w wysokości 7,1 mld USD. Kolejne miejsca zajęli inwestorzy: z Holandii (4,6 mld USD), Włoch (3,5 mld USD), Wielkiej Brytanii (2,7 mld USD), konsorcja międzynarodowe (2,5 mld USD) oraz inwestorzy ze Szwecji (2,3 mld USD). Pierwszą dziesiątkę największych inwestorów zamyka Korea (1,6 mld USD) i Rosja (1,3 mld USD).

PAIZ podała, że w 2001 roku inwestorzy zagraniczni najwięcej zainwestowali w trzy sektory: w handel i naprawy 2,09 mld USD (29,3 proc. wartości inwestycji), 1,97 mld USD w działalność produkcyjną (27,6 proc.) oraz 1,91 mld USD w pośrednictwo finansowe (26,7 proc.). Łącznie na te sektory przypadło w 2001 roku 83,6 proc. wartości inwestycji zagranicznych ulokowanych w Polsce.

Najważniejszymi inwestorami zagranicznymi, według wartości skumulowanej zaangażowanego kapitału są firmy: France Telecom, Fiat, Daewoo, Citibank, RAO Kasprom,Viventi, Unitek Pan Europe Communication.
W Polsce kapitał zagraniczny zaczął się przemieszczać z działalności produkcyjnej do sektora usług, głównie pośrednictwa finansowego ( banki i ubezpieczenia) oraz handlu. Było efekt liberalizacji rynku usług w Polsce. Dzięki liberalizacji inwestorzy zagraniczni uzyskali dostęp do nowych obszarów polskiego rynku. Lecz kapitał zagraniczny w firmy pośrednictwa finansowego już się jednak kończą, ze względu na to, że większość banków została już sprywatyzowana.

Inwestorzy zagraniczni lokują kapitał głównie w dużych miastach gdzie rozwinięta jest odpowiednia infrastruktura tj. m.in. w: Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu.

2.CZYNNIKI ZNIECHĘCAJĄCE IWESTORÓW DO IWESTOWANIA W POLSCE, REGIONY O NAJNIŻSZEJ STOPIE INWESTYCJI

Tempo napływu inwestycji zagranicznym w ostatnim okresie uległo znacznemu pogorszeniu. Wpłynęło na to wiele czynników zarówno wewnętrznych jak i zewnętrznych. Jest to zjawisko niekorzystne, gdyż prowadzi to do marginalizacji znacznej części kraju.

Do czynników zewnętrznych powodujących słabnące tępo napływu kapitału zagranicznego można zaliczyć: niepewność na rynkach światowych powiązane z atakiem terrorystycznym z 11 września 2001 na Stany Zjednoczone (World Trade Center) oraz pogarszające się warunki w Europie Zachodniej.

Natomiast do czynników wewnętrznych m.in. w Polsce widoczna jest nie najlepsza sytuacja gospodarcza; niepewność, co do realizacji zaplanowanych na ten rok wpływów z prywatyzacji (zaniechanie sprzedaży państwowych spółek) oraz realizacja dużych inwestycji w poprzednich latach.

W 2002 roku prawdopodobnie do Polski napłynie co najwyżej 6,5 mld USD. Tępo wzrostu spadło z 4% w 2000 r. Do ok.1% w latach 2001-2002 i jest obecnie jednym z najniższych w Europie.




Kapitał zagraniczny nie jest lokowany na terenach mało rozwiniętych gospodarczo, głównie o słabym zapleczu przemysłowym i infrastrukturalnym. W Polsce najmniej atrakcyjnym rejonem są tereny województw wschodnich.

Wiele samorządów deklaruje dobrą wolę, chce pozyskać inwestora, ale nie wykonuje podstawowej pracy polegającej na przygotowaniu odpowiedniego miejsca, planu zagospodarowania i infrastruktury gotowej na przyjęcie inwestorów.

Reprezentujący inwestorów menedżerowie twierdzą, że biznesmenom przeszkadza korupcja wśród polskich urzędników, nieczytelność reguł gospodarczych oraz zbyt duża liczba koncesji.

3. JAKIE WARUNKI NALEŻY SPEŁNIĆ BY OBCY KAPITAŁ

NAPŁYWAŁ DO POLSKI

Reprezentujący inwestorów menedżerowie z kilku krajów Europy twierdzą, że atrakcyjność Polski wzrasta ze względu na coraz większą stabilność gospodarczą, duży rynek oraz rosnącą siłę nabywczą ludności. To jednak wciąż za mało. W Polsce należy położyć nacisk na rozwój nowoczesnej infrastruktury transportowej, zwiększenie inwestycji na budowę autostrad. Konieczny jest również rozwój nowoczesnej telekomunikacji (likwidacja państwowych monopoli), zaplecza badawczo-rozwojowego.

Ważnym czynnikiem jest również promocja. Inwestorzy dużą wagę przywiązują do stabilnej polityki finansowej, wypłacalności państwa i siły banków. Nie bez znaczenia jest również przynależność do określonego regionu lub międzynarodowej organizacji gospodarczej.

Większy nacisk należy położyć na wzrost poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych, w tym permanentnego dokształcania siły roboczej, konieczne ze względu na zmiany technologiczne.

30. Wymień i omów podstawowe bariery handlu międzynarodowego

A. Bariery naturalne:

·       koszty transportu,

·       różnice kulturowe.

B. Bariery sztuczne:

·       pełne zatrudnienie,

·       wielkość zasobów walutowych,

·       wielkość dochodów budżetowych,

·       ochrona zdrowia ludności,

·       ochrona przemysłu krajowego

1.   Bariery taryfowe (cła),

2.   Bariery parataryfowe,

3.   Bariery pozataryfowe.

Podział ceł ze względu na:

a)   ruch towaru przez granicę:

·       importowe,

·       eksportowe,

·       tranzytowe.

b)   charakter ekonomiczny:

·       fiskalne,

·       ochronne,

·       dyskryminacyjne,

·       ekspansywne.

c)   sposób określania stawki celnej:

·       ad valorem (od wartości),

·       specyficzne,

·       kombinowane.

d)   sposób traktowania kraju pod względem celnym:

·       dyskryminacyjne,

·       retorsyjne (odwetowe),

·       wyrównawcze,

·       preferencyjne.

Bariery parataryfowe - podobne w skutkach do ceł, są powiązane z działaniem mechanizmów rynkowych:

·       opłaty wyrównawcze - w stosunku do własnych towarów,

·       podatki wewnętrzne - opłaty za towary importowane (podatek importowy od 1997 roku zniesiony w Polsce),

·       depozyty importowe - wpłacenie w urzędzie celnym depozytu,

·       opłaty sanitarne.

Bariery pozataryfowe - przepisy administracyjne dyskryminujące towary zagraniczne:

·       ograniczenia ilościowe,

·       ograniczenia dewizowe,

·       polityka protekcyjna państwa:

o     zakupy publiczne,

o     przepisy domieszkowe.

T. W. Schultz: Investing in People: The Economics of Population Quality, University of California, Berkeley 1981, s. 21, cyt. za: J. Fitz-Enz: Rentowność inwestycji w kapitał ludzki, Oficyna Ekonomiczna - Dom Wydawniczy ABC, Kraków 2001, s. 9.

S. R. Domański: Kapitał ludzki i wzrost gospodarczy, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993, s. 19.

Por.: J. A. F. Stoner, R. E. Freeman, D. R. Gilbert jr.: Kierowanie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 1998, s. 432-433.

Por.: P. F. Drucker: Społeczeństwo pokapitalistyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, s. 34.

Ibidem, s. 35.

Korea and Knowledge-based Economy. Information Society, OECD, World Bank Institute, 2000, s. 11.

Zarządzanie wiedzą w społeczeństwie uczącym się, OECD, wyd. polskie: Ministerstwo Gospodarki - Departament Strategii Gospodarczej, 2000, s. 13.

J. Woroniecki: Nowa gospodarka: miraż czy rzeczywistość? Doktryna, praktyka, optyka OECD w: Gospodarka oparta na wiedzy. Wyzwanie dla Polski XXI wieku, Wydawnictwo Komitetu Badań Naukowych, Warszawa 2001, s. 72.

Źródło: PAIZ

I. Michałków: „Geografia ekonomiczna - Świat i Polska” - Warszawa 2002 r., s. 274

1

b

a

---