rynki kapitałowe., NAUKA, [Rynek Kapitałowy]


Rynek kapitałowy w strukturze gospodarki kapitałowej

Rynek pieniężny - cechy:

Giełda papierów wartościowych (kapitałowa)

Najważniejsze funkcje giełdy

Rynek kapitałowy i giełda jest wytworem rozwiniętej gospodarki rynkowej. Giełda obejmuje następujące elementy:

Realizacja transakcji giełdowych może odbywać się w 3 trybach:

Struktura rynku papierów wartościowych

Biura maklerskie są uczestnikami publicznego obrotu giełdowego papierami wartościowymi. Osoby fizyczne nabywają lub sprzedają papiery wartościowe za pośrednictwem biur maklerskich. Istotną rolę pełni tu KDPW - Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych. Jest to S.A. zależna, powołana do tego aby gromadzić papiery wartościowe w sensie fizycznym i umownym (jako zapis komputerowy) i do tego, aby rozliczać transakcje zawarte na giełdzie (rozliczać biura maklerskie) KDPW prowadzi osobny depozyt dla każdego biura. Rozliczeniami pieniężnymi zajmuje się bank rozliczeniowy i chodzi o rozliczenia tylko i wyłącznie biur maklerskich. Zleceniobiorcy rozliczają się tylko z biurem maklerskim.

U ustawie przyjmuje się, że KDPW ma 3 dni robocze na dokonanie rozliczenia finansowego. Od czerwca 1999 funkcjonuje system D3, który mówi w następujący sposób. Za pośrednictwem biura maklerskiego pieniądze są przekazywane 3 dni po transakcji. To oznacza, że uwolniona gotówka jest dostępna z opóźnieniem.

Biuro maklerskie może dokonywać transakcji w swoim imieniu lub osób trzecich. Może więc to być działalność maklerska i dealerska. Osoby reprezentujące zleceniodawców to brokerzy. Maklerzy to osoby reprezentujące biuro maklerskie i którzy nabywają i zbywają papiery wartościowe w swoim lub cudzym imieniu. W Polsce występują jeszcze doradcy inwestycyjni. Rolą ich jest nie uczestnictwo w publicznym obrocie lecz doradzanie w podejmowaniu czynności inwestycyjnych

Rynek byka i rynek niedźwiedzia.

Są to określenia stanu rynku: byka - gdy kursy wzrastają, niedźwiedzia - gdy spadają

Gra spekulacyjna

Polegać może na:

Instrumenty rynku kapitałowego

Instrument

Jest to kontrakt skuteczny prawnie powodujący zmianę w aktywach finansowych. Kontrakt jest to pewna umowa i musi być to umowa pisemna. Zmieniający aktywa finansowe oznacza:

Najważniejsze cechy instrumentu finansowego, który został dopuszczony do publicznego obrotu:

Instrumenty rynku kapitałowego można podzielić na:

Papiery wartościowe można podzielić na:

Instrumenty udziałowe

Jest ich kilkanaście. Najbardziej znane to akcje. Nazwa pochodzi o akcjo. Są papierem wartościowym bezczasowym (bez terminu realizacji) i określającym cząstkowy udział w majątku spółki. Każdej akcji przypisane są co najmniej 3 atrybuty:

Istnieją różne rodzaje akcji:

Zbycie akcji imiennej wymaga zgody WZA

Akcje mogą być dopuszczone do publicznego obrotu jeżeli spełniają kila wymogów:

Atrybuty akcji dopuszczonych do publicznego obrotu:

Okres akomodacji - okres dostosowania się kursu do obiektywnej wyceny giełdowej. Liczy się od wejścia spółki na giełdę po koniec pierwszego cyklu.

Inne papiery udziałowe - zamienniki akcji

Instrumenty dłużne

Istotą ich jest stwierdzenie wierzytelności, czyli potwierdzenie zobowiązania emitenta względem nabywcy o istnieniu zobowiązania, najczęściej pieniężnego względem nabywcy instrumentu dłużnego. 3 podstawowe atrybuty instrumentów dłużnych:

Są różne rodzaje obligacji:

Obligacje spełniają 3 podstawowe funkcje:

Przyjęło się uważać, że obligacje są mniej ryzykowne niż akcje, ale też mają mniejszą potencjalną stopę dochodu. Na WGPW notowane są wyłącznie obligacje skarbowe. Na rynku pozagiełdowym, na rynku międzybankowym i w obrocie prywatnym funkcjonują inne rodzaje obligacji. Jest moda dzisiaj na emisję obligacji. Na WGPW funkcjonuja następujące rodzaje obligacji skarbowych:

Wszystkie powyższe można kupić

Bony skarbowe

Są to krótkoterminowe papiery dłużne, emitowane przez Skarb Państwa, sprzedawane na przetargach organizowanych przez NBP lub Ministerstwo Finansów, które odbywają się raz w tygodniu. Uczestniczyć w nich mogą instytucje do tego uprawnione. Bony skarbowe mają na celu zapewnienie płynności Skarbowi Państwa. Mają różną długość: od 1 dnia do 72 tygodniowe.

Bony skarbowe i inne papiery dłużne są najczęściej na okaziciela. Są również o charakterze imiennym:

Weksle. Jest to zobowiązanie abstrakcyjne. Ma ściśle określoną formę i określony tryb egzekucji i określony tryb przekazywania weksli (indos).

Inne papiery dłużne:

Inne instrumenty bankowe o charakterze zobowiązaniowym

Kontrakt REPO i REWERS REPO

Są to zobowiązania sprzedającego (banku) do sprzedaży i do odkupienia w określonym czasie i po określonej cenie instrumentu będącego podstawą tego kontraktu. Najczęściej tym instrumentem były waluty. Istotą tych kontraktów jest czasowe przeniesienie własności i ma to charakter zwrotny.

Kontrakty CA-P i FLOOR

Mają charakter zobowiązaniowy. Pojawiły się w '90 na rynku międzybankowych. Są to umowy o zmianie charakteru wierzytelności, najczęściej dające gwarancje nabywcy, że nie zmienią się warunki nabycia instrumentu bazowego. Nabywając instrument CA-P na kurs dolara 4zł nabywa się gwarancje na zakup dolara po tej cenie, bez względu na kurs. FLOOR to to samo, tylko dotyczy sprzedaży

ETF

Są to instrumenty o charakterze indeksowym (liczone są na podstawie indeksu jakiejś giełdy - IPU). Są to zazwyczaj jednostki uczestnictwa w funduszu, gdzie zyski liczone są od zmienności instrumentu bazowego.

Instrumenty pochodne

Instrumenty pochodne powstały już w średniowieczu. Na rynkach towarowych pojawiły się w '30. Na bankowych są znane od '40. Na kapitałowych pojawiły się w '70. Od 1998r. są notowane na WGPW. W Polsce instrumenty pochodne znane są od 1992r. i pierwsze pojawiły się na rynku bankowym, potem na międzybankowym, giełdach towarowych i CETO.

Instrumenty pochodne są umową stron stwierdzającą wzajemne rozliczenia lub roszczenia pieniężne bądź stwierdzającą fizyczną dostawę instrumentu bazowego w przyszłości. W Polsce ustawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi operuje pojęciem prawa pochodne, bo są to prawa, z których część ma charakter majątkowy, a część jest niemajątkowa. Na świecie przyjęło się używać pojęcia derywaty. Instrument pochodny to pewna umowa pomiędzy emitentem a nabywcą (holderem).

Umowa stwierdzająca, iż strony zobowiązują się warunkowo lub bezwarunkowo do realizacji tegoż instrumentu pochodnego w przyszłości i po z góry określonej cenie. Istotą instrumentu pochodnego jest to, że jego cena zależy od ceny instrumentu bazowego. Instrumentem bazowym mogą być:

Instrumentem bazowym jest instrument charakteryzujący się:

W Polsce dopuszczone do publicznego obrotu są:

Wszystkie te instrumenty funkcjonują na rynku bankowym i międzybankowym, na CETO, a na WGPW na dzień dzisiejszy notowane są tylko kontrakty terminowe i warranty - nie ma jeszcze opcji.

Kontrakty terminowe

Są najprostszym instrumentem. Jest to umowa równoważna: emitent i nabywca mają jednakowe prawa. Umowa ta stwierdza, że emitent kupi lub sprzeda holderowi (nabywcy kontraktu terminowego) instrument bazowy w przyszłości po z góry określonej cenie. Kontrakt ten może dotyczyć zarówno sprzedaży instrumentu bazowego jak i obowiązku kupna przez emitenta instrumentu bazowego. Kontrakty terminowe wywodzą się z konieczności zabezpieczenia się przed zmianami instrumentu bazowego w przyszłości. Nabywca kontraktu bazowego uzyskuje pewność, że kupi lub sprzeda instrument bazowy w przyszłości po cenie umownej. Kontrakty terminowe służą więc stabilizacji warunków finansowych, bowiem nabywca uzyskuje pewność co do realizacji transakcji w przyszłości. Cena realizacji umowy nazywa się ceną wykonania. Kontrakty terminowe na WGPW pojawiły się 16.I.1998r. i instrumentem bazowym był indeks WIG20. W przeciwieństwie do kontraktów terminowych na walutę realizacja kontraktów terminowych indeksowych i procentowych nie polega na fizycznej realizacji umowy, ale wyłącznie na dokonaniu rozliczenia polegającego na tym, że liczy się aktualny kurs instrumentu bazowego (KB) minus cena wykonania (CW) zawarta w standardzie kontraktu. Różnica jest zyskiem lub stratą dla nabywcy.

KB - CW = zysk/strata

Elementem zabezpieczającym realizację transakcji jest depozyt gwarancyjny. Jest to pewien procent wartości instrumentu, który musi uiścić nabywca kontraktu w momencie jego nabycia. Depozyt gwarancyjny jest zabezpieczeniem dla emitenta realizacji umowy, a dla inwestora jest kosztem nabycia kontraktu terminowego. W przypadku kontraktów terminowych depozyt stanowi kilka, kilkanaście % wartości instrumentu, a wartość ta (Wib) liczona jest jako cena instrumentu bazowego (Cib) razy przelicznik złotowy (P)

Cib * P = Wib

Wysokość tego depozytu uzależniona jest od zmienności kursów instrumentu bazowego. Najniższy depozyt wnosi się przy kursach walut, najwyższa dla akcji.

Wysokość tego depozytu jest sprawdzana po każdej sesji, czyli po każdej sesji inwestor musi zwiększyć depozyt lub ma nadwyżkę depozytu. Dodatkowo przyjęto, iż są dwa rodzaje depozytów:

Na WGPW zadebiutowały kontrakty terminowe na indeks, na walutę. Kontrakty futures są to kontrakty, które są wystandaryzowane i notowane na giełdach. Na rynku bankowym występują również kontrakty forwards, które najczęściej są niewystandaryzowane. Kontrakty terminowe służą minimalizacji ryzyka zmienności kursu instrumentu bazowego. Tak jak wszystkie pozostałe instrumenty pochodne wykorzystywane są w transakcjach zabezpieczających, czyli hedgingu, a dokładniej przy budowie portfela inwestycyjnego przy czymś, co się nazywa tworzeniem strategii inwestycyjnych.

Kontrakty terminowe mają swoją klasę i termin funkcjonowania na giełdzie. Zakończenie emisji danej serii zbiega się z terminem emisji kolejnej serii kontraktów terminowych

Opcje

Opcji nie ma jeszcze na WGPW. Występują podobnie jak kontrakty w odmianie dającej prawo kupna (call) instrumentu bazowego po z góry określonej cenie lub sprzedaży (put) instrumentu bazowego po z góry określonej cenie. Opcja jest umową nierównoprawną. Emitent bowiem musi wywiązać się z umowy, natomiast inwestor jest w sytuacji uprzywilejowanej ponieważ może ale nie musi jej zrealizować. Inwestor będzie realizował opcję wtedy, gdy mu się to opłaca, natomiast gdy mu się to nie opłaca nie domaga się od dostawcy realizacji umowy.

Opcje występują w dwóch odmianach: europejskiej lub amerykańskiej.

Odmiana europejska mówi, że nabywca może, ale nie musi domagać się realizacji umowy w terminie wykonania opcji. Odmiana amerykańska mówi, że inwestor może, ale nie musi jej zrealizować w każdym dowolnym momencie, nie później niż w terminie wykonania.

W przypadku opcji zabezpieczeniem realizacji umowy jest premia opcyjna. W przypadku, gdy inwestor nie realizuje umowy przepada mu ta premia. Premia opcyjna przepada nabywcy tylko wtedy, gdy nie zrealizuje opcji w terminie jej wykonania.

Wszystkim instrumentom pochodnym towarzyszy zjawisko dźwigni finansowej. Wynika ona z faktu, że nabywając opcję lub inny instrument pochodny nabywa się go za część wartości, za wysokość premii lub depozytu, natomiast zyski liczone są od całej wartości instrumentu.

Jest to instrument typowo spekulacyjny. Służy spekulacji z tytułu dźwigni finansowej - potencjalne zyski są zwielokrotnione.

Ryzyko instrumentów pochodnych jest prawie zero-jedynkowe.

Warranty

Pojawiły się w marcu 1998r. Pierwszym instrumentem bazowym były akcje Elektrimu. Później zaistniały warranty indeksowe, oparte o NIF. We wrześniu 99 dopuszczono do publicznego obrotu warranty na sprzedaż. Występują więc warranty na sprzedaż i na kupno.

Są dwa rodzaje wariantów:

Wararnt jest umową bezwarunkową. Warranty występują zarówno w odmianie europejskiej i amerykańskiej. Na centralnej Tabeli Ofert (CETO) występują te i te.

Warranty są obarczone większym ryzykiem i zwiększona stopą zwrotu. W momencie uruchomienia na giełdzie cieszyły się dużym zainteresowaniem. Dzisiaj mniejszy. To dlatego, że emitentem jest BRE Bank. Cena warrantu jest stosunkowo wysoka.

Podsumowanie

Organizacja giełdy papierów wartościowych w Warszawie

WGPW powstała w 1991r. na mocy ustawy z marca 1991r. opublikowanej w 1994r. Pierwsze notowanie na giełdzie miało miejsce 16.IV.1991r., a otwarcie 1.VII.1991r. W zasadzie było to nie powstanie giełdy tylko ponowne uruchomienie. Przed wojną funkcjonowało 9 giełd w Polsce. Były to giełdy kapitałowo-pieniężne, a ilość instrumentów była dużo większa niż obecnie.

Giełda w Warszawie była uruchomiona jako S.A. z udziałem Skarbu Państwa. Dwie grupy inicjatywne połączyły się. GPW działa jako grupa kapitałowa, w ramach której funkcjonuje:

Na 1 sesji zadebiutowało 5 spółek: EXBUD, Kable, Krosno, Próchnik i Tonsil. Jeszcze w 1991r. doszły Swarzędz, Żywiec, Wólczanka. Dzisiaj notowane jest ponad 200 spółek, a oprócz tego obligacje skarbowe, instrumenty pochodne (kontrakty terminowe i warranty), obligacje korporacyjne, oraz certyfikaty inwestycyjne funduszu powierniczego Skarbiec.

Na początku notowania odbywały się raz w tygodniu. Później 2 razy, a od października 1994r. notowania odbywają się 5 razy w tygodniu. Obroty dzisiaj przekraczają kilkaset milionów zł.

Już od 1989r. polska giełda współpracowała z Francuzami i od nich przejęto system organizacji oraz przejęto zasady ustalania kursów i realizacji rozliczeń transakcji. Współpraca była kontynuowana i rezultatem tego jest system Werset. Został wprowadzony w listopadzie 2000r. i obowiązuje do dzisiaj.

Podstawowe zasady organizacji rynku kapitałowego w Polsce

  1. Giełda Papierów Wartościowych i CeTO (Centralna Tabela Ofert) wzorowana na amerykańskiej giełdzie NASDAQ

  2. wszystkie papiery mają charakter zdematerializowany

  3. dopuszczenie do publicznego obrotu wymaga spełnienia różnych wymogów (wiarygodność emitenta)

  4. ceny (kursy) ustalane są na podstawie zleceń, zgodnie z pewnymi zasadami (algorytmem kursów) i kursy te mogą się zmieniać z sesji na sesję w ramach widełek kursów - na początku widełki te wynosiły +- 10%

Istotne zmiany, które nastąpiły po wprowadzeniu notowań ciągłych (1992r., czerwiec) wprowadziły dwoisty system ustalania kursów:

  1. tzw. kurs jednolity (inaczej zwany systemem punktowym lub fixingiem) polega na tym, że uczestnicy obrotu składają zlecenia na kupno lub na sprzedaż papierów wartościowych, zlecenia te idą do Warszawy do maklera specjalisty (typowanego przez BM, które opiekuje się daną spółką) i on ustala kurs i wszystkie transakcje na danej sesji w ramach tego systemu zawierane są po tym kursie. Do realizacji tego dochodzi, gdy znajdzie się druga strona, czyli gdy wolumen papierów na kupno jest zgodna z tym na sprzedaż. Gdy zgody nie ma to:

Cechy algorytmu ustalania kursu jednolitego:

Przeciwieństwem zlecenia PKC jest zlecenie z limitem ceny (Li). Limit stanowi górną granicę (w przypadku kupna) lub minimalny kurs (w przypadku sprzedaży) po jakim zleceniodawca chce sprzedać dany papier.

  1. system notowań ciągłych - w trakcie sesji składane mogą być zlecenia po różnych cenach, ale w ramach obowiązujących widełek. Do zawarcia transakcji dochodzi w czasie rzeczywistym lub zbliżonym do niego. Zawarcie transakcji następuje, gdy:

Po przejęciu sprzętu od Francuzów okazało się, że komputery są niesprawne, łączność jest najsłabszym ogniwem (TPSA), a system ten niósł mało informacji o spółkach. W 1995r. zaczęto myśleć o wprowadzeniu nowego systemu rozliczeń. W 1998r. podpisano umowę z giełdą paryską i firmą Euronet na nowy system rozliczeń giełdowych. Nazwano go Warset. System ten funkcjonował w Lyonie i na innych giełdach w Europie.

Warset

System zakładał, że miał być systemem pojemnym, niezawodnym, miał zapewniać wydajność i umożliwić wprowadzenie opcji do publicznego obrotu, instrumentów hybrydowych i umożliwić dostęp bezpośredni do maklera uczestniczącego w sesji.

System składa się z dwóch podsystemów:

Warset wprowadził istotne zmiany w:

  1. harmonogramie sesji

  2. rodzajach zleceń

  3. wprowadził nowe widełki kursów

  4. nowe informacje

Harmonogram sesji giełdowej

W kwietniu 2000r. dokonano pierwszej modyfikacji harmonogramu. Już w poprzednim systemie spółki podzielono na parkiety:

W zależności od parkietu występują różne kryteria dopuszczenia do publicznego obrotu. Dotyczą one kapitału, zysku, wielkości emisji i innych.

Do rynku podstawowego przypisano system notowań ciągłych. Dla równoległego wprowadzono system z dwoma fixingami, a dla wolnego system z jednym fixingiem. 8 kwietnia 2000r. zlikwidowano notowania z 1 fixingiem i przeniesiono wszystkie spółki notowane w tym systemie do notowań z 2 fixingami

Harmonogram systemu notowań ciągłych

W ramach tego systemu notowane są akcje i ich zamienniki:

Sesja podzielona jest na fazy i rozpoczyna się o 8 i jest to faza składania zleceń do Warszawy na giełdę przez BM. Zlecenia te są wystawiane na podstawie zleceń klientów.

O godz. 10 dla akcji i o 9 dla kontraktów terminowych jest faza fixingu (faza ustalenia kursu jednolitego). Kurs fixingu jest kursem otwarcia w następnej fazie, którą są notowania ciągłe. W fazie tej zlecenia składane są on-line. O godz. 16 kończy się faza notowań ciągłych i jest faza składania zleceń na fixing na zamknięcie i od 16:10 jest ten fixing i ostatnią fazą jest faza składania zleceń na następną sesję

Harmonogram systemu z dwoma fixingami

W systemie tych notowań notowane są wszystkie pozostałe instrumenty

Warset wprowadził nowe widełki kursów:

notowania ciągłe

2 fixingi

W szczególnych sytuacjach widełki mogą być rozszerzane, o czym decyduje zarząd, komisja papierów wartościowych i giełd

Rodzaje zleceń w systemie WARSET

System ten wprowadził nowe rodzaje zleceń. W poprzednim systemie funkcjonowały:

Inwestor ustala limit realizacji zlecenia, po którym przekroczeniu jeśli pozostała część jest niezrealizowana, traci ważność. Zlecenia te realizowane są w ostatniej kolejności. Rodzaje zleceń można łączyć ustalając np. określony termin, wielkość aktywacji i określając limit ceny. Stosowane są te kombinacje przy dużych zleceniach i w sytuacjach, gdy gracze są zrealizować minimalne marżę zysku, dlatego kombinacje zleceń wykorzystywane są w trakcie sesji

Transakcje pakietowe

System WARSET wprowadził możliwość zawierania transakcji pakietowych i pozaparkietowych

Transakcje pakietowe dotyczą zawieranych transakcji kupna i sprzedaży dużych pakietów, czyli powyżej pewnej wartości transakcji. Pakiet liczy min. 3mln zł. jeżeli dotyczy akcji najlepszych spółek wchodzących w skład indeksu WIG20. Pakiet musi liczyć min. 1mln zł. dla pozostałych spółek notowanych w systemie ciągłym. Dla pozostałej części pakiet musi liczyć 0,5mln zł. Przyjęto zasadę, że kurs jest ustalany indywidualnie pomiędzy stronami transakcji, ale różnica kursów pomiędzy kursem transakcyjnym, po którym dogadały się strony, a ostatnim kursem na danej sesji nie może być większa ja 0,5%. W przypadku, jeśli pakiet przekracza 6mln zł., to limit ten może być podniesiony o następne 0,5%.

Transakcje pozaparkietowe

Transakcje zawierane pomiędzy inwestorami instytucjonalnymi niezależnie od giełdy. Dotyczą najczęściej kupna lub sprzedaży pakietu kontrolnego. Transakcja ta może dotyczyć tylko i wyłącznie instytucji finansowych lub remitentów i wartość takiej transakcji min. 6mln zł. Różnica kursu transakcyjnego, a średni kurs z miesiąca poprzedzającego zawarcie transakcji nie może być większy lub mniejszy więcej niż 1,5% od kursu transakcyjnego. Z jednym wyjątkiem: za zgodą Komisji Papierów Wartościowych i Giełd widełki te mogą być podniesione o kolejne 1,5%. Najczęściej dotyczy to transakcji przejmowania akcji przez inwestora strategicznego.

Rozwój polskiego rynku kapitałowego

Rynek kapitałowy jest istotnym elementem transformacji. Reaktywowany został w 1991r. Miernikiem rozwoju jest kapitalizacja giełdy. W 1992r. kapitalizacja giełdy stanowiła 0,5% PKB. Dziś 10%. W stosunku do świata to i tak mało. Rozwój rynku w Polsce można podzielić na pewne etapy (periodyzacja rozwoju). Daty podziału są umowne i można wydzielić kilka faz:

  1. faza organizacji (początek 16 kwietnia 1991r.) - nazwa pochodzi stąd, że jest to początek tworzenia giełdy, pierwsze wyceny giełdowe, zmiany organizacyjne, sztandarową organizacją jest Bank Śląski, który stał się synonimem sukcesu. W fazie tej dominują drobni ciułacze, którzy nie znają się na giełdzie. Jest to prawie czysty rynek doskonały

  2. faza manipulacji (1 październik 1994) - od tego dnia pełen tydzień sesyjny. Istotą tej fazy jest tworzenie się nielegalnych związków graczy giełdowych (pool - spółdzielni). Jest to okres przestępstw przeciwko ustawie o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Zasadą jest: „każdy sposób zarabiania pieniędzy jest dobry”. Przestępstwa także maklerów - zaczęli działać na własny rachunek. Przestępstwa zarządów, prezesów

  3. faza spekulacji (16 styczeń 1998) - nazwa wywodzi się od spekulacyjnego charakteru instrumentów pochodnych, które zadebiutowały w 1998r. Dzisiaj większość spekuluje na kontraktach terminowych. Faza ta charakteryzuje się również tym, że zwiększa się rola instytucji finansowych na giełdzie i właśnie one decydują na giełdzie. Instytucje zachowują się nie jak inwestorzy, lecz drobni gracze. Wzrasta znaczenia kapitału zagranicznego (dziś 85% transakcji to kapitał zagraniczny)

  4. faza konsolidacji (listopad 2000r.) - zapoczątkowana wprowadzeniem systemu WARSET - jest to faza związana z jednostronnym podporządkowaniem polskiego rynku rynkom światowym na takiej zasadzie, że jeśli coś złego się dzieje na innych rynkach, to polska giełda spada. Jeśli dzieje się coś dobrego, to nie zawsze ma to przełożenia na polską giełdę.

  5. faza rynku dojrzałego (jeszcze nie nadeszła) - funkcjonują inwestorzy jak i gracze, na którym dominują duże i silne przedsiębiorstwa. W Polsce (KGHM, TPSA, PKN).

Na 200 polskich spółek średniej wielkości w skali europejskiej jest zaledwie kilka.

Cechy polskiego niedoskonałego rynku kapitałowego (rynku wschodzącego)

Określa się ten okres mianem rynku niedoskonałego, który charakteryzuje się cechami specyficznymi

Skutkiem tych cech są specyficzne wahania kursów na giełdzie

Cechy rynku kapitałowego:

Cechy dotyczące samej giełdy:

Prowizje mogą przekraczać 4%. Na świecie prowizje są nieporównywalnie niższe

Analiza techniczna

Kursy podlegają wahaniom. Mechanizm wynika z prawa gry popytu i podaży i jest integralnie związany z giełdą. Występuje tylko i wyłącznie na giełdzie i ma charakter rynku doskonałego. Składa się z trzech elementów:

jest diagnozowanie i prognozowanie na podstawie diagnozy. Ma to na celu podejmowanie prawidłowych decyzji (kiedy i co kupić/sprzedać). Na potrzeby tego wymyślono analizę techniczną i fundamentalną

Analiza techniczna

Zakłada że kurs na sesji t zależy od kursu na sesji t-1

Kt=fKt-1

Oznacza to, że jeżeli kursy wzrastały przez 3 sesje, to na 4 powinny spaść. Przyczyną są decyzje inwestycyjne. Jeżeli kursy spadają, to cena jest niska. Jak cena jest niska, to ludzie kupują

Analiza fundamentalna

Wychodzi z założenia wartości i odpowiada na pytanie: dlaczego inwestor kupuje akcje spółki, której kursy są poniżej wartości i sprzedaje akcje tych spółek, których kursy są powyżej wartości

Analiza portfelowa

To zasady doboru, weryfikacji i modyfikacji portfeli inwestycyjnych. Istotą tworzenia portfela jest chęć dywersyfikacji jego składowej - im więcej elementów, tym mniejsze ryzyko. Służy do tego, żeby zoptymalizować portfel przede wszystkim pod kątem ryzyka. Dalszym skutkiem doboru portfela jest minimalizacja ryzyka poprzez transakcje hedgingowe lub poprzez budowę strategii inwestycyjnych (dobór składowych portfela)

Analiza techniczna jest umiejętnością diagnozowania i przewidywania kursów na podstawie zachowania się kursów w przeszłości. Analiza ta wywodzi się z metod subiektywnych. Mimo to narzędzia ilościowe są przedstawiane na wykresach.

Etapy analizy technicznej

  1. Rozpoznanie trendów w analizowanym zakresie czasowym i podmiotowym (wzrostowy, spadkowy, boczny) - w zależności od tego, jaki charakter ma spekulacja, trzeba znaleźć takie walory, które dopasowują się do trendu, jeśli spekulujemy na wzrost kursu, trzeba wyszukać spółki o trendzie wzrostowym. Jeśli spekulujemy na spadek kursów, to wtedy trzeba znaleźć spółki o trendzie spadkowym

  1. Ustalenie zbioru walorów wykazujących istnienie wyrażanych trendów, których charakter i kierunek zgodny jest z oczekiwaniami i preferencjami inwestora

  1. Identyfikacja cykli giełdowych, ustalenie położenia punktów zwrotnych cykli i faz, określenie długości i amplitudy wahań

Cykl giełdowy to okres, który mija od górnego go górnego punktu zwrotnego, są odchyleniami od trendu i realizują się w kanałach trendu. Tak jak cykle koniunkturalne można je charakteryzować wg cech morfologicznych:

0x08 graphic
0x01 graphic

Na podstawie tych cech można wyróżnić jeszcze:

Cykle potrzebne są do diagnozy i do prognozy. Wyznaczają granicę zysku spekulacyjnego. Bez znajomości cykli nie ma prawidłowej gry

spekulacyjnej

  1. Analiza formacji czyli zbioru obiektów lub kształtów uwidocznionych na wykresach, które wskazują albo na kontynuację trendu krótkookresowego albo na zmianę trendu. Formacje są subiektywne. Można je podzielić ze względu na to czy jest to jeden obiekt, czy grupa obiektów. Formacje są charakterystyczne dla różnych wykresów:

Formacje można charakteryzować ich sprawdzalnością. Jedną z pierwszych formacji jest formacja head&schoulders. Jeśli zostanie ona potwierdzona przez wielkość obrotów, to sprawdza się w 90-99%

Inne formacje:

W '50 zaczęto tworzyć inne narzędzia niż formacje. Były to proste narzędzia statystyczne. Zaczęło się od badania średnich: o różnym przekroju - najczęściej ruchomych. Dzisiaj wykorzystuje się je najczęściej (3,7,21,54 sesyjne) Zauważono, że jeżeli średnia krótsza przecina średnią dłuższą od dołu - wzrost kursów. Jeżeli krótszą przecina dłuższą od góry - spadek kursów. Wykorzystuje się też średnie geometryczne i logarytmiczne. Później zaczęto tworzyć wskaźniki statystyczne wykorzystujące koncepcje kanałów trendu - istota: kursy muszą wrócić do kanałów. Pojawiło się szereg narzędzi statystycznych obrazujących kanały, np. wstęga Bollingera. W '80 zaczęto tworzyć wskaźniki specyficzne tylko giełdzie. Najważniejsze z nich to:

  1. Oszacowanie prawdopodobieństwa podjęcia prawidłowych decyzji - oszacowanie ryzyka.

  1. Wybór wariantów decyzyjnych na podstawie następujących kryteriów:

  1. Weryfikacja decyzji w przypadku zmian kursów niezgodnych z oczekiwaniami, wycofanie się z inwestycji, działania minimalizujące negatywne skutki, np. transakcje hedgingowe.

W latach '90 powstały pierwsze programy komputerowe do analizy technicznej (Omega oraz Metastock). W połowie lat '90 pojawiły się wskaźniki zwane barometrami koniunktury, badające nastawienie konsumentów. W końcu '80 powstały pierwsze sieci neuronowe na potrzeby wojskowe. Sieci mają to do siebie, że się uczą. Najbardziej znaną siecią jest sieć Neuronics. Sieci są wykorzystywane dość powszechnie i cieszą się sporym powodzeniem

Dwie podstawowe metody minimalizacji strat:

  1. hedging - transakcje zabezpieczające

  2. dywersyfikacja portfela - tworzenie strategii inwestycyjnej

Teoria cyklu na podstawie teorii Elliotta

Cykl składa się z dwóch faz:

Każda z faz dzieli się na fale: spadkowe i wzrostowe.

W przypadku trendu wzrostowego w fazie impulsu jest 5 fal. W fazie spadku są 3 naprzemienne fale. W przypadku trendu spadkowego układ fal jest odwrotny: w fazie spadku 5 fal, w fazie wzrostu trzy.

Analiza fundamentalna

Jest to też metoda prognozowania kursów i optymalizacji decyzji, ale wychodzi z innego założenia niż analiza techniczna. Wychodzi z założenia, że:

0x01 graphic

Charakteryzuje się tym, że nie występuje zmienna losowa (przypadkowe zmiany kursów)

Zmienne A1, A2 itd. mogą się kształtować pod wpływem:

Analiza fundamentalna ma mniejszy zakres zastosowania niż techniczna. Zwykle stosuje się ją tylko do akcji oraz w mniejszym stopniu do obligacji, jeszcze mniejszym w stosunku do instrumentów pochodnych. W przypadku akcji można założyć, że:

0x01 graphic

Ww - wartość wewnętrzna

ale tylko w długim okresie czasu. W krótkim wpływ ma spekulacja giełdowa

W długim okresie czasu wartość wewnętrzna powinna wzrastać. Spekulacje powodują, że w krótkim okresie czasu kurs ulega wahaniom i odchyleniom (wartości nadwartościowe i podwartościowe) Jeśli przyjmie się, że kurs jest poniżej wartości wewnętrznej powinno się kupować, a jeśli powyżej kupić.

Celem ostatecznym jest określenie:

Wartość wewnętrzna jest to zdolność do generowania zysków dzisiaj i w przyszłości. Zdolność ta zależy od:

Najważniejsze są wyniki finansowe, bowiem decydują na stan teraźniejszy i przyszły stanu majątkowego

Spółki giełdowe mają obowiązek publikacji sprawozdań finansowych w przekroju miesięcznym (informację), w przekroju kwartalnym (raport) w układzie półrocznym (w pełnym zakresie) w układzie rocznym (narastająco za trzy lata) oraz w układzie biznes planu (5 lat do tyłu i do przodu). We wszystkich tych informacjach zawarte są podstawowe dane statystyczne i na podstawie narzędzi analizy finansowej można określić jaka jest wartość wewnętrzna spółki. Pakiet informacyjny powinien również zawierać opinię biegłego.

Podstawowe wskaźniki przydatne do oceny sytuacji i perspektyw.

  1. Oparte na zysk i koszty

    1. rentowność brutto, netto

    2. płynności (1, 2, 3)

    3. sprawności (rotacja należności, zapasów)

    4. zadłużenia

    5. produktywności (sprzedaży itp.)

    6. efektywności - wskaźniki ogólne