WŁADZA USTAWODAWCZA

Władza zwierzchnia:

Konstytucja Art. 4. 1. Władza zwierzchnia Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. 2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

Podział i równowaga władz:

Konstytucja Art. 10. 1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej. 2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.

Władza ustawodawcza w Polsce:

Konstytucja Art. 95. 1. Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat. 2. Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.

Artykuł 95, określa podstawowe funkcje obu organów (władza ustawodawcza). Jedynie Sejm sprawuje kontrolę nad rządem (w zakresie określonym przez Konstytucję i inne ustawy).

Zakres ustawodawstwa jest praktycznie nieograniczony - brak jest materialnych ograniczeń ustawodawstwa. W Konstytucji z 1997 roku zrezygnowano bowiem z możliwości upoważnienia rządu do wydawania rozporządzeń z mocą ustawy.

Sejm nie ma pozycji nadrzędnej w stosunku do pozostałych organów państwa, bo ustrój opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej (Art.10.).

Parlament pełni 2 funkcje:

1. ustawodawcza - stanowi przepisy prawa (w postaci ustaw) powszechnie obowiązujących w każdej sprawie, w tym także najistotniejszych dziedzinach dla państwa (zmiana Konstytucji, budżet państwa, regulacje ustroju politycznego i gospodarczego, praw i wolności obywateli).

2. kontrolna - prawo kontrolowania poczynań rządu i pośrednio wpływania na kierunek prowadzonej przez rząd polityki. Są w Polsce ściśle ograniczone i wykonywane tylko przez jedną izbę parlamentu - Sejm.

Obecnie Sejm i Senat są praktycznie jedynymi organami wyposażonymi w uprawnienia ustawodawcze. Nie dotyczy to jednak podziału kompetencji pomiędzy izbami.

Zasada dwuizbowości:

a. znaczenie węższe - ciało ustawodawcze złożone z dwóch izb.

b. znaczenie szersze - dwa organy o charakterze przedstawicielskim uznane w Konstytucji za organy sprawujące w państwie władzę ustawodawczą (Konstytucja Art.10 ust. 2).

Dwuizbowość nierównorzędna dotyczy nie tylko rozpatrywania przez Sejm poprawek Senatu, lecz również możliwości ich inicjowania przez Senat w przypadku ustaw nowelizujących. Uzasadnia to pogląd, że w przypadku kompetencji ustawodawczych istnieje domniemanie kompetencji Sejmu (czyli to co robi Senat, to w domyśle robi to też Sejm).

Sejm decyduję w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o:

• stanie wojny - uchwałę tą może podjąć jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium RP lub zobowiązania do wspólnej obrony przeciwko agresji

• o zawarciu pokoju

• przedłużeniu stanu wyjątkowego.

Parlament udziela władzy wykonawczej na pewne działania, np. na ratyfikację umów międzynarodowych (żeby ją ratyfikować potrzebna jest zgoda wyrażona w ustawie). A jeżeli premier ma zamiar przedłożenia prezydentowi do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, to premier musi powiadomić o tym Sejm.

FUNKCJA KREACYJNA

Zgodnie z Konstytucją parlament posiada pewne kompetencje w zakresie powoływania i obsadzania najważniejszych stanowisk w państwie: RPO, RPDz, Prezesa NIK, Prezesa IPN, GIODO Prezesa KRRiT, itd.

Autonomia izb parlamentarnych wyraża się w:

• osobne regulaminy

• osobny budżet dla każdej z izb

• odrębne kancelarie

• wyłączenie budżetu parlamentu spod kontroli ministra finansów.

Wybory:

Konstytucja Art. 96. 1. Sejm składa się z 460 posłów. 2. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.

Konstytucja Art. 97. 1. Senat składa się ze 100 senatorów. 2. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.

Konstytucja Art. 100. 1. Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy. 2. Nie można kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu. 3. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.

Konstytucja Art. 101. 1. Ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy. 2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyborów na zasadach określonych w ustawie.

Sejm i Senat pochodzą z wyborów i swoją legitymizację do działania czerpią z faktu udzielenia reprezentantom przez naród mandatu do reprezentowania swojej woli.

Bierne prawo wyborcze:

Konstytucja Art. 99. 1. Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat. 2. Wybrany do Senatu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat. 3. Wybraną do Sejmu lub do Senatu nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.

Czynne prawo wyborcze:

Konstytucja Art.62. 1. Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat. 2. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych.

Wybory większościowe (czteroprzymiotnikowe)

Wybory powszechne - tzn. że każdy obywatel Polski, który ukończył 18 lat może iść i zagłosować, pod warunkiem, że nie jest częściowo lub całkowicie ubezwłasnowolniony przez sąd w zakresie praw politycznych.

Wybory równe:

a. formalne - każdy wyborca ma jeden głos lub tę samą liczbę głosów

b. materialne - siła głosu każdego wyborcy jest taka sama.

Wybory bezpośrednie - każdy wyborca oddaje swój głos bezpośrednio na kandydata

Wybory pośrednie - wyborcy wybierają elektorów, a dopiero ci głosują na kandydatów (USA)

Wybory tajne - nie ma prawa ani możliwości sprawdzenia w jaki sposób wyborca głosował. W niektórych państwach tajność jest prawem, a w niektórych obowiązkiem.

Zasada większości - określa sposób wyłonienia zwycięzcy. W świetle zasady większości mandat dostaje kandydat, który dostał większość głosów. Wyróżniamy większości:

• względną - kandydat uzyskuje najwięcej głosów, nawet jeśli jest to mniej niż połowa (+wynik zawsze jest ostateczny, - mandat może otrzymać kandydat, na którego głosowało mniej niż 50% społeczeństwa)

• bezwzględną - to co najmniej 50% + 1 głos (+kandydat dostaję więcej niż 50% głosów, - wybory trzeba często powtarzać)

• kwalifikowaną - specjalna większość, np. 2/3, 3/5 itp.

Wybory proporcjonalne (pięcioprzymiotnikowe) - proporcjonalnie dzieli się mandaty do ilości głosów, więc okręgi muszą być wielomandatowe:

• metoda d'Hondta

• metoda Saint Lague

• metoda Hagenbacha-Bischoffa

KADENCJA - okres udzielonych parlamentowi pełnomocnictw, a więc taki, na jaki został on wybrany i w jakim sprawować może swe funkcje w określonym składzie, pochodzącym z jednych wyborów.

Konstytucja Art. 98. 1. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnią kadencję. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. 2. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu. 3. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjęto większością co najmniej 2/3 głosów w ustawowej liczbie posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednocześnie skrócenie kadencji Senatu. Przepis ustępu 5 stosuję się odpowiednio. 4. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Wraz ze skróceniem kadencji Sejmu skrócona zostaje również kadencja Senatu. 5. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzeniu wyborów. 6. W razie skrócenia kadencji Sejmu stosuje się odpowiednio przepisy ustępu 1.

Kadencja Sejmu i Senatu może ulec wydłużeniu:

Konstytucja Art. 228. 7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzone referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzone wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.

Stan wojenny - może wprowadzić Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów, w razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na państwo lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji (Konstytucja Art. 229)

Stan wyjątkowy - zarządza Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Rady Ministrów na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, na części lub całości terytorium państwa, wtedy, gdy istnieje zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego. Przedłużenie tego stanu może nastąpić tylko raz i na czas nie dłuższy niż 60 dni (Konstytucja Art. 230).

Stan klęski żywiołowej - może zarządzić Rada Ministrów w celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej. Na czas nie dłuższy niż 30 dni. Przedłużenie może nastąpić, ale za zgodą Sejmu (Konstytucja Art. 232).

Konstytucja Art. 116. 1. Sejm decyduje w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej o stanie wojny i o zawarciu pokoju. 2. Sejm może podjąć uchwałę o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji. Jeżeli Sejm nie może się zebrać na posiedzenie, o stanie wojny postanawia Prezydent Rzeczypospolitej.

W Konstytucji nie mówi się o „rozwiązaniu parlamentu”, ale o „skróceniu kadencji”. Konstytucja określa 4 przypadki, kiedy to jest możliwe:

A.i B.

Konstytucja Art. 98. 3. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjęto większością co najmniej 2/3 głosów w ustawowej liczbie posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednocześnie skrócenie kadencji Senatu. Przepis ustępu 5 stosuję się odpowiednio. 4. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Wraz ze skróceniem kadencji Sejmu skrócona zostaje również kadencja Senatu.

C . Zarządzenie skrócenia kadencji Sejmu przez Prezydenta - obligatoryjne (2 próby)

Konstytucja Art. 155. 1. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3, Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. 2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ustępie 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.

D. Zarządzenie skrócenia kadencji Sejmu przez Prezydenta - fakultatywne

Konstytucja Art. 225. Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji.

SESJA - okres w ramach kadencji parlamentu, w którym ma on prawo wykonywać swoje konstytucyjne kompetencje.

W zależności od postanowień Konstytucji parlament może obradować w roku w trakcie trwania jednej lub częściej dwóch sesji zwyczajnych. Termin zwołania sesji parlamentu uzależniony jest przy tym najczęściej od decyzji głowy państwa.

Permanencja pracy parlamentu - izba może obradować i podejmować uchwały w ciągu całej kadencji od momentu swojego ukonstytuowania. Nie nakłada to jednak w żadnym razie obowiązku określonej częstotliwości odbywania posiedzeń.

POSIEDZENIE IZBY - czas obrad izby, objęty jednym i tym samym porządkiem. Może trwać więcej niż jeden dzień, może też być przedzielony przerwą w obradach.

Zasady działania parlamentu:

1. Zasada jawności - oznacza, że posiedzenia Sejmu są jawne i publiczne, poza określonymi prawem przypadkami. Służyć temu ma możliwość udziału publiczności w posiedzeniach, a także udział mediów.

2. Tajność obrad Sejmu - niejawność posiedzenia uchwala Sejm na wniosek Prezydium lub Senatu (co najmniej 10 senatorów) lub na wniosek grupy co najmniej 30 posłów, gdy wymaga tego dobro państwa.

3. Prawo obywateli do informowania - obejmuje prawo do wstępu na posiedzenia kolegialnych organów państwa, pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji głosu i obrazu.

Konstytucja Art. 113. Posiedzenia Sejmu są jawne. Jeżeli wymaga tego dobro państwa, Sejm może bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, uchwalić tajność obrad.

Jeżeli w Konstytucji jest mowa o posłach, to odnosi się to również do senatorów:

Konstytucja Art. 108. Do senatorów stosuję się odpowiednio przepisy art. 103-107

Konstytucja Art. 102. Nie można być jednocześnie posłem i senatorem.

Mandat przedstawicielski:

Konstytucja Art. 104. 1. Posłowie są przedstawicielami Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców. 2. Przed rozpoczęciem sprawowania mandatu posłowie składają przed Sejmem następujące ślubowanie: „Uroczyście ślubuję rzetelnie i sumiennie wykonywać obowiązki wobec Narodu, strzec suwerenności i interesów Państwa, czynić wszystko dla pomyślności Ojczyzny i dobra obywateli, przestrzegać Konstytucji i innych praw Rzeczypospolitej Polskiej.” Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania „Tak mi dopomóż Bóg”. 3. Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.

Mandat przedstawicielski to upoważnienie do działania w imieniu wyborców, udzielone poprzez wybory. Obejmuje:

• prawo do przedstawiania opinii

• głosowania nad kwestiami będącymi przedmiotem dyskusji.

Mandat przedstawicielski jest udzielony na czas określony - na czas kadencji.

Rodzaje mandatów przedstawicielskich:

A. Mandat wolny (taki występuje w Polsce) jest:

• GENERALNY: deputowany jest przedstawicielem całego narodu

• NIEZALEŻNY: zachowuje prawo do działania zgodnie z własnymi poglądami i orientacjami politycznymi

• NIEODWOŁYWALNY: nie może być odwołany przed upływem kadencji.

B. Mandat imperatywny:

• deputowany jest przedstawicielem wyborców swojego okręgu

• zobowiązany jest do uwzględniania opinii i oczekiwań własnego elektoratu

• może być odwołany przed upływem kadencji.

Poseł nie jest prawnie związany programem głoszonym w toku wyborów. Nie można mu zakazać prowadzenia polityki sprzecznej z programem wyborczym, który był akceptowany przez obywateli w czasie wyborów. W świetle Konstytucji, posłowie i senatorowie są prawnymi reprezentantami suwerena (narodu), a nie partii politycznych lub grup wyborców.

Przez obowiązki parlamentarzysty należy rozumieć nałożone na niego przez normy prawne nakazy określonego zachowania, przez jego prawa zaś zespół uprawnień dających mu możliwość pełnienia funkcji przedstawiciela oraz stwarzających niezbędne warunki do realizacji jego mandatu.

Prawa i obowiązki posła i senatora są określone w:

• Ustawie o wykonywaniu mandatu posła i senatora w rozdziale 3, Art. 13-18

• Regulaminie Senatu, Dział III, Art. 18 - 28.

Podstawowe prawa i obowiązki posła i senatora:

• zobowiązany jest do obecności i czynnego udziału w posiedzeniach Sejmu, Senatu, a także ZN, a także ich organów do których zostali wybrani

• obowiązek informowania o pracy Sejmu (Senatu) wyborców

• obowiązek składania oświadczeń majątkowych

• prawo do zorganizowania w terenie biura poselskiego (senatorskiego), do zatrudnienia pracowników tego biura i do uzyskiwania na te cele środków finansowych z budżetu

• prawo do wyrażania swojego stanowiska,

• prawo do zgłaszania wniosków w sprawach rozpatrywanych na posiedzeniu Sejmu (Senatu) i jego organów

• prawo do wybierania i bycia wybieranym do organów Sejmu (Senatu)

• prawo do uczestniczenia w podejmowaniu inicjatyw ustawodawczych

• prawo wnoszenia interpelacji i zapytań poselskich (Sejm tylko)

• prawo do otrzymywania informacji i wyjaśnień od Rady Ministrów i odpowiednich organów, instytucji samorządowych i państwowych

• prawo do tworzenia klubów i kół poselskich (senackich)

• prawo do bezpłatnych przejazdów środkami transportu na ternie kraju.

IMMUNITET FORMALNY I MATERIALNY:

Konstytucja Art. 105. 1. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu. 2. Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej. 3. Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym. 4. Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. W takim przypadku nie stosuje się przepisów ustępu 2 i 3. 5. Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego. 6. Szczegółowe zasady pociągania posłów do odpowiedzialności karnej oraz tryb postępowania określa ustawa.

Nietykalność posła lub senatora określa ustęp 5!

Na to, co popularnie nazywamy immunitetem składają się zasadniczo 2 uprawnienia. Są nimi nietykalność oraz immunitet we właściwym tego słowa znaczeniu. Nietykalność oznacza zakaz aresztowania lub w inny sposób ograniczenia wolności parlamentarzysty bez zgody izby. Z kolei immunitet możemy podzielić na:

a. formalny - polega nie na wyłączeniu odpowiedzialności, a jedynie na wprowadzeniu utrudnień dotyczących pociągania parlamentarzysty do określonego rodzaju odpowiedzialności. Dotyczy jedynie odpowiedzialności karnej. Nie wchodzi do zakresu tego immunitetu odpowiedzialność cywilna lub zawodowa.

b. materialny - wyłączający odpowiedzialność za określone kategorie.

Gwarancją wolnego mandatu parlamentarnego jest immunitet materialny. Instytucja ta uchyla karalność czynu przestępczego. Poseł lub senator nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł lub senator odpowiada przed Sejmem lub Senatem. Immunitet nie wyłącza jednak odpowiedzialności za czyny naruszające dobra osobiste.

W wypadku naruszenia praw osób trzecich poseł lub senator może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą izby. Za naruszenie dóbr osobistych innych osób żeby pociągnąć do odpowiedzialności karnej posła lub senatora też potrzebna jest zgoda Sejmu lub Senatu.

Pociągnięcie do odpowiedzialności może nastąpić tylko za czyn wskazany we wniosku, który był podstawą wyrażenia zgody przez Sejm lub Senat. Pociągnięcie do odpowiedzialności za czyn inny, niż określony we wniosku wymaga zatem odrębnej zgody izby. Zakaz pociągania posła lub senatora do odpowiedzialności karnej i karno-administracyjnej bez zgody Sejmu lub Senatu dotyczy również czynów popełnionych przed uzyskaniem mandatu.

Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła lub senatora ulega na żądanie Sejmu lub Senatu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. Zawieszeniu ulega również na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym.

Poseł lub senator nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu lub Senatu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewniania prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się marszałka Sejmu lub Senatu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

Wyrażenie zgody na uchylenie immunitetu następuje w drodze uchwały.

Ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora Art. 7b. 1.Wniosek o wyrażenie zgody na pociągnięcie posła lub senatora do odpowiedzialności karnej w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego składa się za pośrednictwem Prokuratora Generalnego. 2.Wniosek o wyrażenie zgody na pociągnięcie posła lub senatora do odpowiedzialności karnej w sprawie o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego składa oskarżyciel prywatny, po wniesieniu sprawy do sądu.

Ustawa o wykonywaniu mandatu posła i senatora Art. 7c. 1. Wniosek o wyrażenie zgody na pociągnięcie posła lub senatora do odpowiedzialności karnej składa się Marszałkowi Sejmu lub Marszałkowi Senatu, który kieruje ten wniosek do organu właściwego do rozpatrzenia wniosku na podstawie regulaminów Sejmu lub Senatu, zawiadamiając jednocześnie posła lub senatora, którego wniosek dotyczy, o treści wniosku. 2. Organ właściwy do rozpatrzenia wniosku, o którym mowa w ust. 1, powiadamia posła lub senatora, którego wniosek dotyczy, o terminie rozpatrzenia wniosku. 3. Na żądanie organu właściwego do rozpatrzenia wniosku, o którym mowa w ust. 1, sąd albo odpowiedni organ, przed którym toczy się postępowanie wobec posła lub senatora, udostępnia akta postępowania. 4. Poseł lub senator, którego wniosek dotyczy, przedstawia organowi właściwemu do rozpatrzenia wniosku, o którym mowa w ust. 1, wyjaśnienia i własne wnioski w tej sprawie w formie pisemnej lub ustnej. 5. Po rozpatrzeniu sprawy organ właściwy do rozpatrzenia wniosku, o którym mowa w ust. 1, uchwala sprawozdanie wraz z propozycją przyjęcia lub odrzucenia wniosku. 6. Sejm lub Senat wyraża zgodę na pociągnięcie posła lub senatora do odpowiedzialności karnej w drodze uchwały podjętej bezwzględną większością głosów ustawowej liczby posłów lub senatorów. Nieuzyskanie wymaganej większości głosów oznacza podjęcie uchwały o niewyrażeniu zgody na pociągnięcie posła lub senatora do odpowiedzialności karnej. 7. Przepisy ust. 1-6 oraz art. 10a stosuje się odpowiednio do rozpatrzenia wniosku, o którym mowa w art. 7b ust. 5.

NIEPOŁĄCZALNOŚĆ STANOWISK - INCOMPATIBILITAS

Konstytucja Art. 103. 1. Mandatu posła nie można łączyć z funkcją: - Prezesa NBP - Prezesa NIK - Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców - członka Rady Polityki Pieniężnej - członka KRRiT - ambasadora - zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu - zatrudnieniem w Kancelarii Senatu - zatrudnieniem w Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej - zatrudnieniem w administracji rządowej. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej. 2. Sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego. 3. Inne przypadku zakazu łączenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania może określić ustawa.

Posłowie i senatorowie nie mogą posiadać pakietu większego niż 10% udziałów lub akcji w spółkach prawa handlowego z udziałem państwowych lub komunalnych osób prawnych albo podmiotów gospodarczych, w których uczestniczą takie osoby. Udziały lub akcje przekraczające ten pakiet powinny być zbyte przez posła lub senatora przed I posiedzeniem Sejmu lub Senatu.

Konstytucja Art. 107. 1. W zakresie określonym ustawą poseł nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiągnięciem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku. 2. Za naruszenie zakazów, o których mowa w ustępie 1, poseł, uchwałą Sejmu podjętą na wniosek Marszałka Sejmu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.

Obowiązek składania oświadczenia majątkowego - co roku do 15 marca na ręce Marszałka Sejmu lub Senatu.

Posłowie lub senatorowie są zobowiązaniu również do powiadomienia Marszałka Sejmu lub Senatu o zamiarze podjęcia dodatkowych zajęć, z wyjątkiem działalności podlegającej prawu autorskiemu lub prawom pokrewnym.

Rejestr korzyści - korzyści uzyskane przez posłów lub senatorów lub ich małżonków. Charakter jawny i ma być prowadzony oddzielnie dla posłów i senatorów przez właściwych marszałków. Marszałkowie Sejmu i Senatu mają obowiązek podania raz do roku do publicznej wiadomości danych zawartych w rejestrze.

Kodyfikacja zasad etyki parlamentarnej

Zgodnie ze stosowną uchwałą poseł winien się kierować w swojej służbie publicznej obowiązującym porządkiem prawnym, ogólnie przyjętymi zasadami etycznymi oraz solidarną troską o dobro wspólne. Dodatkowo w uchwale wspomniano 4 szczegółowe zasady mające zagwarantować zachowanie posła odpowiadające godności piastowanego mandatu:

1. Zasada bezinteresowności - nakłada na posłów powinność kierowania się interesem publicznym. W szczególności poseł nie powinien wykorzystywać swej funkcji w celu uzyskania korzyści dla siebie i osób bliskich oraz przyjmować korzyści, które mogłyby mieć wpływ na jego działalność jako posła.

2. Zasada jawności - nakłada na posła powinność ujawniania związku interesu osobistego z decyzją, w której podjęciu uczestniczy.

3. Zasada rzetelności - określa powinność należytego wypełniania przez posłów swoich obowiązków oraz kierowania się w swojej działalności wymogami merytorycznymi.

4. Zasada dbałości o dobre imię Sejmu - nakłada na posłów powinność unikania zachowań, które mogą godzić w dobre imię Sejmu.

Każdy poseł i senator może być członkiem tylko jednego klubu lub koła. Nie dotyczy to możliwości członkostwa w zespołach poselskich lub senatorskich, które zrzeszają swych członków na innej niż polityczna podstawie.

Zgodnie z Regulaminem Sejmu władze klubów, kół lub zespołów poselskich podają do wiadomości Prezydium Sejmu ich składy osobowe oraz wiążące członków tych klubów, kół lub zespołów regulaminy (statuty wewnętrzne).

Klub parlamentarny - 15 posłów (7 senatorów)

Koło poselskie/senatorskie - co najmniej 3 posłów/senatorów

Działalność klubów parlamentarnych w istotny sposób wpływa na pracę całej izby. Niekiedy mają one uprawnienia wyraźnie wskazane, kiedy indziej wynikające ze zwyczajów parlamentarnych. Zwyczajowe jest np. prawo zarządzenia przez marszałka na wniosek klubu przerwy w obradach, potrzebnej do konsultacji międzyklubowej. Warto pamiętać, że 15 posłów wystarczy też do możliwości samodzielnego wnoszenia projektów ustaw i uchwał w Sejmie.

Przynależność do klubu wpływa na wykonywanie mandatu poselskiego. Wewnętrzne regulaminy klubów dość powszechnie przyjmują bowiem instytucję dyscypliny głosowania oraz uzależniają możliwość korzystania przez posła z niektórych uprawnień, takich jak, np. składanie podpisu pod projektami ustaw lub występowania z interpelacjami i zapytaniami, od powiadamiania o tym władz klubu.

Organizacja wewnętrzna Sejmu i Senatu:

MARSZAŁEK

W Polsce uprawnienia do kierowania obradami i pracą izby ma Marszałek.

Konstytucja Art. 110. 1. Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków. 2. Marszałek Sejmu przewodniczy obradom Sejmu, strzeże praw Sejmu oraz reprezentuje Sejm na zewnątrz. 3. Sejm powołuje komisje stałe oraz może powoływać komisje nadzwyczajne.

Pozycja marszałka dzięki ustawie zasadniczej jest bardzo wzmocniona. Nie tylko przewodniczy obradom, ale i strzeże praw Sejmu i reprezentowania go na zewnątrz.

Kompetencje obu marszałków:

• szczególna rola kiedy Prezydent podejmuje decyzję o skróceniu kadencji Sejmu lub Senatu

• o zatrzymaniu posła lub senatora trzeba powiadomić odpowiedniego marszałka

• tylko marszałek może nakazać natychmiastowego zwolnienia posła/senatora z aresztu

• prawo do występowania z wnioskiem do Sejmu lub Senatu w sprawie podjęcia uchwały o pociągnięciu posła lub senatora do odpowiedzialności konstytucyjnej

• posiedzeniom ZN przewodniczy Marszałek Sejmu lub w jego zastępstwie Marszałek Senatu

• na mocy Konstytucji Marszałek Sejmu może sprawować funkcje prezydenta, a gdy i ten nie może czyni to Marszałek Senatu

• ! zwoływanie i przewodniczenie obradom Konwentu Seniorów i Prezydium Izby

• ! sprawowanie pieczy nad spokojem i porządkiem na obszarze należącym do izby

• ! zarządzenie drukowania uchwał, druków i sprawozdań z stenograficznych

• ! wydawanie przepisów porządkowych

• ! powoływanie szefa Kancelarii Sejmu (Senatu)

Marszałek SEJMU

Tryb powołania Marszałka Sejmu

Regulamin Sejmu Art. 4 1. Po złożeniu przez posłów ślubowania Marszałek-Senior przeprowadza wybór Marszałka Sejmu. 2. Kandydata na Marszałka Sejmu może zgłosić co najmniej 15 posłów. Poseł może poprzeć tylko jedną kandydaturę. 3. Sejm wybiera Marszałka Sejmu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. 4. Jeżeli zgłoszono więcej niż jednego kandydata, a w pierwszym głosowaniu żaden z kandydatów nie uzyskał bezwzględnej większości głosów, przed kolejnymi turami głosowania usuwa się z listy kandydatów nazwisko tego kandydata, który w poprzedniej turze uzyskał najmniejszą liczbę głosów. Jeżeli tę samą najmniejszą liczbę głosów uzyskało dwóch lub więcej kandydatów, przed kolejną turą głosowania usuwa się nazwiska tych kandydatów. 5. Jeżeli w wyniku zastosowania procedury określonej w ust. 3 i 4 nie dojdzie do dokonania wyboru, wybór Marszałka Sejmu przeprowadza się ponownie.

Uprawnienia Marszałka Sejmu:

• przewodniczy ZN

• zastępuje prezydenta, kiedy ten nie może, nie jest w stanie lub w razie opróżnienia urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej

• zarządza wybory prezydenckie

• reprezentuje Sejm

• przewodniczy obradom Sejmu

• kieruje pracami Prezydium Sejmu i Konwentu Seniorów

• administruje Sejmem (spokój, porządek, powołuje i odwołuje szefa Kancelarii Sejmu i jego zastępców, zarządzenia porządkowe)

Odwołanie Marszałka Sejmu:

Regulamin Sejmu Art. 10a. 1. Sejm odwołuje Marszałka Sejmu na wniosek złożony przez co najmniej 46 posłów i imiennie wskazujący kandydata na Marszałka Sejmu. 2. Sejm odwołuje i wybiera Marszałka Sejmu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, w jednym głosowaniu. 3. Jeżeli złożono więcej niż jeden wniosek, o którym mowa w ust. 1, są one rozpatrywane łącznie, jednak poddanie ich pod głosowanie następuje oddzielnie według kolejności złożenia. W przypadku przyjęcia jednego z wniosków pozostałe wnioski nie podlegają głosowaniu. 4. Rozpatrzenie wniosku, o którym mowa w ust. 1, i poddanie go pod głosowanie następuje na najbliższym posiedzeniu Sejmu przypadającym po upływie 7 dni od dnia jego złożenia, nie później jednak niż w terminie 45 dni od dnia złożenia wniosku. 5. Sejm odwołuje wicemarszałka Sejmu, na wniosek złożony przez co najmniej 15 posłów, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Odwołanie Wicemarszałka Sejmu

• Wniosek o odwołanie Wicemarszałka Sejmu składa grupa co najmniej 15 posłów.

• Sejm dokonuje zmian na stanowisku Wicemarszałka bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

W Sejmie liczbę wicemarszałków każdorazowo określa izba.

MARSZAŁEK SENATU

Tryb powołania i odwołania Marszałka Senatu:

Regulamin Senatu Art. 6. 1. Senat wybiera Marszałka spośród kandydatów zgłoszonych przez co najmniej 10 senatorów, w głosowaniu tajnym, podejmując uchwałę bezwzględną większością głosów. 2. Jeżeli w głosowaniu żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości głosów, przeprowadza się kolejne tury głosowania z kolejnym wyłączaniem kandydata, który uzyskał najmniejszą liczbę głosów. Przy równej liczbie głosów o wyłączeniu decyduje losowanie. Jeżeli w ostatniej turze głosowania żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, procedurę wyboru powtarza się. 3. Odwołanie Marszałka odbywa się na wniosek co najmniej 34 senatorów, w głosowaniu tajnym, bezwzględną większością głosów ustawowej liczby senatorów

Wicemarszałkowie Senatu:

Regulamin Senatu Art. 7. 1. Senat wybiera nie więcej niż czterech wicemarszałków spośród kandydatów zgłoszonych przez co najmniej 10 senatorów, w głosowaniu tajnym, podejmując uchwałę bezwzględną większością głosów. Do wyboru wicemarszałków stosuje się przepis art. 6 ust. 2. 2. Do odwołania wicemarszałka stosuje się odpowiednio art. 6 ust. 3.

Uprawnienia Marszałka Senatu:

Regulamin Senatu Art. 8. 1. Marszałek Senatu: 1) stoi na straży praw i godności Senatu, 2) reprezentuje Senat, 3) prowadzi sprawy z zakresu stosunków z Sejmem, z parlamentami innych krajów, a także z instytucjami oraz innymi organami Unii Europejskiej, 4) ustala plan pracy Senatu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, 5) zwołuje posiedzenia Senatu, 6) ustala projekt porządku obrad po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów, 7) przewodniczy obradom Senatu i czuwa nad ich przebiegiem, 8) zarządza drukowanie ustaw uchwalonych przez Sejm, projektów ustaw, projektów uchwał, opinii komisji o dokumentach przedkładanych w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej i innych druków senackich, a także doręczenie ich senatorom, 8a) nadaje bieg dokumentom przedkładanym w sprawach związanych z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii, 9) sprawuje nadzór nad terminowością prac Senatu i jego organów, 10) sprawuje nadzór nad pracami komisji senackich i zleca im rozpatrzenie określonych spraw, 11) zwołuje posiedzenia Prezydium Senatu, przewodniczy obradom i kieruje jego pracami, 12) zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom, 13) czuwa nad wykonywaniem wobec Senatu, organów Senatu i senatorów konstytucyjnych i ustawowych obowiązków przez organy państwowe i samorządu terytorialnego, podporządkowane im jednostki oraz inne obowiązane podmioty, 14) dokonuje ocen wykonywania przez organy państwowe i samorządu terytorialnego obowiązków wobec Senatu, organów Senatu i senatorów oraz przedstawia te oceny senatorom, 15) udziela senatorom pomocy w wykonywaniu mandatu i podejmuje, na ich wniosek, odpowiednie środki zmierzające do załatwienia przedłożonych spraw, 16) sprawuje pieczę nad spokojem i porządkiem na całym obszarze należącym do Senatu, 17) ustala projekt budżetu Kancelarii Senatu po zasięgnięciu opinii Prezydium Senatu, Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich, a w zakresie opieki nad Polonią oraz Polakami za granicą także Komisji Spraw Emigracji i Łączności z Polakami za Granicą oraz nadzoruje wykonanie budżetu, 18) nadaje, w drodze zarządzenia, statut Kancelarii Senatu po zasięgnięciu opinii Prezydium Senatu oraz Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich, 19) powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Senatu po zasięgnięciu opinii Prezydium Senatu oraz Komisji Regulaminowej, Etyki i Spraw Senatorskich,

PREZYDIUM IZBY

Skład Prezydium Sejmu:

Regulamin Sejmu Art. 11 Prezydium Sejmu tworzą Marszałek i wicemarszałkowie.

Prezydium Senatu tworzą Marszałek i wicemarszałkowie (maksymalnie 4).

Zakres działań prezydium:

• ustalanie planu pracy Sejmu (Senatu)

• ustalenie tygodni posiedzeń (Sejm)

• dokonywanie wykładni Regulaminu po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich (Senatorskich)

• organizowanie współpracy między komisjami i koordynowanie ich działania (Sejm)

• zlecanie komisjom rozpatrywania spraw w określonym zakresie

• ustalanie zasad organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i Senatu

Uprawnienia względem posłów i senatorów:

• ustalanie wysokości uposażenia poselskiego i senatorskiego

• ustalanie wysokości dodatków uposażenia

• ustalenie wysokości ryczałtu dyspozycyjnego na prowadzenie biura w okręgu wyborczym

• udzielanie posłom i senatorom pożyczek lub zapomóg w sytuacjach losowych

• ustalenie zasad prowadzenia biur poselskich i senatorskich

• wyrażenie zgody na rozwiązanie stosunku pracy z posłem lub senatorem

KONWENT SENIORÓW

Konwent Seniorów odzwierciedla polityczny skład izby. Stanowi on jedyny organ, którego skład nie zależy od decyzji izby. Poza członkami Prezydium wchodzą do niego odpowiednio przedstawiciele klubów poselskich i senatorskich. Regulaminu Sejmu i Senatu określają Konwent jako organ zapewniający współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac izby.

Konwent jest organem o uprawnieniach wyłącznie opiniodawczych. Jego ustalenia nie są bezwzględnie wiążące ani dla izby, ani dla Prezydium, mimo to są zwykle respektowane. Do najważniejszych uprawnień Konwentu w Sejmie i Senacie należą:

• opiniowanie planów pracy izby

• opiniowanie projektu porządku posiedzenia

• wnioskowanie co do trybu przeprowadzenia dyskusji

• przedmiotem obrad Konwentu mogą być też inne sprawy przedstawione mu odpowiednio przez Marszałka Sejmu lub Senatu.

W Sejmie Konwent posiada dodatkowe uprawnienia „wysuwania wniosków co do wyboru przez Sejm jego organów” oraz wysuwania kandydatów do składu komisji Sejmu.

Odpowiednikiem tego uprawnienia w Senacie jest przedstawienie izbie propozycji powierzenia funkcji przewodniczącego komisji.

Istota działania tego organu polega na obowiązku zasięgania opinii we wszystkich wskazanych w regulaminie sprawach. Brak takiej konsultacji powoduje niemożność uwzględnienia tych spraw w porządku obrad.

Sposób podejmowania ustaleń jest specyficzny. Kolejność mówców wynika z liczebności danego klubu. Pierwszymi mówcami są przedstawiciele klubów najliczniejszych. Konwent jest ciałem opiniodawczym, nie istnieje potrzeba podejmowania uchwał. Za wiążące jego ustalenia uważa się takie rozstrzygnięcia, co do których istniał consensus wszystkich obecnych przedstawicieli.

Mimo podobnego składu i zbliżonych uprawnień znaczenie Konwentu w obu izbach jest różne. W Sejmie jest on organem, bez którego trudno byłoby wyobrazić sobie funkcjonowanie izby. W Senacie organ ten nie ma podobnego znaczenia.

Regulamin Sejmu Art. 14. Konwent Seniorów jest organem zapewniającym współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu.

Regulamin Sejmu Art. 15. 1. W skład Konwentu Seniorów wchodzą: Marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów oraz przedstawiciele porozumień, o których mowa w art. 8 ust. 5, a także klubów parlamentarnych, jeśli reprezentują co najmniej 15 posłów oraz kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę wyborczą. 2. W posiedzeniach Konwentu Seniorów bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu. 3. Marszałek Sejmu z własnej inicjatywy bądź na wniosek członków Konwentu Seniorów może zaprosić na posiedzenie Konwentu inne osoby.

Regulamin Sejmu Art. 16. 1. Konwent Seniorów opiniuje w szczególności: 1) projekty planów prac Sejmu, 2) projekty porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu i ich terminy, 3) wnioski co do trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego posiedzenia Sejmu, 4) wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów, 5) zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu, 6) inne sprawy przekazane przez Marszałka lub Prezydium Sejmu. 2. Konwent Seniorów zwołuje Marszałek Sejmu z własnej inicjatywy, z inicjatywy Prezydium Sejmu, na wniosek klubu reprezentowanego w Konwencie Seniorów lub grupy co najmniej 15 posłów. 3. Z posiedzeń Konwentu Seniorów sporządza się zapis ustaleń.

Regulamin Senatu Art. 16. 1. Konwent Seniorów jest organem zapewniającym współdziałanie klubów senackich i kół senackich w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Senatu. 2. Konwent Seniorów tworzą: Marszałek, wicemarszałkowie oraz senatorowie - przedstawiciele klubów senackich oraz przedstawiciele porozumień, o których mowa w art. 21 ust. 5, a także klubów parlamentarnych jeżeli skupiają co najmniej 7 senatorów. 3. Konwent Seniorów wykonuje swoje zadania poprzez:- 7 - 1) opiniowanie projektów porządku obrad Senatu, 2) opiniowanie planu pracy oraz wypowiadanie się w sprawie terminów posiedzeń Senatu, 3) wskazywanie potrzebnych inicjatyw ustawodawczych, 4) rozpatrywanie oraz przedstawianie wniosków w sprawie sposobu prowadzenia dyskusji lub obrad Senatu, 5) rozpatrywanie innych spraw przedstawionych przez Marszałka Senatu, Prezydium Senatu lub przedstawicieli klubów i porozumień, o których mowa w art. 21 ust. 5. 4. Konwent Seniorów zwołuje Marszałek Senatu z inicjatywy własnej, Prezydium Senatu lub na wniosek klubu albo jednego z porozumień, o których mowa w art. 21 ust. 5. 5. Do posiedzeń Konwentu Seniorów stosuje się odpowiednio przepisy art. 10 ust. 1-3.

KOMISJE

Komisje są organami pomocniczymi izb, których główne zadanie polega na rozpatrywaniu i przygotowaniu spraw stanowiących podmiot ich prac. Z uwagi na tryb powoływania komisji można je podzielić na:

• stałe

• nadzwyczajne.

Ze względu na zakres kompetencji można je podzielić na:

• resortowe

• problemowe

• śledcze.

Zgodnie z postanowieniami Regulaminu Sejmu i Regulaminu Senatu posiedzenia komisji są prawomocne jeżeli weźmie w nich udział co najmniej 1/3 członków.

Komisje mogą również odbywać posiedzenia wspólne, którym przewodniczy jeden z przewodniczących komisji. Komisje obradujące wspólnie podejmują uchwały większością głosów, w obecności co najmniej 1/3 członków każdej z uczestniczących w posiedzeniu komisji.

KOMISJE STAŁE

Komisje stałe powoływane są na okres kadencji izby. Zakres działania poszczególnych komisji stałych wyraża się pośrednio w ich nazwach. Szczegółowy zakres działania komisji określają załączniku do regulaminów Sejmu i Senatu.

Założeniem systemu komisji stałych jest objęcie zakresem działania wszystkich resortów. Wiąże się z tym podział komisji na resortowe i problemowe.

Komisje resortowe - zakres kompetencji odpowiada zakresowi działania jednego z naczelnych bądź centralnych organów administracji rządowej.

Podział na komisje problemowe akcentuje funkcjonalne podejście do omawianych zagadnień, stąd też zakres takiej komisji obejmować może przedmiot działań dwóch lub więcej resortów ministerialnych.

Senat nie ma uprawnień dotyczących kontroli nad rządem, system komisji senackich w większym stopniu uwzględnia podział problemowy zakresu ich działania.

Komisje wiodące - zakres działania wiąże się wyłącznie z funkcjami izby. W szczególności są to komisje:

• komisje budżetowe (Komisja Finansów Publicznych - Sejm, Komisja Gospodarki Narodowej - Senat)

• komisje regulaminowe (Komisja Regulaminowa i Spraw Poselskich - Sejm, Komisja Regulaminowa i Spraw Senatorskich - Senat).

Komisja ustawodawcza - zajmuje się zakresem prac ustawodawczych. Do jej właściwości należą sprawy ogólnej problematyki legislacyjnej i współdziałania w organizowaniu procesu ustawodawczego. Zgodnie z regulaminem, jeżeli projekt nie został skierowany do tej Komisji, może ona wyznaczyć spośród swoich członków przedstawicieli, którzy uczestniczą w posiedzeniach danej Komisji, zgłaszają oni swoje poprawki w imieniu całej KU.

W Sejmie funkcjonuje obecnie około 25 komisji stałych, w Senacie około 16 komisji. Istniejący w Sejmie system komisji w przeważającym stopniu oparty jest na resortowym podziale ich właściwości.

Zasadniczą różnicą pomiędzy komisjami w Sejmie i Senacie jest sposób powoływania ich składu osobowego.

W Sejmie jest określanie składu komisji na podstawie proporcji odzwierciedlających polityczny skład izby. Ustalenia te, zapadłe na Konwencie Seniorów, są zwykle respektowane przez Sejm, którego rola sprowadza się do akceptacji proponowanego składu.

W Senacie ustalenia składów osobowych komisji odbywa się również na podstawie osobistych zgłoszeń senatorów, które przedstawia zbiorczo Komisja Regulaminowa i Spraw Senatorskich, przy zachowaniu jednak ogólnej reguły, że każdy senator może być członkiem nie więcej niż dwóch komisji stałych. Nie podlegają ustaleniu górne i dolne granice liczebności komisji.

Organem wewnętrznym komisji może być prezydium, w skład którego wchodzą, oprócz przewodniczącego, wiceprzewodniczący komisji. W Senacie natomiast przewodniczący komisji organizuje prace komisji i jest odpowiedzialny za jej działanie.

KOMISJE NADZYWCZAJNE

Powołanie komisji nadzwyczajnej może wynikać z konieczności rozpatrzenia przez parlament sprawy, która nie leży w zakresie działania żadnej z komisji stałych lub z chęci przyspieszenia pracy nad ustawą, a szczególnie, gdy problematyka ustawy leży w zakresie zainteresowań kliku komisji. Sejm i Senat mogą korzystać z możliwości powoływania komisji nadzwyczajnych w każdym czasie i w stosunku do dowolnej sprawy.

KOMISJA ŚLEDCZA

Tryb powoływania: komisje powołuje Sejm w drodze uchwały BEZWZGLĘDNĄ większością głosów. W jej skład wchodzić może do 11 członków. Skład powinien odzwierciedlać reprezentacje w Sejmie klubów i kół poselskich mających swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów, odpowiednio do jej liczebności. Projekt stosownej uchwały może być wniesiony przez Prezydium Sejmu, komisje sejmową lub co najmniej 15 posłów.

Konstytucja Art. 111. Sejm może powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy. Tryb działania komisji śledczej określa ustawa.

Komisją śledczą jest także Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej, której zadanie polega na badaniu wstępnego wniosku o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej. Podstawy jej działania określa Trybunał Stanu.

Sejm powołując komisję nadzwyczajną określa jej cel, zasady i tryb działania.

Dwa typy komisji nadzwyczajnych:

• do spraw rozpatrzenia projektu ustawy

• do rozpatrzenia określonej sprawy.

Komisje stałe są powoływane na czas kadencji izby. Komisje nadzwyczajne do czasu rozpatrzenia sprawy. Moment zakończenia powierzonego komisji zadania stanowi przyjęcie w tej sprawie sprawozdania przez izbę.

POSIEDZENIA SEJMU I SENATU

Zwoływanie posiedzeń, porządek obrad

Obecnie prawo zwoływania posiedzeń izby i ustalania porządku dziennego uregulowane zostało w Sejmie i Senacie w odmienny sposób.

W obu izbach prawo do zwoływania posiedzeń przyznano marszałkom. W Sejmie jednak odbywają się one w terminach ustalonych przez Prezydium Sejmu lub uchwałą Sejmu. W Senacie w terminie ustalonym przez marszałka Senatu. Istnieje też rzadko stosowana możliwość zwoływania posiedzeń Senatu uchwałą samej izby.

O terminie posiedzeń i planowanym porządku obrad SEJMU, poza posłami i senatorami, zawiadamia się:

• Prezydenta Rzeczypospolitej

• członków Rady Ministrów

• Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego

• Prezesa NIK

• Prezesa NBP

• Rzecznika Praw Obywatelskich.

Ten obowiązek nie istnieje w przypadku posiedzeń Senatu.

W Sejmie porządek dzienny posiedzenia ustala Marszałek Sejmu, po wysłuchaniu opinii Konwentu Seniorów. Wnioski o uzupełnienie porządku dziennego mogą obecnie zgłaszać kluby, koła lub grupy co najmniej 15 posłów, przedstawiając je Marszałkowi w formie pisemnej nie później niż na 12 godzin przed rozpoczęciem posiedzenia. Wnioski nie uwzględnione przez Marszałka Sejmu stać się muszą przedmiotem rozstrzygnięcia przez Sejm w terminie nie przekraczającym 6 miesięcy od dnia ich złożenia.

W Senacie projekt porządku dziennego ustala Marszałek Senatu na wniosek Prezydium Senatu i po jego wcześniejszym zaopiniowaniu przez Konwent Seniorów.

Komisje i senatorowie mogą zgłaszać do Marszałka nie później niż na 10 dni przed posiedzeniem wnioski w sprawie obrad, a ich nieuwzględnienie wymaga wyjaśnienia przy przedstawianiu Senatowi projektu porządku obrad. Generalną zasadą jest to, że do porządku obrad wniesione mogą być jedynie sprawy znane senatorom z druków rozdanych nie później niż na 3 dni przed posiedzeniem.

W Regulaminie Senatu utrzymano postanowienie dotyczące zatwierdzania przez Senat proponowanego porządku obrad, a także możliwość zgłaszania wniosków formalnych dotyczących jego zmiany.

Obrady

Przedmiotem obrad izby może być każda sprawa, która należy do jej właściwości. Każde rozpatrywanie przez Sejm i Senat sprawy przechodzi przez 3 etapy:

a) wywoływanie sprawy przez Marszałka

b) przeprowadzanie dyskusji

c) podjęcie decyzji w wyniku głosowania

W zasadzie każda sprawa, która została rozpoczęta na danym posiedzeniu, powinna być na nim rozpatrzona. W praktyce można zaobserwować rozpatrywanie tej samej sprawy na 2 kolejnych posiedzeniach (np. rozpatrywanie przez Sejm poprawek Senatu).

Obradami izby kieruje Marszałek lub wyznaczeni przez niego wicemarszałkowie przy pomocy dwóch sekretarzy (funkcja pomocnicza, prowadzenie protokołu i listy mówców).

Marszałek czuwa nad przestrzeganiem w toku obrad regulaminu, dba o zapewnienie powagi i porządku na sali obrad. W przypadku zachowania lub wypowiedzi naruszającej powagę izby Marszałek uprawniony jest do:

• przywołania do porządku

• przywołania z zapisaniem do protokołu

• wykluczenia z posiedzenia.

Marszałek ma prawo zarządzenia usunięcia publiczności z sali obrad. Ma uprawnienia porządkowe na całym obszarze należącym do izby, we wszystkich jej pomieszczeniach, nie tylko na sali posiedzeń. W wykonywaniu tych uprawnień pomaga mu Straż Marszałkowska.

Marszałek ma też prawo do odebrania głosu i ewentualnego zarządzenia skreślenia fragmentów wypowiedzi z protokołu, gdy narusza ona godność izby lub jest kontynuowana po odebraniu głosu. Nie ma on natomiast uprawnień do ograniczenia relacjonowania takich wystąpień w środkach masowego przekazu.

Dyskusja:

W dyskusji można wyodrębnić dwa elementy:

A. PRZEDSTAWIENIE DANEJ SPRAWY PRZEZ WNIOSKODAWCĘ

Nie istnieją tu ograniczenia czasu ich prezentacji. Jedynie w Senacie określono czas wystąpienia wnioskodawcy na 20 minut. Dodatkową różnicą tam jest możliwość wyznaczenia sprawozdawcy wniosków mniejszości, podczas gdy w Sejmie prezentacji dokonuje sprawozdawca komisji.

B. WŁAŚCIWA DYSKUSJA NAD SPRAWĄ

W Senacie istnieje nieograniczony czas trwania debaty oraz alternatywność wystąpień klubowych. Istnieje też rozpowszechniona praktyka zadawania sprawozdawcy pytań z miejsca, przed przystąpieniem do dyskusji właściwej.

Udzielenie głosu możliwe jest prawie wyłącznie w sprawach objętych porządkiem obrad. Poza porządkiem obrad Marszałek może udzielić go tylko w celu zgłoszenia wniosku formalnego, a w Senacie także w przypadku:

• złożenia repliki

• oświadczenia osobistego

• sprostowania błędnie zrozumianej lub nieściśle przytoczonej wypowiedz.

Udzielanie głosu w sprawach objętych porządkiem obrad odbywa się wyłącznie w kolejności, według listy mówców, prowadzonej przez właściwego sekretarza. Norma ta ma bardziej zastosowanie do obrad Senatu niż do obrad Sejmu.

Regulamin Sejmu wprowadził limity czasu przeznaczone dla poszczególnych klubów parlamentarnych, co spowodowało ograniczenie możliwości zabierania głosu przez poszczególnych posłów.

W Senacie istnieje reguła, że w debacie nad daną sprawą senator może zabrać głos 2 razy. Za pierwszym razem jego wystąpienie nie może być dłuższe niż 10 minut, za drugim razem - 5 minut. Przysługuje mu również prawo do 3minutowej repliki w stosunku do swojej wypowiedzi. Poza tym czas oświadczeń osobistych składanych przez senatorów na końcu posiedzenia nie może trwać dłużej niż 5 minut.

W Sejmie, gdy poseł mimo zamiaru nie wziął udziału w dyskusji, ma prawo złożyć w trakcie jej trwania sekretarzowi Sejmu prowadzącego listę mówców tekst swojego wystąpienia, wnioski zaś i poprawki zawarte w takim wystąpieniu traktuje się jako wypowiedzi w dyskusji.

Orędzia Prezydenta Rzeczypospolitej nie czyni się przedmiotem debaty.

W Sejmie nie czyni się przedmiotem dyskusji odpowiedzi na zapytania poselskie ani złożonych przez posłów oświadczeń.

Ogranicza się możliwość prowadzenia dyskusji w sprawach proceduralnych. O przyjęciu lub odrzuceniu wniosku formalnego decyduje bowiem izba, po wysłuchaniu wnioskodawcy i ewentualnie przeciwnika wniosku.

Wnioski formalne - wnioski, które nie dotyczą treści rozpatrywanej sprawy, a jedynie formalnej strony posiedzenia, obrad lub głosowania. Można je podzielić na 4 grupy:

• dyskusji nad daną sprawą

• sposobu jej rozpatrzenia

• sposobu głosowania

• porządku dziennego (jedynie w Senacie).

Wniosek formalny może być zgłoszony przez pojedynczego parlamentarzystę. O jego przyjęciu lub odrzuceniu decyduje izba większością głosów. Wniosek raz odrzucony nie może być ponownie zgłoszony do tej samej sprawy.

W stosunku do wniosków o zmianie sposobu głosowania dodatkowym ograniczeniem dla ich zgłaszania jest fakt, że można je złożyć jedynie do czasu przystąpienia do głosowania.

Głosowanie

Regulaminy Sejmu i Senatu do podejmowania uchwał wymagają obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów lub senatorów. Wymogi dotyczące quorum są jednakowe we wszystkich sprawach (nawet takich jak zmiana Konstytucji).

Podstawą do stwierdzenia quorum są listy obecności. Podpisują ją wszyscy obecni posłowie i senatorowie, a także osoby, których obecność na posiedzeniu jest wymagana.

W Sejmie obecność posła jest potwierdzana na liście obecności, wykładanej każdego dnia posiedzenia przez 2 godziny od rozpoczęcia obrad, oraz poprzez udział w głosowaniach.

Marszałek z urzędu sprawdza wymogi dotyczące obecności posłów, gdy izba ma podjąć decyzję wymagającą większości kwalifikowanej.

W Senacie dodatkowo istnieje przepis (niestosowany w praktyce) mówiący, że senator obecny na posiedzeniu nie może uchylić się od udziału w głosowaniu.

Konstytucja Art. 120. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej.

Zwykła większość - liczba zwolenników jest większa niż przeciwników

Większość bezwzględna osiągnięta musi być w spawie wyboru Marszałka Sejmu i Senatu. Dodatkowo zaś w Sejmie w następujących sprawach:

• wyborów wicemarszałków

• wyrażenia rządowi wotum zaufania

• wyboru organów państwowych

• odrzucenia poprawek Senatu do uchwalonych przez Sejm ustaw

W Senacie dla:

• wyrażenie zgody na powołanie lub odwołanie przez Sejm organów państwowych

• uchwalenia ustawy zmieniającej Konstytucję.

Sejm i Senat podejmują uchwały w głosowaniu jawnym, przez podniesienie ręki i równoczesne przyciśnięcie przycisku aparatury elektronicznej.

W przypadku najbardziej istotnych politycznie głosowań,a także awarii urządzenia do liczenia głosów może być zarządzone obliczanie głosów przez wyznaczonych sekretarzy. Obligatoryjnie w Sejmie musi być ono zarządzone między innymi, w przypadku:

• wyboru lub odwołania organów państwowych

• uchwalenia ustawy zmieniającej Konstytucję

• wyboru Marszałka i wicemarszałków Sejmu.

Głosowanie imienne - najistotniejsze decyzje podejmuje parlament, a później podaje opinii publicznej indywidualne decyzje poszczególnych członków.

Specyfika Senatu - głosowanie tajne. Dotyczy ono wyboru Prezydium Senatu i ma zastosowanie również we wszystkich innych,poza powoływaniem składu komisji, „sprawach personalnych”. Odbywa się przy użyciu ostemplowanych kart do głosowania wrzucanych do urny.

Nie każda sprawa rozpatrywana przez Sejm i Senat musi się zakończyć podjęciem decyzji w wyniku głosowania - rozpatrywanie przez Sejm sprawozdań określonych organów państwa.

Kolejność głosowania:

1. W pierwszej kolejności należy przegłosować poprawki, a następnie całą uchwałę. Wniosek dalej idący należy głosować w pierwszej kolejności. Wątpliwości przy dwóch wnioskach przeciwstawnych: jeżeli nie ma materialnych regulacji, przyjmuje się, że pod głosowanie poddaje się ten, który został zgłoszony jako pierwszy. Jeśli zostanie on przegłosowany, drugiego wniosku już się nie głosuje.

2. W pierwszej kolejności wzywa się do głosowania tych, którzy są za przyjęciem wniosku, następnie tych, którzy są przeciwni, jako ostatnich wzywa się tych wstrzymujących się od głosu.

Porządek głosowania w Sejmie i Senacie:

1. głosowanie wniosku o odrzucenie projektu

2. głosowanie o przyjęciu ustawy bez poprawek

3. głosowanie poprawek do poszczególnych artykułów

4. głosowanie projektu uchwały w całości.

Reasumpcja ustawy:

W Senacie jest możliwa w trakcie tego samego posiedzenia i wyłącznie w przypadku ujawnienia oczywistego błędu w uprzednio pojętej uchwale.

W Sejmie jest możliwa, gdy wynik głosowania budzi uzasadnione wątpliwości. O reasumpcji rozstrzyga Sejm na pisemny wniosek co najmniej 30 posłów, złożony w trakcie posiedzenia, na którym odbyło się głosowanie.

FUNKCJA USTAWODAWCZA

Tryb ustawodawczy

Ustawa uchwalana jest w specjalnym trybie zwanym „postępowaniem ustawodawczym” lub „procedurą ustawodawczą”. Wiele zasad trybu ustawodawczego zawartych jest w postanowieniach Konstytucji, należą do nich:

1. Zasada rozpatrywania ustaw na posiedzeniach Sejmu w trybie 3 czytań (Art. 119 ust.1) zróżnicowanie zakresu uprawnień (i trybu prac) Senatu w procesie uchwalania ustawy (Art. 121).

Konstytucja Art. 119. 1. Sejm rozpatruje ustawy w trzech czytaniach.

Konstytucja Art. 121. 1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi. 2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. 3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

2. Zasada jawności obrad (z możliwością uchwalenia tajności obrad - Art. 113).

Konstytucja Art. 113. Posiedzenia Sejmu są jawne. Jeżeli wymaga tego dobro państwa, Sejm może bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, uchwalić tajność obrad.

3. Zasada uchwalania ustaw zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów (Art. 120)

Konstytucja Art. 120. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej.

Stanowienie ustawy jest procesem złożonym, na który składa się wiele zróżnicowanych i w określony sposób powiązanych ze sobą czynności dokonywanych przez różne podmioty w różnym czasie. Obok parlamentu biorą w nim udział organy władzy wykonawczej - rząd, Prezydent, a niekiedy także obywatele - inicjatywa ludowa, i Trybunał Konstytucyjny - kontrola konstytucyjności.

Etapy tzw. drogi ustawodawczej można klasyfikować różnie. Najczęściej wyodrębnia się takie elementy postępowania jak:

• wykonywanie prawa inicjatywy ustawodawczej

• obrady w Sejmie i jego organach

• prace nad ustawą w Senacie

• ewentualne ustosunkowanie się Sejmu do stanowiska Senatu zakończone głosowaniem

• uprawnienia Prezydenta, podpisanie i ogłoszenie ustawy (weto, skierowanie ustawy do ponownego rozpatrzenia i związane z tym postępowanie w Sejmie, poddanie ustawy wstępnej kontroli konstytucyjności).

INICJATYWA USTAWODAWCZA

Prawo inicjatywy ustawodawczej to prawo wskazanego w Konstytucji podmiotu wniesienia do parlamentu projektu ustawy z takim samym skutkiem prawnym, że parlament projekt ten powinien uczynić przedmiotem swych prac.

Konstytucja Art. 118. 1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów. 2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa. 3. Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.

Odmiennie uregulowane zostało prawo inicjatywy ustawodawczej dotyczące zmiany Konstytucji.

Konstytucja Art. 235. 1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.

Poselska inicjatywa ustawodawcza

Konstytucja wyklucza możliwość traktowania inicjatywy ustawodawczej jako „indywidualnego” prawa posła, a także całego Sejmu jako izby in pleno (wtf?!). Zgodnie z obowiązującym regulaminem poselskie projekty ustaw mogą być wniesione przez komisję sejmową (z wyjątkiem komisji śledczych), która winna w tej sprawie podjąć stosowną uchwałę, lub grupę co najmniej 15 posłów.

Inicjatywa ustawodawcza Senatu

Projekt Senatu jest przekazywany w formie uchwały podjętej przez tę izbę po przeprowadzeniu określonego w regulaminie postępowania. Inicjatorem senackiego projektu ustawy może być grupa 10 senatorów lub komisja senacka. Projekt rozpatrywany jest przez Senat w 3 czytaniach. Pierwsze odbywa się na posiedzeniu komisji, a następnie projekt ustawy rozpatrywany jest przez Senat. Podjęcie przez Senat stosownej uchwały w sprawie inicjatywy następuje zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby senatorów. O podjęciu przez Senat inicjatywy ustawodawczej Marszałek Senatu zawiadamia Marszałka Sejmu i Prezesa Rady Ministrów.

Inicjatywa ustawodawcza Prezydenta Rzeczypospolitej

Z uwagi na możliwość zaistnienia konfliktu między programem legislacyjnym i polityką rządu a polityką prezydenta, winien on korzystać ze swego prawa w sprawach zasadniczych i w sposób powściągliwy. W praktyce projekty prezydenckie opracowywane są przez jego Kancelarię.

Ludowa inicjatywa ustawodawcza

Według ustawy z 24 czerwca 1999 roku o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli, czynności związane z rozpowszechnianiem, kampanią promocyjną, a także organizacją zbierania podpisów popierających projekt wykonuje KOMITET INICJATYWY USTAWODAWCZEJ.

Komitet inicjatywy ustawodawczej jest utworzony przez co najmniej 15 obywateli polskich posiadających bierne prawo wyborcze do Sejmu.

W imieniu i na rzecz komitetu występuje jego pełnomocnik.

Tryb:

1. zebranie co najmniej 1000 podpisów

2. Pełnomocnik komitetu zawiadamia Marszałka Sejmu o utworzeniu komitetu, przekazując mu projekt ustawy i podpisy.

3. Marszałek ma 14 dni na postanowienie o przyjęciu zawiadomienia lub zawiadomienie o uzupełnieniu braków. Postanowienie Marszałka o odmowie przyjęcia zawiadomienia o powstaniu komitetu może być zaskarżone do SN.

4. Z chwilą przyjęcia zawiadomienia Komitet nabiera osobowości prawnej i może przystąpić do dalszych czynności związanych z wykonywaniem prawa inicjatywy ustawodawczej.

5. Zebranie 100 000 podpisów (3 miesiące od daty postanowienia Marszałka Sejmu o przyjęciu zawiadomienia lub pozytywnego orzeczenia SN).

6. Pełnomocnik Komitetu wnosi projekt wraz wykazem podpisów obywateli popierających projekt do Marszałka Sejmu. Marszałek ma 14 dni na zaakceptowanie projektu lub odmowę.

7. Kontrolę formalną sprawuje Marszałek Sejmu, to on może podjąć decyzję o dokonanie czynności sprawdzających do Państwowej Komisji Wyborczej.

8. Pierwsze czytanie ustawy odbywa się na posiedzeniu Sejmu w terminie 3 miesięcy od daty wniesienia projektu do Marszałka Sejmu lub stosownego postanowienia SN.

9. Prace nad projektem w sejmie toczą się w zwykłym trybie ustawodawczym. Z tą różnicą, że projekt ustawy, w stosunku, do którego postępowanie ustawodawcze nie zostało zakończone w czasie kadencji Sejmu, kiedy został wniesiony, jest rozpatrywany przez Sejm następnej kadencji (nie później niż 6 miesięcy od daty pierwszego posiedzenia Sejmu).

Konstytucja Art. 221. Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciągnięciu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów.

Konstytucja Art. 119. 1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach. 2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów. 3. Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedłożona komisji. 4. wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania.

Prawo do wnoszenia poprawek do wszystkich projektów mają posłowie, Rada Ministrów, pozostałe podmioty wówczas gdy są wnioskodawcami. Od 2004 roku prawo do wnoszenia poprawek do projektów ustaw w czasie drugiego czytania, zgodnie z regulaminem Sejmu, przysługuje obok wnioskodawcy i Rady Ministrów, grupie co najmniej 15 posłów, przewodniczącemu klubu lub upoważnionemu przez niego wiceprzewodniczącemu klubu, przedstawicielowi porozumienia klubów lub kół poselskich, jeżeli reprezentuje co najmniej 15 posłów.

Rozpatrywanie projektu ustawy przez Sejm

Przedłożenie Sejmowi projektu ustawy przez upoważniony do tego podmiot rozpoczyna kolejny etap postępowania ustawodawczego, mający doprowadzić do uchwalenia (ustanowienia) bądź odrzucenia ustawy.

By projekt mógł stać się przedmiotem prac Sejmu (i jego organów), inicjatywie ustawodawczej należy nadać bieg w trybie i formie przewidzianej regulaminem.

Prawo nadania biegu inicjatywom ustawodawczym należy do Marszałka Sejmu. Do niego też należy wstępna kontrola projektu (czy projekt odpowiada wymogom konstytucyjnym i regulaminowym).

Regulamin wymaga złożenia projektu na piśmie i wskazania przez wnioskodawcę przedstawiciela upoważnionego do reprezentowania go w pracach nad tym projektem oraz dołączenia do projektu uzasadnienia.

Jeżeli projekt nie odpowiada wymogom formalnym, Marszałek Sejmu może zwrócić go wnioskodawcy. Może także, po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu skierować projekt, co do którego istnieje wątpliwość dotycząca jego zgodności z prawem, do Komisji Ustawodawczej, celem wyrażenia opinii. Komisja większością 3/5 głosów może zaopiniować projekt jako niedopuszczalny.

Konstytucja ustanawia zasadę 3 czytań, dzielących debatę na bardziej generalną (dotyczącą ogólnych zasad projektu) i bardziej szczegółową (odnoszącą się do poszczególnych postanowień).

Pierwsze czytanie projektu przeprowadza się na posiedzeniu Sejmu lub komisji.

Do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu kieruje się projekty ustaw o zmianie konstytucji, ustaw budżetowych i podatkowych oraz projekty ustaw regulujących prawo wyborcze, ustrój i właściwość władz publicznych, a także projekty kodeksów. Marszałek Sejmu może skierować również inne projekty ustaw, jeżeli przemawiają za tym ważne względy.

Jeżeli I czytanie ma miejsce na plenum izby, debata toczy się nad ogólnymi zasadami projektów i obejmuje przedstawienie przez wnioskodawcę uzasadnienia projektu pytania posłów oraz odpowiedzi wnioskodawcy.

Przyjęty tryb postępowania - publiczna debata nad ogólnymi zasadami najistotniejszymi dla obywatela i państwa ustaw - ma na celu umożliwienie całemu Sejmowi wstępnego wyrażenia stosunku do tych generalnych założeń i w jakimś stopniu, określenie kierunku dalszych prac merytorycznych nad projektem.

Jeżeli Sejm nie odrzuci (w głosowaniu) założeń projektu, kieruje się go do odpowiedniej komisji i dalszy tok prac sejmowych nad nim odbywa się według tej samej procedury, która przewidziana jest dla projektów ustawa kierowanych bezpośrednio w pierwszym czytaniu do właściwej komisji.

Pierwsze czytanie w komisji ma na celu rozpatrzenie nie tylko ogólnych zasad projektu,w którym komisje wnioskują o:

• przyjęcie projektu bez poprawek

• przyjęcie projektu z określonymi poprawkami w formie tekstu jednolitego

• odrzucenie projektu w całości.

Przygotowanie sprawozdania przez komisje jest niezbędnym warunkiem przystąpienia do drugiego czytania.

Drugie czytanie obejmuje:

• przedstawienie przez sprawozdawcę komisji sprawozdania o projekcie ustawy (nie może przedstawiać innych wniosków niż zamieszczone w sprawozdaniu)

• przeprowadzenie debaty

• zgłaszanie poprawek i wniosków.

W przypadku wnioskowania komisji o odrzucenie projektu przeprowadza się debatę bez prawa zgłaszania poprawek i wniosków. Jeżeli Sejm odrzuci w głosowaniu wniosek komisji o odrzucenie projektu, projekt ponownie przekazywany jest komisji w celu sporządzenia poprawionego sprawozdania.

Projekt zostaje odesłany do komisji w celu przygotowania dodatkowego sprawozdania, gdy w II czytaniu zgłoszono wnioski i poprawki. Jeżeli poprawki nie zostały zgłoszone lub też ich zgłoszenie nie spowodowało konieczności odesłania projektu do komisji, Sejm może niezwłocznie przystąpić do III czytania.

Trzecie czytanie obejmuje:

• przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji lub jeżeli projekt ustawy nie został do niej ponownie skierowany przedstawienie przez posła - sprawozdawcę poprawek i wniosków, które zostały zgłoszone podczas II czytania

• głosowanie (wedle ustalonego w regulaminie porządku) nad zgłoszonymi wnioskami i poprawkami, a także nad całością projektu.

Komisja ustawodawcza:

• sprawy problematyki legislacyjnej i spójności prawa

• współdziałanie w organizowaniu procesu legislacyjnego

• zapewnienie prawidłowości procesu legislacyjnego

• rozpatrywanie projektów ustaw (i uchwał) o szczególnym znaczeniu prawnym lub znacznym stopniu złożoności legislacyjnej.

Prace Senatu nad ustawą; uchwalenie ustawy przez Sejm

Konstytucja Art. 121. 1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi. 2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm. 3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Marszałek Senatu kieruje przekazaną przez Sejm ustawę do właściwej komisji senackiej, do której należy, w terminie nie dłuższym niż 18 dni - przygotowanie projektu stanowiska Senatu. Uchwała Senatu w sprawie przekazanej ustawy podejmowana jest na posiedzeniu plenarnym zwykłą większością głosów w obecności połowy ogólnej liczby senatorów.

Jeżeli Senat ustawę przyjmie lub nie podejmie stosownej uchwały, postępowanie w parlamencie ulega zakończeniu i ustawa przekazywana jest do podpisu Prezydentowi.

Jeżeli Senat ustawę odrzuci lub zaproponuje do niej poprawki, uchwała Senatu przekazywana jest do Prezydium Sejmu.

Na tym etapie postępowania ustawodawczego prace w Sejmie toczą się wyłącznie nad uchwałą Senatu o odrzuceniu ustawy lub proponującą w niej określone zmiany. Marszałek Sejmu kieruje uchwałę do rozpatrzenia przez komisje, które poprzednio projekt ustawy rozpatrywały. Sejm, na wniosek Marszałka, może rozpatrzyć propozycje Senatu dokonania określonych zmian lub odrzucenia ustawy, bez uprzedniego kierowania ich do komisji.

W wypadku przekazania uchwały Senatu do komisji, przedstawiają one Sejmowi sprawozdanie, w którym wnioskują o uchwalenie proponowanych przez Senat zmian w całości lub w części, albo o nieprzyjęcie uchwały Senatu.

Po zakończeniu postępowania w Sejmie nad uchwałą Senatu Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej.

W polskim systemie prawnym ustawa przekazywana Prezydentowi do podpisania w praktyce może być ustawą:

• uchwaloną w sposób wyraźny (Senat ustawę przyjął lub Sejm zaakceptował poprawki Senatu) lub dorozumiały (Senat nie podjął w określonym terminie stosownej uchwały) głosami obu izb parlamentu

• uchwaloną przez Sejm, częściowo uwzględniającą stanowisko (poprawki) Senatu

• uchwaloną wyłącznie przez Sejm, przy sprzeciwie (odrzuceniu) Senatu

Podpisanie ustawy przez Prezydenta RP

Konstytucyjny termin podpisania ustawy wynosi 21 dni od jej przedstawienia (dla projektu pilnego, ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym tylko 7 dni).

Promulgacja nie ma charakteru automatycznego - prezydent może wystąpić do TK z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją (tzw. kontrola wstępna) lub, jeżeli tego nie uczynił, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpoznania. Ponowne rozpatrzenie ustawy ma miejsce wyłącznie w Sejmie. Ustawa przekazywana jest do komisji, która poprzednio rozpatrywała projekt i poddawana jest ponownie po głosowanie izby. Do jej uchwalenia jest wymagana większość kwalifikowana 3/5 głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Ustawę uznaną przez TK za zgodną z Konstytucją lub ponownie uchwaloną przez Sejm, Prezydent zobowiązany jest podpisać w ciągu 7 dni.

Częściowo niezgodne z Konstytucją → prezydent konsultuje się z marszałkiem sejmu → prezydent podpisuje ustawę z pominięciem tego, co się nie zgadza.

Promulgacja ustawy jest niezbędnym warunkiem do jej publikacji w „Dzienniku Ustaw RP”.

Konstytucja Art. 122. 1.Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej. 2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. 3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją. 4.Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. Jeżeli jednak niezgodność z Konstytucją dotyczy poszczególnych przepisów ustawy, a Trybunał Konstytucyjny nie orzeknie, że są one nierozerwalnie związane z całą ustawą, Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu, podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją albo zwraca ustawę Sejmowi w celu usunięcia niezgodności. 5. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3. 6. Wystąpienie Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją lub z wnioskiem do Sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy wstrzymuje bieg, określonego w ust. 2, terminu do podpisania ustawy.

Procedury szczególne

Ustawy szczególne:

• ustawa o zmianie Konstytucji

• ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej przekazującej organizacji lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach

• ustawa budżetowa.

USTAWA O ZMIANIE KONSTYTUCJI

Konstytucja Art. 235. 1. Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej. 2.Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat. 3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy. 4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. 5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II lub XII Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy. 6.Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących. 7.Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Rozdział XII Konstytucji wprowadza 2 tryby zmiany Konstytucji:

• o mniejszym stopniu sztywności, dotyczy całego tekstu Konstytucji z wyjątkiem postanowień rozdziałów I, II i XII

• o większym stopniu sztywności odnoszący się właśnie do rozdziałów I, II i XII.

W obu przypadkach inicjatywę ustawodawczą ma 1/5 ustawowej liczby posłów, Senatowi i Prezydentowi Rzeczypospolitej. Musi być uchwalona w jednakowym brzmieniu rzez obie izby (Senat na rozpatrzenie ustawy ma 60 dni). Senat nie może współdziałać z Sejmem w zakresie kształtu ustawy, jeżeli nie jest jej inicjatorem (ale i wtedy tylko w odniesieniu do projektu następnego).

Pierwsze czytanie - nie wcześniej niż 30. dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.

Przyjęcie poprawki albo wniosku mniejszości do projektu ustawy o zmianie Konstytucji następuje większością co najmniej 2/3 głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Ustawę o zmianie Konstytucji Sejm uchwala większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Rozdziały I, II, XII - uchwalenie ustawy zmieniającej te rozdziały może nastąpić nie wcześniej niż 60. dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy oraz możliwości poddania jej pod referendum zatwierdzające. Prawo przeprowadzenia referendum przysługuje, w terminie 45 dni od uchwalenia ustawy przez Senat.

Wniosek kierowany jest do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji nastąpi jeżeli opowiedziała się za tym większość głosujących.

Prezydent ma 21 dni na podpisanie ustawy o zmianie Konstytucji. Prezydentowi nie przysługuje prawo weta, zaś ewentualny wniosek do TK o zbadanie konstytucyjności mógłby dotyczyć jedynie trybu uchwalania (kontrola formalna).

Zmiana Konstytucji nie jest dopuszczalna w czasie wprowadzenia stanu nadzywczajnego.

Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej przekazującej organizacji lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sprawach

Konstytucja Art. 89. 1.Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy: 1) pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych, 2) wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji, 3) członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej, 4) znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym, 5) spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy. 2. O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes Rady Ministrów zawiadamia Sejm. 3.Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych określa ustawa.

Jej ratyfikacja wymaga uprzedniej zgody parlamentu wyrażonej w ustawie. W tym przypadku taka ustawa może być uchwalona przez parlament, ale przy kwalifikowanej większości 2/3 głosów posłów i 2/3 głosów senatorów, przy quorum co najmniej połowy ustawowej ich liczby lub też wyrażenie zgody na jej ratyfikację może być dokonane w drodze ogólnokrajowego referendum.

Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażania zgody podejmuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Referendum może zarządzić Sejm lub Prezydent za zgodą Senatu. Wynik referendum jest wiążący, jeżeli wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. Jeżeli wynik okaże się niewiążący Sejm może ponownie podjąć uchwałę w sprawie trybu wyrażenia zgody na ratyfikację tej umowy.

USTAWA BUDŻETOWA

Szczególny charakter ustawy budżetowej wynika z tego, że jest to ustawa, której normy mają w znacznej mierze charakter konkretny i indywidualny oraz ograniczoną czasową moc obowiązywania.

Inicjatywa ustawodawcza przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów, która przedkłada Sejmowi projekt ustawy najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego.

Konstytucja Art. 221. Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów.

Konstytucja Art. 222. Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych przypadkach możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.

Warunki, jakim powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej oraz jego formę reguluje prawo budżetowe. Przyjmuje ono:

- zasadę zupełności budżetu (muszą być zawarte wszystkie dochody i wydatki państwa).

Konstytucyjną zasadą jest zakaz pokrywania deficytu budżetowego państwa przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.

Konstytucja Art. 220. 1. Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż przewidziany w projekcie ustawy budżetowej. 2. Ustawa budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym banku państwa.

W polskim systemie prawnym budżet, jako ustawę, uchwalają obie izby parlamentarne. Konstytucja ogranicza czas debaty budżetowej. Wynosi on 4 miesiące od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej. Ograniczone zostały uprawnienia Senatu, który nie może odrzucić, a jedynie w terminie 20 dni od przekazania jej przez Sejm zgłosić poprawki.

Do rozpatrzenia projektu budżetu ogólnie właściwa jest w Sejmie Komisja Finansów Publicznych (w Senacie Komisja Gospodarki Narodowej), poszczególne części rozpatrują komisje stałe, które przekazują swoje wnioski do komisji „ogólnej” właściwej.

Konstytucja Art. 219 1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej. 2.Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa. 3.W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym. 4.Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.

Konstytucja Art. 223. Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej Senatowi.

Konstytucja Art. 224. 1.Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust. 5. 2.W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku w Trybunale.

Konstytucja Art. 225. Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może określać ustawa o prowizorium budżetowym.

PROJEKT PILNY

Konstytucja Art. 123. 1.Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny, z wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów. 2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu określają odrębności w postępowaniu ustawodawczym w sprawie projektu pilnego. 3. W postępowaniu w sprawie ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin jej rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.

Marszałek Sejmu nadaje projektowi pilnemu i ustala orientacyjny kalendarz prac w Sejmie, również zarządza niezwłoczne drukowanie projektu.

Pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu Sejmu lub komisji, nawet bez zachowania 7 dni na zapoznanie się posłów z projektem

Marszałek wyznacza komisji termin na sprawozdanie, nie dłuższy niż 30 dni. Po zakończeniu prac komisji, Marszałek niezwłocznie wpisuje rozpatrzenie projektu wpisuje do porządku obrad najbliższego posiedzenia Sejmu.

Po uchwaleniu takiej ustawy Marszałek Sejmu w ciągu 3 dni przekazuje ją Marszałkowi Senatu i Prezydentowi. Senat zajmuje stanowisko w ciągu 14 dni (zamiast 30). Po otrzymaniu stanowiska Senatu Sejm rozpatruje tę uchwałę na najbliższym posiedzeniu. Marszałek ma 3 dni na przekazanie Prezydentowi ustawy do podpisu. Prezydent ma 7 dni (zamiast 21) na działania z tym związane. Sejm w ciągu 7 dni rozpatruje ewentualne weto prezydenta.

Rząd przed II czytaniem może wycofać klauzulę pilności.

FUNKCJA KONTROLNA PARLAMENTU

Obecnie Sejm dysponuje możliwością uchwalenia:

1. Rezolucji - prawnie wiążące wezwanie określonego organu państwowego do podjęcia wskazanego w rezolucji działania.

2. Deklaracji - zawierających zobowiązania do określonego działania.

3. Apeli - prawnie nie wiążące wezwanie do określonego zachowania się, podjęcia inicjatywy lub zadania.

4. Oświadczeń - stanowisko w określonej sprawie.

Istotą działań kontrolnych parlamentu w stosunku do rządu jest dokonywanie oceny działalności rządu, zawierającą krytykę jego poczyna - chodzi o wywarcie nacisku na zmianę polityki rządu lub rzadziej, na zmianę całego gabinetu.

Wotum nieufności

Odpowiedzialność parlamentarna rządu ma postać zarówno odpowiedzialności solidarnej, jak i indywidualnej. Obejmuje ona zatem solidarną odpowiedzialność członków RM przed Sejmem za działalność RM oraz indywidualną odpowiedzialność za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez premiera.

Odpowiedzialność polityczna Prezesa Rady Ministrów za akty urzędowe Prezydenta Rzeczpospolitej podjęte za jego kontrasygnatą.

Kontrola wykonania ustawy budżetowej

Konstytucja nakłada na RM obowiązek przedstawienia Sejmowi i NIK sprawozdania z wykonania budżetu państwa. To stanowi podstawę prac komisji sejmowych i NIK.

Interpelacje i zapytania poselskie

Interpelacje składać się powinno w sprawach o zasadniczym charakterze. Powinna zawierać krótkie przedstawienie stanu faktycznego będącego jej przedmiotem oraz wynikające zeń pytanie. Składa się ją na piśmie, a odpowiedź na nią powinna być udzielona w terminie 21 dni.

Zapytania poselskie składane są w sprawach o charakterze jednostkowym, dotyczących prowadzonej przez RM polityki wewnętrznej i zagranicznej oraz zadań publicznych realizowanych przez administrację rządową. Odpowiedź - 21 dni.

ZGROMADZENIE NARODOWE:

Do uprawnień Zgromadzenia Narodowego należą:

• przyjmowanie przysięgi od nowo wybranego Prezydenta,

• uznawanie trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia,

• stawianie Prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu.

Uznanie trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu następuje większością 2/3 głosów ustawowej liczby parlamentarzystów.

Natomiast postawienie Prezydenta w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu następuje na wniosek 140 członków Zgromadzenia. Do podjęcia uchwały wystarczy większość 2/3 głosów członków Zgromadzenia Narodowego.

Zgromadzenie może wysłuchać orędzia Prezydenta.

Zgromadzenie Narodowe:

• Zgromadzenie narodowe to organ składający się z posłów i senatorów obradujących wspólnie.

• Zgromadzenie narodowe zwołuje się w celu złożenia przysięgi przez nowo wybranego Prezydenta.

• Zgromadzeniu Narodowemu przewodniczy Marszałek Sejmu a zastępuje go Marszałek Senatu.

Zgromadzenie Narodowe a wspólne posiedzenie Sejmu i Senatu:

• 11 czerwca 1999 - przemówienie Papieża Jana Pawła II,

• 2000 przemówienie Prezydenta Francji Jacques'a Chiraca,

• 6 kwietnia 2005 - dla uczczenia pamięci Papieża Jana Pawła II,

• 28 maja 2008 - przemówienie Prezydenta Francji Nicolasa Sarkozy'ego,

• 13 kwietnia 2010 - dla uczczenia pamięci ofiar katastrofy pod Smoleńskiem,

• 1 lipca 2011 - dla uczczenia przejęcia przez Polskę prezydencji w UE.

---